Stadsrondleiding door Eupen Stuwdammen en dijken aan Vesder en Hill

Stadsrondleiding door Eupen Stuwdammen en dijken aan Vesder en Hill DEUTSCHSPRACHIGE GEMEINSCHAFT

PROVINCE DE LIÈGE

REGION WALLONNE

STADT EUPEN

EUPEN

ALGEMEENHEDEN De stad Eupen is de hoofdstad van de Duitstalige Gemeenschap en telt 18.032 inwoners. In het noorden en het westen wordt zij door weilanden omgeven, in het oosten en het zuiden liggen stadsbossen en het Hertogenwoud.

… de gezellige stad voor plezier en ontspanning Marktplatz (Oberstadt)

Haasstraße (Unterstadt)

Merkwaardig is het feit dat de stad in twee delen is verdeeld: enerzijds in de bovenstad, die in een breed, uitspringend dal ligt, en anderzijds de benedenstad, die zich aan de oevers van de Vesder en Hill gevestigd heeft. Terwijl de onderstad met haar oude stadsgedeelte, zich uitstrekt aan het Hertogenwoud en de terreinen van de kabelfabrieken aan de Vesder, wordt de bovenstad als inkoop- en handelsstad bestempeld. Hier heeft u de mogelijkheid in de talrijke winkels, warenhuizen en in het Shopping Center "Eupen Plaza" uw inkopen te doen of gewoon een rondgang te maken. Aan de noordwestelijke stadsrand (richting autosnelweg) ontsloot zich de laatste jaren een bijkomende grote industrie- en handelszone. Hier bevindt zich o.a. het Chocolademuseum Jacques. In Eupen vindt men talrijke, goed onderhouden handelshuizen uit de 18e eeuw. Deze constructies getuigen van het vroeger economisch belang van de stad, die haar rijkdom en haar universele betekenis te danken had aan de voormalige lakenmanufacturen, die hier bloeiden.

2

3

EUPEN

GESCHIEDENIS

Chocolaterie Jacques Industriestraße 16 - 4700 Eupen Tel.: 0032 87/59 29 67

Toen Eupen in het jaar 1213 volgens de oorkonden, voor de eerste maal, vermeld werd, behoorde het tot het onafhankelijk hertogdom Limburg.

[email protected] www.chocojacques.be

Na de Slag bij Worringen (1288) komt Limburg bij het hertogdom Brabant en deelt gedurende meer dan 500 jaar de bewogen geschiedenis van Brabant en het toekomstige België. De heersers over Brabant, Limburg en Eupen zijn in volgorde: Bourgondië vanaf 1387, Oostenrijk vanaf 1477, Spanje vanaf 1555, opnieuw Oostenrijk vanaf 1714 en Frankrijk vanaf 1794. Met de nederlaag van Napoleon in Waterloo en het daarop volgend Congres van Wenen (1814 - 1815) werd het vroegere hertogdom Limburg verdeeld, waarbij het oostelijk deel (met Eupen) aan Pruisen komt. Met het Verdrag van Versailles (1919 - 1920) dat de 1e wereldoorlog afsluit, werd de staatsgrens naar het oosten verschoven en leidt tot de inlijving van het oostelijk deel van het voormalige Limburg (met Eupen) bij België, met tijdelijke annexatie bij Duitsland van mei 1940 tot september 1944.

Maandag tot vrijdag van 09.00 uur - 17.00 uur. (Op zaterdag, zon- en feestdagen gesloten)

Naturcentrum Haus Ternell Ternell 2-3 - 4700 Eupen Tel.: 0032 87/55 23 13 [email protected] Weekdagen van 9.00 uur - 12.00 uur en van 13.00 uur - 17.00 uur Zaterdag, zon- en feestdagen van 10.00 uur - 12.00 uur en van 13.00 uur - 17.00 uur. (Maandag gesloten)

Stadsmuseum Eupen Gospertstraße 52 - 4700 Eupen Tel.: 0032 87/74 00 05 [email protected] www.eupener-stadtmuseum.org Dinsdag tot vrijdag van 09.30 uur - 12.00 uur en van 13.00 uur tot 16.00 uur Zaterdag van 14.00 uur - 17.00 uur Zondag van 10.00 uur - 12.00 uur en van 14.00 uur tot 17.00 uur (maandag gesloten)

ikob- Museum voor Hedendaagse Kunst Eupen Loten 3 - B-4700 Eupen Tel. + Fax: 0032 87/56 01 10 www.ikob.be - [email protected] Dinsdag tot zondag van 13.00 uur - 18.00 uur (maandag gesloten) Rondleidingen en speciale bezoeken op aanvraag, te reserveren op Tel. 0032 87/56 01 10 Toegang: volwassenen € 4,00 ,studenten en senioren € 2,00, groepen € 3,00

4

5

STADSPLAN

RONDWANDELING BOVENSTAD


STADSRONDLEIDING

Grote rondgang: Marktplatz, Kirchstraße, Klötzerbahn, Gospert, Werthplatz, Kaperberg, Auf´m Rain, Judenstraße, Moorenhöhe, Bergstraße, Kirchstraße, Marktplatz

De rondleiding begint op de Marktplatz (zie stadsplan pagina 6). Parcours: korte rondgang ca. 3 km of 1 uur, inclusief verlenging: 4 km of 1u30).

Kleine rondgang: Marktplatz, Hufengasse, Klinkeshöfchen, Rathausplatz, Klosterstraße, Marktplatz

Deze stadsrondleiding biedt twee rondwandelingen. Enerzijds een lange, waarbij u alle bezienswaardigheden van Eupen leert kennen en aan het uitkijkpunt "Moorenhöhe" kunt genieten van een heerlijk panorama over de benedenstad en de omliggende wouden tot de Hoge Venen en anderzijds een kortere weg (met een * gekenmerkt), die langs alle bezienswaardigheden van de bovenstad voert. Op de Marktplatz, tegenover het Tourist-InfoBüro, bevindt zich een mooi groot handelshuis, het enige Belgische dagblad in de Duitse taal, "Grenz-Echo". Dit huis uit de 18e eeuw was eigendom van de lakenhandelaar Ackens en toont, zoals veel andere gebouwen van de stad, de rijkdom van de Eupense lakenhandelaars in de 18e eeuw. Rechts ziet u de imposante St. Niklaasparochiekerk met haar twee met kopergroen bedekte torens. De huidige kerk, in renaissancestijl, werd in de jaren 1724-1729 naar plannen van Mefferdatis uit Aken opgericht. De rechte toren, met een nog goed zichtbaar schietgat is wel het oudste bouwwerk van Eupen, dat in de middeleeuwen gebouwd werd. De linker klokkentoren brandde in het jaar 1949 volledig uit en werd in 1952 opnieuw gebouwd. De afwerking aan de binnenkant is barok tot rococo gehouden, het hoogaltaar naar een ontwerp van architect J.J.COUVEN, uit Aken, maar in Luik vervaardigd: kleurig van opvatting en met marmer bekleed. Imponerend zijn de beelden, in snijwerk van de kroningsengel, de drievuldigheid, de HH.Niklaas en Lambertus evenals de prachtig vergulde taber-

Grenz-Echo

St.-Niklaasparochiekerk

Altaar St. Niklaasparochiekerk

6

7


nakelconstructie en de zijaltaren uit 1758, de apostelafbeeldingen van 1640 (in de 19e eeuw verkregen uit de minderbroederskerk in Keulen) en vooral de uniforme uitvoering van de kerkbanken met namenaltaar van families uit Eupen uit 1730.

Van de Rathausplatz gaat het nu naar de Vervierser Straße. Voor het hoog flatgebouw van het Ministerie van Financiën bevindt zich de hoofdingang van het park Klinkeshöfchen, dat uitnodigt tot verpozing. Na het doorkruisen van het park komt men op de tegenoverliggende zijde in de Hufengasse, waarin het St. Niklaasziekenhuis is gevestigd.

In het midden van de Marktplatz staat, door bloemperkjes omringd, de Mariazuil. Zij werd in 1857 door Mohr uit Aken gebouwd. De bron werd pas in 1913 door Stüttgen uit Eupen tot stand gebracht. Sedert 1996 wordt er gedurende de paastijd versiering met bloemen en veelkleurige paaseieren aangebracht.

(*). De Franciscanessen zijn reeds sedert 1854 in het aangrenzende Klösterchen, hoek MarktplatzHufengasse, werkzaam. Het kloostertje werd in 1752 gebouwd naar plannen van de architect Couven. De moderne aanbouw herbergt een bejaardenhuis.

Klinkeshöfchen

Langs de Klosterstrasse, een van de belangrijkste winkelstraten, komt u de Rathausplatz met het voormalige kapucijnenklooster. In de linkervleugel ervan is op heden het stadhuis ondergebracht. Het klooster werd in 1796 gedurende de Franse periode ontbonden. Sedertdien bevindt zich daar het stadsbestuur. De rechts aangrenzende kloosterkerk werd in 1661 als kapucijnenkerk gebouwd en in 1710 uitgebreid. Het hoogaltaar is uit het jaar 1783, het linker zijaltaar werd in 1773 door de wevers uit Eupen geschonken en het rechtse door de lakenscheerders. Het Maria-altaar rechts naast de ingang is herkomstig uit de voormalige kapel "Maria zu den Engeln", die in de kloostertuin, zo ongeveer op de plaats van het huidig kruispunt Paveestrasse - Rathausplatz - Vervierser Strasse stond en bij de bouw van de Aachenerstrasse gesloopt werd. Het Mariabeeld dat stamt uit de 17e eeuw werd in november 1990 gestolen. In december 1991 werd het door een kopie vervangen.

Mariabeeld

De weg loopt nu opnieuw over de Marktplatz in de richting van de St. Niklaaskerk, die men nu kan bewonderen vanuit een andere hoek, de Kirchstrasse naar beneden. Aan het kruispunt van de Klötzerbahn staat links een modern bankgebouw (AXA), op de plaats waar vroeger het stadhuis van Eupen stond. Nu komt u in de Klötzerbahn. Deze plaats, met in het middenpunt de vredesbron, tot stand gebracht door P. Hodiamont, werd op het einde van de jaren tachtig heropgebouwd. Onmiddellijk daarnaast staat de evangelische Vredeskerk. Zij werd in neogotische stijl naar de plannen van bouwkundig hoger regeringsambtenaar Stein in de jaren 1851-1855 gebouwd. Uniek voor deze streek hier is de stalen kerktoren. Het tegenoverliggende regeringsgebouw van de Duitstalige Gemeenschap uit de 18e eeuw is het enige handelshuis met een open binnenhof naar de straatkant toe. Naar plannen van Couven werd het voor de lakenfabrikanten de Grand Ry gebouwd. Tegenover, naast het vredegerecht, werd in 2003 het nieuwe administratiegebouw van het Ministerie van de Duitstalige Gemeenschap ingehuldigd.

Klösterchen

Stadhuis

Vredesbron

(*) Korte rondwandeling: in plaats van in de richting „Klinkeshöfchen“ te gaan, neemt u links de Paveestraße naar beneden tot de Marktplatz (Klösterchen). Altaar van de lakenscheerders

8

Vredeskerk

9


Hier begint de Gospertstraße. Vroeger liep hier een open beek, waaraan de lakenwevers in de 18e eeuw hun prachtige handelshuizen bouwden. Op de rechterkant, onmiddellijk naast de Vredeskerk, is de zetel van het vredegerecht van Eupen. In het huis nr 52, uit 1697, is het stadsmuseum gevestigd. Hier vallen tal van bezienswaardigheden te bezichtigen: de woning van een familie uit de 18e eeuw, een verzameling oude uurwerken en pottenbakkerswerken uit Raeren, de reconstructie van een goudsmidwerkplaats uit Eupen, een tentoonstelling van oude kledingstukken die in Eupen werden vervaardigd, carnavalkostuums en tevens een overzicht van de geschiedenis van de stad. Opmerkelijk is eveneens het huis nr 104 in de stijl van Keizer Willem II. Voor het huis nr 71 werd in 1994 de Weverbron gebouwd door de kunstenaar P. Hodiamont ter herinnering aan de lakenwevers.

Regeringsgebouwen

de beroemde schilderij van P.P. Rubens. De kansel stamt uit het jaar 1724. Links op de achtergrond verheft zich de Heidberg met zijn park en het voormalig klooster van de Recoletten, die daar sedert 1698 onderricht verstrekken. Sedert 1995 bevindt zich daar o.a. de basisschool van de Pater Damiaanschool (PDS). Aan het onderste uiteinde van de Werthplatz is sedert april 2000 het Shopping Center "Eupen Plaza" ingeplant.

Heidbergpark

Rechts begint de helling naar de Kaperberg. Het prachtige gebouw nr 2-4 aan de linkerkant werd in 1721 door Mefferdatis voor een lakenhandelaar gebouwd. In het achterste gedeelte van het gebouw heeft de PDS haar klaslokalen voor de secundaire school. In het hoofdgebouw heeft het staatsarchief zijn plaats gevonden. De verschillende gebouwen staan gegroepeerd rondom een zeer mooie binnenhof. Het huis nr 8, in empirestijl, is op heden zetel van het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap.

Gospertstraße

Heidberg

Nu komen wij op de Werthplatz (Werth, Keltisch = eiland). Van de hoogte van de Kaperberg liepen langs beide zijden kleine beekjes naar de beek beneden, zodat de plaats als een eiland gesitueerd was. De mooie handelshuizen op de rechterkant van het plein getuigen van rijkdom van lakenhandelaars van de 18e eeuw. Het huis nr 1 - 3 werd in 1744 voor E. de Grand Ry naar plannen van J.J.COUVEN gebouwd. Het reliëf aan de voorgevel verbeeldt Fortuna met de handelssymbolen. Het monument in het midden van het plein werd in 1912 opgericht ter nagedachtenis aan de gevallen soldaten in de oorlog van 1866 (tegen Oostenrijk) en van 1870-71 (tegen Frankrijk). Op de linkerzijde van het plein staat de Lambertuskapel die in 1690 werd gebouwd. De voorgevel werd in klassieke stijl behouden. Het altaarbeeld dat de Hemelvaart van Maria voorstelt, is een kopie van

(*) Korte rondwandeling: u volgt nu de straat tegenover de Pater Damiaanschool (Schulstrasse). Links voorbij het postgebouw loopt het straatje „Auf’m Bach“ (links) naar het „Clownmonument“. Aan het rondgaand verkeer gaat het rechts in de Judenstraße. Daar ligt links op de achtergrond de jeugdherberg en een beetje verder komt u aan het uitkijkpunt "Moorenhöhe". Dit werd genoemd naar de vroegere burgemeester Mooren van Eupen, die tot 1905 als zeer populair man voor de verfraaiing van de stad zorgde door het laten aanplanten van bomen en aanleggen van parken. Van hier uit heeft men een heerlijk zicht over de benedenstad en op de omliggende wouden tot de Hoge Venen. In het dal vloeit de Vesder, het meest betekenisvolle riviertje van Eupen aan wiens oevers reeds in vroegere tijden de graan- en vol-

Werthplatz

Relief dakkapel

Lambertuskapel

10

Staatsarchief

Parlament van de Duitstalige Gemeenschap

11


(*) Hier staat in een klein park het monument van een clown, symbool van de Carnaval van Eupen. Rechts aan de parkeerautomaat enkele treden naar omhoog en dan ca. 20 m rechtdoor, staat een eengezinswoning van de architect Yves Delhez, die met zijn huis de verbinding tussen hemel en aarde heeft willen tot stand brengen.

molens lagen. Op vele plaatsen werd het water gestuwd en langs kanalen naar de volmolen geleid die beslist onontbeerlijk was voor de lakenproductie. Rechts beneden loopt de straat in de richting van Limbourg/Dolhain en naar de afdamming van de Gileppe. Naar links loopt diezelfde straat naar de Vesderstuwdam en verder naar Monschau. De straat in het midden, die in kronkellijn naar omhoog gaat, loopt naar de Hoge Venen, naar Malmedy, St. Vith en naar de Belgische Eifel. In het dal ligt het grote complex van de kabelfabriek, de grootste van België. Het grote gebouw in baksteen, bestaande uit meerdere verdiepingen, was oorspronkelijk een kamgarenspinnerij. Links verheft zich de slanke toren van de St. Jozefparochiekerk, die in de jaren 1854-1869 in neogotische stijl door Vinzenz Statz uit Keulen gebouwd werd. Een weinig verder in dezelfde richting ziet men de oude "Robert-Wetzlar Schule", genoemd naar de Eupense weldoener, die daar een industriële- en handelsschool stichtte. Omgebouwd tot kazerne in 1920, herbergen de gebouwen sedert meer dan 50 jaar het sportinstituut van het Belgisch leger, dat alle sportbegeleiders van het leger vormt. Nog verder naar achter, maar verborgen in het woud, ligt het Vesderstuwmeer. Aan de horizont strekt zich het Hertogenwoud uit, oorspronkelijk eigendom van de hertog van Limburg en zijn nakomelingen. Wij keren terug naar de Juden- en Bergkapellstrasse. Voorbij de Bergkapelle, door de "Obere Bergstraße", gaat het naar de "Unteren Bergstraße".

Terug gaat het dan naar de Clown en van daar verder langs de Bergstrasse, voorbij de „EuregioBron“, die door de kunstenaar Peter Hodiamont werd gerealiseerd. Wapens van de Euregiosteden Luik, Hasselt, Heerlen, Maastricht, Aken en de Duitstalige Gemeenschap sieren deze bronsbron. De Kirchstraße naar omhoog staan op de linkerkant de huizen nr 15-17 van het atelier "Kunst und Bühne". Daar kan men een zeer mooie binnenhof, omgeven door oude vakwerkgebouwen met scheerhoeken uit de 17e eeuw bewonderen. Op heden worden daar ateliers voor schilderen, klossen, weven, smeden enz. aangeboden. Nu komen wij terug op de Marktplatz waar de wandeling begon.

Uitkijkpunt Moorenhöhe

Kamgarenspinnerij

Huis van architect Yves Delhez

Wij wensen u een aangenaam verblijf in Eupen! Tourist Info Eupen staat graag te uwer beschikking voor verdere informatie.

12

Kazerne IRMEP

Euregio-Bron

Monument van een clown

Atelier Kunst und Bühne

13

STADSPLAN

RONDWANDELING BENEDENSTAD

RONDWANDELING BENEDENSTAD (Stuwdammen en dijken)

STUWDAMMEN EN DIJKEN AAN VESDER EN HILL

Frankendelle, Weserstraße, Schorberg, Kehrberg, Deichgasse, Haagen, Monschauer Straße, Hütte, Gülcherstraße, Selterschlag, Malmedyer Straße, alte Brücke, Haasstraße, Frankendelle

Een rondwandeling door de benedenstad van Eupen Parcours: ca. 3,5 km of 1u 20 minuten Voorwoord Omdat de lakennijverheid in de bovenstad zich niet verder meer kon uitbreiden vestigden zich in de benedenstad in de 18e eeuw bijkomende ververijen en lakenmanufacturen. Dit bracht mee dat eveneens de handelaars en arbeiders daar kwamen wonen.

Rotonde Frankendelle

Plaats van samenkomst in de omgeving van het rondgaand verkeer op het parkeerterrein St. Jozef, "Frankendelle"genaamd. De eigenlijke Frankendelle (de oorsprong van deze benaming is nog niet precies achterhaald) begint een beetje hoger achter de bocht van de steil hellende straat. Waar zich nu het parkeerterrein en een deel van de bestaande straten bevinden stond in de 19e eeuw een grote lakenfabriek, in de volksmond „Pietesche aunder gen Haas“, (wat betekent, Peters onder de haas), genoemd naar de stichter Leonhard Peters. Tijdens de 2e wereldoorlog gedeeltelijk verwoest, werd het gebouw in 1964 gesloopt en daar de huidige parkeerplaats met de nieuwe straat aangelegd. U steekt de straat over aan het rondgaand verkeer en u komt in het Temsepark, genoemd naar de Oost-Vlaamse stad Temse die met Eupen verbroederd is. Een beetje bergop en u bent in de Weserstrasse. Het water van de Vesder bevoorraadde aanvankelijk de zogenaamde Crützenhammer (een van 1773 tot 1782 in de omgeving van de huidige Weserstrasse gevestigde ijzersmelterij), daarna de hoger genoemde Peters-Fabriek en werd daarna als "Molendijk" in de Haasstrasse geleid.

Temsepark

14

15


Iets verder kunt u links nog de grachten van de „Ärrem“ onderscheiden en iets verder ziet u in de Vesder de eerste stuwdam. Het binnenlopen in de „Dik“ is onder uw voeten, zijwaarts van de oevermuur, nog zichtbaar. Nu gaan we de trappen op. Het grootste deel van het beboste „Schorberrech“, vandaag Schorberg genoemd, was vroeger in privaat bezit van de familie de Grand' Ry en werd in 1895 geschonken aan de stad Eupen. Boven op de weg die van links naar rechts gaat staat op de tegenoverliggende zijde van de Vesder een oud fabrieksgebouw en links daarnaast bevindt zich een watertoevoer. Door het mooie Mischwald bereikt u vlug de steil dalende Kehrberg.

Schorberg

De oude gebouwen links onder zijn de overblijfselen van de Kehrmühle, die door de Opersbach gespijsd werd. Daarnaast een vroeger uitgangslokaal voor de Eupenaars: Im „Blech“, vandaag clublokaal. Voor ons langs de berg loopt het Langesthal en rechts daarvan staan de nog overblijvende gebouwen van het fabriek „Pitesche ägene Bosch“ (Peters in het bos - ook een voormalige lakenfabriek). Bij het oversteken van de Bellmerin-Brücke neemt u de weg onmiddellijk rechts achter het wachthuisje. Wij bevinden ons terstond voor een stuwdam en voor u ziet u de opgestuwde Vesder met de daarbij horende sluis. Maar er vloeit slechts een onbeduidend beekje door. Waarom eigenlijk onbeduidend en niet regelmatig? Na veelvuldige regenvlagen worden ook hier de sluizen geopend.

arbeiderswijk die in Eupen in 1865 is ontstaan. De bouwtrend van deze huizen leek op een oude bakkersspecialiteit „de Kninsköpp“ (de konijnenkop: vier aan elkaar gebakken kleine suikerbroodjes in een rechthoek). Deze wijze van bouwen vinden wij overigens nog terug op een andere plaats, namelijk in de Oestrasse tussen Gaswerk en Oerestaurant. Maar nu moeten we verder. Rechts aan het einde van de rij garages zien wij opnieuw de Dik. Voor ons zien wij de achterzijde van de kazernegebouwen van de koninklijk militaire sportschool. Rond de eeuwwisseling in 1900 ontstond hier de handelsschool die door Robert Wetzlar werd gesticht. Deze werd gesloten in 1920 en door het Belgisch leger overgenomen. Wij wandelen nu door het steegje dat in de volksmond „Saldotegätzke“(Soldatengässchen) wordt genoemd en zien rechts voor ons de oude fabriek „Et Klompes“, die wij eveneens aan de andere zijde van de Vesder hebben gezien. Vandaag is van hier uit niet veel meer te merken van het grote vliegwiel, dat door de Dik werd aangedreven. Trouwens, de benaming "Klompes" verwijst naar het feit dat hier vroeger klompen werden vervaardigd; later ook schoenen, sandalen en pantoffels. In de steeg maken wij nu een kleine zijsprong naar rechts en staan reeds voor de hoofdingang van de fabriek. Aan het einde van de binnenhof zien wij een oud gebouw, opgericht in ijzerhoudende breukstenen, het oude herenhuis, links daarvoor de oude molen die later tot fabriek werd omgebouwd.

Bellmerin-Brücke

Langesthaler Wehr Absperrung am Klompes

Am Blech

Militaire sportschool

Wij volgen de loop van deze Dik, die ook de naam van het straatje: „Dikgätzke“ (Teichgasse) krijgt. Aan het einde van dit kort stuk weg steken wij een ijzeren bruggetje over en komen in de „Trootschang“. Hier staan de huizen van een

Oude lakenfabriek Peters

16

Wetzlar school

17


Wij volgen nu een iets bredere steeg „die Haagen“ genaamd en achter de alleenstaande garage rechts zien wij op de andere zijde van de Vesder opnieuw de stuwdam en zien nu ook beter het binnenstromen van de "Ärrem". De fabrieksgebouwen aan de linkerzijde van de straat zijn de oude spinnerijen van „Schopskopp“ (het firmalogo was een schapenkop). Een beetje verder gaan wij aan het kruispunt naar links en komen dan in de Bellmerin. Wij steken deze straat over en nemen de licht hellende straat voor ons, de hoge Haagenstrasse, of in de volksmond „d’r Scheiv“ (de schuinte) genaamd. Daarna steken wij de naar links omhoog lopende Monschauer Straße over, rechts ligt de Schilsweg, en komen dan bij de smelterij. Deze wijk kreeg zijn naam wegens de ijzersmelterijen, grofsmederijen en dergelijke die hier in de 15e eeuw gevestigd waren. Al vrij vlug bereiken wij een klein kruispunt, van links komt de Mühlenweg en naar rechts is er een kleine verbindingsweg. Wij steken het kruispunt over en zien , van links komend, een levendig stromende Dik, genoemd „Lögewater“ (leugenwater). Dit beekje werd in de omgeving van de Hillbrug, ca. 300 m van hier, opgestuwd en afgeleid. Aan het einde van dit kort stuk straat gaan wij linksaf in de Gülcherstraße en al vlug zien wij opnieuw het hiervoor genoemde "Lögewater", nu komende van rechts en naar links onder de straat door stromend. In de kleine binnenhof links staat nog een woonhuis van de voormalige „Tömmermanns Möhle“ (Timmermanns molen) en nu komt de eigenlijke Gülcherstraße, ontstaan in 1924/25, als arbeiderswoonwijk, genoemd naar zijn grondlegger Johann-Jakob GÜLCHER. Tussen huis 15 en 13 bevindt er zich een kleine kinderspeelplaats, die wij gewoon oversteken want nu wordt het interessant: een klein bruggetje ligt

18

Et Klompes

Stuwdammen en sluizen

Beekje „Lögewater“

„ Adlerhorst“ Yves Delhez

Arbeiderswoonwijk Gülcher

Et schwarte Meer

voor ons en wij moeten er over. Maar in het midden blijven we even staan en nemen een kijkje achter ons: stroomopwaarts, dus naar links, zien wij een stuwdam en een kleine, verkommerde sluisinrichting. Voor ons staan enkele keurige woonhuizen. Hier stond vroeger „et Plagges“. Dit was toen een papiermolen die door de zopas genoemde sluis van water moest voorzien worden en als grondstoffen oude lakens en vodden (Plagge) gebruikte. Tot 1881 was daar een spinnerij en een wolwasserij en jaren later een lakenfabriek waarvan de bankier Hugo STOLLE de stichter was. De gebouwen werden gesloopt in 1949 maar de waterloop die daarbij hoorde is vandaag nog te bekijken. Daarom gaan wij stroomafwaarts naar rechts; voor ons een kleine heuvel, daarin een „Adlerhorst“, (adelaarsnest), een nieuwbouw van de architect DELHEZ uit Eupen, die reeds voor nogal wat verrassingen in bouwkundig opzicht heeft gezorgd; onderaan zijn nog de overblijfselen van de gemetste oevers van de Dik te zien. Wij gaan verder tot aan het appartementsgebouw „Residenz Wesertal“; op deze plaats stond tot na de oorlog nog de fabriek van de familie FREMEREY. Hier komen ook Vesder en Hill samen en wij steken de nieuw aangelegde Malmedyer Straße over, vanzelfsprekend langs de zebrapaden; ook hier oude fabrieken: de ververij „Et schwarte Meer“. De Zwarte Zee - hier werd dus het laken zwart geverfd. Wij bevinden ons nu in het benedendeel van de oude „Seisseleveedels“, (van het sikkelkwartier - de aanwonende gingen met de sikkel in het Hertogenwoud gras maaien en ook rijshout sprokkelen). Aan het einde van de straat zien wij het herenhuis van de vroegere kamgarenfabrieken, die men daarachter kan waarnemen.

19


Rechts om de hoek komen wij terug op de Dik, thans weliswaar overdacht. Wij zijn vlug aan het einde van onze wandeling en gaan over de oude Malmedybrug de Haasstrasse in. Op de hoek staat rechts nog het gebouw van voormalige ververij BLANKAERT – uit de 17e eeuw. Wij kunnen hier op de hoek nog de wapensteen zien. Het is een van de oudste ververijen van de benedenstad. Aan de tegenoverliggende zijde zien wij het langwerpige huis nr 40 uit de 18e eeuw. Sedert 1748 bestaat de ververij MAAS; zijdelingse toegang met keilsteen met wapen en de initialen G-M. Huis Haasstrasse 42: gebouwd in 1729 (naar plannen van Laurenz MEFFERDATIS, bekend architect uit Aken: PDS, school op de Kaperberg enz.) voor de eigenaar Leonard THYMUS en zijn echtgenote Anna-Maria GADE, zie geveldecoratie. Aan de linkerkant van het huis is een inrijpoort met een keilsteen „1727 Z H“, Zacharias HOMBURG. Bezienswaardig is schuin tegenover de bron, de "Vogelsmarie" van de kunstenares Johanna Körner van 1990. Nu steken wij de Haasstrasse over en begeven ons in de St. Jozefparochiekerk gebouwd in 185569 naar de plannen van de bouwmeester STATZ uit Keulen en wel in neogotische stijl met een toren van 5 verdiepingen en binnen drie schepen met een dwarsbeuk. Nog zowat 100 m en wij zijn terug op ons vertrekpunt.

Haasstraße

Vogelsmarie

Haasstraße

Nota bij de St. Jozefparochiekerk Gebouwd tijdens de jaren 1854-55 tot 1869 naar de bouwplannen van de Dombouwmeester Vinzenz STATZ uit Keulen. De zeer lange bouwperiode is verbonden met het feit dat de bouwwerken enkel met giften van de bevolking gefinancierd werden.

Tau-Project

We hoopen dat deze rondwandeling u een beeld heeft nagelaten van de buitengewoon ijverige activiteit van de bewoners van de benedenstad van voor 200 jaar (ook vandaag is dit nauwelijks veranderd). Geniet in de gastronomie van de culinaire specialiteiten uit de streek. Verdere informatie: www.eupen-info.be.

Het geheel werd opgericht in neogotische stijl en zelfs het in 1976, na het 2e Vaticaans Concilie gebouwde, nieuwe altaar, past uitstekend bij deze stijl. Beide zijaltaren vragen eveneens uw aandacht: links een Pieta, rechts een Dominicusgroep. Enkele kerkramen zijn moderne werken van de kunstenaar André BLANK uit Raeren. Tau-Project

20

St.-Jozefparochiekerk

21

DE VESDERSTUWDAM

De Vesderstuwdam werd in de jaren 1936-1942 en 1946-1949 gebouwd, op de plaats "Spabrunnen" genaamd, onder de samenvloeiing van Vesder en Getsbach zowat 4 km van het stadscentrum van Eupen verwijderd. Het stuwmeer wordt bevoorraad door drie beken: Weserbach, Getzbach en Hillbach. Het stroomgebied van het Vesderstuwmeer heeft een totaal stroomgebied van 106 km2. De stuwdam is, met inbegrip van zijn fundering 63 m hoog, waarbij de stuwhoogte rond 57 m ligt. De dam, van het type zwaargewicht in beton, is bestand tegen de waterdruk wegens zijn eigen gewicht. Bij volledige vulling bedraagt de oppervlakte van het meer 126 hectaren. Het stuwmeer dient als waterbevoorrading van de streek zelf, van het Land van Herve, het Luikse (met uitzondering van de stad Luik zelf) en het domein van Sart Tilman. Het drinkwater wordt niet gepompt, maar loopt door zijn eigen zwaartekracht tot Seraing. Zelfs tijdens droge jaren kan een gemiddelde drinkwaterbevoorrading van 71.500 m3 gewaarborgd worden. Aan de hand van een kleine waterkrachtcentrale, die aan de voet van de stuwdam is ingericht, en een jaarlijks

Waterkrachtcentrale

Klimmuur

22

vermogen heeft van 3 tot 4 miljoen kilowattuur, wordt de onmiddellijke omgeving van stroom voorzien. Een eventueel productieoverschot wordt aan het stroomnet van de streek afgeleverd. Om elke vermijdbare verontreiniging van het water uit te sluiten, werd het totale neerslaggebied beschermde zone. Derhalve werd in deze sector de landbouw geweerd. De Vesder werd door een buis in de Steinbach omgeleid, waardoor hij thans gans op Belgische bodem blijft. De laatste jaren heeft het Vesderstuwmeer, wegens het uitgebreid vrijetijdsaanbod, zich ontwikkeld tot een populaire excursiebestemming. De nabije omgeving is bijzonder geschikt voor uitgebreide wandelingen, fietstochten en ontspanning. Terwijl het wateranimatiepad vooral de geestdrift zal wekken van de bezoekers die belang stellen in de technische gegevens betreffende het stuwmeer, brengt het bosanimatiepad een grote kennis

23

bij over het inheems dieren- en plantenbestand. De laatste tijd komen ook ondernemende klimmers aan hun trekken, gezien de vroegere uitkijktoren in een climbing tower (klimtoren of klimmuur) werd omgebouwd. Als verpozing kan een bezoek gebracht worden aan het bistro en het restaurant "Besucherzentrum Wesertalsperre". Dit restaurant beschikt over 450 zitplaatsen en heeft desondanks nog zijn eigen charme weten te bewaren. Op het terras kan u genieten van een prachtig uitzicht op het gebied rond het Vesderstuwmeer. Voor de kleintjes ligt een groot aangelegd kosteloos speelplein ter beschikking.

In het Tourist Info Büro vind u een uitgebreide keuze aan wandelkaarten en boeken. Er worden eveneens regelmatig begeleide wandelingen aangeboden. Vraag maar naar onze manifestatiekalender of raadpleeg op internet www.eupen-info.be.

#### HOTEL BOSTEN

RESTAURANT

Haasstrasse 81 - 4700 Eupen Tel.: 087/74 08 00 - Fax: 087/74 48 41

Alte Herrlichkeit Gospertstraße 104 - 4700 Eupen Reservierung erwünscht unter Tel.: 087/55 20 38

Schokoladenmuseum Besucherzentrum Eupener Talsperre Langesthal 164 - 4700 Eupen Tel.: 087/74 31 61 - Fax: 087/55 69 30 E-Mail: [email protected]

Typisch belgische Brasserieküche Durchgehend an allen Tagen ab 9.00 Uhr geöffnet Klötzerbahn 2 • B-4700 EUPEN • Tel.: 087/30 16 01

Industriestraße 16 - 4700 Eupen Tel.: 087/59 29 67 E-Mail: [email protected] Geschichte der Schokolade, Sammlung von Gegenständen rund um die Schokolade, Besichtigung der Produktionsanlagen, Einkaufsmöglichkeiten im Schokoshop

Restaurant Fiasko Bergstraße 28 - 4700 Eupen - Tel.: 087/55 25 50 - Fax: 087/55 25 66 e-mail: [email protected] - site: www.fiasko.be Öffnungszeiten (Küche): 12h-14h30 und 18h-21h30 (Ruhetage: Mo. + Di.)

Erlebnisgastronomie für Feinschmecker

Sommer, Sonne Terrasse im Innenhof Ruhetage donnerstags und Samstag mittags

Marktplatz 22 · B-4700 Eupen Tel. 087 300 627 Durchgehend an allen Tagen ab 9.00 Uhr geöffnet

24

Gospertstrasse 22-24 4700 Eupen Tel.: 087/56 16 66 Fax: 087/56 16 96 [email protected] www.delcoeur.be

25

Geöffnet von 11.30 Uhr bis 21.30 Uhr non-stop Ruhetag Mittwochabend und Donnerstag den ganzen Tag

Kirchstraße 37 - 4700 Eupen Tel.: 087/55 26 14

Haasstraße 38 - B 4700 Eupen - Tel. & Fax 0032 87 55 36 04

„Die ideale Adresse für Ihre Festlichkeiten“

Täglich geöffnet ab 8.30 Uhr. Montags Ruhetag. Frühstück ab 8.30 Uhr Schönefelder Weg 222 - 4700 Eupen

Tel. 087/74 40 04 Fax 087/56 19 13

mit Tierpark

B-4700 EUPEN - Gospertstrasse 3 Tel +32 (0) 87 55 33 08 - Fax +32 (0) 87 55 80 56 www.vinoel.com

Stadtmuseum Eupen Gospertstraße 52 4700 Eupen Tel./Fax: 0032/(0)87/740005 E-Mail: [email protected] www.eupener-stadtmuseum.org Das Museum ist ganzjährig geöffnet. Di.-Fr.: 9.30-12.00 Uhr 13.00-16.00 Uhr Sa.: 14.00-17.00 Uhr So.: 10.00-12.00 Uhr 14.00-17.00 Uhr Montags ist geschlossen

Naturzentrum Ternell/ Centre Régional dÍnitiation à lÉnvironnement de la Région Wallonne Ternell 2-3 • B-4700 Eupen • Tel.: 0032 (0) 87 / 55 23 13 • Fax: 0032 (0) 87 / 55 81 60

CAFÉ · BISTRO · RESTAURANT INH. FAMILIE ANTONIADIS MARKTPLATZ 16 · 4700 EUPEN · TEL. + FAX 087-74 23 00 WWW.LEPALAIS-EUPEN.BE

CAFE - PENSION

• Cafeteria • Forstzoologisches Museum • Grüne Boutique • Empfang / Information

Ruhetag: Montag • Dienstag - Freitag: 9.30 - 17.00 Uhr • Sonn- und Feiertags: 9.30 - 17.00 Uhr

26

Inh. Gerd un dDOrotea Cormann Marktplatz 13 • 4700 Eupen • Tel.: 087-74 39 97 • Fax: 087-55 73 69

27

Verkehrsamt Office du Tourisme Dienst voor Toerisme B-4780 St. Vith, Postf. /BP/PB 66 Tel.: +32 (0)80-22 76 64 Fax: +32 (0)80-22 65 39 [email protected] www.eastbelgium.com

B-4700 EUPEN, Marktplatz 7 Tel.: +32 (0)87-55 34 50 Fax: +32 (0)87-55 66 39 [email protected] www.eupen-info.be Öffnungszeiten / Heures dóuverture / Openingsuren:

Mo-Fr: 9-17 Uhr • Sa: 9-15 Uhr Juli + August: So: 9-15 Uhr

Stadsrondleiding door Eupen Stuwdammen en dijken aan Vesder en Hill

Recommend Documents