Spirituele zorg Een dagje naar zee Marian Martens
Leidinggevende verzorgingshuis Stichting Antroz Consulent PTMN
3 onderwerpen • De Richtlijn Spiritualiteit • Theorie van de Presentie (Andries Baart) • Een blik op spiritualiteit in een verzorgingshuis.
Richtlijn Spirituele zorg • Levensbedreigend ziek, zichzelf vragen stellen • “wat heb ik verkeerd gedaan? “ • “Waar heb ik dit aan verdiend? ” • Zoeken naar betekenis en zin. • Grote vragen (waarom, waartoe), levensvragen (waar leef ik voor?), existentiële vragen, spirituele vragen.
Spiritualiteit: het terrein van de levensvragen • Het levensbeschouwelijk functioneren van de mens (doet iedereen, niet alleen mensen die religieus zijn). Ook vragen over zin ervaring en zin geving horen daarbij. • Bij spiritualiteit gaat het om alle mogelijke – van godsdienstige tot alledaagse - bronnen van inspiratie. • Spiritualiteit van invloed op hele bestaan, raakt aan een levenshouding, niet een afgebakend levensgebied. Het is een dynamisch, geen statisch begrip.
Spiritus • Betekent – geest-, Latijnse vertaling van bijbelse woorden pneuma (Grieks) en ruach (Hebreeuws). • Ruach, adem of windstoot, vitale levenskracht die woont in de ademhaling. • In krachtig in-en uitgaan duidt ruach alles aan wat de mens van binnenuit bezielt en van buitenaf beweegt.
Zin Italiaans: – senso- (Latijn sentire?) 1.Betekenis (betekenis hebben) 2.Gevoel (op je gevoel afgaan) 3.Richting (in alle opzichten/richtingen) 4.Zintuigen
Kenmerken spiritualiteit • Betekenis in lagen. -Hoe leer je ze te herkennen? -Soms verborgen, andere dimensies spelen mee. • Omgaan met vragen waarop geen antwoord is. Presentie benadering. Latende modus. Andere houding. • Aandacht voor proces. Angst, paniek, machteloos, zinloosheid horen daarbij.
(werk)vormen spiritualiteit • Aandacht • Begeleiding • Presentie theorie • Crisis (interventie)
Wat vraagt iemand die zorg nodig heeft?
Respect en oprechte aandacht voor wat er voor hem/haar op het spel staat
Presentie theorie • Andries Baart • Kwalitatief onderzoek over 7 jaar hulpverlening • Presentie en verpleegkunde • Gemeenschappelijke grond is lijden
Beter maken? • Essentie van zorg: dat iemand het weer gaat doen? Waar ligt de focus? • Uiteindelijke horizon is niet oplappen of genezen maar iemand bijstaan • Ziek zijn is uithouden en dulden, loslaten en onthechten in het leven zelf. • Exposure
Leedfeit niet afnemen
• Lijden bezet alles, maar heeft daardoor ook vele toegangen • Welke gebruiken wij?
Zorgbenadering (1) de interventie • = tussenkomst. • Probleem indeling komt uit hulpverlener, • Handelen is antwoord op vastgestelde problemen • Planmatig, gecalculeerd, methodisch • Efficiënt, doelgericht, probleemoplossend. • Herstel mogelijk
Interventie en zorg: probleem • • • •
Factor tijd centraal Afstandelijk, het gaat om product, Tucht van de markt Reductie zorg tot deelgebieden, geheel van het leven is zoek
Interventie en zorg Kritiek • Zorg: innerlijk leeg en ontoegankelijk • Paradox ‘afwezigheid in overvloed’ • Waar zit je als hulpverlener eigenlijk?
Marktwerking Draait om waren
en niet om waarden
Zorgbenadering 2: Presentie • In de presentie theorie is de relatie geen middel om tot een doel te komen maar een doel op zichzelf.
• Binnen deze relatie kan de ander tevoorschijn komen
Over lijden • •
• •
Fysiek Verlies van iets dierbaars: - onafhankelijkheid - zinvolle bezigheden - zorgeloze leven - nooit meer als voorheen - leven familie bemoeilijkt, belast - vrijheid met leven te doen wat je wilt Gemis en verlangen Vernedering, sociaal overbodig zijn
Aandacht • Echt belangstellend zijn naar beleving van de ander • Luister en kijk aandachtig • Gebruik open vragen • Erken het lijden • Parkeer eigen oplossingen/adviezen • Vraag door naar beleving
Begeleiding • Herken verschillende gebieden waar het proces zich afspeelt. • Heden: directe gevolgen ziekte • Verleden:afscheid nemen van wat opgebouwd is • Toekomst: verlies van houvast, perspectief • Tast af waar patiënt behoefte aan heeft
Waarheen is dit leven op weg • Kwaad in de ogen kijken is een proces vraagt moed • Proces niet steeds helder of heldhaftig, komt in golven, is groezelig • Hulpverleners moeten geen helderheid en overgave afdwingen waar die niet geleefd kunnen worden
Crisis interventie Existentiële crisis Signalen: • • • • •
Uitspraken Gedrag Somatisatie Isolatie Euthanasievraag
Stagnatie in de verwerking Vasthouden aan een of meer onderstaande punten en dit bestaat geruime tijd : • Fixatie op de situatie zoals die voor de ziekte was: • Het lichamelijk gezond zijn • De dreiging van de toekomst niet kunnen relativeren • De zekerheid van het vertrouwde en dierbare (verleden) niet los kunnen laten • Vast lopen in de zinvraag van het bestaan
Doorverwijzen omdat: • Praktisch: - je hebt zelf geen tijd • Persoonlijk: - stuit op je eigen grenzen van kunnen - vastlopen in eigen levensvragen • Inhoudelijk: - er is meer nodig maar wat? - spiritualiteit opnieuw herijkt - ervaren van onmacht en schuld meer dan je kunt overzien
Palliatie Team Midden Nederland PTMN Bereikbaar: 7 dagen per week 24 uur per dag tel. 088 7555555
www.pallialine.nl
www.presentie.nl
Stelling 1 Een Richtlijn Spirituele zorg is nodig om goede zorg te kunnen leveren.
Stelling 2 Oudere zorgverleners kunnen beter spirituele zorg geven dan jongere zorgverleners.
Stelling 3 • Nuchtere mensen kunnen spirituele zorg niet begrijpen.
