Sport en gezondheid hand in hand Een tendens waar je als sportdienst op kan inspelen

C O NG R E S I N W O OR D

K EUZ ESESSIES

Sport en gezondheid hand in hand Een tendens waar je als sportdienst op kan inspelen Een fitte en actieve bevolking bewerkstelligen, is een van de doelstellingen die een sportdienst nastreeft. Hoe kan je als sportdienst het beste inspelen op de steeds stijgende fysieke inactiviteit van de bevolking? Hoe zet je je inwoners aan tot bewegen? Op welke manier kunnen we ervoor zorgen dat sport, bewegen, gezondheid en welzijn hand in hand gaan? In de sessie ‘Sport en gezondheid hand in hand’ duidden we deze trend en kwamen we met het onderzoeksproject ‘Bewegen als medicijn’ van Howest tot een aantal praktijkvoorbeelden.

De trend ‘sport en gezondheid’ in Vlaanderen

De Vlaamse overheid richtte ook een werkgroep Voeding en Beweging op, waarin alle Vlaamse partners van het sport-, beweeg- en voedingslandschap betrokken zijn (o.a. ISB, VIGeZ, SVS, VSF, Bloso) en waar ISB onlangs een project indiende betreffende sportdiensten en gezondheid. In het nieuwe decreet lokaal sportbeleid (vanaf 1/01/2014) wordt een luikje ‘bewegen’ - en dus niet enkel sporten - opgenomen. Hieronder verstaan we het aanzetten tot bewegen

met als uiteindelijk doel sportbeoefening. Binnen het Sport voor Allen-platform werd een werkgroep opgestart rond transversale samenwerking waarbij sport en bewegen gepromoot wordt als gezondheidsbevorderend. Ook wordt bovenlokale en lokale samenwerking gestimuleerd en we hopen dat de intentieverklaring tussen minister Muyters (sport) en minister Vandeurzen (volksgezondheid) concreet gemaakt kan worden.

naar een diëtist te stappen. Anderzijds kan de arts zijn patiënt ook doorverwijTweeënhalf jaar geleden startte zen naar een beweeg- of sportaanbod. aan Howest het onderzoeksproject Maar welk concreet doorverwijsluik of ‘Bewegen als medicijn’: een toege- -platform heeft de arts of zou hij in de past onderzoek toekomst moein en met het ten hebben? En Anderhalf jaar later zijn werkveld. Het wat is de plaats de deelnemers nog steeds project vertrekt van lichaamsgemotiveerd om te blijven vanuit de fitbeweging in de bewegen nessbranche, gezondheidsmaar biedt heel zorg? Met het wat parallellen die transporteerbaar project ‘Bewegen als medicijn’ tracht zijn naar zowel sportdiensten als naar Howest een antwoord te vinden op andere sectoren. deze vragen.

verwijsplatform te verwezenlijken. Om representatief te zijn voor de fitnessbranche in Vlaanderen werden vier soorten centra geselecteerd.

De laatste jaren werden in Vlaanderen verschillende initiatieven genomen op het vlak van sport en gezondheid. Om de gezondheid van de Vlamingen te verbeteren ontwikkelde de Vlaamse overheid het Actieplan Voeding en Beweging (2008–2015) dat de ambitie heeft alle inwoners van Vlaanderen aan te zetten tot meer beweging en een evenwichtige voeding.

Bewegen als medicijn

Het onderzoeksproject Het project startte met de vraag welk advies naar lichaamsbeweging er in de Vlaamse setting aanwezig is. Wanneer een arts een patiënt voor zich heeft die duidelijk moet vermageren, kan de arts het advies geven om

70

Waarom vertrekken vanuit de fitnessbranche? Fitnesscentra zijn verspreid over heel Vlaanderen en vormen een groot netwerk van lokale fitnessprofessionals. Wanneer zij aan huisartsen gelinkt worden, creëert men een groot netwerk in Vlaanderen om een door-

Joost Vansteenkiste (Howest): Bewegen is geen medicijn maar een middel dat zijn plaats heeft in de preventieve gezondheidszorg

CO N G R E S IN W OOR D

K EUZ ESESSIES

Vlaamse Logo’s als partner in gezondheid Logo’s (Lokaal GezondheidsOverleg of de locoregionale partners in het preventieve gezondheidsbeleid) kunnen een goede partner zijn bij de uitbouw van een lokaal gezondheidsbeleid. De 15 Vlaamse Logo’s staan via hun werking mee in voor de realisatie van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen. Zij werken rond alle thema’s van de preventieve gezondheid, waaronder ook het thema ‘voeding en beweging’. De Logo’s worden gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid en ondersteund door VIGeZ (zie kader). VIGeZ neemt de rol van expertisecentrum op waarbij zij raad geeft aan de Logo’s, evidence based materialen en methodieken ter beschikking stelt en hulp biedt bij de netwerkrol van de Logo’s. Wat doen de Logo’s? • informeren en sensibiliseren over het Vlaams preventief gezondheidsbeleid; • organiseren van overleg (netwerkfunctie): Logo’s brengen partners

rond de tafel om naar een gezamenlijk doel te streven; • coördineren en ondersteunen van projecten waarbij men oog heeft voor de lokale eigenheid; • verspreiden van evidence based materialen en methodieken. Methodieken worden aangepast aan de lokale situatie (top down) maar kunnen ook ontstaan vanuit een lokale situatie (bottom-up); • advies verlenen aan de Vlaamse Overheid, bv. bij het signaleren van lokale noden kan advies gegeven worden voor het ontwikkelen van aangepaste methodieken en materialen. Omdat de werking van de Logo’s gegroeid is in en aangepast is aan de lokale situatie, is een grote diversiteit in de manier van werken van de Logo’s. Ze werken zoveel mogelijk op maat van lokale besturen waarbij ze rekening houden met de eigenheid en prioriteiten van de gemeente. Het project ‘Zot van Gezond’ is een voorbeeld waarbij Logo’s aan procesbegeleiding doen. Ook dringen de Logo’s er op aan beleidsdomeinoverschrijdend te werken.

VIGeZ - Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw - biedt als expertisecentrum ondersteuning aan de Logo’s rond volgende thema’s: • voeding en beweging; • tabak, alcohol en drugs; • vaccinatie; • valpreventie senioren; • geestelijke gezondheid; • borstkanker screening; • milieu en gezondheid. Zoek het Logo van jouw regio: www.vlaamselogos.be. Website VIGeZ: www.vigez.be.

Project Zot van Gezond ‘Zot Van Gezond’ is een Vlaams project waarbij de deelnemende gemeenten (< 15.000 inwoners) een kwalitatief beweeg- en voedingsbeleid uitwerken. De Logo’s begeleiden de gemeenten bij de start, het opzetten en het uitwerken van acties en initiatieven rond beweging en gezonde voeding in de directe leefomgeving van de inwoners. Dit project loopt tot eind december 2013. 121 van de 167 kleine gemeenten stapten in het project.

Anderhalf jaar later aanbod van de fitness voldoet echter tief tegenover dit project, maar De fitnessbranche heeft nood aan niet meer aan hun wensen. De deelne- vinden doorverwijzing naar enkel veel ondersteuning en geeft aan niet mers zoeken andere settings op, vaak de fitnesssector limitatief en willen te beschikken over de competenties settings zonder begeleiding. hun patiënten doorverwijzen naar om een netwerk met artsen uit te Ongebonden sportbeoefening is een bewegingsdeskundigen. Dit verhaal bouwen. Ook is het een mag dus niet beperkt blijven tijdrovende taak om het tot de fitnessbranche maar Ik zou liever naar sportdiensten project bij de huisartsen te moet ruimer opengetrokken doorverwijzen dan naar fitnesscentra promoten (lang wachten in worden. Voorzitter artsenvereniging West-Vlaanderen de wachtzaal). Wel zijn ze Een verhaal voor de sportovertuigd van het project en is er een sterke interesse voor de trend die zich al verschillende jaren dienst methodiek. voordoet en waar je als sportdienst De sportdienst kan een geschikte op kan inspelen. Sensibiliseren van de partner zijn als doorverwijsplatDe deelnemers werden door hun huis- deelnemers tot meer bewegen werkt form in een netwerk met huisartarts naar een deelnemend fitnesscen- via deze methodiek omdat ze een sen, onder andere omwille van trum gestuurd waar ze door fitness- rechtstreeks signaal van hun huisarts de deskundigheid, kennis van het lokale beweeg- en sportaanbod en professionals begeleid en gemoti- krijgen. kennis van de locaties om te beweveerd werden. Anderhalf jaar later zijn slechts enkelen nog lid van een fitness- Na gesprekken met de artsen komt gen. Let wel,dit kan enkel wanneer club (2-3%), maar ze geven wel aan naar voor dat zij voornamelijk kwa- er (lokaal) samengewerkt wordt, dat ze nog steeds bewegen en gemo- liteitsgarantie vragen van een goed zoek dus samenwerkingsverbantiveerd zijn om dit vol te houden. Het doorverwijsplatform. Zij staan posi- den op.

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer

N° 229

71

CO N G R E S IN W OOR D

K EUZ ESESSIES

K

PRAKTIJ Peer

Gezondheid en beweging in Peer

Carine Vansieleghem Vansieleghem, sportpromotor in Peer, illustreert aan de hand van twee mooie voorbeelden dat sport, beweging en gezondheid hand in hand kunnen gaan. Gezonder en fitter in drie maanden voor personen met overgewicht Het doel van dit project is personen met een BMI hoger dan 30 een gezondere levensstijl aan te leren door meer beweging in te passen in het dagelijks leven in combinatie met een gezond voedingspatroon. Gedurende drie maanden volgen de deelnemers drie dagen per week een wandelschema (met stappenteller), waarvan twee dagen per week onder begeleiding. Het wandelschema heeft drie niveaus van stijgende intensiteit. Spierversterkende oefeningen voor armen, buik en rug worden op het einde van iedere training uitgevoerd. Ook krijgen de deelnemers voeding- en beweegtips mee. De promotie wordt gemaakt tijdens het tweejaarlijks gezondheidsoverleg in Peer waar zowel een Logo, diëtisten, kinesisten, dokters, apothekers en verplegend personeel aanwezig zijn. Ook in de stadskrant en op de website wordt promotie gevoerd.

Een multidisciplinaire aanpak waarbij een samenwerking opgezet wordt met een diëtist, huisarts, bewegingscoach, psycholoog … zou de begeleiding van de deelnemers alleen maar kunnen verbeteren. De andere zijde van de medaille is natuurlijk het prijskaartje. Zit-o-meter De Zit-o-meter is een beweegpark in en rond het woonzorgcentrum en de seniorencampus in Peer. Het bestaat uit een veilig wandelpad van 900m, zitbanken om uit te rusten en 12 outdoor fitnesstoestellen die zowel de kracht, het evenwicht en de coördinatie verbeteren en zowel door valide personen als rolstoelgebruikers gebruikt worden. De toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers is behoorlijk uniek. Met de Zit-o-meter wilt Peer de senioren stimuleren en aanzetten tot meer bewegen en wandelen in openlucht en de sociale contacten van de senioren bevorderen. Fitter ouder worden en samen dagelijks een half uurtje bewegen bevordert zowel het fysiek als psychisch welzijn van de senioren.

Vanaf maart maken rolDe eerste les dient als kennisstoelgebruikers wekelijks De terugkommomenten vinden de making met de deelnemers. een wandeling onder begedeelnemers zeer nuttig Er wordt een wandeltest leiding waarbij ze ook de afgenomen en een persoonoefeningen uitvoeren. Door lijke vragenlijst ingevuld die de aanwezigheid van bordjes peilt naar specifieke informatie over het beweeg- en met een eenvoudige tekening kunnen de oefeningen ook voedingspatroon. De deelnemers worden twee keer per gemakkelijk zonder begeleiding uitgevoerd worden. De maand op de weegschaal geplaatst en zij houden een bewoners en bezoekers maken zeer regelmatig gebruik persoonlijk boekje bij waarin ze het aantal stappen per dag van het wandelpad. en hun doelen opschrijven. Tijdens de laatste les wordt de wandeltest opnieuw afgelegd en bekijkt men of de condiVeiligheid en toegankelijkheid zijn sleutelwoorden bij de tie verbeterd is. Na zes maanden zijn de deelnemers klaar inplanning van outdoor fitnesstoestellen. Zo is het belangom in te stappen in het bestaande aanbod van de sportrijk om minimale struikelblokjes weg te werken. Het is een dienst. Er vinden drie terugkommomenten in groep plaats. voordeel dat de accommodatie vlakbij het woonzorgcentrum ligt. Wat zijn de ervaringen en bedenkingen? De doelgroep (BMI >30) is zeer moeilijk te bereiken, voor hen is het De prijs voor het realiseren een grote stap om deel te nemen aan een beweegprovan outdoor fitnesstoestelgramma. Eens ingestapt zijn ze wel heel enthousiast len ligt hoog. De stad Peer en tevreden, voelen ze zich fitter en meestal hebben kreeg voor bijna € 50.000 ze gewichtsverlies. De terugkommomenten ervaren de aan subsidies. Om het prodeelnemers als zeer nuttig, deels omwille van het sociale ject in goede banen te leicontact en het groepsgevoel. den werd een werkgroep opgericht die was samenHet is aangeraden dat de deelnemers op consultatie gaan gesteld uit het woonzorgbij de huisarts voor ze instappen, voornamelijk omdat de centrum, stad Peer, de meesten al lange tijd fysiek inactief zijn. Na zes maanden firma Mekano (controle kunnen de parameters zoals bloeddruk, cholesterol en suivan de toegankelijkheid en kerspiegel opnieuw gemeten worden en kan de evolutie veiligheid van de toestel‘Voel je beter met de Zit-obekeken worden. De meeste deelnemers brengen echter len), OCMW, een ingenieur meter’ is de leuze van het woonzorgcentrum geen bezoek aan de huisarts. en de sportdienst.

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer

N° 229

73

C O NG R E S I N W O OR D K EUZ ESESSIES

K PRAKTIJ g r Limbu

Provincie Limburg: Blij(f) in beweging

De provincie Limburg promoot het project ‘Blij(f) in beweging’ bij de gemeenten en stimuleert, coördineert en ondersteunt de sportdiensten die interesse hebben om te werken rond bewegen en gezondheid. Blij(f) in beweging focust op vier thema’s: • bewegen voor personen met een hartprobleem; • bewegen voor personen met beperkte mogelijkheden; • rugscholing; • bewegen voor personen met diabetes. De eerste drie projecten worden door de sportdienst uitgewerkt met ondersteuning van de provinciale sportdienst. Het diabetesproject werd volledig uitgewerkt door de provincie omdat een goede kennis van de ziekte vereist is. 80 à 90% van de personen die via dit project bereikt worden, hebben geen beweeggewoonte (meer). Daarom is zeker bij aanvang van een project het sociale aspect zeer belangrijk: de mensen moeten namelijk graag komen om het nieuwe beweegpatroon te kunnen volhouden.

is het vervoer. Sommige personen kunnen de sportaccommodatie niet zelfstandig bereiken. Probeer binnen de groep afspraken te maken en oplossingen te zoeken en tracht de financiële drempel zo laag mogelijk te houden. Ten slotte, wijs de deelnemers op hun mogelijkheden en niet op hun beperkingen. Rugscholing Rugscholing bestaat uit drie sessies waarbij theorie en oefeningen elkaar afwisselen. Het is belangrijk de deelnemers achtergrondinformatie en praktische info mee te geven. Zo wordt onder andere aandacht besteed aan een goede houding, bewegingen die vermeden moeten worden, hoe het dagelijks functioneren verbeteren … Diabetes De aanleiding tot het opstellen van een diabetesproject was het wetenschappelijk bewijs dat diabetici door beweging hun medicatiegebruik kunnen verminderen. Het project heeft als doel: • mensen aan te sporen tot bewegen; • zoveel mogelijk informatie bieden over de medische kant van de ziekte (door een arts), het voedingsaspect (door een diëtist) en de veranderingen die beweging teweegbrengt; • mensen met diabetes tijdelijk samenbrengen zodat zij zich kunnen optrekken aan elkaar en eventueel meer zelfvertrouwen krijgen.

Bewegen voor personen met een hartprobleem Na revalidatie kunnen personen met een hartprobleem instappen. Er worden vooral beweegactiviteiten in groep aangeboden zodat deelnemers zich kunnen optrekken aan lotgenoten. Hou bij personen met hartproblemen rekening met een groter risico op complicaties. De aanwezigheid van een AED-toestel is hierbij geen overbodige luxe. Het wordt sterk aanbevolen een medisch dossier van Het is belangrijk de deelnemers gedurende de tien sessies iedere deelnemer te bewavoldoende achtergrondinforren zodat dit, in noodgevalmatie te geven over diabeWijs deelnemers op hun mogelijkheden len, meegegeven kan wortes zodat zij na afloop van en niet op hun beperkingen den aan de arts. het project aan het reguliere sportaanbod kunnen deelBewegen voor personen met beperkte mogelijkheden nemen. Tijdens het beweeg-/sportgedeelte worden laagIn zeven gemeenten in Limburg wordt dit project permadrempelige beweeg- en sportactiviteiten aangeboden nent georganiseerd. Een derde van de deelnemers zijn zoals netbal, bewegingsvormen op muziek, petanque, personen met een niet-aangeboren hersenletsel maar ook nordic walking en badminton. Twee keer wordt een psyslechtzienden, ouderen, personen met een geestelijke choloog uitgenodigd. beperking … kunnen deelnemen. Het doel is een laagdrempelig beweegaanbod te creëren De sportdienst van Beringen organiseerde het diabedat toegankelijk is voor een zo breed mogelijk publiek. tesproject met succes. Alle deelnemers waren laaiend Personen met verscheidene ziektebeelden en beperkinenthousiast, voelden zich beter en het gaf hen zelfvertrougen kunnen samen deelnemen aan beweegactiviteiten. wen. Deelnemers vonden het spijtig dat het project afliep Probeer het beweegaanbod steeds zo breed en gevarieerd en vroegen een verlenging aan. De sportdienst hapte toe mogelijk te maken. en betaalde gedurende een jaar een lesgever en zorgde De accommodatie moet toegankelijk zijn voor alle doelvoor de verzekering. De deelnemers betaalden de huur groepen. Hou hierbij ook rekening met omgevingsfactovan de sporthal. Een jaar nadien hebben de deelnemers ren zoals temperatuur en lawaai. Personen met een niet een eigen club opgericht en doen zij alles zelf. Alle deelaangeboren hersenletsel kunnen vaak niet tegen lawaai, nemers zijn diabetespatiënten, zowel deelnemers van het zet de muziek dus niet te luid. Een ander aandachtspunt oorspronkelijke project als nieuwe deelnemers.

74

CO N G R E S IN W OOR D

K EUZ ESESSIES

Ine Esch, Stijn Werbrouck, Inge Deblieck, Carine Vansieleghem en Carine Alders lichtten projecten toe waarin sport en gezondheid hand in hand gaan  Keuzesessie ‘Sport en gezondheid hand in hand!’

Conclusies • Hou de deur open voor gezondheid. • In het nieuwe Sport voor Allen-decreet wordt een luikje gezondheid opgenomen. • Transversaal samenwerken is aangewezen. • Er is een goed doorverwijsplatform nodig: sportdiensten kunnen hierin een centrale rol opnemen. • Vergeet de Logo’s niet wanneer er acties worden opgezet rond gezondheid.

 Joost Vansteenkiste Hogeschool West-Vlaanderen  Inge Deblieck Logo Limburg  Carine Alders provinciale sportdienst Limburg  Carine Vansieleghem sportpromotor Peer

 Ine Esch projectmedewerker gezondheid ISB

 Stijn Werbrouck (moderator) sportfunctionaris Izegem

 Trefwoord(en): ISB-Congres, sportpromotie, gezondheid

650.000 m2 sportvloeren professioneel geplaatst

TOPFLOOR is een autoriteit op gebied van professionele sportvloeren.

650.000 m2 geplaatste vloeren in binnen- en buitenland, in de meest diverse toepassingen, waaronder hun eigen POLYFER-systeem, komen niet zomaar uit de lucht vallen. Het is zaak van het juiste evenwicht te vinden tussen de verschillende componenten: de eisen eigen aan de sportdiscipline, de beschikbare materialen en de biomechanische eigenschappen.

Advies Indoor sportvloeren Dansvinyl

Topfloor n.v. Puursesteenweg 397 BORNEM

Beschermmatten Belijningen Belijningsverven Onderhoudsproducten Onderhouds- en herstellingswerken

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer

N° 229

Tel. 03/889 38 15 Fax. 03/889 58 51 [email protected]

www.topfloor.be

75