SPINED. Nieuwsbrief Spinnenwerkgroep Nederland. European Invertebrate Survey - Nederland Leiden

SPINED Nieuwsbrief Spinnenwerkgroep Nederland

European Invertebrate Survey - Nederland Leiden Aflevering 32 - 2012

INHOUD Redactioneel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

Steven IJland, Peter J. van Helsdingen, Jeremy Miller: On some spiders from Gargano, Apulia, Italy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Peter J. van Helsdingen: Recente wijzigingen in nomenclatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

Peter J. van Helsdingen: Dolomedes plantarius en Tapinesthis inermis (Araneae): stand van zaken eind 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

Book Review: Le Peru, B. 2011. The spiders of Europe, a synthesis of data: Volume 1 Atypidae to Theridiidae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

PeterJ. van Helsdingen, , Steven IJland & Piet Tutelaers: Spinnen (Araneae) uit de Meinweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25

Jinze Noordijk: Oproep tot meldingen van zwarte weduwen en verwante spinnen (Theridiidae: Latrodectus spp.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30

Jinze Noordijk: Vijf nieuwe spinnensoorten voor de provincie Utrecht uit natuurgebied Het Egelmeer (Arachnida: Araneae) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31

Spin van het jaar 2013: de Gewone mijnspin Atypus affinis Eichwald, 1830 . . . . . . . . . . . . . . .

33

Opilionieuws 6(7) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

SPINED NIEUWSBRIEF Spinnenwerkgroep Nederland

No 32

December 2012

REDACTIONEEL Nummer 32 is de enige en laaste aflevering van 2012. De voorbereidingen voor dit nummer namen meer tijd in beslag dan verwacht. Het langste artikel besteedt aandacht aan de spinnenfauna van Gargano in Italië. De zuidelijke helft van Italië is niet erg goed onderzocht en wij hopen zo een bijdrage te hebben kunnen leveren. Nieuwe verspreidingsgegevens van Dolomedes plantarius en een nieuwe vondst van Tapinesthis inermis vond ik het vermelden waard. De resultaten van de jaarlijks terugkerende 1000-soortendag die dit jaar in De Meinweg bij Herkenbosch in Limburg werd gehouden worden hier gepubliceerd. De spinnen in het gebied Het Egelmeer werden door Jinze Noordijk bestudeerd – eigenlijk als bijproduct van een ander onderzoek – en nu gepubliceerd, omdat er nieuwe soorten voor de provincie Utrecht werden gevonden. Het centrum van het land is wat spinnen betreft maar slecht onderzocht! Jinze Noordijk vraagt ook aandacht voor het voorkomen van een aantal soorten exotische spinnen en verzoekt meldingen door te geven. Het project Spin van het jaar 2012 wordt aangekondigd en u kunt dus aan de slag. De Gewone Mijnspin Atypus affinis wordt dit jaar in heel Europa in kaart gebracht. Ik geef, zoals gebruikelijk, de laatste wijzigingen in nomenclatuur door voor zover die betrekking hebben op onze eigen fauna. Die aanpassingen zijn ook doorgevoerd in de catalogus van de Nederlandse spinnen, de naamlijst en het overzicht van de verspreiding over de provincies. Alles te vinden op internet. In 2011 verscheen een veelbelovend boek over spinnen van Europa van de hand van Bernard Le Peru. Het moet een serie van vier delen worden. Tot nu toe is er nauwelijks aandacht aan besteed en kon ik geen boekbespreking vinden. Ik heb nu een korte beschouwing aan de waarde van het boek gewijd. Het boek is in sommige opzichten merkwaardig, maar naar mijn mening ook goed bruikbaar. Opilionieuws, aflevering 6 (7), de Nieuwsbrief van de Werkgroep Hooiwagens, sluit het nummer af. PJvH – 30 december 2012



Nieuwsbrief SPINED 32

2

ON SOME SPIDERS FROM GARGANO, APULIA, ITALY Steven IJland Gabriel Metzustraat 1, 2316 AJ Leiden ([email protected])

Peter J. van Helsdingen European Invertebrate Survey – Nederland, P.O. Box 9517, 2300 RA Leiden, Netherlands ([email protected])

Jeremy Miller Naturalis Biodiversity Center, P.O. Box 9517, 2300 RA Leiden, Netherlands ([email protected])

ABSTRACT In the springtime of 2011, 507 adult spiders (plus 7 identifiable subadults) representing a total of 135 species were collected in Gargano, Apulia, Italy. A list of collected spiders is given. Zelotes rinske spec. nov. is described after a single female. Dictyna innocens O. P.-Cambridge, 1872, Leptodrassus femineus (Simon, 1873), Nomisia recepta (Pavesi, 1880), Zelotes criniger Denis, 1937, Pellenes brevis (Simon, 1868), and Salticus propinquus Lucas, 1846 are reported for the first time from mainland Italy. Illustrations are provided of the problematic species Dictyna innocens O. P.-Cambridge, 1872. The poorlyknown female of Araeoncus altissimus Simon, 1884 is described and depicted. 141 specimens representing 105 species were DNA barcoded. Key words: Araneae, barcoding, Zelotes rinske

INTRODUCTION In the springtime of 2011, two of the authors (PJvH and SIJ) made a trip to Gargano in Italy in order to study spiders. Gargano is a peninsula situated in the province of Apulia (Puglia) and is known as the “spur” of the Italian “boot” (fig. 1). The Gargano promontory is rich in karst structures like caves and dolines. It has a very rich flora and fauna, and is known as one of the richest locations for orchids in Europe with some 56 species, some of which are endemic. In the past the promontory was entirely covered with forests, of which now only 15% remains (http://www.orchideedelgargano.it/1/4) In 1991 the Gargano National park was founded. It covers about 121,118 hectares with a variety of habitats. In the heart of Gargano, the Foresta Umbra can be found, a dense and old forest. Other habitats in the park include maquis, meadows extensively grazed by cattle and very rich in orchids, steep cliffs overhanging the sea, salt lakes, and marshes to the south. Though the marshes are not on the promontory, they are part of the Gargano National Park. Because of the variety of habitats and the interesting geology, we decided to investigate the spider fauna of Gargano. The localities where we collected are listed below. Coordinates are given as WGS84. The Fauna Europaea database (Van Helsdingen 2012) was used as source of information on distribution.

LOCALITIES Locality 1 Extensively grazed meadows on Monte Sacro (41°757'N 16°028'E / 41.758°N 16.033°E), sweeping and hand collecting. With 872m Monte Sacro is the third highest point of Gargano. We collected in extensively grazed meadows, with hedges and some trees. Many Orchis species and other orchids, Asphodeline lutea, Asphodelus, Smirnium perfoliatum. Collecting dates: 12.iv.2011, 20.iv.2011, 24.iv.2011, 29.iv.2011. Locality 2 Foresta Umbra, an old mixed Oak and Beech forest (41.793°N 15.991°E / 41.859°N 16.033°E / 41.83833°N 16.04083°E). Hand collecting and beating from shrubs. Collecting dates: 14.iv.2011, 4.v.2011, 8.v.2011. Locality 3 In and around the house we stayed on Monte Sacro (41.753°N 16.028°E). Collecting date: 26.iv.2011. Locality 4 Shrubs, rocky, extensively grazed, with Juniper trees (Juniperus oxycedrus and J. phoenica), between Mattinata and Monte Sacro (41.737°N 16.039°E), sweeping and hand collecting. Collecting date: 24.iv.2011.


3

Fig. 1. Map showing collection localities.

Locality 5 Holm oak Quercus ilex forest on slope of Monte Sacro (41.759°N 16.039°E). Beating, sweeping, hand collecting. Collecting dates: 14.iv.2011, 27.iv.2011. Locality 6 Wetland area “Palude de Frattarolo”, a marshy area situated south of Manfredonia (41.567°N 15.873°E). Hand collecting and sweeping on the verges of a path with a rich vegetation of mainly Milk thistle Silibum marianum, Thistles Cirsium spec., Teasel Dipsacus spec., and striking plants such as Honeywort Cerinthe major and Tamarisk Tamarix africana, and a belt of Common reed Phragmites along a canal and ditch on the marshy side. Collecting dates: 25.iv.2011, 7.v.2011. Locality 7 Torre del Segnale, Baia del Zagare. A walk down from the Strada provinciale 53 at an elevation of 149 metre down to sea level along a footpath following the steep coast (41.752°N 16.153°E). At the first part rocks with sparse vegetation (Rosemary Rosmarinus officinalis, Turpentine tree Pistacia terebinthus), at the second part an olive grove, and deciduous forest the last part of the track. Hand collecting, sweeping. Collecting dates: 19.iv.2011, 28.iv.2011. Locality 8 Pèchici, 3 km south of village, along path through olive orchard with shrubs and weeds along fence, and around house (41.918°N 16.023°E). Sweeping and hand-collecting. Collecting dates: 2.v.2011, 3-7.v.2011 Locality 9 6 km South of Vico del Gargano, along path in agricultural area (41.885°N 15.985°E), hand-collecting. Collecting date: 4.v.2011. Locality 10 Lago di Varano, border of saltwater lake on north side (41.903°N 15.803°E). Sweeping in low vegetation. Collecting date: 3.v.2011.


4

Locality 11 In coastal area north of west end of Lago di Lesina, a salt water lagoon, (41.909°N 15.267°E). Sweeping and hand-collecting Collecting date: 6.v.2011. Locality 12 Coastal dunes near Marina de Lesina (41.917°N 15.309°E), beaten from Juniperus. Collecting date: 6.v.2011. Locality 13 East of Pèchici, near Torre di Sfinale at coast (41.936°N 16.088°E), under stones on sandy soil. Collecting date: 5.v.2011. Locality 14 East of Pèchici, at coast, Palude de Sfinale near Torre di Sfinale, marshy area (but dry at time of visit and obviously used for dumping trash, heavily polluted at places), low vegetation such as rushes and reeds and shrubs (Myrica gale) (41.935°N 16.086°E). Sweeping and hand-collecting. Collecting date: 5.v.2011. BARCODING Tissues from 1-4 legs were sent to the NCB Naturalis DNA barcoding facility. All DNA voucher specimens were photographed. Extractions were performed using the Macherey-Nagel NucleoMag Tissue kit (http://www.mn-net.com/) on the Thermo Labsystems KingFisher extraction robot. PCR was performed using the primers LCO1490 (5′-GGTCAACAAATCATCATAAAGATATTGG-3′) (Folmer et al., 1994) and Chelicerate Reverse 2 (5′-GGATGGCCAAAAAATCAAAATAAATG-3′) (Barrett and Hebert, 2005). PCR reactions contained 18.75µl mQ, 2.5µ 10x PCR buffer CL, 1.0µl 25mM of each primer, 0.5µl 2.5mM dNTPs and 0.25µl 5U Qiagen Taq. PCR was performed using initial denaturation of 180s at 94°C, followed by 40 cycles of 15s at 94°C, 30s at 50°C and 40s at 72°C, finished with a final extension of 300s at 72°C and pause at 12°C. Sequencing was performed by BaseClear (http://www.baseclear.com/). For all barcoded specimens, sequences, images, and collection data were uploaded to the Barcode of Life Database (BOLD; http://www.boldsystems.org/). In all 507 adult spiders (plus 7 identifiable subadults) representing a total of 135 species were collected for this study. DNA barcoding was attempted for 132 of these species. 1-3 specimens of each species were attempted including both sexes when available. 141 of the 190 specimens attempted yielded a successful DNA barcode sequence (74% success rate). 105 species yielded at least one DNA barcode sequence (80% success rate). The pattern of successes and failures in barcoding attempts suggests that biases may be at play. Linyphiids (32 specimens attempted) and salticids (29 specimens attempted) comprised the two largest specimen pools attempted by family, and both had relatively high failure rates (47% and 62%, respectively). The next 8 families ranked by specimens attempted all had above average success rates (>75%) for pools of attempted specimens ranging from 22 to 6. When looking just at species for which more than one specimen was attempted, we noticed a tendency for all specimens to either succeed or fail. So in the families with the highest failure rates, linyphiids and salticids, there were 10 and 9 species respectively with more than one specimen attempted. For linyphiids, all specimens were successful for 4 species and all failed for 5 species, only one species had mixed success. Salticids showed a similar pattern with 5 species successful for all specimens, 3 species failing for all specimens, and one species with mixed success. All of this seems to suggest that taxonomic factors at multiple levels may be driving DNA barcoding success.

Fig. 2. Malthonica dalmatica. Epigyne, ventral view. Photograph Jeremy Miller.


5

Fig. 3. Pireneitega garibaldii, male palp. Courtesy Xinping Wang.

REMARKS ON SOME SPECIES In table 1 all collected species are listed, including the localities. Voucher numbers are given if the specimen is barcoded, as reference number of the collection in Naturalis. Some information on interesting species is given below. GNAPHOSIDAE Malthonica dalmatica (Kulczynski, 1906) (fig. 2) This species has a wide distribution, from France to the Ukraine along the Mediterranean countries, but does not seem to be common anywhere. The picture of the epigyne provided here may help future recognition. Pireneitega garibaldii (Kritscher, 1969) (fig. 3) This species is known from the Italian mainland and Sicily only. One male was collected in the Foresta Umbra, and was identified with help of the website http://www.amaurobiidae.com (Wang, 2012). The figure of the male palp is also from this website, courtesy of Xinping Wang. DICTYNIDAE Dictyna innocens O. P.-Cambridge, 1872 (figs. 4-5) Three males and two females of a Dictyna species were collected in Palude di Frattarolo (locality 6), 6 km south of Manfredonia, mainly from branches of Tamarix africana. The species clearly belongs to the Dictyna latens group (Brigittea sensu Lehtinen, 1967) on account of the divided cribellum and the rugose apex of the conductor. From this group, D. latens, D. civica, D. kosiorowiczi and D. vicina are reported from Italy. The former two are well-known species and do not match our collected specimens, the latter two however are rather poorly described. D. vicina can be ruled out based on the shape of the palpal patellar apophysis (Simon, 1914, fig. 110). The available descriptions of D. kosiorowiczi are not sufficiently detailed for reliable identification (Simon, 1914; Barrientos & Ferrández, 1982), but could match our collected specimens. A better candidate however is Dictyna innocens. The female of this species was described by O. P.-Cambridge from the plains of the Jordan, Palestine (O. P.-Cambridge, 1872), and a male from Egypt (O. P.-Cambridge, 1876). Strand concluded it was impossible to recognize D. innocens from the original description by O.P.-Cambridge, and described a new species under the name D. aharonii from a single female only that according to him is closely related to D. innocens (Strand, 1914). Lehtinen synonimized D. aharonii with D. innocens, but concluded that O. P.Cambridge’s female and male were not conspecific, leading him to


6

Fig. 4. Dictyna innocens. Male habitus, chelicerae, and epigyne. Photographs Steven IJland.

Fig. 5. Dictyna innocens. Left male palp ventral (a), left male palp retrolateral (b and drawing).

synonymise the male of D. innocens sensu O.P.-Cambridge with D. vicina (Lehtinen, 1967). Bristowe described Dictyna jacksoni from females only from Greece, and specifically mentions the divided cribellum (Bristowe, 1935). The male is described by Hadjissarantos from Greece (Hadjissarantos, 1940). Although the drawings of the male palp are rather poor, the double toothed apophysis on the palpal tibia is clearly depicted, which is not the case in the drawings of D. kosiorowiczi. The drawings do match our male specimens, and so does the description of Bristowe’s female. Lehtinen synonymized D. jacksoni with D. innocens (under his new genus Brigittea), stated the type preservation of Bristowe’s females is unknown, and does not refer to Hadjissarantos’ male types. No further justification is given for the synonymization. This species group is in need of revision, and the species we found cannot be determined with certainty from the available literature. More DNA barcoding data of this genus might help elucidate the relationship of the known species and their distribution. For the moment, we assign the collected species to D. innocens, which is a first record for Italy.


7

DYSDERIDAE Dysdera spec. One male of Dysdera bottazziae Caporiacco, 1951 was collected, and three females that could not be assigned to species level. The identification of female Dysdera specimens, especially without accompanying males is very difficult, even by experts (Christa Deeleman-Reinhold, personal communication). Undoubtedly many undescribed Dysdera are still to be discovered in the Mediterranean region. Barcoding might help elucidate the complex relationships, however, we achieved to barcode only one of the four specimens we tried, an undetermined female. GNAPHOSIDAE Leptodrassus femineus (Simon, 1873) One male of Leptodrassus femineus was collected at Torre del Segnale, locality 7. This species is known from Portugal to Israel, including Sicily. This is the first record for mainland Italy. Nomisia exornata (C.L. Koch, 1839) (fig. 6) This species has a southern- and central-European distribution and reaches further east into Central-Asia. Since there are few illustrations available the picture of the epigyne provided here may help future recognition. Nomisia recepta (Pavesi, 1880) (fig. 7) This is the first time Nomisia recepta is reported from mainland Italy. The species is known from Sicily. Chatzaki points out that N. recepta and N. excerpta have been the subject of taxonomic puzzle several times (Chatzaki, 2010). Although Chatzaki leaves open the possibility that N. excerpta might consist of several different species, she also states there is no doubt that N. recepta and N. excerpta are clear separated species. Our specimen has been DNA barcoded, which might help elucidating the taxonomic puzzle.

Fig. 6. Nomisia exornata, epigyne. Photograph Jeremy Miller.


8

Fig 7. Nomisia recepta, male. Left palp ventral (a), left palp retrolateral (b), habitus (c). Photographs Steven IJland.

Trachyzelotes huberti Platnick & Murphy, 1984 (fig. 8) Four males of a Trachyzelotes species were collected at Pèchici, 3 km south of the village, locality 8. In their description of T. huberti, Platnick and Murphy (Platnick & Murphy, 1984) specify that the retrolateral loop of the embolar base occupies less than half of the bulb length (fig. 8b). They state that T. huberti can be distinguished from the similar species T. costatus (= T. bardiae) by the smaller retrolateral loop of the embolar base, T. costatus having the retrolateral loop of the embolar base occupying about half of bulb length. Levy (1998) synonymized T. bardiae with T. costatus. Since we did not collect any females we cannot use the morphology of the epigyne for support. Since T. huberti is already known from Italy (and Algeria) we provisionally identify our specimens with this species. T. bardiae has a more general Mediterranean distribution from Portugal through Sicily (but not the Italian mainland) to Israel. One of our specimens was sent in for DNA barcoding and the result might show the way to the true identity of our specimens. Again, the genus Trachyzelotes, too, is in need of revision.

Fig 8. Trachyzelotes huberti, male. Right palp, ventral view (a) and retrolateral view (b); habitus (c). Photographs Steven IJland. RL: retrolateral loop of the embolar base.


9

9

10

Fig. 9. Zeotes denapes, epigyne. Fig. 10. Zelotes rinske spec. nov., epigyne. Photographs Jeremy Miller.

Zelotes criniger Denis, 1937 Two males of Zelotes criniger were collected at Torre del Segnale, locality 7. The species is known from Portugal, Spain and Sicily. This is the first report for mainland Italy. For a long time Z. criniger was known from males only, but recently Senglet (Senglet, 2011) synonymized Z. denisi Marinaro, 1967 with Z. criniger. Z. denisi Marinaro, 1967 was known from females only. Zelotes denapes Platnick, 1993 (fig. 9) This species has not been illustrated other than the illustrations of Zelotes caporiaccoi Denis, 1953 (Caporiacco & Denis, 1953: 59, figs. 1-4), for which a replacement name was provided by Platnick (Platnick, 1993) because of primary homonymy (Zelotes caporiaccoi Roewer, 1951). The picture of the epigyne provided here may help future recognition. Zelotes rinske Van Helsdingen spec. nov. (figs. 10-11)

Holotype: ♀, Italy, Puglia, Gargano, Terra del Segnale, Baia del Zagare, between start of footpath from Strada provinciale 53 (149 m) down to sea level, 28.iv.2011, 41.75219°N 16.15297°E, P.J. van Helsdingen leg., deposited in the collection of the Naturalis Biodiversity Center, Leiden.

Etymology. The species is named after Rinske Boersma, spouse of the first author, who supported us during the collecting trip to Gargano. Diagnosis. The species is characterized by the following combination of characters. Epigyne longer than wide. In the ventral view of the epigyne there are, in the area between the two lateral pouches (term used by Senglet, 2004, fig. 1c) distinct dark, oblique, pigmented bands at either side in a striated area. Receptacula large. The two rod-like offshoots (OG, fig. 11) , which stand perpendicularly to the two parallel mesal ducts. No similar combination of characters could be found in the available literature. Description of female holotype. Measurements (in mm). Total length 5.5. Carapace length 2.5, width 2.0. Abdomen length 3.3, width 2.0. Height of clypeus 0.1. Chelicerae length 0.75, width 0.50. General habitus of a Zelotes. Carapace dull black, abdomen black, branchial opercula brown. Sternum shiny brownish-black. Legs black with femora I with light-brown retro-lateral streak over its whole length, metatarsi brownish-black, tarsi light-brown; coxae black with brown bases. All segments of palp brown. Chelicerae black with a striking light yellow-brown area at the tip, from base of fang to mesal corner; some long black setae on the frontal surface. Measurements of leg-segments. I II III IV Fe 1.80 1.60 1.40 Pa 1.25 1.00 0.75 Ti 1.35 1.25 1.05 Mt 1.15 1.10 1.10 Ta 1.05 1.05 0.90

2.05 1.20 1.65 2.00 1.05


10

Fig. 11. Zelotes rinske spec. nov., epigyne, ventral view. LP: lateral pouch; OG, Ouverture dans l'atrium genital.

Epigyne and vulva (figs. 10-11). Epigyneal area longer than wide, the two antero-lateral sockets included. Very dark in ventral view with lateral oval “frames” faintly visible, separated by a narrow median groove with a socket or pit at its posterior tip. A shadowy, lightly pigmented, transverse band crosses the frames consisting of pigmented parallel bars in the integuments. Receptacula faintly visible through the heavily pigmented epigyneal area. Vulva: receptacula seminis very large. On the dorsal side of the receptacula a small sausage-shaped appendage is visible, function unknown. In the dorsal aspect two heavily sclerotized, parallel and mesally situated ducts run from the receptacula in anterior direction. A short rod-like off-shoot sticks out laterally at either side of the duct and is the “ouverture dans l’atrium genital” (OG) as described by Jézéquel (Jézéquel, 1961: 520). The sperm ducts are formed by the lateral bows (grooves) on the ventral surface. The drawings are useful as fingerprints more than as constructional drawing since I do not understand the real functioning of the organ.

LINYPHIIDAE Araeoncus altissimus Simon, 1884 (figs. 12-13) Three males and one female of this species were collected at Mt Sacro near Mattinata on 12.iv.2011, locality 1. A single female from Foresta Umbra, 17.iv.2011, is thought to belong also to this species. This latter specimen was used for dissection and illustration of the epigyne. Males of Diplocephalus and Araeoncus can usually be distinguished relatively easily by the shape of the cephalothorax and the species-specific modification of the tibial apophysis of the palp. Females lack such somal characters and are much less easily characterized at the generic level. Most epigynes in these two genera characteristically have two lateral plates at either side of a longitudinal fissure. The shape of the lateral plates and the length-width ratio are helpful in a way, and vulval structures give additional support when available from earlier, published research. In the present case it was assumed that the three males and single female from the same locality belonged to one species. The second female specimen from Foresta Umbra looks identical in all aspects. The male palp of Araeoncus altissimus Simon, 1884 has been depicted (e.g. Bosmans 1996, figs. 74-78). The epigyne has been illustrated by Simon (Simon, 1926, fig. 649), Denis (Denis, 1948, figs 30-31; same figures again in 1968, fig. 26-31), Pesarini (Pesarini, 1996, fig. 8), and Bosmans (Bosmans, 1996, figs. 79-80). Bosmans also included a figure of the vulval structure (fig. 81), the only one published so far. But in our opinion, this in an error and the male and female drawings depict different species. We suggest the female is a Dicymbium species and not an Araeoncus because of the mesally prolonged lateral plates directly next to the median fissure and the internal structure with the anteriorly situated receptacula and the spectacle-shaped loops, also visible in the ventral view of the epigyne (Bosman’s fig. 80). A photographic picture of the epigyne and a rather schematic drawing of the vulva are provided here.


11

12

13

Figs. 12-13. Araeoncus altissimus, epigyne and vulva. Photograph Jeremy Miller.

Description Material: 1♀, Italy, Puglia, Gargano, Foresta Umbra, 17.iv.2011, 41.79333°N 15.99111°E, S. IJland leg. Measurements Measurements (in mm). Total length 2.9. Carapace length 1.25, width 0.95. Abdomen length 2.0, width 1.15. Height of clypeus 0.29. Chelicerae length 0.55, width 0.28. The specimen is dark-brown with dark-grey abdomen. All parts shiny. Chelicerae with four well-developed teeth on the frontal margin and a small one near the fang, ventral margin with four small teeth near base of fang opposite the small dorsal tooth. Tibiae I and II with two dorsal spines, III and IV with one. TmI 0.52, TmIV absent. AME smaller than other eyes and closer to each other than to ALE. Distance between PME larger than between PME and PLE. Measurements of leg-segments. I II III Fe 1.10 1.00 0.90 Pa 0.35 0.32 0.29 Ti 1.00 0.92 0.70 Mt 0.87 0.85 0.75 Ta 0.55 0.55 0.45

IV 1.15 0.31 1.10 1.00 0.55

Epigyne and vulva (figs. 12-13). – Epigyne consisting of two lateral plates separated by a fissure. A broad, more or less T-shaped median posterior plate protrudes from the fissure. The lateral plates bear setae on the ventral surface but leave a gutter-like rim free, this gutter bordered mesally and posteriorly by a raised ridge (not present in Diplocephalus). The vulva shows the receptacula situated posteriorly. The internal structures of the vulva are very difficult to unravel because they partly consist of membraneous ducts from the entrance of the copulatory duct onwards. The later parts, from the turning point towards the receptaculum, are sclerotized and welldiscernible. The position of the receptacula near the posterior margin of the epigyne and the mesal position of the distal part of the ducts might be diagnostic. The whole conformation of the vulva is clearly distinct from Diplocephalus. The drawings are useful as fingerprints more than as constructional drawing since we do not understand the real structure of the organ. “Ceratinella apollonii Di Caporiacco, 1938” (figs. 14-16) Material: Italy, Puglia, Gargano, between Mattinata and Monte Sacro (41.73737°N 16.03880°E), 24.iv.2011, shrubs, rocky, extensively grazed, with Juniper trees (Juniperus oxycedrus and J. phoenica), sweeping and hand collecting, P.J. van Helsdingen leg. The collecting methods used at this site were beating of branches and turning stones. This specimen probably was found under a stone. The most striking character of the specimen is the skin of the abdomen which is completely covered on all sides by small warts each with a seta on top. In the literature we found only one species which seems to have this character, Ceratinella apollonii Di Caporiacco, 1938, described after a single male specimen from Carnia in Italy. We have not checked the holotype, which might be preserved in Florence,


12

15

14 Figs. 14-15. “Ceratinella apollonii”, habitus and epigyne. Photographs Jeremy Miller.

and the placement of our female specimen with this species is therefore not more than a suggestion. We describe the species and depict it so as to facilitate recognition in the future. Description Measurements Measurements (in mm). Total length 1.45. Carapace length 0.62, width 0.50. Abdomen length 1.01, width 0.69. Height of clypeus 0.12. Chelicerae length 0.23, width 0.11. Cephalothorax, chelicerae and sternum blackish-brown, shiny, sternum with setae. Abdomen completely covered on all sides by small warts each with a seta on top. Legs rather stout; ratio length/diameter 6.6. All tibiae with a single d-spine, on tibia I at 0.24 of length of tibia, length of spine on Ti I 1.45 times diameter. TmI 0.35, TmIV absent. Median eyes small, AME separated by half a diameter, PME by one-and a-half diameter. Measurements of leg-segments. I II III Fe 0.53 0.50 0.42 Pa 0.19 0.16 0.16 Ti 0.46 0.41 0.34 Mt 0.40 0.37 0.35 Ta 0.31 0.29 0.26

IV 0.62 0.20 0.51 0.44 0.31

Epigyne and vulva (figs. 15- 16). – Epigyne with two chitinized arches at either side of a small, black mesal protrusion. Receptacula seminis laterally and close to the posterior margin. In front of the vulva lies a balloon-

Fig. 16. “Ceratinella apollonii”, vulva.


13

like structure which may have no direct functional relation to the vulva. We are aware of the long embolus in the drawing made by Di Caporiacco (1938, fig. 1) for which we cannot discern a corresponding duct in the vulva. To our regret we have to report that the epigyne was lost during handling, so what remains are the specimen, the pictures and the drawing. Unfortunately also the barcoding for this specimen failed. The inclusion in Ceratinella of the holotype male as well as the present female from Gargano is very unlikely and should be reconsidered after re-examination of the type-specimen. PISAURIDAE Pisaura spec. We collected males and females from an as yet unidentified Pisaura species. The species are very similar to Pisaura mirabilis (Clerck, 1757), but there are some differences in both pedipalps and epigynes. Also DNA barcode suggests a different species. Four Pisaura species are reported from Italy (van Helsdingen, 2012), but based on the available literature we cannot yet assign a name to our species. It has been noticed before that Pisaura in the Mediterranean area might be a species complex (Brignoli, 1984). Lack of good illustrations, especially of males, and misidentifications in literature (Brignoli, 1984; Wunderlich 1992) complicate identification. We intend to publish in another paper on this matter.

Fig 17. Neon spec., female, epigyne (a), habitus (b), vulva ventral (c) and vulva dorsal view (d). Photographs Steven IJland.


14

Fig. 18. Lasaeola convexa, male, left male palps (a), detail (b). Photograph Steven IJland.

SALTICIDAE Neon spec. (fig. 17) A female belonging to Neon was collected at Torre del Segnale, locality 7. The epigyne is very similar to the illustration by Roberts of what he tentatively identifies as N. pusio (Roberts, 1998). Logunov synonymized N. pusio with N. convolutus, based on the male type material (Logunov, 2004). He also suggests that N. convolutus might be a junior synonym of N. rayi, but lacks comparative material to prove or reject this possibility. The epigyne of our specimen does not match the published illustrations of N. rayi, so if Logunov is right, our specimen might belong to a yet undescribed species. If not, our specimen might still be N. convolutus. As the female of N. convolutus has never been formally described, and we did not collect male specimens, we choose not to assign a species name yet. Unfortunately DNA barcoding failed for this specimen, so a barcode sequence will not help to match this female to its male. Pellenes brevis (Simon, 1868) One male of Pellenes brevis was collected at Mattinata, locality 4. The species is reported from Sicily, this is the first record from mainland Italy. It also occurs in several other European countries (Van Helsdingen, 2012). Salticus propinquus Lucas, 1846 On the border of Lago di Varano, locality 10, a male of Salticus propinquus was collected. The species is reported from several Mediterranean countries, also from Sicily. This is the first report from mainland Italy ((Van Helsdingen, 2012)). TETRAGNATHIDAE Tetragnatha reimoseri (Rosca, 1938) The authors reported on this species in a previous paper (IJland & van Helsdingen, 2011). The species was recorded from Italy for the first time. THERIDIIDAE Lasaeola convexa (Blackwall, 1870) (figs. 18) This species has a wide distribution along the Mediterranean countries. Pictures of the pedipalp are provided here to help future recognition.

ACKNOWLEDGEMENTS We want to thank Holger Frick (Vaduz, Liechtenstein), Christoph Muster (Leipzig, Germany), and Alessio Trotta (Finale Ligure, Italy) for providing their expertise on species recognition. Xinping Wang (Hebei University, Baoding, Hebei, China) kindly put illustrations from his website at our disposal.


15

REFERENCES Barrett, R.D.H. & P.D.N. Hebert 2005. Identifying spiders through DNA barcodes. – Canadian Journal of Zoology 83: 481491. Barrientos, J. A. & M. A. Ferrández 1982. La colección de araneidos del Departamento de Zoología de la Universidad de Salamanca, III: arañas migalomorfas, haploginas, y cribeladas. – Boletín de la Asociación Española de Entomología 5: 75-86. BOLD: http://boldsystems.org/ Bosmans, R. 1996. The genera Araeoncus Simon, Delorripis Simon and Diplocephalus Bertkau in northern Africa (Araneae: Linyphiidae: Erigoninae). Studies on North African Linyphiiae VII. – Belgian Journal of Zoology 126: 123-151. Brignoli, P. M. 1984. Zur Problematik der mediterranen Pisaura-Arten (Arachnida, Araneae, Pisauridae). – Zoologischer Anzeiger 213: 33-43. Bristowe, W. S. 1935. The spiders of Greece and the adjacent islands. – Proceedings of the Zoological Society of London 1934: 733-788. Caporiacco, L. di. 1938. Osservazioni ecologiche su Dicranopalpus gasteinensis Opilioni calcicolo. – Redia 24: 33-56. Caporiacco, L. di & J. Denis 1953. Descrizione di tre species di aracnidi dell'isola di Zannone. – Bollettino di Zoologia 20: 59-63. Chatzaki, M. 2010. A revision of the genus Nomisia in Greece and neighboring regions with the description of two new species. – Zootaxa 2501: 1-22. Denis, J. 1948. Notes sur les érigonides. VII. Remarques sur le genre Araeoncus Simon et quelques genres voisins. – Bulletin de la Société entomologique de France 53: 19-32. Denis, J. 1968. Notes d'aranéologie marocaine. X. Les érigonides du Maroc. – Bulletin de la Société des Sciences naturelles et physiques du Maroc 47: 137-164. Folmer, O., M. Black, W. Hoeh, R. Lutz & R. Vrijenhoek 1994. DNA primers for the amplification of mitochondrial cytochrome c oxidase subunit I from diverse metazoan invertebrates. – Molecular Marine Biology and Biotechnology 3: 294-299. Hadjissarantos, H. 1940. Les araignées de l'Attique. – Athens Helsdingen, P.J. van 2012. Araneae. Fauna Europaea Database, Version 2012.2. – www.european-arachnology.org. IJland, S. & P.J. van Helsdingen 2011. Tetragnatha reimoseri (Rosca, 1938) recorded from Italy for the first time (Araneae, Tetragnathidae). – Nieuwsbrief SPINED 30: 22-24. Jézéquel, J.F. 1961. Contribution à l’étude des Zelotes femelles (Araneida, Labidognatha, Drassodidae >>Gnaphosidae<<) de la faune française. – Verhandlungen der deutschen Zoologische Gesellschaft in Saarbrücken (Zoologischer Anzeiger) 25 (Supplement): 519-532. Lehtinen, P. T. 1967. Classification of the cribellate spiders and some allied families, with notes on the evolution of the suborder Araneomorpha. – Annales zoologici Fennici 4: 199-468. Levy, G. 1998. The ground-spider genera Setaphis, Trachyzelotes, Zelotes, and Drassyllus (Araneae: Gnaphosidae) in Israel. – Israel Journal of Zoology. 44: 93-158. Logunov, D. V. 2004. Notes on new and poorly known Palaearctic species of the genera Neon, Sitticus and Synageles (Araneae: Salticidae). – Bulletin of the British Arachnological Society 13: 33-40. Le Peru, B. 2011. The spiders of Europe, a synthesis of data: Volume 1 Atypidae to Theridiidae. – Mémoires de la Société linneenne de Lyon 2: 1-522. Pesarini, C. 1996. Note su alcuni Erigonidae italiani, con descrizione di una nuova specie (Araneae). – Atti delle Società italiana de Scienze naturali e del Museo civico di Storia naturale di Milano 135(2):413-429. Platnick, N. I. 1993. Advances in spider taxonomy 1988-1991, with synonymies and transfers 1940-1980. – New York, 846 pp. Platnick, N. I. & J. A. Murphy 1984. A revision of the spider genera Trachyzelotes and Urozelotes (Araneae, Gnaphosidae). – American Museum Novitates 2792: 1-30. Roberts, M. J. 1998. Spinnengids. – Tirion, Baarn, Netherlands, 397 pp. Senglet, A. 2004. Copulatory mechanisms in Zelotes, Drassyllus and Trachyzelotes (Araneae, Gnaphosidae), with additional faunistic and taxonomic data on species from Southwest Europe. – Mitteilungen der Schweizerischen Entomologischen Gesellschaft 77: 87-119. Senglet, A. 2011. New species in the Zelotes tenuis-group and new or little known species in other Zelotes groups (Gnaphosidae, Araneae). – Revue suisse de Zoologie 118: 513-559. Simon, E. 1880. Description de trois espèces nouvelles d'araignées d'Egypte. – Buletin de la Societé d’entomologie de France (5) 10: xcviii-xcix. Simon, E. 1881. Les arachnides de France 5: 1-180. – Paris. Simon, E. 1914. Les arachnides de France. Synopsis générale et catalogue des espèces françaises de l'ordre des Araneae 6(1): 1-308. – Paris. Simon, E. 1926. Les arachnides de France 2(6): 309-532. – Paris. Strand, E. 1914. Zweite mitteelung über Spinnen aus Palästina, gesammelt von Herrn Dr J. Aharoni. – Archiv für Naturgeschichte. 80(A3): 173-186. Wang, X. P. 2012. Online Coelotinae, version 2.0. – http://www.amaurobiidae.com Wunderlich, J. 1992. Die Spinnen-Fauna der Makaronesischen Inseln: Taxonomie, Ökologie, Biogeographie und Evolution. – Beiträge zur Araneologie 1: 1-619.



Locality Sex

1 m

f

AGELENIDAE Malthonica dalmatica (Kulczynski, 1906) Pireneitega garibaldii (Kritscher, 1969) Tegenaria fuesslini Pavesi, 1873 AMAUROBIIDAE Amaurobius erberi (Keyserling, 1863)

m

2 f

m

3 f

m

4 f

5 f

m

6 f

m

7 f

m

8 f

m

9 f

m

m

12 f

m

13 f

m

14 f

m

total f

1

3

RMNH.ARA.16217 (f, 8) RMNH.ARA.16059 (m, 2) Failed (m)

1

3

4

RMNH.ARA.16029 (m, 5) RMNH.ARA.16030 (f,5)

1

1

1

1

RMNH.ARA.16079 (f, 5) RMNH.ARA.16211 (m, 5)

6

5 2 3 4

1

3j 9

2

9

2

1

4

7

7

9

RMNH.ARA.16093 (f, 4) RMNH.ARA.16062 (f, 4) RMNH.ARA.16198 (f, 5) RMNH.ARA.16019 (m, 7) RMNH.ARA.16176 (f, 7) RMNH.ARA.16250 (j, 8) RMNH.ARA.16238 (f, 8) RMNH.ARA.16236 (f, 5) RMNH.ARA.16239 (m, 5) RMNH.ARA.16095 (f, 6) RMNH.ARA.16216 (m, 6) RMNH.ARA.16167 (f, 6) RMNH.ARA.16220 (m, 6) RMNH.ARA.16174 (f, 11) RMNH.ARA.16177 (m, 6) RMNH.ARA.16185 (f, 14) Failed (m) RMNH.ARA.16109 (f, 7) RMNH.ARA.16084 (f, 3)

3 3

1

3

2

1

4

2 3j 2

3

9

Hypsosinga pygmaea (Sundevall, 1832)

1

1

1

Larinioides cornutus (Clerck, 1757)

1

4

2

1

2

Zilla diodia (Walckenaer, 1802) Zygiella x-notata (Clerck, 1757)

1

1

2

2

1

2 1

1

1

3

2

1

5

6 2

2

CORINNIDAE Liophrurillus flavitarsis (Simon, 1846) Phrurolithus minimus C.L.Koch, 1839

1 4 2

1

1

4

1 4

4

2

1

RMNH.ARA.16222 (m, 10) RMNH.ARA.16072 (m, 6) Failed( f) Failed (f, m)

1

RMNH.ARA.16088 (f, 5)


2

2 2

2

Voucher number (sex, site)

1 1

2

CLUBIONIDAE Clubiona comta C.L.Koch, 1839

11 f

1

Hypsosinga heri (Hahn, 1831)

Phrurolithus nigrinus (Simon, 1878)

m

1

Cyrtophora citricola (Forsskål, 1775) Gibbaranea bituberculata (Walckenaer, 1802)

Mangora acalypha (Walckenaer, 1802)

10 f

1

ANYPHAENIDAE Anyphaena sabina Koch, 1866

ARANEIDAE Agalenatea redii (Scopoli, 1763) Araniella inconspicua (Simon, 1874) Cyclosa conica (Pallas, 1772) Cyclosa sierrae Simon, 1870

m

16

Table 1: List of all species collected, and their localities. An explanation on localities can be found in the text. The voucher number refers to specimens that have been barcoded, followed in parentheses by the sex (m=male, f=female, j=juvenile/subadult) and site number of the barcoded specimens. Failed attempts to obtain DNA barcode sequences (followed by the sex or sexes of the specimens attempted) are noted, as are those species for which DNA barcode sequencing was not attempted.

1 m

f

m

Clubiona leucaspis Simon, 1932 Clubiona phragmitis C.L. Koch, 1843 DICTYNIDAE Argenna patula (Simon, 1874) Dictyna arundinacea (Linnaeus, 1758) Dictyna innocens O. P.-Cambridge, 1872 Dictyna pusilla Thorell, 1856 Dictyna uncinata Thorell, 1856 Nigma puella (Simon, 1870)

DYSDERIDAE Dysdera bottazziae Caporiacco, 1951 Dysdera spec. 1 Dysdera spec. 2 Dysdera spec. 3 GNAPHOSIDAE Drassodes lapidosus (Walckenaer, 1802) Drassodes lutescens (C.L.Koch, 1839) Drassyllus pusillus (C.L. Koch, 1833) Drassyllus villicus (Thorell, 1875) Haplodrassus dalmatensis (L. Koch, 1866) Haplodrassus signifer (C.L.Koch, 1839) Leptodrassus femineus (Simon, 1873) Micaria albovittata (Lucas, 1846) Micaria pulicaria (Sundevall, 1831) Nomisia exornata (C.L. Koch, 1839) Nomisia recepta (Pavesi, 1880) Scotophaeus scutulatus (L. Koch, 1866) Setaphis carmeli (O. P.-Cambridge, 1872) Trachyzelotes barbatus (L. Koch, 1866) Trachyzelotes huberti Platnick & Murphy, 1984 Trachyzelotes pedestris (C.L.Koch, 1837) Zelotes criniger Denis, 1937 Zelotes denapes Platnick, 1993 Zelotes oblongus (C.L.Koch, 1833) Zelotes rinske spec. nov. LIOCRANIDAE Agroeca cuprea Menge, 1873

m

3 f

m

4 f

1

1

1

m

5 f

m

6 f

m

7 f

m

8 f

m

9 f

m

10 f

m

11 f

m

12 f

m

13 f

m

14 f

m

total f

1

2

1

1

1 2 3

2

8 1 1

2

1

1

1 2 3

2

8 1 2

2

1 1 1

1 1 1

1

2

2

1 1 1 1

1 1

1 2

2

Failed (f)

1 1 2

2

6

1

1 1 1 4 2

3

1 1 1

1

2 1 1 4 1 2

1 2

Failed (m) Failed (f) RMNH.ARA.16240 (f, 1) Failed (f)

1

1

1 6

RMNH.ARA.16205 (m, 6) Not attempted RMNH.ARA.16057 (f, 6) RMNH.ARA.16058 (m, 6) RMNH.ARA.16241 (m, 6) RMNH.ARA.16054 (m, 1) RMNH.ARA.16161 (f, 11) RMNH.ARA.16204 (m, 11)

6 1 1

1 1 1

1

RMNH.ARA.16190 (m, 4) RMNH.ARA.16237 (f, 4) RMNH.ARA.16188 (f, 6)

RMNH.ARA.16207 (m, 7) RMNH.ARA.16080 (f, 4) RMNH.ARA.16178 (f, 1) Failed (m) RMNH.ARA.16223 (m, 13) RMNH.ARA.16031 (f, 1) RMNH.ARA.16032 (m, 1) RMNH.ARA.16020 (m, 7) RMNH.ARA.16227 (m, 1) RMNH.ARA.16096 (f, 6) RMNH.ARA.16097 (m, 6) RMNH.ARA.16245 (f, 1) RMNH.ARA.16242 (m, 6) RMNH.ARA.16226 (f, 3) RMNH.ARA.16170 (m, 8) RMNH.ARA.16246 (m, 8) RMNH.ARA.16244 (m, 8) RMNH.ARA.16074 (m, 1) Failed (m) Failed (f) RMNH.ARA.16075 (f, 5) RMNH.ARA.16184 (f, 7)

1 1

1

Voucher number (sex, site)

17

LINYPHIIDAE

2 f


Locality Sex

1 m 1 3

Meioneta rurestris (C.L. Koch, 1836) Microlinyphia impigra (O.P.-Cambridge, 1871) Nematogmus sanguinolentus (Walckenaer, 1842) Neriene peltata (Wider, 1834) Sintula retroversus (O.P.-Cambridge, 1875) Tenuiphantes herbicola (Simon, 1884)

m

1

2 f

m

3 f

1 2

5 f

m

6 f

m

7 f

m

8 f

m

9 f

m

10 f

m

11 f

m

12 f

m

13 f

m

14 f

m 1 3

1 3

2

1

1 3

1

1

5

1

8

8

3

2

1

1 1

1

1

1

1

total f 2 1 3 5 2 9

1

8 2 3

1 1

1 1

2

1 4

4

1 2 1 3 1

3

1 1

Pardosa hortensis (Thorell, 1872)

1

10

Pardosa prativaga (Koch, 1870) Pardosa proxima (C.L.Koch, 1847) Pardosa saltans Töpfer-Hofmann, 2000

1

6

1 2

2 1

1

4

2

2

1

2 1 8

2

3

3

1 1

1

8

1 2

2 2

1 2 2

4

2

2

2

1

3

1

2 11 4

1

1

1

1j

2

2

Voucher number (sex, site) Failed (m) Failed (f, f, m) Failed (f) Failed (f) Failed (f, m) Failed (f) RMNH.ARA.16041 (m, 1) RMNH.ARA.16042 (f, 1) Failed (f, m) RMNH.ARA.16082 (f, 2) RMNH.ARA.16017 (f, 1) RMNH.ARA.16175 (m, 4) Failed (f, m) RMNH.ARA.16038 (m, 1) RMNH.ARA.16055 (f, 1) RMNH.ARA.16196 (m, 1) RMNH.ARA.16073 (f, 4) Failed (m, 1) Failed (f, m) RMNH.ARA.16053 (f, 1) RMNH.ARA.16033 (m, 5) Failed (f) RMNH.ARA.16213 (m, 2) RMNH.ARA.16214 (f, 6)

RMNH.ARA.16089 (f, 1) RMNH.ARA.16206 (f, 1) RMNH.ARA.16090 (m, 1) RMNH.ARA.16091 (f, 1) RMNH.ARA.16101 (f, 1) RMNH.ARA.16102 (m, 1) RMNH.ARA.16107 (m,6) Not attempted RMNH.ARA.16193 (f, 2) RMNH.ARA.16234 (m, 2) RMNH.ARA.16248 (m, 6)

RMNH.ARA.16085 (m, 3) RMNH.ARA.16100 (f, 1)

Failed (f) RMNH.ARA.16274 (j, 3)

RMNH.ARA.16192 (m, 13)


Trochosa ruricola (De Geer, 1778)

PHILODROMIDAE Philodromus aureolus (Clerck, 1757)

m

1 5 2

1

LYCOSIDAE Alopecosa accentuata (Latreille, 1817) Alopecosa albofasciata (Brulle, 1832)

OECOBIIDAE Oecobius maculatus Simon, 1870 Uroctea durandi (Latreille, 1809)

4 f

1

2

Tenuiphantes tenuis (Blackwall, 1852)

MITURGIDAE Cheiracanthium mildei Koch, 1864 Cheiracanthium pelasgicum (C.L.Koch, 1837)

m

1

Gnathonarium dentatum (Wider, 1834) Linyphia hortensis Sundevall, 1830 Linyphia mimonti Simon, 1884 Maso gallicus Simon, 1894 Meioneta fuscipalpa (C.L.Koch, 1836)

f

18

Locality Sex Acartauchenius scurrilis (O.P-Cambridge,1872) Araeoncus altissimus Simon, 1884 cf. "Ceratinella apollonii" Diplocephalus graecus (O.P.-Cambridge,1872) Entelecara acuminata (Wider, 1834) Entelecara aestiva Simon, 1918 Frontinellina frutetorum (C.L.Koch, 1834)

1 m

f

m

2 f

m

3 f

m

Philodromus bistigma Simon, 1870 Thanatus arenarius Koch, 1872

4 f

m

5 f

SALTICIDAE Aelurillus v-insignitus (Clerck, 1757) Chalcoscirtus infimus (Simon, 1868) Euophrys herbigrada (Simon, 1871) Evarcha falcata (Clerck, 1757) Evarcha jucunda (Lucas, 1846) Heliophanus apiatus Simon, 1868 Heliophanus cupreus (Walckenaer, 1802) Heliophanus flavipes (Hahn, 1832) Heliophanus kochii Simon, 1868 Heliophanus melinus Koch, 1867

6 f

1

1

m

7 f

m

8 f 1

m

9 f

m

10 f 1

2

3

2

2

1 2 1

12 f

m

13 f

m

14 f

2

2 1

1

1

1

1 1

2

1

2 1

1 1

1

1

1 4

2

2

1

1

1

1

Mendoza canestrinii (Ninni, 1868) Myrmarachne formicaria (De Geer, 1778)

2

Neon spec. Pellenes brevis (Simon, 1868) Pellenes geniculatus (Simon, 1868) Phlegra bresnieri (Lucas, 1846)

2 1

m

RMNH.ARA.16159 (f, 10) RMNH.ARA.16164 (m, 10) RMNH.ARA.16233 (f, 11)

3

2

RMNH.ARA.16183 (m, 1) RMNH.ARA.16218 (f, 1)

1 2 3 1 3 1 2

1 5

Failed (f, m) Failed (f, m) Failed (m) Failed (m) Failed (f, m) RMNH.ARA.16203 (m, 6) RMNH.ARA.16043 (f, 1) RMNH.ARA.16044 (m, 1) Failed (m, 1) RMNH.ARA.16066 (m, 1) RMNH.ARA.16181 (m, 4) RMNH.ARA.16182 (f, 10) RMNH.ARA.16051 (m, 7) RMNH.ARA.16231 (f, 12) RMNH.ARA.16201 (f, 14) RMNH.ARA.16230 (m, 14) RMNH.ARA.16105 (f, 6) RMNH.ARA.16103 (m, 6) RMNH.ARA.16104 (f, 6) Failed (f) Failed (m) RMNH.ARA.16050 (f, 7) RMNH.ARA.16040 (m, 4) Failed (f) RMNH.ARA.16064 (m, 1) RMNH.ARA.16163 (m, 10)

1 1

3 2 1

1 1

5

3

12

6

1

1

2

1

2

2 1 1

1 1

1

1

1j

1

1

1j

Failed (j, 13)

1

RMNH.ARA.16076 (m, 1)

3 1

RMNH.ARA.16235 (m, 2) RMNH.ARA.16160 (m, 10)

19

3

1 1

1 1

1

Voucher number (sex, site) RMNH.ARA.16194 (f, 8) RMNH.ARA.16094 (f, 4)

6

1 1

total f 2 1

3

1 1

SICARIIDAE Loxosceles rufescens (Dufour, 1820)

TETRAGNATHIDAE Metellina mengei (Blackwall, 1869) Tetragnatha extensa (Linnaeus, 1758)

m

1 5

Macaroeris nidicolens (Walckenaer, 1802)

SPARASSIDAE Micrommata ligurina (C.L.Koch, 1845)

11 f

1

Heliophanus tribulosus Simon, 1868

Pseudeuophrys erratica (Walckenaer, 1826) Salticus propinquus Lucas 1846

m

1

Tibellus macellus Simon, 1875

PISAURIDAE Pisaura spec.

m


Locality Sex

1 m

f

m

2 f

m

3 f

m

4 f

m

5 f

m

6 f 1

4

4

Tetragnatha intermedia Kulczynski, 1891 Tetragnatha reimoseri (Rosca, 1939) THERIDIIDAE Anelosimus pulchellus (Walckenaer, 1802) Argyrodes argyrodes (Walckenaer, 1841) Enoplognatha afrodite Hippa & Oksala 1983 Enoplognatha mandibularis (Lucas, 1846) Episinus truncatus Latreille, 1809 Euryopis episinoides (Walckenaer, 1847)

2

Kochiura aulica (C.L. Koch, 1838)

2

m

8 f

m

9 f

m

10 f

m

11 f

1

m

1

12 f

m

13 f

6

m 2

total f 2

4

4

1

3

1

5

6 3j 1 1 1 2

3

2

6

m 2

14 f 1

1 1 1

1

2

2 1

2

8

5

2 1 1 8

1

2

11

4

1 1 4

3

9

7

4 2

7

1

1

1 1 1

Simitidion simile (C.L.Koch, 1836)

THOMISIDAE Synema globosum (Fabricius, 1775)

7 f

3j 1

Lasaeola convexa (Blackwall, 1870) Paidiscura pallens (Blackwall, 1834) Platnickina nigropunctata (Lucas, 1846) Ruborridion musivum (Simon, 1873)

Theridion genistae Simon, 1873 Theridion hemerobium Simon, 1914 Theridion mystaceum Koch, 1870

m

5

2

1

2

1

1

1 1 1

1

1

1

2

1

Thomisus onustus Walckenaer, 1806 Xysticus kempeleni Thorell, 1872

1

2

2

5

3

2

1

1

1

1 2

Xysticus kochi Thorell, 1872

1

1

ZORIDAE Zora manicata Simon, 1878

1

1 2 2

1

6

2

1

6

2

1

1



1

RMNH.ARA.16035 (m, 6) RMNH.ARA.16036 (f, 6) RMNH.ARA.16224 (m, 10) RMNH.ARA.16048 (f, 6) RMNH.ARA.16049 (m, 6) RMNH.ARA.16162 (m, 6)

2

RMNH.ARA.16189 (m, 8) RMNH.ARA.16052 (f, 7) Not attempted

6

RMNH.ARA.16037 (f, 1)

1

4

Failed (f, m) RMNH.ARA.16249 (j, 8) RMNH.ARA.16195 (f, 8) Failed (f) RMNH.ARA.16221 (f, 6) RMNH.ARA.16078 (m, 6) RMNH.ARA.16208 (f, 10) RMNH.ARA.16200 (f, 6) RMNH.ARA.16219 (m, 6) RMNH.ARA.16243 (m, 4) RMNH.ARA.16083 (m, 2) RMNH.ARA.16171 (m, 12) RMNH.ARA.16056 (f, 6) Failed (f) RMNH.ARA.16169 (m, 8) RMNH.ARA.16179 (f, 8) RMNH.ARA.16158 (m, 14) RMNH.ARA.16229 (m, 1) RMNH.ARA.16086 (f, 3) Failed (m)


ZODARIIDAE Zodarion elegans (Simon, 1873) Zodarion italicum (Canestrini, 1868) Zodarion spec.

1

Voucher number (sex, site) RMNH.ARA.16168 (f, 14) RMNH.ARA.16199 (m, 14) RMNH.ARA.16077 (m, 6) RMNH.ARA.16212 (f, 6)

20

Locality Sex


21

RECENTE WIJZIGINGEN IN NOMENCLATUUR Peter J. van Helsdingen European Invertebrate Survey – Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden ([email protected])

ABSTRACT The latest nomenclatorial changes in the Dutch spider fauna are listed, together with the former allocations: Pirata hygrophilus Thorell, 1872, Pirata knorri (Scopoli, 1763) and Pirata latitans (Blackwall, 1841) are transferred to Piratula Roewer, 1960, while the other species remain in Pirata Sundevall, 1833. Key words: Coelotes, Inermocoelotes, nomenclature

Er zijn dit keer weinig nomenclatorische of taxonomische veranderingen te melden voor ons land, alleen verschuivingen. Omelko en mede-auteurs (Omelko et al. 2012) hebben het genus Pirata opgesplitst in Pirata en Piratula. Het gevolg is dat de Nederlandse piraatwolfspinnen nu over twee genera verdeeld zijn geraakt. Omelko, Marusik en Koponen bestudeerden de Pirata-soorten van de holarctische regio en vonden voldoende aanwijzingen om het genus Piratula Roewer, 1960 weer uit de synonymie van Pirata Sundevall, 1833 te halen en daar een deel van de holarctische soorten in onder te brengen. Het gemakkelijkste onderscheidende kenmerk is de lengte van het cephalothorax, dat bij Piratula kleiner is dan 3mm en bij Pirata groter dan 3mm. Bovendien hebben Piratula-soorten een pro-laterale stekel op tibia I, die bij Pirata ontbreekt. Andere kenmerken gelden vaak niet voor het gehele gebied en zijn voor ons niet relevant. Klassificatie blijft subjectief! De hier genoemde veranderingen werden door Platnick in zijn World Spider Catalog, Version 13.0 (Platnick 2012) ingevoerd. De wijzigingen zijn in de catalogus van de Nederlandse spinnen doorgevoerd (versie 12.2).

Geldige naam

Oude naam

Piratula Roewer, 1960

Pirata Sundevall, 1833 (p.p.)

Piratula hygrophila (Thorell, 1872) Piratula knorri (Scopoli, 1763)

Pirata hygrophilus Thorell, 1872 Pirata knorri (Scopoli, 1763)

Piratula latitans (Blackwall, 1841)

Pirata latitans (Blackwall, 1841)

LITERATUUR Omelko, M. M., Y. M. Marusik & S. Koponen 2012. A survey of the east Palearctic Lycosidae (Aranei). 8. The genera Pirata Sundevall, 1833 and Piratula Roewer, 1960 in the Russian Far East. – Arthropoda Selecta 20: 195-232. Platnick, N. I. 2012. The world spider catalog. American Museum of Natural History. http://research.amnh.org/iz/spiders/catalog [Version 13.0]




22

DOLOMEDES PLANTARIUS EN TAPINESTHIS INERMIS (ARANEAE) AAN HET EIND VAN 2012 Peter J. van Helsdingen EIS-Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden ([email protected])

ABSTRACT New records of Dolomedes plantarius suggest range extension along suitable habitats. Tapinesthis inermis has been found for the second time in the Netherlands. Key words: dispersal, Dolomedes fimbriatus, Dolomedes plantarius

Dolomedes plantarius (Clerck, 1757) Met de natuur in Nederland gaat het niet overal goed, maar positieve ontwikkelingen zijn er ook. De hoeveelheid waarnemingen van spinnen zijn natuurlijk afhankelijk van het aantal waarnemers en de tijd die ze besteden aan het kijken naar spinnen. Het helpt natuurlijk ook als een spin opvalt door formaat of een opvallende kleur of kleurpatroon heeft. De Grote gerande oeverspin heeft beide. Bovendien zijn er mensen die er speciaal op letten. Zo meldde Lykele Zwanenburg, Beheerteammedewerker Flevoland & Zwarte Meer & Vreugderijkerwaard bij Natuurmonumenten de gegevens over de tellingen aan deze soort in zijn rayon. Hij is degene die indertijd het voorkomen van de Grote gerande oeverspin, Dolomedes plantarius, in de Noordoostpolder voor het eerst meldde. Dat was bij het Waterloopbos, in de buurt van de werkschuur van Natuurmonumenten. Hij zorgde ook voor het juiste beheer van de oevervegetatie. En nu volgt hij nauwlettend hoe het met de populaties staat en ontdekt nieuwe locaties in de omgeving. Op 3 augustus 2012 vond hij langs de watergangen in het Waterloopbos 38 webben met jongen en kon op 14 augustus nog 29 webben vinden. Later in de maand nam dat aantal af. Op een andere plaats in de buurt vond hij bij een poel langs de Kraggenburgerweg iets meer naar het westen op 6 augustus 12 webben, afnemend tot 8 webben op 27 augustus. Het zijn bekende vindplaatsen waar de populaties het blijkbaar uitstekend doen. Op een andere locatie, op het Kampereiland, dus zuidelijker en op het oude land, vond hij op 9 augustus 6 webben en op 28 augustus 10 webben. Een wat kleiner populatie, maar een die zich ook goed lijkt te handhaven. Die locatie werd al in 2011 gemeld. Alle drie genoemde vindplaatsen liggen buiten de laagveenplassen in de kop van Overijssel, waar deze soort talrijk is in een veel groter gebied. Een nieuwe vindplaats werd gemeld door Jan Cuppen. Op 9 juni 2010 verzamelde hij twee exemplaren van Dolomedes plantarius langs een sloot in de Naardermeent, dat grenst aan het Gooimeer. Of de soort zich ook echt in dat gebied heeft gevestigd valt hieruit niet af te leiden. Deze vindplaats ligt hemelsbreed ca 3 km van het Naardermeer. Het lijkt er toch steeds duidelijker op dat de soort zijn areaal aan het uitbreiden is. Dat is geheel in tegenstelling tot de toestand in de ons omringende landen, waar grote inspanningen moeten worden verricht om de vindplaatsen weer geschikt te maken (zoals in Groot-Brittannië), de soort van slechts een enkele plaats bekend is (België), of waar verdroging een voordurende bedreiging vormt (Duitsland). In veel landen staat Dolomedes plantarius op de Rode Lijst, maar dat is in ons land niet nodig vanwege de positieve trends in zowel aantallen individuen als aantallen km-hokken. In Nederland hebben we niet alleen talrijke reservaten waar de soort al heel lang goed gedijt, de uitbreiding van het areaal is ook een succesverhaal. De tactiek van dispersie door middel van grote aantallen nakomelingen blijkt goed te werken. Voor de tweede soort in ons land, de Kleine gerande oeverspin (Dolomedes fimbriatus (Clerck, 1757)) is de situatie waarschijnlijk minder rooskleurig. Er komen nooit meldingen van binnen, misschien ook omdat er minder geschikte plaatsen in ons land zijn, misschien ook omdat er minder gekeken wordt in hun specifieke habitat. Dat habitat is het beste te omschrijven als oevers van wateren in hogergelegen terreinen, zoals hoogvenen en vennen. In ons land komt de soort dus vooral op de hoge zandgronden voor. Tapinesthis inermis (Simon, 1882) In 2003 meldde ik deze soort als nieuw voor ons land waargenomen. Ik vond hem in Oegstgeest (21 ix 2001) in huis in een ruimte met een open raam in een met Blauwe regen en Kamperfoelie begroeide muur. Op dezelfde plaats vond ik nu een tweede exemplaar (3 xi 2012), weer een vrouwtje. Blijkbaar zitten er daar meer en mogen we misschien van een populatie spreken, maar dat is natuurlijk niet zeker. Het is een kleine, nacht-actieve soort, die gemakkelijk aan de aandacht kan ontsnappen. Een cryptische soort en misschien is hij helemaal niet zo zeldzaam als hij lijkt. De soort is in Noord-Amrika geïntroduceerd. In Europa is hij vermeld uit Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechië, Bulgarije, Spanje, Italië en Macedonië (Van Helsdingen, 2012). LITERATUUR Helsdingen, P.J. van 2003. Tapinesthis inermis (Simon, 1882) voor het eerst in ons land gevonden (Araneae, Oonopidae). – Nieuwsbrief SPINED 18: 19. Helsdingen, P.J. van 2012. Araneae. In: Fauna Europaea Database (Version 2012.2) (http://www.european-arachnology.org)




23

BOOK REVIEW Le Peru, B. 2011. The spiders of Europe, a synthesis of data: Volume 1 Atypidae to Theridiidae. Mémoires de la Société linnéenne de Lyon 2: 1-522. ISSN 0366-1326. ISBN 978-2-9531930-3-9. To be obtained from the Société linnéenne de Lyon (€ 35). This undoubtedly is a very important contribution to the set of identification tools for European spiders. According to the introduction this is the first volume of a series of four and comprises 28 families, from Atypidae to Theridiidae as the title indicates. It is neither clear why the families in the present volume were selected nor in which order the remaining families will be spread over the three volumes still to be published. In the Introduction (p. 3) it is stated that “The families are presented in accordance with the order used in main current catalogues of spiders.” but most of them are now on the internet and in alphabetical order. We have to exercise patience and await the next volumes. It is impossible to review the whole book in all its aspects and I will restrict myself here to the most important features of the book and comment on the contents which will be consulted by most users. Contents. An introductory part – bilingual, French and English, the rest of the book is in English – explains the structure of the book, the geographic coverage and the structure of the maps, the literature and general sources used, the taxonomic principles employed in this book, and the composition of the descriptions of the species and the illustrations. The introductory part is followed by a long and well-illustrated chapter on morphology, including a glossary of scientific terms. This is followed by the taxonomic part, which starts with the diagnoses of all spider families occurring in Europe with supporting illustrations, a list of the families treated in this volume and a checklist of the European species included in these families. The chapter “Diagnoses of the families” does not only give the diagnoses, but also has the character of an identification key to the families with the use of simple characters, such as the number of eyes, the number of tarsal claws, leading to groups of families. This is the classic method of Simon and his contemporaries! Within these groups the traditional characters are used for the recognition of families, such as presence or absence of a cribellum, of trichobothria or of peculiar characters. No group is based on the presence of RTA. Inevitably this ends up with inconsistencies, of which I will give just one example out of several. On p. 39 the family Agelenidae (“tarsi with a row of trichobothria; posterior spinnerets long; ecribellate”) has to be distinguished from the Hahniidae (“tarsi with a row of trichobothria; posterior spinnerets long”). People who are familiar with spider classification will not be misled because they will not use this part of the book, people who are new in the world of spiders will not be helped. Nomenclature and taxonomy. To begin with, the author makes it clear that he is averse to changes in nomenclature for the sake of priority and cites article 23.2 from the 4th edition of the International Code of Zoological Nomenclature to explain his preference for stability over priority. Although he states to generally follow Platnick’s Catalog (last version consulted is 10.5 of 2010) he clearly states to make exceptions for the sake of priority. An overview of the accepted and non-accepted synonymies suggested in Platnick’s Catalog is presented in the “Taxonomic notes” at the end of the checklist (p. 57). I hope the author realizes that his decision leads to instability rather than stability and certainly is not user-friendly. As example, all recent taxonomic and nomenclatorial changes in the Theridiidae are neglected: the genus Rhomphaea is again synonymised with Argyrodes, Phycosoma inornata (O. P.-Cambridge, 1861) has returned to Dipoena, species of Parasteatoda are back in Achaearanea, Neospintharus syriacus (O. P.-Cambridge, 1872) is again Argyrodes syriacus O. P.Cambridge, 1872, Laseola is back in Dipoena, species of Cryptachaea were returned to Achaearanea, and Asagena phalerata (Panzer, 1801) is called Steatoda phalerata (Panzer, 1801). More recent revisional work on the genus Theridion is not followed. No other argument is presented than the author’s preference for stability in nomenclature. This example shows how difficult it is to work with the contents of the book, the checklist, and the descriptions and maps of the species. Luckily the index has species names as entry. Whatever the future will make of the changes of the last decade, it would have been wiser to follow the widely accepted Platnick Catalog, or present solid arguments to deny progress in taxonomy. Two new synonymies are proposed in a rather hidden way (p. 57). Sardostalita Gasparo, 1999 is synonymised with Kaemis Deeleman-Rheinhold, 1993 (see also p. 208). No arguments are presented and Platnick has not followed this suggestion in his 2012 Catalog, Version 13.0. The other one is Synaphris saphrynis Lopardo, Hormiga & Melic 2007, which was suggested to be a synonym of S. lehtineni Marusik, Gnelitsa & Kovblyuk, 2005 (see also p. 345-346), but the arguments were, again, too weak for Platnick to follow the proposal and he only refers to it. Maps and distribution. Here we have to note a number of remarkable features. Europe is modified, apparently for personal, practical reasons, in that the European part of Russia is excluded and the European part of Turkey as well. De facto, the title of the book is not correct. The European part of Russia is certainly not a minor part of


24

Europe. Moreover some smaller countries or regions with an official national status, such as Andorra, Gibraltar, Liechtenstein, Monaco, and the Vatican are fused with neighboring countries: Andorra and Gibraltar are included in Spain, Monaca belongs to France, the Grand Duchy Luxemburg is part of Belgium(!), Wales is incorporated in England but Scotland is not, Liechtenstein and the Vatican are not mentioned at all. Ireland includes both the Irish Republic and Northern Ireland. For Greece no distinction is made between the different zoogeographical areas such as the mainland, Crete, and some distinct archipelagoes. On the other hand, some western mediterranean countries like Spain, France, and Italy are subdivided into zoogeographical provinces (atlantic, mediterranean, central). This probably demonstrates the author’s personal sphere of interest and also his access to detailed data for those countries. The exclusion of Madeira, the Canary Islands and the Azores is understandable and is not really detrimental to the users. If we compare this with the system used in Fauna Europaea, the recognition of countries and zoogeographical areas differs substantially and is disturbing and unpractical in some cases but more detailed in others. Main body of the book. The main body of the book runs from p. 58-487 and deals with the families selected for this first volume, their European genera and species. A list of references and an index close off the volume. This part comprises the descriptions and distributions of the European species (genera in alphabetical order within the family, species in alphabetical order within the genus) together with relevant references and remarks on habitat and period of adulthood. For each species a distribution map is provided for which the Fauna Europaea database on the internet was used. All species are depicted, and here we come to the most important and useful part of Le Peru’s contribution to arachnology: the illustrations. All illustrations are original. He does not follow the traditional way of depicting epigyne, vulva, male palp in retrolateral view and maybe a detailed figure of an important element for each species – if either sex is known – but provides a figure of the epigyne or vulva, sometimes both, and a figure of the male palp from the side where the shape of the most useful distinguishing character is best visible. The angle of view is kept constant within a genus so as to make comparison as successful as possible. This is real support for identification efforts and is very helpful for species which had not been depicted before, such as species described by Simon in the late 19th and early 20st century. I look forward to the illustrations of the Linyphiidae! For many species an additional figure of a diagnostic somatic feature is presented. This drawing technique used is not explained, but the figures look as if made in a computer-supported process. The illustrations. therefore, are not made to look “drawn from nature” but aim at providing an illustration which stresses the characteristic, diagnostic elements. Of course this harbors some danger in that possible differences in other elements - of the male palp especially - between the illustration and the specimen one tries to identify escape discovery. How to obtain the book. It proved to be strangely difficult to buy a copy of the book. The Société linnéenne de Lyon is easily located through the internet, but the society is not actively promoting the first issue of this book series – an understatement really. Only after repeated messages I was able to obtain the bank account number and could place my order by paying the amount indicated on their website. One should ask for that! It finally arrived two months after the first efforts. Despite the above critical remarks we should praise the initiative to deal with the complete European spider fauna in this clearly structured way. There is nothing of this sort available as yet. If the set is completed we have an important tool for the identification of spiders in Europe. The disadvantage of publishing such a huge work as a series of books is its fixed state which means that it is out of date on the day it is published. On the Internet it could have regular updates and easily follow the latest changes in nomenclature and distribution. It would be of permanent use and not loose its value. Taxonomy and faunistics are dynamic! PJvH




25

SPINNEN (ARANEAE) UIT DE MEINWEG Helsdingen, P.J. van1, S. IJland2 & P. Tutelaers3 1

[email protected]

2

[email protected] [email protected]

ABSTRACT Spinnen (Araneae) uit De Meinweg. A two-day inventory of the spider fauna of the National Park “De Meinweg” in the province of Limburg, the Netherlands was carried out by hand-collecting, sweeping, sifting and bating in early June 2012. A list of 97 species from 19 families are presented here. Some earlier, mostly unpublished records from the area are also presented, resulting in a list of 114 species. Key words: Meinweg, spiders

INLEIDING Gedurende het weekend van 9 en 10 juni 2012 vond de 1000-soortendag plaats, die jaarlijks wordt georganiseerd door EIS-Nederland. Voor dat doel was dit jaar het Nationaal Park De Meinweg uitgekozen, een aantrekkelijk gebied voor floristen en faunisten. De beheerder, Staatbosbeheer, bleek een uitstekend gastheer en het bezoekerscentrum was daardoor een gezellige ontmoetingsplaats voor ons soort mensen. Allerlei organisaties met belangstelling voor floristisch en faunistisch onderzoek komen gebruikelijk op zo’n weekend bij elkaar. Velen kennen elkaar ook van buiten die 1000-soorten dagen, maar anderen zien elkaar alleen bij deze gelegenheid. Met elkaar leveren al die mensen een grote inspanning door het voorkomen van 1000 soorten in een bepaald gebied vast te stellen. Natuurlijk is dat aantal een minimum en streeft men die doelstelling ruim te overtreffen en dat lukt meestal ook. Dit jaar werden er 2918 soorten vastgesteld, volgens de organisatoren een record (Colijn, 2012). HET GEBIED Het Nationaal Park De Meinweg ligt in de gemeente Herkenbosch (provincie Limburg) en steekt voor een deel als rechthoekig terrein in Duitsland. Het wordt ook in hoge mate door Duitsers gebruikt voor recreatie en als doorgangsgebied naar winkels in Nederland. Dat kan allemaal in een Nationaal Park. Er loopt een oude spoorlijn doorheen van Roermand naar Mönchengladbach. Kortom een echt grensgebied. Het terrein is divers wat betreft vegetatie en vochtomstandigheden. Bos en open terreinen zijn in allerlei typen aanwezig, terwijl droge bossen en heideterreinen worden afgewisseld met vennen en veenachtige terreinen. De vindplaatsgegevens worden hieronder vermeld. In tabel 1 wordt naar deze vindplaats nummering verwezen. Bezochte locaties. 1. Adelaarsvaren, pijpetstrootje, gesleept, geklopt, handvangst, AC 207 351, 9.vi.2012, IJland & Van Helsdingen. 2. Moerasbos, gesleept, geklopt, handvangst, AC 207 351, 9.vi.2012, IJland & Van Helsdingen. 3. Droge heide, pijpetstrootje, gesleept, geklopt, handvangst, AC 206 352, 9.vi.2012, IJland & Van Helsdingen. 4. Rolvennen, oeverstrook, gesleept, geklopt, handvangst, AC 205 354, 10.vi.2012, IJland & Van Helsdingen. 5. Rolvennen, droge heide, gesleept, geklopt, AC 205 354, 10.vi.2012, IJland & Van Helsdingen. 6. Grazig terrein bij spoorlijntje, AC 204 353, 9.vi.2012, P. Tutelaers. 7. Fijnsparrenbos, AC 209 352, 9.vi.2012, P. Tutelaers. 8. Heidevegetatie, gesleept, AC 204 353, 9.vi.2012, P. Tutelaers. 9. Strooisel onder struiken, AC 205 351, 9.vi.2012, H. Kappes. AANGETROFFEN SOORTEN De spinnen die tijdens dat weekend werden verzameld worden in dit artikel bijeengebracht (tabel 1). Het is een gezamenlijke inspanning van de drie auteurs samen met een aantal belangstellenden, waaraan bijvangsten van andere onderzoekers konden worden toegevoegd. Vooral op de eerste dag (9 juni) waaide er een stevige wind, die op de tweede dag was gaan liggen. Het aantal aangetroffen soorten bedraagt 97 uit 19 families. Oude gegevens van eerdere bezoeken aan De Meinweg door de eerste auteur zijn toegevoegd in een aparte tabel (tabel 2). Een uitzondering vormt Centromerus arcanus (Cbr.), die door J.H.G. Peeters werd verzameld. Deze lijst omvat 37 soorten uit 13 families, waaronder 17 soorten die in 2012 niet werden gezien. Het totaal aantal geregistreerde soorten uit De Meinweg komt daarmee op 114 soorten. De enige aan dit gebied gewijde publicatie over spinnen is van de hand van Vossen (Vossen 1985) (zie de Spinnencatalogus, Van Helsdingen 2012). Vossen meldde 124 soorten. De resultaten van inventarisaties zijn altijd sterk afhankelijk van de tijd die men erin steekt en de gebruikte verzameltechnieken. Natuurlijk speelt ook de periode in het jaar een belangrijke rol. Opgetreden veranderingen in het terrein kunnen natuurlijk ook tot verschillen in soortensamenstelling leiden. Het korte bezoek van dit jaar is nauwelijks geschikt om een vergelijking over langere periode te kunnen uitvoeren.


26

OPMERKELIJKE SOORTEN De Meinweg is nog altijd de enige vindplaats van Centromerus arcanus (O. P.-Cambridge, 1873). De soort werd daar door J.H.G. Peeters verzameld en aan het toenmalig Rijksmuseum van Natuurlijke Historie (nu Naturalis) geschonken. Pogingen om meer exemplaren te vinden bleven zonder succes. Voor Clubiona rosserae Locket, 1953 is dit gebied een van de weinige bekende vindpaatsen uit ons land. De andere vondsten kwamen uit de laagveenplassen. LITERATUUR Colijn, E. 2012.Verslag 1000-soortendag 2012. – Nieuwsbrief EIS-Nederland 56: 6-7. Helsdingen, P.J. van 2012. Spinnencatalogus. – http://www.eis-nederland.nl/spinnen Vossen, M.H.G. 1985. Spinnen van Meinweg, een eerste verslag. – Nieuwsbrief van de Spinnenwerkgroep Limburg 2: 4-13. Vossen, M.H.G. 1985. Spinnen - onbekend maakt onbemind? – Natuurhistorisch Maandblad 74: 214-216. Tabel 1. Verzamelde soorten in De Meinweg tijdens de 1000-soortendag 2012. De nummers in de eerste kolom verwijzen naar de vindplaatsen (zie tekst). In de laatste kolom worden de aantallen vermeld (j = juveniel).

Vindplaats Familie en soort

Aantallen

ARANEIDAE Araneus triguttatus (Fabricius, 1775) Araniella cucurbitina (Clerck, 1757) Araniella opisthographa (Kulczynski, 1905) Argiope bruennichi (Scopoli, 1772) Gibbaranea bituberculata (Walckenaer, 1802) Gibbaranea gibbosa (Walckenaer, 1802) Hypsosinga pygmaea (Sundevall, 1831) Hypsosinga sanguinea (C.L. Koch, 1844) Larinioides cornutus (Clerck, 1757) Mangora acalypha (Walckenaer, 1802) Neoscona adianta (Walckenaer, 1802) Nuctenea umbratica (Clerck, 1757)

1f 2f 3m 2j 2f 1m, 2f 1f 1f 1m 2m, 2f 3j 1 subad. m, 1f

CLUBIONIDAE Clubiona brevipes Blackwall, 1841 Clubiona comta C.L. Koch, 1839 Clubiona lutescens Westring, 1851 Clubiona phragmitis C.L. Koch, 1843

2m, 2f 1f 1m 1f

3, 4, 9

CORINNIDAE Phrurolithus festivus (C.L. Koch, 1835)

1m, 3f, 1j

3, 4, 5 2, 4 3

DICTYNIDAE Dictyna arundinacea (Linnaeus, 1758) Dictyna latens (Fabricius, 1775) Lathys humilis (Blackwall, 1855)

4f 1m, 1f 1f

1 3 9 5 7 6 5

GNAHOSIDAE Callilepis nocturna (Linnaeus, 1758) Drassodes pubescens (Thorell, 1856) Haplodrassus silvestris (Blackwall, 1833) Micaria formicaria (Sundevall, 1832) Micaria pulicaria (Sundevall, 1831) Trachyzelotes pedestris (C.L. Koch, 1837) Zelotes subterraneus (C.L.Koch, 1833)

1m 2f 2f 1m 1m 1f 1f

2

HAHNIIDAE Hahnia montana (Blackwall, 1841)

1f

LINYPHIDAE Agyneta conigera (O.P.-Cambridge, 1863) Bathyphantes approximatus (O.P.-Cambridge, 1871) Cnephalocotes obscurus (Blackwall, 1834) Entelecara congenera (O.P.-Cambridge, 1879)

1m 1f 1m 2f

3 2, 3 4, 5, 6 4 1, 4 4, 5 1 3 4 3, 5, 6 1, 4 2, 7

3, 4 9 2 2

7 2 5 3, 5

Nieuwsbrief SPINED 32 5 5, 8 9 2 2 1, 3, 4, 5 2, 9 5 9 9 2 2, 7 2, 9 5, 6 5 2 4, 9 3, 4, 5, 6

1 2, 3, 4 1 1, 5, 8 2, 9 4 1 5

5

3, 4 3, 5, 8

4 1, 4, 5 3, 6 2 3, 4, 7 1, 3, 4, 5

3

3, 7 1, 3, 4 6, 8 2, 7 3

3, 4

2 4 2 5

27

Erigone atra (Blackwall, 1833) Erigone dentipalpis (Wider, 1834) Gongylidiellum latebricola (O.P.-Cambridge, 1871) Gongylidiellum vivum (O.P.-Cambridge, 1875) Hypomma bituberculatum (Wider, 1834) Maso gallicus Simon, 1894 Maso sundevalli (Westring, 1851) Meioneta affinis Kulczynski, 1898 Micrargus herbigradus (Blackwall, 1854) Microneta viaria (Blackwall, 1841) Neriene clathrata (Sundevall, 1830) Neriene peltata (Wider, 1834) Tenuiphantes flavipes (Blackwall, 1854) Tenuiphantes mengei (Kulczynski, 1887) Tenuiphantes tenuis (Blackwall, 1852) Tenuiphantes zimmermanni Bertkau, 1890 Tiso vagans (Blackwall, 1834) Trematocephalus cristatus (Wider, 1834)

1f 2m 1f 1f 1f 12m, 16f 3m, 7f 1f 1m, 1f 2f 1f 1f, 1j 1m, 3f 3f 1m 1m 2f 3m, 3f

LYCOSIDAE Alopecosa cuneata (Clerck, 1757) Hygrolycosa rubrofasciata (Ohlert, 1865) Pardosa lugubris (Walckenaer, 1802) Pardosa pullata (Clerck, 1757) Piratula hygrophila (Thorell, 1872) Pirata piraticus (Clerck, 1757) Pirata uliginosus (Thorell, 1856) Xerolycosa nemoralis (Westring, 1861)

1f 1m, 5f, 1j 1f 2m, 1f 6f 2f 1f 1m

MIMETIDAE Ero aphana (Walckenaer, 1802)

1f

OXYOPIDAE Oxyopes heterophthalmus Latreille, 1804 Oxyopes ramosus (Panzer, 1804)

1m, 1f 1m, 2f

PHILODROMIDAE Philodromus aureolus (Clerck, 1757) Philodromus cespitum (Walckenaer, 1802) Philodromus collinus C.L. Koch, 1835 Philodromus dispar Walckenaer, 1826 Philodromus praedatus O.P.-Cambridge, 1871 Tibellus oblongus (Walckenaer, 1802)

1f 3m, 3f 2m, 3f 1f 1m, 6f 11m, 3f

PISAURIDAE Pisaura mirabilis (Clerck, 1757)

1f, 1j

SALTICIDAE Euophrys frontalis (Walckenaer, 1802) Evarcha arcuata (Clerck, 1757) Heliophanus flavipes (Hahn, 1832) Marpissa muscosa (Clerck, 1757) Salticus zebraneus (C.L. Koch, 1837)

3m 4m, 5f, 2j 2f 2f 1m

SPARASSIDAE Micrommata virescens (Clerck, 1757)

1f, 1j

TETRAGNATHIDAE Pachygnatha clercki Sundevall, 1823 Tetragnatha extensa (Linnaeus, 1758) Tetragnatha montana Simon, 1874 Tetragnatha obtusa C.L. Koch, 1837

2f 1m, 1f 4m 1f


28

THERIDIIDAE Anelosimus vittatus (C.L. Koch, 1834) Dipoena melanogaster (C.L. Koch, 1837) Enoplognatha ovata (Clerck, 1757) Enoplognatha thoracica (Hahn, 1833) Episinus angulatus (Blackwall, 1836) Laseola tristis (Hahn, 1833) Neottiura bimaculata (Linnaeus , 1767) Parasteatoda lunata (Clerck, 1757) Paidiscura pallens (Blackwall, 1834) Phylloneta impressa (L. Koch, 1881) Phylloneta sisyphia (Clerck, 1757) Platnickina tincta (Walckenaer, 1802) Robertus lividus (Blackwall, 1836) Simitidion simile (C.L. Koch, 1836) Theridion pinastri L.Koch, 1872 Theridion varians Hahn, 1832

1m 2f 1m, 1 subad. m 1f 1f 2m 2m, 2f, 1j 1f 1m, 1f 1m 2f 2m, 1f 2f 1f 1m, 1f 1m, 4f

2

THERIDIOSOMATIDAE Theridiosoma gemmosum (L. Koch, 1877)

1f

7 3 4 5

THOMISIDAE Diaea dorsata (Fabricius, 1777) Misumena vatia (Clerck, 1757) Misumenops tricuspidatus (Fabricius, 1775) Xysticus ulmi (Hahn, 1831)

1f 1m 1j 1f

7

ULOBORIDAE Hyptiotes paradoxus (C.L. Koch, 1834)

1f

ZORIDAE Zora spinimana (Sundevall, 1833)

5f

2 3 2 9 2 3, 8 2, 7 7 2, 8 6 3, 7 1, 3 9 5 2, 4 2, 3

1, 2, 4, 5

Tabel 2. Overzicht van in het verleden in De Meinweg gevonden soorten. In de 2e kolom worden de aantallen vermeld (j = juveniel) .

Familie en soort

Aantallen

Datum

AC km-hok

Kenmerken vindplaats

AGELENIDAE Agelena labyrinthica (Clerck, 1757) Agelena labyrinthica (Clerck, 1757)

1f 1f

27-07-89 26-07-05

207 207

351 351

op de grond op de grond

ARANEIDAE Larinioides cornutus (Clerck, 1757) Neoscona adianta (Walckenaer, 1802)

1f 1f, 1j

03-06-89 26-07-05

207 207

351 351

moerasbos langs mosbeek

CLUBIONIDAE Clubiona lutescens Westring, 1851 Clubiona rosserae Locket, 1953 Clubiona subtilis L. Koch, 1867 Clubiona terrestris Westring, 1851

1m 1m 2f 1m

27-07-89 03-06-89 03-06-89 03-06-89

206 207 207 207

354 351 351 351

vochtige heide, Molinia,greppel vochtige heide, Molinia, greppel vochtige heide, Molinia, greppel

CORINNIDAE Phrurolithus festivus (C.L.Koch, 1835)

1f

03-06-89

207

351

vochtige heide, Molinia

DICTYNIDAE Dictyna arundinacea (Linnaeus, 1758) Dictyna uncinata Thorell, 1856

1f 1f

03-06-89 27-07-89

207 206

351 354

moerasbos, langs bosbeek


29

LINYPHIIDAE Aphileta misera (O.P.-Cambridge, 1882) Centromerus arcanus (O. P.-Cambridge, 1873) Kaestneria pullata (O.P.-Cambridge, 1863) Kaestneria pullata (O.P.-Cambridge, 1863) Lophomma punctatum (Blackwall, 1841) Neriene clathrata (Sundevall, 1830) Oedothorax gibbosus (Blackwall, 1841) Pocadicnemis pumila (Blackwall, 1841) Taranucnus setosus (O.P.-Cambridge, 1863) Taranucnus setosus (O.P.-Cambridge, 1863) Taranucnus setosus (O.P.-Cambridge, 1863) Taranucnus setosus (O.P.-Cambridge, 1863) Tenuiphantes mengei (Kulczynski, 1887) Tenuiphantes mengei (Kulczynski, 1887) Walckenaeria nudipalpis (Westring, 1851)

1f 1m 1f 4m, 2f 1j 1m, 1f 1f 3f 1f 1f 1f 3f 1f 1f 1f

27-07-89 21-05-81 03-06-89 27-07-89 27-07-89 03-06-89 27-07-89 03-06-89 27-07-89 03-06-89 16-06-04 26-07-05 27-07-89 03-06-89 03-06-89

207 206 207 207 205 207 207 207 207 207 205 207.6 206 206 207

351 354 351 351 353 351 351 351 351 351 353 351.1 354 354 351

LYCOSIDAE Hygrolycosa rubrofasciata (Ohlert, 1865) Pardosa pullata (Clerck, 1757) Pirata piraticus (Clerck, 1757) Pirata uliginosus (Thorell, 1856) Piratula hygrophila (Thorell, 1872)

1f 1f 2m, 1f 1f 1f

16-06-04 16-06-04 21-05-76 16-06-04 16-06-04

206 206 206 205 206

354 354 354 353 354

OXYOPIDAE Oxyopes ramosus (Martini & Goeze, 1778) Oxyopes ramosus (Martini & Goeze, 1778)

1j 1j

27-07-89 03-06-89

206 204

354 353

langs Bosbeek

SALTICIDAE Evarcha arcuata (Clerck, 1757) Evarcha arcuata (Clerck, 1757) Marpissa radiata (Grube, 1859) Sitticus floricola (C.L. Koch, 1837)

1f 1m, 1f 3f 2f

27-07-89 27-07-89 16-06-04 16-06-04

206 207 205 205

354 351 353 353

veentje Rolvennen Rolvennen

TETRAGNATHIDAE Tetragnatha extensa (Linnaeus, 1758) Tetragnatha montana Simon, 1874

2m, 1f 1f

27-07-89 27-07-89

207 207

351 351

veentje veentje

THERIDIIDAE Enoplognatha ovata (Clerck, 1757) Neottiura bimaculata (Linnaeus, 1767) Theridion impressum L. Koch, 1881 Theridion pictum (Walckenaer, 1802)

1f 1m 1f 3f

27-07-89 03-06-89 27-07-89 16-06-04

206 206 207 205

354 354 351 353

Elfenmeer veentje Rolvennen

THOMISIDAE Xysticus ulmi (Hahn, 1831) Xysticus ulmi (Hahn, 1831)

1f 1f

27-07-89 16-06-04

206 205

354 353

Rolvennen

ZORIDAE Zora spinimana (Sundevall, 1833)

1m

16-06-04

206

354

Elfenmeer



veentje vochtige heide, Molinia veentje gesleept op grond vochtige heide, Molinia, greppel veentje vochtige heide, Molinia veentje vochtige heide, Molinia Rolvennen

vochtige heide, Molinia, greppel vochtige heide, Molinia

Elfenmeer Elfenmeer Rolvennen Elfenmeer


30

OPROEP TOT MELDINGEN VAN ZWARTE WEDUWEN EN VERWANTE SPINNEN (THERIDIIDAE: LATRODECTUS SPP.) Jinze Noordijk EIS-Nederland, postbus 9517, 2300 RA Leiden, telefoon: 071-5273507 ([email protected])

EIS-Nederland en Stichting Kenniscentrum Dierplagen zijn in opdracht van het Team Invasieve Exoten (van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) een risicoanalyse aan het uitvoeren voor spinnen uit het genus Latrodectus. De aanleiding hiervoor zijn onder andere (1) de bevestigde imports van zwarte weduwen (Latrodectus mactans) in ons land (o.a. Van Helsdingen 2009), (2) een aantal meldingen van zwarte weduwen door reptielenzoo Serpo uit Delft en Stichting Kenniscentrum Dierplagen uit Wageningen en (3) de tijdelijke vestiging van roodrugspinnen (Latrodectus hasselti) op een bedrijventerrein in het Belgische dorpje Bree (Arabel 2010). Het Team Invasieve Exoten wil weten hoe vaak in Nederland levende Latrodectus-spinnen worden geïmporteerd en of de soort wordt verhandeld door terrariumhouders. Daarnaast moet bepaald worden wat de kans is op zelfstandige vestiging of zelfs verspreiding binnen Nederland. Als hier duidelijkheid over is kan bepaald worden wat de potentiële risico’s voor de dieren volksgezondheid, veiligheid en economie zijn. Een dergelijke risicoanalyse begint natuurlijk bij een goed en betrouwbaar overzicht van Latrodectus-vondsten uit Nederland. De natuurhistorische collecties zullen daartoe bekeken worden en verschillende meldingen zullen beoordeeld worden op betrouwbaarheid. In deze oproep vraag ik de leden van de Spinnenwerkgroep Nederland om hun ervaringen met of eventuele eigen waarnemingen van Latrodectus-soorten aan mij te melden. Ik ben zeer benieuwd welke arachnologen wel eens bij een verdachte spin zijn geroepen en of dat ook daadwerkelijk een Latrodectus-soort betrof. Maar ik wil ook graag weten of het juist een andere soort bleek te zijn; Steatoda grossa wordt bijvoorbeeld vaak voor een zwarte weduwe aangezien (Van Helsdingen 2008), maar het is ook waardevol om te weten of de Zuid-Europese Latrodectus tredecimguttatus wel eens door vakantiegangers naar Nederland wordt vervoerd. Ook ooit opgestuurde foto’s of beschrijvingen, of informatie over terrariumhouders met zware weduwen zijn zeer welkom.

Fig. 1. De zwarte weduwe (Latrodectus mactans) bij een eicocon. Foto: Wikipedia, creative commons.

LITERATUUR Arabel (Arachnologia Belgica), 2010. Zwarte weduwen (Latrodectus spp.) in België. Gepubliceerd op: http://www.arabel.ugent.be/nl.php?page=latrodectus Helsdingen, P.J. van, 2008. Terreinwinst voor Steatoda grossa (C.L. Koch, 1833) (Araneae, Theridiidae). – Nieuwsbrief SPINED 24: 29. Helsdingen, P.J. van, 2012. Catalogus van de Nederlandse spinnen. Versie 2012.1. Laatst bijgewerkt: 10 januari 2012. http://www.eis-nederland.nl/pdfs/vanHelsdingen_2012.pdf




31

VIJF NIEUWE SPINNENSOORTEN VOOR DE PROVINCIE UTRECHT UIT NATUURGEBIED HET EGELMEER (ARACHNIDA: ARANEAE) Jinze Noordijk EIS-Nederland, postbus 9517, 2300 RA Leiden ([email protected])

ABSTRACT Five new spider species for the province of Utrecht from nature reserve Het Egelmeer (Arachnida: Araneae). In this article some spider observations from nature reserve Het Egelmeer close to the town of Veenendaal are presented. No intensive spider inventory was performed, but during two field excursions in 2009 several conspicuous spider species were noted or collected for identification. This has lead to a list of 42 spider species for the area. Surprisingly, five of these were previously unrecorded for the province of Utrecht: Dipoena melanogaster, Metellina mengei, Philodromus histrio, Pirata latitans and Tetragnatha montana. These are common species in the Netherlands, thereby illustrating our poor knowledge of the spider fauna of this province.

INLEIDING Het Egelmeer is een natuurgebied van Staatsbosbeheer in de provincie Utrecht. Het is gelegen aan de noordrand van de Utrechts Heuvelrug ten zuidwesten van Veenendaal. In 2009 hebben leden van de KNNV afdeling Wageningen e.o. dit gebied geïnventariseerd op verzoek van Staatsbosbeheer. Recentelijk hadden er namelijk beheeringrepen plaatsgevonden – waarbij bospercelen gekapt en geplagd waren, zodat verschillende kleine heideterreinen met elkaar verbonden werden – en Staatsbosbeheer was benieuwd wat dit zou betekenen voor de flora en fauna. Over de aangetroffen planten, mossen, dagvlinders, libellen, sprinkhanen, vogels, amfibieën en reptielen is inmiddels een rapport verschenen (Sanders & Bax 2010). Over de spinnenfauna was nog niet gerapporteerd. INVENTARISATIE Het geïnventariseerde gebied ligt in km-hok 163-447 en omvat een ven (Het Egelmeer), daar omheen liggende droge en natte heidegebieden, een perceel beweid grasland en een tweetal recent gekapte en geplagde vlaktes. Op 23 mei en 14 augustus 2009 werd het gebied bezocht door de Insectenwerkgroep van de KNNV Afdeling Wageningen e.o. Er is toen niet uitgebreid naar spinnen gezocht, maar opvallende soorten in het veld werden genoteerd of meegenomen ter identificatie. In totaal konden zo 42 spinnensoorten voor het gebied vastgesteld worden (tabel 1). DISCUSSIE Veel van de waargenomen spinnen betreffen weinig kritische soorten. Deze beperkte inventarisatie bracht echter ook aan het licht dat de kleine heideterreinen van Het Egelmeer een karakteristieke spinnenfauna herbergen. Soorten als Agalenatea redii, Atypus affinis, Cheiracanthium erraticum, Dictyna arundinacea, Pardosa monticola en Philodromus histrio zijn gespecialiseerde heidesoorten, deels afhankelijk van heidestruiken om hun web te maken en deels afhankelijk van een schaars begroeide, snel opwarmende bodem. Deze soorten zullen zeker niet algemeen zijn in de provincie Utrecht. Zij indiceren dat een uitgebreidere inventarisatie van Het Egelmeer ongetwijfeld meer kritische heidesoorten zal opleveren. Laseola tristis is de zeldzaamste soort van de aangetroffen spinnen. Het is, een kogelspin die van slechts een zeer beperkt aantal vindplaatsen in Nederland bekend is, terwijl de enige bestaande waarneming uit de provincie Utrecht van meer dan 150 jaar geleden dateert (Six 1858).

Fig. 1. Twee ‘nieuwe’ spinnensoorten voor de provincie Utrecht: Philodromus histrio en Metellina mengei. Foto’s: Jinze Noordijk


32

Tabel 1. De 42 waargenomen spinnensoorten in natuurgebied Het Egelmeer.

Agalenatea redii (Scopoli) Agelena labyrinthica (Clerck) Arctosa leopardus (Sundevall) Argiope bruennichi (Scopoli) Atypus affinis Eichwald Ballus chalybeius (Walckenaer) Cheiracanthium erraticum (Walckenaer) Dictyna arundinacea (Linnaeus) Dipoena melanogaster (C.L. Koch) Drapetisca socialis (Sundevall) Enoplognatha ovata (Clerck) Evarcha falcata (Clerck) Heliophanus flavipes (Hahn) Heliophanus cupreus (Walckenaer) Larinioides cornutus (Clerck) Laseola tristis (Hahn) Linyphia triangularis (Clerck) Mangora acalypha (Walckenaer) Marpissa muscosa (Clerck) Metellina mengei (Blackwall) Neon reticulatis (Blackwall)

Pachygnatha degeeri Sundevall Pardosa amentata (Clerck) Pardosa prativaga (L. Koch) Pardosa pullata (Clerck) Pardosa monticola (Clerck) Pardosa lugubris (Walckenaer) Philodromus histrio (Latreille) Philodromus dispar Walckenaer Pirata piraticus (Clerck) Pirata latitans (Blackwall) Pirata hygrophilus Thorell Pisaura mirabilis (Clerck) Seycellocesa vittatus (C.L. Koch) Simitidion simile (C.L. Koch) Tenuiphantes tenuis (Blackwall) Tetragnatha extensa (Linnaeus) Tetragnatha montana Simon Textrix denticulata Olivier Xerolycosa nemoralis (Westring) Xysticus cristatus (Clerck) Zora spinimana (Sundevall)

Opvallend genoeg bleek bij de uitwerking van de waarnemingen dat vijf soorten nog niet eerder voor de provincie Utrecht waren gemeld (Tutelaers 2012, Van Helsdingen 2012). Het gaat om Dipoena melanogaster, Metellina mengei, Philodromus histrio, Pirata latitans en Tetragnatha montana. Deze ‘nieuwe’ soorten zijn algemeen tot vrij algemeen in Nederland. Een conclusie moet dan ook zijn dat de spinnenfauna van de provincie Utrecht slecht gedocumenteerd is. De hier gepresenteerde waarnemingen zorgen ervoor dat de diversiteit aan spinnen in Utrecht weer iets beter is vastgelegd. DANKWOORD De leden van Insectenwerkgroep van de KNNV afdeling Wageningen e.o. die tijdens de excursies aanwezig waren worden bedankt voor hun hulp bij de inventarisatie: Wim Arp, Berend Aukema, Theodoor Heijerman, Roy Morssinkkhof, Johan Poutsma, Anne van Wely en Brigitta Wessels-Berk. LITERATUUR Helsdingen, P.J. van, 2012. Catalogus van de Nederlandse spinnen. Versie 2012.1. Laatst bijgewerkt: 10 januari 2012. – Beschikbaar op: http://www.eis-nederland.nl/pdfs/vanHelsdingen_2012.pdf Sanders, G.M. & Bax, G.M., 2010. Inventarisatie van Het Egelmeer in 2009. – KNNV afd. Wageningen e.o., Wageningen. Six, G.A., 1858. Lijst van spinnen in de provincie Utrecht gevonden en gedetermineerd. – In: Bouwstoffen voor eene fauna van Nederland 2 (Herklots, J.A., red.): 292-302. E.J. Brill, Leiden. Tutelaers, P., 2012. Benelux spider distribution maps. – Online: http://www.tuite.nl/iwg/Araneae/SpiBenelux/ [bezocht 13 juli 2012].




33

SPIN VAN HET JAAR 2013: DE GEWONE MIJNSPIN ATYPUS AFFINIS EICHWALD, 1830

Mannetje van Atypus affinis (foto: Jinze Noordijk)

Als “Spin van het Jaar 2013” is Atypus affinis gekozen, de algemeenste van de twee mijnspinsoorten die wij in ons land hebben. De keuze kwam weer democratisch tot stand via voorstellen (door vertegenwoordigers uit alle Europese landen), selectie van vijf soorten uit alle voorstellen (door de organisatie), kiezen uit de vijf kandidaten (door één kiesman per land) en vaststellen door de organiserende groep van de ESA, de European Society of Arachnology. Een belangrijk criterium bij het voorstellen is dat de soort in alle landen van Europa moet voorkomen, omdat anders immers sommige landen uitgesloten zouden worden. Het doel van het project is om ieder jaar het onderzoek aan één spinnensoort te stimuleren en voor heel Europa nieuwe gegevens te verzamelen, over verspreiding, maar ook over de biologie van de soort. De Gewone Mijnspin is een goed bekende soort uit de familie van de Mijnspinnen (Atypidae), een familie die volgens de laatste stand 29 soorten omvat en, op één uitzondering na, in het Palearctische en Oriëntaalse gebied voorkomt. De uitzondering wordt gevormd door één soort uit de oostelijke Verenigde Staten (USA). De Atypidae zijn orthognate spinnen, d.w.z. dat de kaken vooruit steken, en daarmee behoren ze tot de suborde waartoe de vogelspinnen behoren, de Mygalomorphae. Mijnspinnen leven in een gegraven koker in de grond. De koker wordt aan de binnenzijde met spinsel bekleed en in het verlengde van de woonkoker wordt een buisvormig weefsel met een gesloten einde vervaardigd die vanuit de woonbuis over de grond loopt over een lengte van 5-20 cm. Die vangbuis is gecamoufleerd doordat er zand, of dennennaalden en mos aan vasthechten. De buis is zo alleen door het relief nog te onderscheiden – hij ligt bovenop de bodem - en soms ook door de net iets andere kleur. De andere soort die in ons land voorkomt heeft een veel opvallender, lichtgekleurde vangbuis. In Nederland komt deze soort voor op de hoge zandgronden, zoals in het Gooi, Utrechtse heuvelrug, de Veluwe en Noord-Brabant. Wellicht zal in het komende jaar de verspreiding in ons land nauwkeuriger in kaart kunnen worden gebracht. De woonbuizen worden meestal gevonden op zonnige en warmere open plekken, zoals heideterreinen, grasvelden en wegbermen. De Gewone Mijnspin heeft forse afmetingen: mannetjes meten 7-9 mm, wijfjes 10-15 mm. Het mannetje is donkerbruin tot zwart van kleur, het vrouwtje is meestal lichter, bruinachtig. De spinnen doen er vier jaren over om volwassen te worden. Volwassen mannetjes en wijfjes kan men in de late zomer en herfst vinden. Het mannetje wordt in die tijd vaak lopend gezien wanneer hij op zoek is naar de woonbuis van een vrouwtje. De paring vindt plaats in de woonbuis en het mannetje gaat daar tenslotte ook dood en wordt dan door het vrouwtje opgegeten: een goede eiwitbron die welkom is vanwege het produceren van eieren. Die worden in de woonbuis gelegd. De jonge dieren zwermen na enige tijd uit en maken dan een eigen woonbuisje. Het vrouwtje kan daarna nog vele jaren leven. Gevraagd wordt waarnemingen en bijzonderheden van deze soort aan mij door te geven: Peter van Helsdingen, EIS-Nederland, p/a Naturalis, Postbus 9517, 2300 RA Leiden ([email protected]). LITERATUUR Bristowe, W. S. The Comity of Spiders. Vol. 1: 228 pp. - Ray Society, London. Bellmann H. 2011. Spinnen van Europa, 431 pp. – De Fontein|Tirion, Utrecht

PJvH




34

Opilionieuws Nieuwsbrief van de werkgroep hooiwagens EIS-Nederland Jaargang 6, nummer 7, december 2012 oorwoord Het is een bijzonder jaar geworden. Aan het begin van het seizoen heeft Jinze het coördinatorschap van de werkgroep op zich genomen; hij maakte een enthousiaste, vliegende start met veel nieuwe initiatieven. Zo is de werkgroep versterkt met maar liefst vijf nieuwe leden, die we hierbij van harte verwelkomen. Dat laatste geldt ook voor de twee (!) nieuwe hooiwagensoorten die ons land dit jaar rijker geworden is. Er staat nog van alles op de rit, dus volgend jaar gaan we oogsten. Een mooi seizoen gewenst, Jinze Noordijk en Hay Wijnhoven, 15 december 2012 Het seizoen 2012 HW=Hay Wijnhoven, JN=Jinze Noordijk, MK=Marije Kuiper, ThH=Theodoor Heijerman, JvD=Jan van Duinen, AK= Arp Kruithof, JB=Johan Bink Oude monsters Ook dit jaar is er weer veel tijd gestoken in het uitzoeken en determineren van hooiwagens uit oud bodemvalmateriaal van de Vakgroep Biosystematiek van de Wageningen Universiteit. Op deze wijze wordt de dataset flink uitgebreid met records tot bijna 30 jaar terug. Het levert waardevolle informatie. Zo konden bijvoorbeeld veel records voor Friesland worden toegevoegd, evenals uit twee Zuid-Hollandse bosjes, dijken in de Betuwe en het bos bij Amerongen. Ook de kalkgraslanden zijn goed vertegenwoordigd, met monsternames uit 1984 en 1985. Dit heeft voor Zuid-Limburg bijvoorbeeld een nieuwe bevestigde vondst van Trogulus tricarinatus opgeleverd en ook hebben we nu veel oude records van Nemastoma bimaculatum (een soort die vroeger vaak niet werd onderscheiden van N. lugubre) in ons bezit. [ThH,JN] Zuid-Limburg, 4 mei Dit deel van Nederland blijft aanlokkelijk. Op 4 mei zijn gebieden bij Munstergeleen, Sittard (beide in het ‘onderbemonsterde’ noorden van Zuid-Limburg), Geuldal, Elzetterbos en Bunderbos bezocht. Twee vondsten van Paranemastoma quadripunctatum en Trogulus closanicus, een van Nemastoma bimaculatum en Mitostoma chrysomelas, en verder nog drie soorten. [JN] Lesbos, mei 2012 Het Griekse eiland Lesbos dicht bij de Turkse kust is vooral vermaard om zijn vogelrijkdom. Er komen relatief weinig hooiwagens voor. Tijdens een vakantie werden Zacheus crista, Opilio insulae, Histricostoma cf. creticum, Lacinius horridus en Metaplatybunus sp. verzameld. Het materiaal is in een buitenlandse collectie opgenomen en blijft voor genetisch onderzoek beschikbaar. Het Middellandse Zeegebied staat bekend om zijn 'verborgen biodiversiteit', zodat vers materiaal van dit soort plekken altijd zeer welkom is! Tip voor buitenlandgangers: je kunt de dieren in 70% alcohol verzamelen. Het blijft dan vrij lang goed en kan na thuiskomst aan een universitaire of instituutscollectie worden gedoneerd waar het eventueel diepgevroren kan worden tot gebruik voor DNA-analysen. [HW] Inventarisatie spoortalud Wijlre Berend Aukema inventariseert het talud van het Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij bij Wijlre en Eys met acht bodemvalseries (fig. 1). De hooiwagens uit de vallen worden op naam gebracht. Het levert zeer veel records op, waarbij alle typische soorten in aantal worden aangetroffen: Anelasmocephalus cambridgei, Trogulus closanicus, Nemastoma bimaculatum, Paranemastoma quadripunctatum en Homalenotus quadridentatus. Tijdens ophaalmomenten worden soms nog extra handvangsten gedaan en zo werd een grote populatie van Opilio parietinus ontdekt – de eerste vondst in zes jaar! Het onderzoeksterrein herbergt ook veel algemene soorten en met de vondsten van iets schaarsere soorten als Lacinius ephippiatus en Odiellus spinosus is dit km-hok hard op weg om een van de soortenrijkste in Nederland te worden. Artikelen over de soortenrijkdom en de populatie van O. parietinus zijn in de maak. [JN,ThH]


35

Fig.1. Berend Aukema haalt bodemvalmonsters op op het spoortalud van de ZuidLimburgse Stoomtrein Maatschappij. Foto: Jinze Noordijk Duinen bij Vogelenzang en Haarlem, 29 juli-3 augustus Meerdaagse excursie (door de andere deelnemers ook wel ‘vakantie’ genoemd) bij de Amsterdamse Waterleidingduinen en NP ZuidKennemerland, met vele vondsten, o.a. van Nemastoma dentigerum in de duinen. [JN] 1000-soortendag 2012 Nationaal park De Meinweg is in 2011 en 2012 meerdere keren bezocht, wat een tamelijk compleet beeld heeft opgeleverd van de hooiwagenfauna. Heike Kappes, Pingping Chen, Nico Nieser en Berend Aukema leverden monsters aan en Aidan Williams, John Hannen, Peter Wijnhoven en Jan Hermans meldden waarnemingen tijdens excursies. Een verslag volgt in het themanummer van het Natuurhistorisch Maandblad. Een opmerkelijk groot deel van onze inheemse soorten is in het park gevonden, zoals Paranemastoma quadripunctatum, Homalenotus quadridentatus, Anelasmocephalus cambridgei en Trogulus closanicus. [JN,HW,ThH] Zuid-Spanje en Marokko september/oktober 2012 Een door de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting ondersteunde verzamelreis. Een enerverende ervaring! Een keuze: verscheidene Leiobunumsoorten, waaronder waarschijnlijk -net als in 2010- weer wat nieuws uit Rif en Midden-Atlas en leuke Spaanse soorten als L. levantinum en L. argentipalpe; de eerste mannetjes van Afrikaanse Trogulus; een mooie serie 'Homalenotus' uit de Rif; Nelima uit de Midden-Atlas. Ik begin langzaam maar zeker een beeld te krijgen van de Leiobunum-soorten uit regionen waar ook 'onze' Leiobunum sp. A vandaan moet komen. Dat is een goed begin. Maar het uitwerken en interpreteren van de vangsten gaat niet eenvoudig worden... [HW] Inventarisatie in dennenbossen In opdracht van de Plantenziektekundige Dienst voerde EISNederland een onderzoek met azijnzuurvallen uit in de dennenbossen. Tijdens het veldwerk konden veel hooiwagens genoteerd worden, in de vallen, maar vooral door handvangsten. De Bakkeveensterduinen en Boswachterij Appelscha (Friesland), Boswachterij Grolloo en Dwingelderveld (Drenthe), omgeving Ommen en De Borkeld (Overijssel), Roggebotzand (Flevoland) en Zwolsche Bos, Zandenbosch en Loenense Bos (Gelderland) zijn hierdoor goed op de kaart gezet. [JN,ThH]


36

Fig. 2. Gaat Leiobunum sp. A ook onze natuurreservaten veroveren? Foto: Jinze Noordijk Purmerend, 1 september Inventarisatie in Purmerend en het Wormer- en Jisperveld. Zeer opvallend was de vondst van een kluwen van 14 vrouwtjes van Leiobunum sp. A midden in het moerasreservaat, ver van bebouwing (fig. 2). Gaat deze soort zich over heel Nederland verspreiden? [JN] Papendrecht en Maasvlakte, 11 oktober Excursie in Zuid-Holland na spectaculaire vondsten van Johan Bink. We gingen eerst naar een rivierbegeleidend bosje bij Papendrecht waar Astrobunus laevipes is opgedoken – de eerste vondst buiten Gelderland! Daarna werd een enorme populatie van Leiobunum sp. A bezocht. Vervolgens reisden we naar de Maasvlakte, op het eerste gezicht niet echt goed hooiwagenterrein (fig. 3). Op een basaltdijk werd driftig gezocht naar een nieuwe Leiobunum-soort voor Nederland die door Johan eerder was gevonden. We vonden zes soorten, waaronder de gewenste Leiobunum, maar als klapper ook nog een nieuwe Nelima-soort! De soorten worden later in Entomologische Berichten en Nederlandse Faunistische Mededelingen gepubliceerd. [JB,AK,JvD,JN]


37

Fig. 3. Deze basaltdijk op de Maasvlakte bleek twee nieuwe hooiwagensoorten voor Nederland te herbergen! Foto: Jinze Noordijk Noordlaarderbos en omgeving, 15-21 oktober Meerdaagse excursie naar het Noordlaarderbos en wijde omtrek (Veenkoloniën, Hunzedal, Anloërdiepje, Boswachterij Hooghalen, Schipborg) om waardevolle records te verzamelen uit het westen van Groningen en noorden van Drenthe. [JN] Klein Noordijk, 2 november Excursie naar dit landgoed bij Twello waar Ger Spoek vroeger ca. 200 exemplaren van Opilio parietinus heeft gezien. De dit jaar in Zuid-Limburg teruggevonden soort werd hier echter niet aangetroffen, wel zes andere soorten. Opvallend was dat de avond te voren Arp Kruithof mij belde om te melden dat hij een tweede plek voor O. parietinus had gevonden, ditmaal in Rotterdam. [JN,MK,ThH] Eyserbossen en bossen bij Wylre Theodoor Heijerman heeft twaalf bodemvalseries instaan in deze boscomplexen. In de bossen zijn op twee plekken bomen omgekapt om een zogenaamde middenbos te maken in het kader van een OBN-onderzoek. Het gaat om hakhoutbeheer waarbij hier en daar nog enkele bomen mogen blijven staan. De bodemfauna wordt gemonitord voor de ingreep, twee jaren na de ingreep en in een onaangetast referentieplot. De monsters bevatten uitzonderlijk veel hooiwagens, o.a. Trogulus closanicus, Nemastoma bimaculatum en Paranemastoma quadripunctatum, en omdat deze dieren vrij kritisch lijken te zijn qua vochtpreferenties is het zeer interessant om te zien hoe het beheer uitpakt voor deze groep. Het onderzoek gaat nog minstens een jaar door en er moet nog veel gedetermineerd worden voordat er conclusies kunnen worden getrokken. [ThH,JN] Schoonrewoerd Cees Gielis en Frank van Nunen inventariseren het bosje Schaapskooi in het Vijfherenland met bodemvallen en malaisevallen (fig. 4). De hooiwagenvangsten hebben ze aan werkgroep gegeven. Er zaten negen soorten tussen, mogelijk met de eerste vangst van Lacinius ephippiatus voor de provincie Zuid-Holland (die zeer slecht geïnventariseerd is). [JN]


38

Fig. 4. Leiobunum rotundum is zeer algemeen in het bosje bij Schoonrewoerd. Foto: Cees Gielis Grebbelinie, Voorpostenlijn De KNNV Wageningen e.o. inventariseerde dit gebied van Staatsbosbeheer dit jaar. Tijdens drie veldbezoeken zijn de hooiwagens in kaart gebracht, waarbij elf soorten zijn gevonden. Rapporthoofdstuk volgt in 2013. Opvallend was de aanwezigheid van Nemastoma dentigerum in dit gebied met zandbodem. [JN] Noordelijke Friese Wouden In opdracht van en in samenwerking met Landschapsbeheer Friesland (Foppe van der Meer en Gerrit Tuinstra) en de Loopkeverstichting (Hans Turin) zijn tien houtwallen in nationaal landschap Noordelijke Friese Wouden bemonsterd met bodemvallen. Deze inventarisatie vult mooi een witte vlek in Friesland en heeft gegevens van 13 hooiwagensoorten opgeleverd. [JN,ThH] Groningen Nog meer nieuws uit het noorden. Op enkele plekken in Groningen zijn losse waarnemingen van hooiwagens verzameld en fotografisch vastgelegd. Bellingwoude, Midwolda, Lutjegast en Beerta zijn geen onverkend terrein meer en zullen als stip verschijnen in toekomstige verspreidingskaartjes voor enkele soorten. [MK] De IJssel De vondst van Astrobunus laevipes in Zuid-Holland heeft ertoe geleid dat er meerdere pogingen zijn ondernomen om de soort ook eindelijk eens voor de IJssel aan te tonen. De Wilpsche Klei, Deventer, Duursche Waarden en de Tichelgaten bij Windesheim mochten zich verheugen op een bezoek van de hooiwagenwerkgroep, helaas zonder vondsten van Astrobunus. Wel zijn natuurlijk andere soorten gezien, waarbij met name de grote talrijkheid van Mitopus morio op alle plekken opviel (fig. 5.). [JN,MK,ThH]


39

Fig. 5. Mitopus morio is zeer algemeen langs de IJssel. Foto: Jinze Noordijk Nieuws Overige waarnemingen Niet alleen leden van de hooiwagenwerkgroep verzamelen records. Dit jaar werden er weer veel waarnemingen ingevoerd op Waarneming.nl, in de toekomst zullen alle gevalideerde records worden toegevoegd aan het bestand. Daarnaast stuurde Hans Jonkman foto’s van de verschillende hooiwagensoorten die op smeer afkwamen tijdens nachtvlinderinventarisaties in het Roggebotzand. Kees Margry verzamelde op verzoek hooiwagens in leembos Scheeken bij Best en dat heeft o.a. een mooie nieuwe stip voor Nemastoma bimaculatum opgeleverd. Roy Morssinkhof plaatste bodemvallen in twee tuinen in Hengelo en vond vijf soorten (fig. 6). Heike Kappes stuurde foto’s van drie soorten uit IJmuiden.


40

Fig. 6. Odiellus spinosus was zeer algemeen in een bijna volledig betegelde tuin in Hengelo. Foto: Jinze Noordijk Websites met foto’s Jan van Duinen maakt prachtige foto’s van hooiwagens. Hij verzamelt ze op zijn website: www.janvanduinen.nl/opiliones.php. Er is behoefte aan goed plaatjesmateriaal, want de website is een hit met veel bezoekers. Jinze is op aanvraag van Arachnologia Belgica (oftewel ARABEL) de fotogalerij van hooiwagens aan het vullen, zie: www.arabel.ugent.be/nl.php?page=gal2. Een DNA barcode van alle hooiwagens Vorig jaar is Naturalis Biodiversity Center gestart met het DNA-barcodingproject. Doel is om van zoveel mogelijk planten en dieren een DNA-barcode te genereren, waarbij de focus ligt op de Nederlandse soorten. EIS-Nederland coördineert hiervoor het gedeelte van de ongewervelde dieren. DNA zit in iedere levende cel en bevat een blauwdruk voor de eigenschappen van een individu, het bepaalt echter ook de soort. Kortom elke soort bevat een stukje DNA dat uniek is voor die specifieke soort. Een stukje van het COI gen is tot het DNA barcode-gen gedoopt, omdat het voor veel soorten uniek zou moeten zijn. Het betreffende stukje DNA bevat 658 van deze baseparen. Door die te bepalen kan het gebruikt worden om soorten te herkennen. Door de DNA-barcode te vergelijken met bestaande barcodes kan iedereen een snelle en betrouwbare determinatie krijgen. Een groot voordeel is dat het ook werkt met restanten van dieren of jonge stadia. Alle barcodes worden samengebracht in een referentiedatabase: internationaal is dat BOLD, de Barcode Of Life Database (zie http://www.barcodeoflife.org/). In 2011 en 2012 zijn alle in Nederland voorkomende soorten ingeleverd bij Naturalis: 31 soorten in totaal (zonder de sinds bijna een halve eeuw niet meer waargenomen Ischyropsalis hellwigi), waarbij waar mogelijk individuen van drie regio’s zijn verzameld om een beeld te krijgen van eventuele genetische variatie. Een niet geringe prestatie, want onder de Nederlandse soorten zijn er enkele zeldzaam en er zijn er zelfs vier die slechts van één plek bekend zijn (fig. 7). Dit project zal nog een tijdje doorgaan in 2013. Ik ben nog hard op zoek naar enkele aanvullende individuen van Anelasmocephalus cambridgei uit Winterswijk en Limburg (individuen van de Duivelsberg zijn al ingeleverd) en veel materiaal van Trogulus-soorten, want de fylogenie van deze soorten is nog niet


41

Nelima doriae is slechts van één locatie in Nederland bekend en om hem voor het DNAbarcodingproject te verzamelen was dus een gerichte excursie nodig. Foto: Jinze Noordijk

geheel duidelijk en het bepalen van de DNA-barcode kan duidelijk maken met hoeveel soorten wij eigenlijk te maken hebben in Nederland. Verzamelde hooiwagens kunnen levend of in 90% alcohol worden opgestuurd naar Jinze Noordijk, EIS-Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden. Plannen, doelen voor 2012 ● Revisie van de Nederlandse Trogulus nepaeformis s.l. Een paar collecties zijn deels 'doorgespit'. De meeste exemplaren blijken tot Trogulus closanicus te behoren. In elk geval lijkt de 'echte' T. nepaeformis niet in ons land voor te komen. Het streven is dit werk het komend jaar af te ronden. [HW] ● Bodemvalbemonstering van het bos bij Winterswijk waar in de jaren 1960 drie exemplaren van Ischyropsalis hellwigi zijn gevonden. Dit lag voor 2012 ook al in de planning, maar is er niet van gekomen. Voor 2013 is de vergunningaanvraag al verstuurd. [JN, ThH] ● “Sensory structures and sexual dimorphism in the harvestman Dicranopalpus ramosus ". Het onderzoek is klaar, het manuscript geschreven. Momenteel probeer ik het gepubliceerd te krijgen. [HW] ● Astrobunus laevipes nadert de Noordzeekust! We streven ernaar vóór de deadline van het artikel hierover (voor Nederlandse Faunistische Mededelingen 39), zoveel mogelijk extra stippen op de kaart te krijgen. [JN,HW,JB] ● Artikelen over: de twee nieuwe hooiwagens voor Nederland, de hooiwagens van de Meinweg, de nieuw ontdekte populaties van Opilio parietinus en de hooiwagenfauna van de Voorpostenlijn van de Grebbelinie. [JN,HW] ● Mike Davidson (Aberdeen, Schotland) kwam met de vraag of (delen van) de hooiwagentabel in het Engels gepubliceerd konden worden. The British Arachnological Society heeft inmiddels financiële ondersteuning voor dit project toegezegd. [HW,JN] Publicaties in 2012 Kuiper, M. & J. Noordijk, 2012. Hooiwagens (Opiliones) in Groningse akkerranden. – Entomologische Berichten 72: 231-237.


42

Veer, R. van 't & J. Noordijk, 2012. Spinnen en Hooiwagens in Zaanstad. – In: R. van 't Veer et al. (red.), Natuuratlas Zaanstad - CDROM-Bijlage 6. Stichting Uitgeverij Noord-Holland. Williams, A.T., 2012. Reuzenhooiwagen nu ook in Limburg gevonden. Natuurhistorisch Maandblad (101) 7: 134-136. Colofon Opilionieuws is nieuwsbrief en contactorgaan van de hooiwagenwerkgroep van de stichting European Invertebrate Survey Nederland (EIS). Het verschijnt minstens een keer per jaar. Bijdragen zijn welkom. Op verzoek wordt de nieuwsbrief per email toegestuurd. Opilionieuws is samengesteld uit de woorden Opilio en nieuws. Opilio is een hooiwagengenus dat in ons land met drie soorten vertegenwoordigd is. We komen het woord ook als soortnaam tegen bij Phalangium opilio. De onderstrepingen vormen samen het woord Opiliones: de orde hooiwagens. De werkgroep Coördinator en correspondentie: Jinze Noordijk EIS-Nederland Postbus 9517 2300 RA Leiden [email protected] Samenstelling Opilionieuws: Jinze Noordijk en Hay Wijnhoven

Overige werkgroepleden: Dick Belgers Johan Bink Jan van Duinen Theodoor Heijerman Arp Kruithof Marije Kuiper Ger Spoek (erelid) Ruud van der Weele

Newsletter Opiliones Netherlands 2012, 6 (7) Summary ● A list of publications (with many pdf-files!) can be found on the website of EIS http://www.eisnederland.nl/hooiwagens ● A considerable amount of records -from all over the country- has been added to The Dutch Opiliones database this year. ● All the species of harvestman that occur currently in the Netherlands have been collected in 2011 and 2012 for determining a DNA barcode by Naturalis Biodiversity Center. ● The key of the Dutch harvestmen (De Nederlandse hooiwagens) can be ordered (€ 15,--) at www.naturalis.nl or www.nev.nl/et

AVAILABILITY OF SPINED ON THE INTERNET Earlier issues of the newsletter SPINED from issue 19 (2004) onwards are now available as pdf on the internet (http://www.eis-nederland.nl/spinnen.html). We hope to add the issues 1-18 in the future. If you are interested in receiving the journal please send a message to the editor ([email protected]) and you will then receive future issues by e-mail. If you want to contribute articles, features or news in the field of spiders to the newsletter, please contact the editor. Contributions may deal with all possible topics on spiders, such as taxonomy, behavior, ecology etcetera.

Verschijningsdatum: 30 december 2012

Nieuwsbrief SPINED/Spinnenwerkgroep Nederland ISSN 0926-0781 Samenstelling en correspondentie: P.J. van Helsdingen European Invertebrate Survey – Nederland Darwinweg 2, Leiden, Nederland Postbus 9517, NL 2300 RA Leiden, Nederland Tel. *31 (0)71 5687679 - *31 06 51058720 E-mail: [email protected]

SPINED. Nieuwsbrief Spinnenwerkgroep Nederland. European Invertebrate Survey - Nederland Leiden

Recommend Documents