SPOKENWORLD09 1989, Wall & Order
© Alicia Framis
een festival van het Kaaitheater i.s.m. het Vlaams-Nederlands huis deBuren met dank aan Argos, MO* & Theatre in Motion (Beijing) bijzonder dank aan De Morgen & Brussels Hoofdstedelijk Gewest
3 - 11 oktober 2009 Kaaitheater + Kaaistudio’s
Inhoudstafel
I N LE I DI NG
3
A GE ND A SPO KE NWOR LD0 9
5
P R O G R A M M A S PO K E NWO RLD09 PER GE NRE
7
PRAKTISCH
8
P R O G R A M M A S PO K E NWO RLD09
9
Rabih Mroué, Frank Vercruyssen meets Rabih Mroué
9
Barbara Matijević / Giuseppe Chico, I AM 1984
10
Lin Yilin, Chronicle
11
Andrei Andrianov & Oleg Soulimenko, Made in Russia
12
Slavs and Tatars,The Hymns of No Resistance
13
Spoken Sunday Debate #1 / On Post-Democracy
14
Belarus Free Theatre, Generation Jeans
15
Barbara Matijević / Giuseppe Chico, Tracks
16
Hooman Sharifi, I saw the snow and I touched the snow
17
Brussels Brecht-Eislerkoor, The Shouting Fence
18
Lettre International, Presentatie
19
Boyzie Cekwana, Influx Controls: I wanna be wanna be
20
Joost Vandecasteele, Otaku (How The West Was Won By The Nerd)
21
Spoken Sunday Debate #2 – MO*debate / On Re-Covering
22
SPEECH ACTS
23
Video programme
24
B I J S PO KE NWO RLD09 - MAR I ANNE VAN KERKHOVEN
2
26
SPOKENWORLD09 1989, Wall & Order 3 - 11 oktober 2009 | Kaaitheater + Kaaistudio’s a Kaaitheater festival in association with Vlaams Nederlands Huis deBuren (Brussels) thanks to Argos (Brussels), MO* and Theatre in Motion (Beijing)
special thanks to De Morgen & Brussels Hoofdstedelijk Gewest/Région de Bruxelles-Capitale www.kaaitheater.be/spokenworld
------------------------------------------------------------------------------
theater
|
dans
|
performance
|
muziek
|
debat
|
opinie
Het festival Spoken World nodigt kunstenaars en opiniemakers uit die zich ‘uitspreken’ over de actuele staat van de wereld. Met Spoken World tast het Kaaitheater opnieuw de theatrale grens tussen fictie en non-fictie af en toont het voorstellingen en concerten in een context van debat en opinie. Het Kaaitheater lanceerde Spoken World in september vorig jaar. De eerste editie van het festival bood o.m. onderdak aan het Interdependence Forum 2008. Het thema van deze tweede editie van
SPOKENWORLD is ‘1989, Wall & Order’. Het festival loopt dit jaar van 3 t.e.m. 11 oktober in het Kaaitheater en de Kaaistudio’s.
Na veertig jaar Koude Oorlog kantelde de wereld in 1989. Hét symboolmoment was natuurlijk de val van de Berlijnse Muur. Maar 1989 was overal in de wereld een scharnierjaar. Er was het bloedbad op het Tiananmenplein in Beijing, de dood van Khomeini in Iran, het begin van het einde van de
burgeroorlog in Libanon en van de apartheid in Zuid-Afrika… Spoken World ’09 haalt kunstenaars uit
al deze landen naar Brussel en focust op de gigantische ‘versnelling’ in de wereldgeschiedenis in de twee decennia tussen 1989 en 2009. Spoken World ’09 opent op zaterdag 3 oktober met een indrukwekkende line-up:
Beeldend kunstenaar Lin Yilin (CN) zal op straat, voor het Kaaitheater, een muur bouwen. Voorbijgangers worden uitgenodigd om steen na steen weg te nemen.
Barbara Matijevic (HR) & Giuseppe Chico (FR) mixen de geschiedenis van ex-Joegoslavië met stukken wereldgeschiedenis in hun performance ‘I AM 1984’
Rabih Mroué (LB) wordt geïnterviewd door Frank Vercruyssen over zijn herinneringen aan 1989 en toont de video ‘I, the Undersigned’.
Andrei Andrianov & Oleg Soulimenko (RU/AT) willen de nieuwe sensatie worden op de
Westerse podia, en beginnen met een performance op de scène van het Kaaitheater: Made in
Russia
Slavs and Tatars herschrijft popklassiekers voor een concert over territoriale twisten en polemiek uit Eurazië: The Hymns of No Resistance
Frank Vercruyssen (tg STAN) besluit met een Speech Act en een 1989 dj-set
3
Tijdens het festival gaan vier voorstellingen in première:
Barbara Matijević & Giuseppe Chico geven hun kijk op 1989 met de performance Tracks (na I
AM 1984, het tweede deel in een trilogie)
Hooman Sharifi (NO) maakt een beklijvende solo over migratie & ontheemding en het creëren
Joost Vandecasteele (BE) biedt met de nieuwe theatersolo Otaku een vooruitblik op de
van kunst als nomade: I saw the snow and I touched the snow
volgende 20 jaar in de wereldgeschiedenis
het Brussels Brecht-Eislerkoor laat met The Shouting Fence 300 zangers uit Vlaanderen,
Wallonië en Brussel over denkbeeldige muren heen zingen Verder zullen twee voorstellingen voor het eerst in België te zien zijn:
Belarus Free Theatre (BY) neemt in hun theatervoorstelling Generation Jeans het beleid van
Boyzie Cekwana (ZA) maakt een danssolo over de identiteitscrisis in Zuid-Afrika in het post-
de ‘laatste dictator van Europa’ Aleksandr Loekasjenko op de korrel
apartheidtijdperk: Influx Controls: I wanna be wanna be
Op zondagnamiddagen 4 en 11 oktober is er ruimte voor stevig debat, tijdens de twee Spoken Sunday Debates.
Bij Spoken Sunday # 1 schuiven o.m. politiek filosoof Luuk van Middelaar, kunsthistoricus Marko
Stamenković en dansmaker Oleg Soulimenko aan bij moderator Anna Luyten voor een gesprek: On
Post-Democracy.
Spoken Sunday # 2 is een MO*debat o.l.v. Gie Goris met choreograaf Boyzie Cekwana, auteur Ilija
Trojanow en antropoloog prof. dr. Ching Lin Pang: On Re-Covering.
Op de voorstellingsavonden tijdens Spoken World wordt het publiek verrast met Speech Acts: artiesten, wetenschappers of schrijvers spreken zich kort maar krachtig uit over 1989 en aanverwante thema’s. Grijpen o.m. de microfoon: Filip Berte, Pieter De Buysser, Nadia Fadil & Sarah De Mul, Marjolijn van Heemstra en Dirk Tieleman. Ten slotte komt het Duitse tijdschrift Lettre International zijn nieuwste nummer presenteren: een thema-editie rond 1989-2009, Berlijn en Europa.
Gedurende het hele festival is er een videoprogramma met werk van Harun Farocki & Andrei Ujica (DE), Richard Gordon & Carma Hinton (US), Rabih Mroué (LB) Deimantas Narkevicius (LT), Jayce Salloum (CA), Shelly Silver (US) en Liu Wei (CN).
Spoken World pakt uit met ticketprijzen van 20 jaar geleden: voor de meeste voorstellingen kosten tickets slechts €7,5! Bovendien zijn heel wat activiteiten volledig gratis.
Het affichebeeld van Spoken World werd in opdracht van het Kaaitheater ontworpen door de Spaanse kunstenares Alicia Framis (1967). In haar performances en haar beeldend werk behandelt zij sociale en politieke thema’s. Framis woont en werkt in Shangai.
4
Agenda SPOKENWORLD09 ZA/SA/SA 3/10 – Kaaitheater 19:00>20:00 19:00>20:00 19:30>20:30 20:30>21:45 22:00>22:45 23:00
Rabih Mroué, Frank Vercruyssen meets Rabih Mroué Barbara Matijević & Giuseppe Chico, I AM 1984 Lin Yilin, Chronicle
Andrei Andrianov & Oleg Soulimenko, Made in Russia Slavs and Tatars, The Hymns of No Resistance
Speech Act Frank Vercuyssen + 1989 DJ-set Frank Vercruyssen +party
ZO/DI/SU 4/10 – Kaaitheater 15:30>16:30 16:30>19:00
Lin Yilin, Chronicle
Spoken Sunday Debate #1 / On Post-Democracy: Luuk van Middelaar, Marko Stamenković, Oleg Soulimenko, Anna Luyten (moderator)
19:30>20:00 20:30>21:45
Speech Act Marko Stamenkovic
Andrei Andrianov & Oleg Soulimenko, Made in Russia
DI/MA/TU 6/10 – Kaaitheater 20:30>21:30 21:45
Belarus Free Theatre, Generation Jeans
Post-Performance Talk: interview Nikolai Khalezin by Johan Thielemans
WO/MER/WE 7/10 – Kaaitheater 20:30>21:30 21:45
Belarus Free Theatre, Generation Jeans
Post-Performance Talk: interview Nikolai Khalezin by Johan Thielemans
DO/JE/TH 8/10 – Kaaistudio’s 20:30>21:30
Barbara Matijević & Giuseppe Chico, Tracks PREMIERE
22:00>23:00
Hooman Sharifi, I saw the snow and I watched the snow PREMIERE
21:30>22:00
Speech Act Filip Berte
VR/VEN/FR 9/10 – Kaaistudio’s 20:30>21:30 21:40>22:00 22:00>23:00
Barbara Matijević & Giuseppe Chico, Tracks Speech Act Dirk Tieleman
Hooman Sharifi, I saw the snow and I touched the snow
VR/VEN/FR 9/10 – Kaaitheater 20:30>21:20 21:30>22:00
Brussels Brecht-Eislerkoor, The Shouting Fence PREMIERE Speech Act Pieter De Buysser
ZA/SA/SA 10/10 – Kaaitheater 18:00>19:30
Presentation Lettre International, 1989-2009 / 20 Years After the Fall of the Wall – “Berlin” and Europe. (interview Frank Berberich by Bert Bultinck)
19:00 20:30>21:20
21:30>22:00
Introduction to The Shouting Fence (Alain Platel, Orlando Gough, Vital Schraenen)
Brussels Brecht-Eislerkoor, The Shouting Fence Speech Act Sarah De Mul & Nadia Fadil
ZA/SA/SA 10/10 – Kaaistudio’s 20:30>21:30 21:30>22:00 22:00>23:00
Boyzie Cekwana, Influx Controls: I wanna be wanna be Speech Act Marjolijn van Heemstra
Joost Vandecasteele, OTAKU aka How The West Was Won By The Nerd PREMIERE
ZO/DI/SU 11/10 – Kaaistudio’s 15:00>16:00
16:30>19:00
Boyzie Cekwana, Influx Controls: I wanna be wanna be
Spoken Sunday Debate #2 – MO*Debate / On Re-Covering Boyzie Cekwana, Ilija Trojanow, Ching Lin Pang, Gie Goris (moderator)
20:30>21:30
Joost Vandecasteele, OTAKU aka How The West Was Won By The Nerd
5
FREE VIDEO PROGRAMME 3>11/10 – 12:00>22:00 – Kaaitheater
Liu Wei (CN), Wangque De Yitian (A Day to Remember) Shelly Silver (US), Former East/Former West
Jayce Salloum (CA), Untitled part 2: Beauty and the East
Harun Farocki & Andrei Ujica (DE), Videograms of a Revolution
Richard Gordon & Carma Hinton (US), The gate of heavenly peace Rabih Mroué (LB), I, the Undersigned
8-11/10 – before & after the performances – Kaaistudio's Deimantas Narkevicius (LT), Once in the XX Century
6
Programma SPOKENWORLD09 per genre PERFORMANCE Barbara Matijević / Giuseppe Chico, I AM 1984
10
Andrei Andrianov & Oleg Soulimenko, Made in Russia
12
Barbara Matijević / Giuseppe Chico, Tracks
16
Lin Yilin, Chronicle
Slavs and Tatars,The Hymns of No Resistance
Hooman Sharifi, I saw the snow and I touched the snow
Joost Vandecasteele, Otaku (How The West Was Won By The Nerd)
11
13 17 21
THEATER / THÉÂTRE / THEATRE Belarus Free Theatre, Generation Jeans
15
DANS / DANSE / DANCE Hooman Sharifi, I saw the snow and I touched the snow
Boyzie Cekwana, Influx Controls: I wanna be wanna be
17
20
MUZIEK / MUSIQUE / MUSIC Slavs and Tatars, The Hymns of No Resistance
Brussels Brecht-Eislerkoor, The Shouting Fence
13
18
DEBAT / DEBATE Spoken Sunday Debate #1 / Post-Democracy
Spoken Sunday Debate #2 / On Re-Covering (i.s.m. MO*magazine)
14
22
INTERVIEW Rabih Mroué, Frank Vercruyssen meets Rabih Mroué
9
SPEECH ACTS
23
VIDEO
24
PARTY 1989 DJ-set by Frank Vercuyssen
13
7
Praktisch Pers Contact Katelijne Meeusen T 02 274 03 64 M 0497 88 36 27 E
[email protected]
Op www.kaaitheater.be/pers kunt u beelden downloaden in hoge resolutie.
Adressen & Contact Kaaitheater Sainctelettesquare 20 – 1000 Brussel | 20 Square Saintelette – 1000 Bruxelles Kaaistudio’s Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat 81 – 1000 Brussel 81 rue Notre-Dame du Sommeil – 1000 Bruxelles
Info & tickets Ticketshop: Sainctelettesquare 20 – 1000 Brussel | 20 Square Saintelette – 1000 Bruxelles T 02 201 59 59 DI/MA/TU-VR/VEN/FRI
11:00-18:00
[email protected] www.kaaitheater.be www.kaaitheater.be/spokenworld
8
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------interview
Rabih Mroué[LB]
in English
Frank Vercruyssen meets Rabih Mroué” 3/10 – 19:00!! – Kaaitheater gratis toegang / entrée gratuite / free entrance
-----------------------------------------------------------------------------De Libanese theatermaker Rabih Mroué zou voor Spoken World een lecture-performance maken over zijn 1989, maar zijn herinneringen aan dat jaar bleken te zwaar te wegen en Mroué stopte
noodgedwongen met het werk. Over een en ander heeft Frank Vercruyssen, acteur bij tg STAN en afgelopen zomer nog aan het werk in Libanon, een gesprek met Mroué. Mroué toont ook zijn video-installatie I, the Undersigned .Na het einde van de burgeroorlog in Libanon
wachtten Rabih Mroué, en met hem vele andere Libanese burgers, vruchteloos op officiële
verontschuldigingen van wie verantwoordelijk was voor wat er tijdens de oorlogsjaren gebeurde. Die
kwamen er echter niet. Dus besloot Mroué maar om zelf zijn verontschuldigingen aan te bieden. Zijn
video-installatie I, the Undersigned geldt officieel als de allereerste publieke verontschuldiging, gericht
aan het Libanese volk. ‘The time has come to proclaim my apologies to you brothers and sisters, friends, comrades, companions and enemies.’
1989 was ook in Libanon een belangrijk jaar: met het vredesakkoord van Taif werd de basis gelegd
voor het einde van de burgeroorlog het jaar daarop.
In 1990 maakte theatermaker Rabih Mroué (°1967, Beiroet) zijn eerste voorstelling. Zijn vaak
semidocumentaire theaterstukken, video’s en performances zijn intussen te zien over de hele wereld. Hij was ook al een aantal keer in Brussel te gast. Mroué is uitgegroeid tot een van de meest kritische kunstenaars die zowel binnen als buiten Libanon hun stem laten horen. Als op een dissectietafel ontleedt hij in zijn werk de dubieuze ontwikkelingen van de oorlog in zijn land. Politiek inzicht combineert hij met vormprecisie en een bijzonder gevoel voor humor.
9
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------lecture performance
Barbara Matijević / Giuseppe Chico [HR/FR]
in English
I AM 1984
3/10/2009 – 19:00!! – Kaaitheater € 7,5 | 50 min.
-----------------------------------------------------------------------------performed by Barbara Matijević | production k.o./kombinirane operacije (Zagreb) | co-production ZeKaeM (Zagreb)
First part of the trilogy Theory of a performance to come or the only way to avoid the massacre is to become its authors? / D’une performance à venir ou le seul moyen d'éviter le massacre serait-il d’en devenir les auteurs ? Barbara Matijević neemt je mee op een pseudo-wetenschappelijke reis doorheen het jaar 1984, waarbij ze realiteit en fictie benadert vanuit verschillende hoeken – gebeurtenissen uit de geschiedenis van exJoegoslavië, stukken wereldgeschiedenis, sciencefiction, film, de virtuele wereld van het internet,
videospelletjes... Tijdens haar omzwervingen komen vragen aan bod als: welke verbanden zijn er
tussen de glimlach van Mona Lisa, die van Mia Slavenska, prima ballerina van het Ballet Russe van Monte Carlo, die van Mickey Mouse, de wrede grijns van Pacman, de aangebeten appel van Macintosh,
de helm van Marcus Allen van de Los Angeles Raiders?
BIO BARBARA MATIJEVIC Born in Nasice (Croatia) in 1978. Studied Language and Literature at the University of Zagreb (M.A.)
Trained as a dancer in the Hypaxis Dance Center, Wilton, (New Hampshire, U.S.A) and the International Center for Contemporary Dance and Performance Art - ATHENA under the artistic direction of Kilina Cremona in Zagreb, Croatia.
In 2003 she joined the k.o / Combined Operations dance and theater group. Their performances have
been shown in Norway (Bergen-BIT Teatergarajsen, Oslo-Danses Hus), Sweden (Malmo Dance Centre), Germany (Mex festival Dortmund,Transeurope festival, Hildesheim, Podewill, Berlin), Italy (Turin, Biennale Giovani Artisti) Greece, Slovenia and Serbia (Festival Infant, Novi Sad).
As a performer, she is engaged in a long-term project Via Negativa directed by Bojan Jablanovec.
She regularly collaborates with other artists, such as Boris Charmatz, Jan Fabre, Joris Lacoste. She teaches dance at the National Arts Academy in Osijek (Croatia). BIO GIUSEPPE CHICO
Born in Bari (Italy) in 1974. Makes his debut in theater at the age of 10 after having studied with the Abeliano Company under the direction of Tina Tempesta. He continues his studies in the Kismet Theater with Robert McNeer and Teresa Ludovico. As a stage designer, he collaborates with Paolo Baroni.
Since 2000 he has been living in Paris where he studied dance with Joao Fiadeiro, Vera Montero, Julyen Hamilton, Mark Tompkins, Vera Orlock, Pooh Kaye, K.J. Holmes, Olivier Besson.
He worked as a dancer in the Mille Plateaux Associés company for four years, continuing with Bernardo Montet et George Appaix. In theater, he works with Joris Lacoste with whom he's been developing a research in dramaturgical composition.
10
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------performance
Lin Yilin
[CN]
in collaboration with Theatre in Motion
Chronicle 3/10 – 19:30 + 4/10 – 15:30 – outside Kaaitheater gratis / gratuit / free
------------------------------------------------------------------------------
Lin Yilin (1964) is van opleiding beeldhouwer. Hij woont en werkt in de stad Guangzhou. In 1991
vormde hij samen met twee andere kunstenaars de Big-Tail-Elephant Group. Hun werk documenteert de problematiek van de snel veranderende steden in China. Lin Yilin is bekend van zijn installaties met dagelijkse materialen als baksteen, water en geld. Met zijn installaties van gestapelde bakstenen
onderzoekt hij de relatie tussen beeldhouwkunst en architectuur, en tussen mensen en architectuur. Tijdens de openingsavond van Spoken World creërt Lin Yilin de beeldende kunstperformance Chronicle. Op straat, vlakbij het Kaaitheater, zal hij een muur bouwen met bakstenen. Vervolgens worden de
voorbijgangers uitgenodigd om de muur steen na steen af te breken, en de ertussen verstopte briefjes weg te nemen. Rode draad in dit werk is de persoonlijke geschiedenis van Lin Yilin – hij begon te werken als beeldend kunstenaar in 1989 – zijn blik op verleden en toekomst.
11
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------performance
Andrei Andrianov & Oleg Soulimenko [RU/AT]
in English and Russian, surtitled in English
Made in Russia
3, 4/10/2009 – 20:30 – Kaaitheater € 7,5 | 70 min.
-----------------------------------------------------------------------------concept, realisation, performance Oleg Soulimenko, Andrei Andrianov | dramaturgical advisor Judith Helmer | artistic advisor Robert Steijn | stage design & costumes Anke Philipp | light design Bartek Kubiak | video editing, photos Elena Tikhonova | video appearance Dasha Andrianova, Alevtina Golubeva | translation Martin Jandl | coproduction Oleg Soulimenko/Vienna Magic, brut Wien, artblau-Tanzwerkstatt Braunschweig, Szene Salzburg | in
collaboration with Dance Agency TsEKh (Moscow(, Sophiensaele (Berlin) | suppor Stadt Wien, the Austrian Ministry of Education, Culture and Art, Land Niedersachsen
Twee dansers uit Rusland hebben een missie: zij willen de nieuwe sensatie worden op de westerse
theaterpodia. Met popsongs, dans en pantomime vertellen de twee mannen hun levensverhaal. Daarin duiken onverwacht enkele grote figuren uit de Europese en de Russische kunstscene op: de Franse
filmmaker Jean-Luc Godard en de Sovjet-Russische prima ballerina Maya Plisetskaya. Made in Russia
wordt een spektakel over spektakel: een verhitte, postcommunistische strijd tussen culturele clichés uit Oost en West.
‘Made in Russia getuigt van een onovertroffen vindingrijkheid en humor, het is een meesterlijk spel met clichés en vooroordelen. Een voltreffer!’ Wiener Zeitung
Performer en choreograaf Oleg Soulimenko studeerde dans, theater en improvisatie in Moskou. In 1990 richtte hij er het Saira Blanche Theater op, waar hij een provocatieve methode voor dansimprovisatie
ontwikkelde. Soulimenko werkte eerder samen met o.m. Steve Paxton, Lisa Nelson, Markus Schinwald, Meg Stuart & Damaged Goods, Lebbeus Woods en Jennifer Lacey. Nu leeft en werkt hij in Wenen. Met zijn meest recente voorstellingen toerde hij doorheen Oost- en West-Europa en Noord-Amerika.
Andrei Andrianov studeerde moderne dans, theater, pantomime, improvisatie en gevechtskunst. Hij werkt vanuit Moskou als danser, choreograaf en docent.
12
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------performance/concert
Slavs and Tatars [between West and East]
in English
The Hymns of No Resistance 3/10/2009 – 22:00 – Kaaitheater gratis toegang / entrée gratuite / free entrance | 40 min.
-----------------------------------------------------------------------------concept Slavs and Tatars | singer Berivan Kaya | musicians Sivan Perwer (composer), Serxwebun Perwer (composer), Fikret Dag (composer, tembur), Kemal Ceylan (ney, zurna), Dler Saaty (darbuka, def) | curator/production management Goran Petrovic | partners the Kurdish Institute of Brussels, the Sivan Perwer International Cultural Foundation Bonn | thanks Berivan Binevsa
Het collectief Slavs and Tatars richt zijn blik op het Oosten: op het gebied tussen de voormalige
Berlijnse Muur en de Chinese Muur. Een regio die al te vaak buiten de westerse radar valt. Ze gaan op zoek naar de verbondenheid tussen Slavische, Kaukasische en Centraal-Aziatische volkeren, maar ook naar polemiek.
Voor hun performance tijdens Spoken World herschrijft Slavs and Tatars klassiekers en cultsongs uit de popgeschiedenis en voegt ze samen tot een concert over territoriale twisten, taalaffaires en andere
controversiële kwesties uit Eurazië. De songs worden live gespeeld door Koerdische muzikanten uit
Brussel. Op de playlist onder meer: She’s Armenian (eerder bekend als: She’s a Maniac),Young Kurds
(voorheen: Young Turks) en Rock the Casbah van The Clash. www.slavsandtatars.com
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Frank Vercruyssen
in English
3/10/2009 – 23:00 – Kaaitheater gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------Frank Vercruyssen brengt een act met beeld, geluid en tekst (van John Berger), over zijn reis langs de Israëlisch-Palestijnse muur, doorsneden met een snelle mix van 1989-nummers.
+ PARTY & dj Frank
gratis / gratuit / free – Kaaitheater
13
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------debate
Spoken Sunday Debate #1: On Post-Democracy
in English
4/10/2009 – 16:30 – Kaaitheater gratis toegang / entrée gratuite / free entrance
------------------------------------------------------------------------------
De democratische euforie na de omwentelingen van 1989 was van relatief korte duur. Het neoliberale denken bepleitte een steeds verdere terugtrekking van de staat en een steeds grotere rol voor de vrije markt. Is de burger nog in staat om te bepalen wat zijn belangen zijn? Staat een samenleving op basis van gelijkheid nog op de politieke agenda? Of zijn onze democratieën enkel nog façades waarachter
zich een zogenaamde post-democratie ontwikkelt? Twee dagen na het Iers referendum over de
Europese grondwet gaan we o.a. in op het democratisch deficit in het herschaalde Europa van vandaag. Debaters: - Luuk van Middelaar (1973), Nederlands politiek filosoof en historicus; publiceerde o.a. De passage
naar Europa. Geschiedenis van een begin (2009), een baanbrekende geschiedenis van de Europese eenwording met een belangrijke rol voor Wende-jaar 1989.
- Marko Stamenković (1977), Servisch kunsthistoricus, criticus en curator; werkt voor o.a. Artists Space Gallery (New York), Guggenheim Collection (Venetië), SKC Gallery (Belgrado).
- Oleg Soulimenko, Russisch performer en choreograaf; werkte o.a. met Meg Stuart; zie Made in Russia, p. 12
- moderator: Anna Luyten
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Marko Stamenković
in English
4/10/2009 – 19:30 – Kaaitheater gratis / gratuit / free
------------------------------------------------------------------------------
14
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------theatre
Belarus Free Theatre [BY]
in English & Russian | surtitled in English
Generation Jeans
6, 7/10/2009 – 20:30 – Kaaitheater € 15/12 | 80 min. Post-performance talks: 6 + 7/10 (in English) interview Nikolai Khalezin by Johan Thielemans
-----------------------------------------------------------------------------text Nikolai Khalezin with the participation of Natalia Koliada | direction, performance Nikolai Khalezin | musical fusion dj Laurel (Lavr Berzhanin) | producers Natalia Koliada, Nikolai Khalezin | assistant managers Irina Yaroshevich, Maryia Vavokhina
In 1994 trad Aleksandr Loekasjenko aan als president van Belarus (Wit-Rusland). In het protest tegen
het beleid van deze ‘laatste dictator van Europa’ was een bijzondere rol weggelegd voor de jeans: een jeansshirt werd als protestvlag gehesen tijdens een demonstratie op 16 september 2005. Dat markeerde het begin van de Jeans Revolutie.
Eind maart 2005 richtten Natalia Koliada en Nikolai Khalezin het Belarus Free Theatre op. De
initiatiefnemers kregen het aan de stok met de overheid en vlogen herhaaldelijk achter de tralies. Ondertussen geniet de groep een groeiende faam in het Westen en mag hij zowel wijlen Harold Pinter als Václav Havel en Mick Jagger tot zijn fans rekenen.
In Generation Jeans vertelt Nikolai Khalezin zijn semi-autobiografische verhaal over de Jeans
Revolutie in Minsk. Hij doet dat ernstig maar ook met zelfspot en wordt bijgestaan door de soundtrack van dj Lavr Berzhanin. Theater met een grote urgentie, direct en geestig. www.dramaturg.org
15
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------PREMIERE
performance/lecture-demonstration
Barbara Matijević / Giuseppe Chico
[HR/FR]
Tracks
in English CO-PRODUCTED BY KAAITHEATER
8, 9/10/2009 – 20:30 – Kaaistudio’s € 7,5 | 65 min.
-----------------------------------------------------------------------------concept, performance Barbara Matijević, Giuseppe Chico | sound design Damir Šimunović | artistic collaboration Saša Božić | production de facto (Zagreb) | co-production Kaaitheater, Eurokaz festival (Zagreb), Museum of Contemporary Art (Zagreb)
Met tekst en geluid geven de Kroatische Barbara Matijević en de Italiaan Giuseppe Chico een associatieve, persoonlijke kijk op hun 1989. Hun materiaal bestaat uit echte of fictieve
audiodocumenten, gemaakt in 1989 of inhoudelijk eraan gerelateerd: popsongs, het
Eurovisiesongfestival (in 1989 gewonnen door Joegoslavië!), fragmenten uit radio- en tv-shows, eerste pogingen van ‘computer voice synthesis’, privéopnames,… Even belangrijk is de ruimte waarin het
geluid werd opgenomen. Een zin klinkt immers niet hetzelfde als hij uitgesproken is in een bunker, in de danszaal van Ceausescu’s paleis of in een concertstadion.
In het eerste deel van deze trilogie, met de focus op 1984, stonden tekeningen centraal, op dezelfde
manier als nu het geluid. De tekeningen op wit bord waren zowel blauwdruk, mentaal grondplan,
labyrintisch schema als sleutels, instructies, gevoelens. In dit tweede deel onderzoeken Matijević en Chico de dramaturgie van geluidsresonanties om zo toegang te krijgen tot mentale, imaginaire en historische ruimtes en gebouwen.
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Filip Berte
in English
8/10/2009 – 21:30 – Kaaistudio’s gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------Filip Berte (1976), architect en beeldend kunstenaar. Zijn onderzoeksproject Eutopia focust op de Europese leefomgeving.
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Dirk Tieleman
in het Nederlands
9/10/2009 – 21:40 – Kaaistudio’s gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------Journalist Dirk Tieleman reisde eerder dit jaar samen met documentairemaker Fabio Wuytack door Iran naar aanleiding van 30 jaar Islamitische Revolutie. Dat resulteerde in zes documentaires voor Canvas. 16
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------PREMIERE
Hooman Sharifi
dance/performance
[NO]
in English
I saw the snow and I touched the snow 8, 9/10/2009 – 22:00 – Kaaistudio’s € 7,5
-----------------------------------------------------------------------------choreography, light and dance Hooman Sharifi | title Peter Handke | music Mohammad Reza Shadjarian, Hossein Alizadeh, Kayhan Kalhor, Homayoon Shadjarian, Mohammad Reza Lotfi | production Impure Company (Oslo) | support Norwegian Council For Cultural Affairs, Ministry Of Foreign Affairs
Hooman Sharifi, geboren in Teheran in 1973, sedert 1989 verblijvend in Noorwegen, is een nomade in hart en nieren. Zijn producties komen ‘onderweg’ tot stand, reizend van de ene plek naar de andere, van de ene residentie naar de andere. In zijn voorstellingen is dat voelbaar, ook al had hij het in zijn eerste werken nooit expliciet over zijn persoonlijke verhaal als emigrant. In 2005 maakt hij een solo
voor zichzelf: We failed to hold this reality in mind. Voor de eerste keer refereert hij daarin aan zijn
autobiografie.
In de solo die hij voor Spoken World maakt, komen diverse elementen samen: de behoefte dieper in
de eigen biografie te graven én in de conditie van de emigrant in het algemeen, de behoefte een
verhaal in woorden te vertellen én de onontkoombare drang om te bewegen in een ruimte gevuld met licht en klank.
De voorstelling wordt opgebouwd uit twee delen. In het eerste ‘spoken word’-deel richt Sharifi zich rechtsreeks tot het publiek. Daarna – ‘als ik niet meer weet wat te zeggen’ – begint hij te dansen, daarbij gebruik makend van materiaal uit We failed to hold reality in mind.
I saw the snow and I touched the snow is een voorstelling over Iranees koffiedik waarin men de
toekomst kan lezen, over de geur van Libanees brood, over onderweg zijn in de wereld…
Begin 1989: Hooman Sharifi, geboren in Teheran in 1973, komt na een tussenstop in Beiroet (Libanon) aan in Noorwegen. Zijn moeder die hem Iran uit smokkelde, zal hem enkele jaren later in Noorwegen
vervoegen. Van Oost naar West, in de hoop daar meer professionele kansen te krijgen. Een toekomst. Via streetdance en hiphop raakt hij gefascineerd door beweging, gaat dans studeren en sticht zijn
Impure Company. Sinds 2002 zijn verschillende van zijn voorstellingen in het Kaaitheater te zien geweest.
17
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------PREMIERE
Brussels Brecht-Eislerkoor
music [BE]
in English, Arab & Hebrew
The Shouting Fence
for 11 soloists, 2 percussionists & 300 singers 9, 10/10/2009 – 20:30 – Kaaitheater € 15/12 | 60 min.
-----------------------------------------------------------------------------music Richard Chew & Orlando Gough | texts Mahmoud Darwish, Adonis (Ahmed Saïd Esber), Sam Shepard | musical direction Geert Soenen | direction, scenography Vital Schraenen | choirs Brussels Brecht-Eisler Koor, Novecanto (Ghent), AWSA (Brussels), Omroerkoor (Hasselt), Les Voix des Garennes, C’est des Canailles & Les Callas’Rolles (Liège), Het Kat (Middelburg), Gavur Gelinler,
Karibu Wereldkoor (Ghent), Amahoro Solidariteitskoor (Antwerp) |
soloists Iris Luypaers, Noémie Schellens, Laïla Amezian, Sibel Dinçer, Christine Leboutte, Juliette Van Peetegem, Dirk Laplasse, Zeger Vandersteene, Kobe Baeyens, Jef Gulinck, Peter van Lierde | production Brussels Brecht-Eislerkoor | partners Zinnema (Brussels), Muziektheater van Zilverpapier (Ghent), CAL (Liège)
The Shouting Fence is een groot muzikaal manifest tegen de muur in Palestina. Orlando Gough en
Richard Chew componeerden het stuk naar aanleiding van een foto in de krant. De foto toonde een Palestijnse vrouw met megafoon in het Syrische dorp Majdal Shams. Dat dorp in de Golan-hoogte werd in 1973 in tweeën gesplitst door een no-go zone. Elke vrijdagavond verzamelen de dorpelingen aan
beide zijden van de grens en communiceren met vrienden en familie door nieuwtjes en berichten naar elkaar te schreeuwen.
De meeste liedteksten zijn van twee grote dichters uit de hedendaagse Arabische literatuur,
Mahmoud Darwish en Ahmed Saïd Esber (alias Adonis). De muziek mengt oosters en etnisch getinte stukken met elementen uit de musical, de protestliederen en het theater.
Tijdens het concert zingen driehonderd zangers van tien koren uit Brussel, Vlaanderen en Wallonië naar elkaar toe, terwijl het publiek mee opgenomen wordt in deze ‘confrontatie’. Dat maakt The
Shouting Fence tot een zeer intense muzikale beleving.
De deelnemers aan dit project willen ook over de denkbeeldige muren in België heen zingen: die
tussen Noord en Zuid, tussen autochtoon en allochtoon, tussen jong en oud, tussen Franstaligen, Nederlandstaligen en anderstaligen. Het Brussels Brecht-Eislerkoor vroeg daarom koren uit de
verschillende regio’s, maar ook uit de vele bevolkingsgroepen die ons land rijk is, om samen dit project te dragen. Na de première in Brussel zijn er voorstellingen in Gent en Luik. www.shoutingfence.be
Dr. Nawal El Sadaawi heeft het meterschap voor deze productie op zich genomen.
-----------------------------------------------------------------------------debate
Introduction to The Shouting Fence
organ. Louis Paul Boonkring & Kaaitheater
Alain Platel, Orlando Gough, Vital Schraenen 10/10 - 19:00 – Kaaitheater
gratis toegang / entrée gratuite / free entrance
-----------------------------------------------------------------------------Als inleiding bij The Shouting Fence spreken Alain Platel, choreograaf van les ballets C de la B, componist Orlando Gough en regisseur Vital Schraenen over Palestina en over de voorstelling. 18
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Pieter De Buysser
in English
9/10/2009 – 21:30 – Kaaitheater gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------Pieter De Buysser (1972), filosoof, schrijver en theatermaker. In mei 2010 gaat op het Kunstenfestivaldesarts zijn nieuwe stuk MUUR in première. Hij schreef het voor het project After the Fall – Europa nach 1989 van het Goethe Institut (zie ook Marjolijn van Heemstra).
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Presentation Lettre International
in English
1989-2009 / 20 Years After the Fall of the Wall – "Berlin" and Europe 10/10/2009 – 18:00 – Kaaitheater
gratis toegang /entrée gratuite / free entrance
-----------------------------------------------------------------------------Bert Bultinck (De Standaard) spreekt met hoofdredacteur Frank Berberich over de nieuwste editie van
het Duitse tijdschrift Lettre International. Daarin presenteren meer dan 120 internationale kunstenaars
en schrijvers (o.a. Christian de Portzamparc, Antonio Tabucchi, Rem Koolhaas, Enzo Cucchi, Ilja
Kabakov, Mike Kelley, Anne-Mie van Kerckhoven) een originele bijdrage over 1989 en de gevolgen ervan. Lettre International is een interdisciplinair cultureel tijdschrift met zusteredities in Italië,
Roemenië, Spanje, Hongarije, Denemarken en Rusland. www.lettre.de
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Nadia Fadil & Sarah De Mul
in Dutch
9/10/2009 – 21:30 – Kaaitheater gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------1989 was ook het jaar van de eerste hoofddoekenaffaire in Frankrijk en van de oprichting van VTM (en in het kielzog daarvan 10 om te zien-hits als Willy Sommers' Als een Leeuw in een Kooi). Deze twee gebeurtenissen, die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, wijzen op een reeks
culturele ontwikkelingen die nauw met elkaar verstrengeld zijn en nog steeds het Vlaanderen van vandaag bepalen.
Sarah De Mul is literatuurwetenschapper en dichter. Nadia Fadil is sociologe en publiciste. Beiden
werkten mee aan het boek Een Leeuw in een Kooi. De grenzen van het multiculturele Vlaanderen dat
deze maand uitkomt bij Meulenhoff-Manteau. Hun speech act is een herwerking van enkele fragmenten uit dit boek. 19
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------dance
Boyzie Cekwana [ZA]
in English
Influx Controls: I wanna be wanna be 10/10 – 20:30 + 11/10/2009 – 15:00!! – Kaaistudio’s € 7,5 | 60 min.
-----------------------------------------------------------------------------concept and performance Boyzie Cekwana | lighting design Eric Wurtz | dramaturgy Guillaume Bernardi | accessories/costume Lungile Cekwana | music The Payback by James Brown (album 20 all time Greatest Hits) & participation of a local choir | production Zurcher TheaterSpektakel festival – Pro Helvetia Cape Town, Swiss Arts Council, Panorama festival (residency program) | international representation Les Artsceniques - Thérèse Barbanel | production manager Colette de Turville
Choreograaf Boyzie Cekwana groeide op in Soweto en begon zijn danscarrière in Zuid-Afrika. Intussen wordt zijn werk over de hele wereld getoond, in Europa o.m. in het Parijse Théâtre de la Ville, tijdens
ImpulsTanz in Wenen en het Brusselse Kunstenfestivaldesarts. In zijn voorstellingen verbindt Cekwana de geschiedenis van de zwarte Zuid-Afrikanen met de universele ‘condition humaine’. Terugkerende thema’s zijn de identiteitscrisis in postapartheidstijden en het culturele erfgoed van zijn land en zijn Afrika. In de nieuwe creatie Influx Controls: I wanna be wanna be staat hij alleen op de scène. Cekwana liet
zich inspireren door een reis die hij maakte naar de Democratische Republiek Congo en vertrekt vanuit een diepe verontwaardiging over de dehumanisering – zowel in het verleden als vandaag – van Afrika, haar volkeren en erfgoed. De solo is een spel rond identiteiten en hun dubbelzinnigheid. De titel
verwijst naar een apartheidswet die Afrikanen de toegang verbood tot sommige – rijkere – delen van Zuid-Afrika, en klinkt tegelijk als een oproep tot het recht op menselijkheid.
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Act by Marjolijn Heemstra
in Dutch
10/10/2009 – 21:30 – Kaaistudio’s gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------Marjolijn van Heemstra (1981) is schrijfster, dichter en theatermaker. Voor het project After the Fall –
Europa nach 1989 van het Goethe Institut (zie ook Pieter De Buysser) schreef zij 2012 dat in oktober in
première gaat in Amsterdam.
20
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------PREMIERE
Joost Vandecasteele
Otaku
theatre [BE]
& Kaaitheater
aka How The West Was Won By The Nerd
in Dutch
PRODUCED BY KAAITHEATER
10/10 – 22:00!! + 11/10/2009 – 20:30 – Kaaistudio’s € 7,5 | ca. 60 min.
-----------------------------------------------------------------------------Joost Vandecasteele (1979) is auteur (lees zijn veelgeprezen verhalenbundel Hoe de wereld perfect
functioneert zonder mij), komiek en theatermaker (onder meer bij Abattoir Fermé en Union Suspecte). Hij probeert met een theatrale documentaire een antwoord te bieden op de belangrijkste vraag ooit: ‘Ja, en?’
Hij zal dit doen met feiten, voorspellingen, grafieken, reconstructies, meningen en een zestal
moppen. Een powerpoint-performance over het verlies van vrijheid en het heroveren van de toekomst. Een mix van theater en comedy.
www.joostvandecasteele.be
21
SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------debate
Spoken Sunday Debate #2 / MO* Debate: On Re-Covering
in English thanks to Het Beschrijf
11/10/2009 – 16:30 – Kaaistudio’s gratis toegang / entrée gratuite / free entrance
------------------------------------------------------------------------------
Kunnen we 20 jaar na de val van de Muur spreken van een eengemaakt Duitsland? Is 20 jaar voldoende voor Oost-Europa om decennia van communistische dictatuur af te schudden? Is Zuid-Afrika 20 jaar en
een waarheidscommissie later een land zonder apartheid? Heeft 20 jaar van spectaculaire Chinese
economische ontwikkeling voor de nodige ‘ruimte’ gezorgd om het Tienanmen-trauma bespreekbaar te maken? Hoe gaan mensen om met grote kantelmomenten? Hoeveel tijd is er nodig voor échte verandering? Debaters - Boyzie Cekwana (1970), Zuid-Afrikaans danser en choreograaf. Cekwana is in Spoken World ook te gast met Influx Controls: I wanna be wanna be.
- Ilija Trojanow (1965), Bulgaars schrijver. Zijn roman De wereldverzamelaar werd in 2006 bekroond
met de Leipziger Buchmesse-prijs. Zijn debuutroman De wereld is groot en overal loert redding (1996) werd vorig jaar verfilmd en verschijnt in oktober in Nederlandse vertaling.
- Prof.dr. Ching Lin Pang, sociaal en cultureel antropologe, verbonden aan de faculteit sociale studies van de KU Leuven.
- Gie Goris, moderator, is hoofdredacteur van MO*magazine.
22
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Speech Acts 3 - 11/10/2009 – Kaaitheater + Kaaistudio’s gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------Kunstenaars en schrijvers spreken zich kort maar krachtig uit. Op uitnodiging van het Kaaitheater geven ze hun hoogstpersoonlijke kijk op 1989 en andere topics gerelateerd aan het thema van deze Spoken World.
ZA/SA/SA 3/10 – Kaaitheater - 23:00 - Frank Vercuyssen
Frank Vercruyssen brengt een act met beeld, geluid en tekst (van John Berger), over zijn reis langs de Israëlisch-Palestijnse muur, doorsneden met een snelle mix van 1989-nummers. ZO/DI/SU 4/10 – Kaaitheater- 19:30 - Marko Stamenkovic Marko Stamenković (1977), Servisch kunsthistoricus, criticus en curator; werkt voor o.a. Artists Space Gallery (New York), Guggenheim Collection (Venetië), SKC Gallery (Belgrado).
DO/JE/TH 8/10 – Kaaistudio’s 21:30 - Filip Berte Filip Berte (1976), architect en beeldend kunstenaar. Zijn onderzoeksproject Eutopia focust op de Europese leefomgeving.
VR/VEN/FR 9/10 – Kaaistudio’s - 21:40 - Dirk Tieleman Journalist Dirk Tieleman reisde eerder dit jaar samen met documentairemaker Fabio Wuytack door Iran
naar aanleiding van 30 jaar Islamitische Revolutie. Dat resulteerde in zes documentaires voor Canvas. VR/VEN/FR 9/10 – Kaaitheater - 21:30 - Pieter De Buysser Pieter De Buysser (1972), filosoof, schrijver en theatermaker. In mei 2010 gaat op het
Kunstenfestivaldesarts zijn nieuwe stuk MUUR in première. Hij schreef het voor het project After the Fall – Europa nach 1989 van het Goethe Institut (zie ook Marjolijn van Heemstra).
ZA/SA/SA 10/10 – Kaaitheater - 21:30 - Sarah De Mul & Nadia Fadil
1989 was ook het jaar van de eerste hoofddoekenaffaire in Frankrijk en van de oprichting van VTM (en in het kielzog daarvan 10 om te zien-hits als Willy Sommers' Als een Leeuw in een Kooi). Deze twee
gebeurtenissen, die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, wijzen op een reeks
culturele ontwikkelingen die nauw met elkaar verstrengeld zijn en nog steeds het Vlaanderen van vandaag bepalen. Sarah De Mul is literatuurwetenschapper en dichter. Nadia Fadil is sociologe en
publiciste. Beiden werkten mee aan het boek Een Leeuw in een Kooi. De grenzen van het multiculturele Vlaanderen dat deze maand uitkomt bij Meulenhoff-Manteau. Hun speech act is een herwerking van
enkele fragmenten uit dit boek.
ZA/SA/SA 10/10 – Kaaistudio’s - 21:30 - Marjolijn van Heemstra
Marjolijn van Heemstra (1981) is schrijfster, dichter en theatermaker. Voor het project After the Fall –
Europa nach 1989 van het Goethe Institut (zie ook Pieter De Buysser) schreef zij 2012 dat in oktober in
première gaat in Amsterdam.
23
SPOKENWORLD09
------------------------------------------------------------------------------
Video Programme 3>11/10 – 12:00>22:00 – Kaaitheater 8-11/10 – before & after the performances – Kaaistudio's gratis / gratuit / free
-----------------------------------------------------------------------------3>11/10 – 12:00>22:00 – Kaaitheater Liu Wei (CN), Wangque De Yitian (A Day to Remember)
video | 2005 | 13 min. | Chinese spoken | English subtitles Cineast Liu Wei trok op 4 juni 2005 met een camera naar de universiteit van Peking en het Plein van de
Hemelse Vrede. Hij vroeg studenten en jonge mensen wat voor dag het was. De 16de verjaardag van de studentenopstand, antwoordden velen, maar zij weigerden op verdere vragen in te gaan. Een serene documentaire over een hardnekkig taboe.
Shelly Silver (US), Former East/Former West
video | 1994 | 62 min. | German & English spoken | English subtitles | courtesy Argos (Brussels)
De New Yorkse cineaste Shelly Silver (1957) nam honderden straatinterviews af in Berlijn, twee jaar na
de hereniging. Aan weerszijden van de muur leidde men gedurende 45 jaar een leven dat niet alleen
ideologisch maar ook in de dagelijkse train de vie radicaal anders was. Wat doet dat met een mens? Een verrassend, levendig en bijwijlen verwarrend document. Jayce Salloum (CA), Untitled part 2: Beauty and the East
video | 1999-2003 | 50 min. | English spoken | courtesy Argos (Brussels) De Libanese burgeroorlog (1975-1990) is een centraal thema in het werk van de Canadees-Libanese Jayce Salloum (1958). Beauty and the East gaat over nationalisme en natiestaat, vervreemding, de
constructie en weigering van politieke identiteiten, ethno-fascisme, enz. Salloum filmde vanaf zijn vertrek thuis in Vancouver tot zijn aankomst in en reis door het vroegere Joegoslavië, kort na de NAVO-bombardementen.
Harun Farocki & Andrei Ujica (DE), Videograms of a Revolution video | 1993 | 107 min.
Boekarest, 1989: het volk komt in opstand tegen het Ceausescu-regime. Harun Farocki (1944) en Andrei Ujica (1951) reconstrueren de tien dagen van de opstand aan de hand van 125 uren
beeldmateriaal, gedraaid door professionelen en amateurs. De film switcht van televisiestudio’s naar opzwepende beelden van betogende mensen en straatgevechten met de ordediensten. De revolutie live, met de Roemenen in de hoofdrol.
24
Richard Gordon & Carma Hinton (US), The gate of heavenly peace Video | 1995 | 180’
Gordon en Hinton analyseren met meer dan een dozijn Chinese studenten de gewelddadige beëindiging van het zes weken durende, vreedzame studentenprotest op Het Plein van de Hemelse
Vrede in 1989. De Chinese regering probeerde tevergeefs vertoning van de film onmogelijk te maken.
Rabih Mroué (LB), I, the Undersigned
video | 2007 | 4 min. | Arabic spoken | English subtitles Na het einde van de burgeroorlog in Libanon wachtten de Libanese theatermaker Rabih Mroué, en met hem vele andere Libanese burgers, vruchteloos op officiële verontschuldigingen van wie
verantwoordelijk was voor wat er tijdens de oorlogsjaren gebeurde. Die kwamen er echter niet. Dus besloot Mroué maar om zelf zijn verontschuldigingen aan te bieden. Zijn video-installatie I, the
Undersigned geldt officieel als de allereerste publieke verontschuldiging, gericht aan het Libanese volk. ‘The time has come to proclaim my apologies to you brothers and sisters, friends, comrades, companions and enemies.’
8-11/10 – before & after the performances – Kaaistudio's Deimantas Narkevicius (LT), Once in the XX Century
video | 2004 | 7 min. | courtesy Jan Mot Gallery (Brussels) De Litouwse kunstenaar Deimantas Narkevicius (1964) ziet zijn films als digitale sculpturen. Ze
onderzoeken onze perceptie van de geschiedenis en hoe die wordt gekleurd door ideologieën en
utopieën. In Once in the XX Century hermonteert hij televisiebeelden van het neerhalen van een
standbeeld van Lenin, waardoor het lijkt alsof de communistische voorman op een voetstuk wordt gezet.
25
BIJ SPOKENWORLD09
-----------------------------------------------------------------------------Als een autoruit die in duizend stukjes barst Marianne van Kerkhoven
-----------------------------------------------------------------------------1. Er zijn van die momenten in de geschiedenis waarop de wereld lijkt te kantelen. Momenten waarop
processen die al lang ondergronds of nauwelijks zichtbaar aan de gang waren bij een plotse beweging binnendringen in ons bewustzijn. Zoals een autoruit die ooit een schok kreeg maar er schijnbaar
ongeschonden uit ziet: aangeraakt door een opspringend steentje kan ze plots in duizend stukjes barsten…
De val van de Berlijnse muur in 1989 was zo’n moment. Het ligt nu net 20 jaar achter ons. Deze
gebeurtenis betekende het definitieve einde van de Koude Oorlog die de wereld sinds 1945 in een oostelijk en een westelijk kamp had verdeeld. In een minimum van tijd viel het Oostblok uit elkaar. Euforisch stonden we erbij en keken ernaar: naar de overwinning van de democratie op de
communistische dictatuur, naar de overwinning van de vrije markt op de planeconomie. Op dat
moment beseften we nog niet welke gigantische veranderingen dit in ons eigen leven, hier en nu, zou teweegbrengen…
In een aantal gesprekken die de Duitse journalist en dramaturg Frank Raddatz in1988, 1989 en 1990
– dus kort voor en na de ‘Wende’ – voerde met de (Oost-)Duitse theaterauteur en -regisseur Heiner Müller spreekt deze laatste zijn hoop uit dat het snelle Westen en het langzame Oosten elkaar op positieve wijze kunnen beïnvloeden. ‘In het Westen heerst het principe van de versnelling, in het
Oosten dat van de verlangzaming, van het tegenhouden van processen. Als de verworvenheden van de versnelling in het tijdritme van de verlangzaming opgenomen zouden worden, dan zouden ze daardoor in iedere geval menselijker gemaakt kunnen worden. Daarin ligt een grote kans voor deze uitwisseling.' Toen Müller eind 1995 stierf was het reeds overduidelijk dat deze kans niet gegrepen werd. Oost-
Duitsland ruilde zijn statuut van USSR-kolonie aanvankelijk in voor dat van BRD-kolonie. Het is tot op heden zijn economische en sociale achterstand nog altijd niet te boven gekomen.
In die twintig jaar die nu verstreken zijn heeft de ‘westerse’ versnelling niet alleen de voormalige
communistische wereld in zijn greep gekregen, maar is ook het leven in het Westen zelf in een nog helser tempo terechtgekomen. De economische en politieke aardverschuivingen die zich na 1989 voltrokken, leiden vandaag tot het installeren van een nieuwe wereldorde. Het kapitalistische
economische model is een wereldomvattend systeem geworden waarin de traditionele rijke landen meer en meer hun macht moeten delen met nieuwkomers op de wereldmarkt zoals b.v. China en Indië. Het zich installeren van die nieuwe wereldorde viel echter samen met een technologische revolutie zonder weerga. De digitalisering van onze dagelijkse praktijk, maar vooral de innovaties in de
communicatietechnologie en de massamedia hebben zich met een dusdanige snelheid gerealiseerd dat we nog naar adem staan te happen.
2.
1989 was ook het jaar van: het bloedbad op het Tiananmenplein in Bejing, van de dood van Khomeini in Teheran, van de terugtrekking van de Russische troepen uit Afghanistan, van het begin van de
ontmanteling van het Apartheidsregime in Zuid-Afrika… En ook van gebeurtenissen met een kleinere impact, een bescheidener actieradius, die toch een grote symbolische betekenis hebben. In datzelfde jaar publiceerde de Amerikaanse politicoloog Francis Fukuyama zijn lezing The End of History?. In
datzelfde jaar ging in Vlaanderen de commerciële zender VTM van start...
Voor het culturele leven in Vlaanderen betekende – alle verhoudingen in acht genomen – het
verschijnen van VTM eigenlijk ook een kantelmoment: de autoruit barstte en liet de vloedgolf door van een commercialisering die al een tijdje bezig was zich in medialand te installeren en er zich te
vertakken. Het verschijnen van VTM was dat symbolische hek van de dam waardoor een nieuwe 26
mentaliteit binnendrong in de hoofden van mediawerkers, politici, intellectuelen, artiesten, leraren…
(de ‘doorgevers ‘ van de ideologie) en – gelijktijdig – in het hoofd van de gehele bevolking.
Via de concurrentiestrijd met VTM werd het tot dan toe belangrijkste instrument van informatie en
vorming in Vlaanderen, de VRT, aan een razend tempo, van boven af en met minimale interne tegenstand, omgeturnd tot een op kijk- en luistercijfers gerichte entertainmentmachine. 3.
Maar ook in de podiumkunsten is de druk van de markt in die twintig jaar meer en meer voelbaar geworden. Commerciële mechanismen sluipen de dagelijkse theaterpraktijk binnen. Er wordt meer én sneller geproduceerd. In de veldanalyse uitgevoerd door het Vlaams Theaterinstituut Metamorfose in
podiumland (2007) lezen we dat er in het seizoen 1993-1994 403 producties te zien waren in
Vlaanderen; in het seizoen 2004-2005 waren er dat 660. Er wordt langer op voorhand
geprogrammeerd: in een heel vroeg stadium moet er al een verkoopbaar concept van de voorstelling in een promotietekst geformuleerd worden; hierdoor krijgen ‘formats’ meer en meer vaste voet aan de grond. Het vruchtbare zoeken komt in het gedrang. Producties gaan zich richten op ‘wat werkt’. Dit betekent: eerder het publiek naar de mond praten dan het tegen de haren in te strijken, enz. 'De economie wordt aangejaagd door een gebod tot permanent op de markt brengen van
nieuwigheden, en haar gezondheid hangt af van het fabriceren van grensoverschrijdende activiteiten. Het schrikbeeld dat haar belaagt is oververzadiging – niet slechts van consumptiegoederen, maar van
ervaringen die verbleekt zijn. Nieuwe ervaringen verouderen nog sneller dan consumptieartikelen.' Dat
schreef de Engelse filosoof John Gray in Strohonden. Gedachten over mensen en andere dieren. Ook de
podiumsector voelt de druk van het permanente opbod, van de vicieuze cirkel van een overaanbod aan evenementen, aan informatie, aan producten, die altijd weer nieuw want altijd weer verkoopbaar moeten zijn. De maatschappij van het exces omringt ons, sluit ons in. 4. Kunstenaars zijn evenmin als andere mensen immuun voor de wereld. Ze kunnen evenmin als anderen
ontsnappen, noch aan de geschiedenis, noch aan de aan gang zijnde maatschappelijke processen. Het
is hun taak met hun tijd mee te gaan, hun tijd te begrijpen. Maar om de tijd te begrijpen heb je afstand
en reflectie nodig. Dat wil zeggen: je niet door die maalstroom laten meesleuren, maar af en toe stilstaan en weerwerk bieden, tegen de stroom ingaan…
De vraag naar de maatschappelijke relevantie van kunst, naar de macht van de kunst om bij te
dragen tot het veranderen van de wereld duikt telkens weer op. Soms wordt die macht en die relevantie overschat: kunst alleen is niet in staat de maatschappelijke verzuring uit de wereld te helpen, kunst alleen is niet in staat om op z’n eentje in zijn publiek een ‘sociale mix’ te realiseren en daardoor de
problemen van de sociale, etnische ongelijkheid of de ongelijkheid van kansen in onze multiculturele samenleving te doen verdwijnen. Kunst kan daar wel een bijdrage toe leveren zodat de
maatschappelijke cohesie in onze gefragmenteerde wereld opnieuw kan groeien. We mogen die bijdrage van de kunst binnen het maatschappelijke proces ook niet onderschatten. Kunstenaars
denken na over de wereld. Op hun eigen creatieve manier kunnen zij meehelpen aan het verhelderen van de denkbeelden over hoe we vandaag kunnen leven op deze planeet. Zij manifesteren hierbij een
groeiende behoefte om daarover in gesprek te gaan met filosofen, wetenschappers, politici: enerzijds om van hen te leren en daardoor hun eigen artistieke arbeid beter te kaderen, anderzijds om vanuit
hun eigen praktijk misschien inspirerend op andere maatschappelijke gebieden te kunnen inwerken. Kunst, en zeker de podiumkunst, is een trage praktijk. Onmiddellijk na 9/11 – nog zo’n
kantelmoment – zijn er een hele reeks theaterteksten geschreven, die echter slechts heel oppervlakkig uitdrukking konden geven aan wat die gebeurtenis teweeg had gebracht. Pas vier, vijf jaar later
ontstonden er kunstwerken die werkelijk ‘iets te vertellen hadden’, die een wezenlijke bijdrage konden leveren aan het verwerkingsproces. Dat kan ook niet anders. De mens is een traag dier als het op
veranderen, verwerken aankomt. Wellicht hebben de podiumkunsten door de eeuwen heen wel altijd die rol gespeeld: helpen bij het verwerken, het inzicht krijgen in het gebeurde. In die zin hebben ze ook altijd met geheugen en erfgoed te maken.
27
In onze taal bestaat een mooie uitdrukking: ‘bij iets stilstaan’. Misschien is een van de grote taken
van de kunstenaar vandaag wel dat hij bij de dingen stilstaat en zijn publiek uitnodigt hetzelfde te doen. Dat hij de beelden die in het dagelijks leven rondom ons en in ons voorbijflitsen even tot
stilstand brengt, zodat we ze nader kunnen bekijken, zodat we kunnen reflecteren op wat we zien. Zodat we inzicht krijgen: hoe het kon gebeuren dat die autoruit barstte, waarom en of het
onvermijdelijk was dat ze in duizend stukjes uiteenspatte, hoe we in godsnaam die stukjes weer bij elkaar krijgen…
28
