Spaanse Meesters Speur tocht langs de mooiste Spaanse schilderijen
28 nov – 29 mei 2016
Wereldrijk Spanje Je kent Spanje nu misschien als een vakantieland in het zuiden van Europa waar ze goed kunnen voetballen. Zo’n 500 jaar geleden was dat héél anders. Spanje was toen het grootste koninkrijk van de hele wereld! Karel I (in Nederland noemen we hem Karel V) was van 1516 tot 1556 koning van het Spaanse rijk. Hij was ook keizer over het Heilige Roomse Rijk, waar Nederland toen bij hoorde. Dat rijk had al vier keizers gehad die Karel heetten, voor ons heet hij dus Karel V. Maar hij was de eerste Karel die koning van Spanje werd. Zijn rijk was toen zo groot, dat Karel ooit zei: In mijn koninkrijk gaat de zon nooit onder.
Klopt het wat Karel zei?
Hoorde Nederland toen bij het Spaanse rijk?
Ontdek de Spaanse kunst uit de tijd van Karel en de eeuwen daarna. Zoek de vergrootglazen in de tentoonstelling en beantwoord de vragen bij het juiste nummer. Veel plezier! Bij de Vriendenbalie in het midden van de hal kun je een potloodje lenen.
Hier is een wereldkaart met het koninkrijk van Karel.
europa Noord-Amerika
A zi ë
afrika
ZUId- Amerika au s t r a l i ë
Voorzijde José Villegas y Cordero, Afscheid van de torero, ca. 1888
1
Om zo’n groot koninkrijk te krijgen en te verdedigen, moest Karel veel oorlog voeren. Hier zie je hem op zijn paard. Zijn leger verovert een fort.
A
B
Waar zie je het fort?
Hieronder zie je vier portretten van Karel. Vergelijk deze portretten met de Karel op het schilderij van de veldslag.
Uitpuilende lippen
Wipneus
C
D
Welke lijkt het meest?
A
B Spitse oren
Vooruitstekende kin
Welk van deze vier gezichtseigen schappen zie je ook duidelijk bij Karel? C
D
In deze kamer zie je allemaal oude wapens en wapenrusting (harnassen, helmen, enzovoorts). Noem hieronder drie verschillende wapens en soorten wapenrusting die je ook op het schilderij ziet. 1 2 3
2
Het Spaanse rijk was ook nooit zo groot geworden zonder Columbus. Op dit schilderij zie je hoe hij in 1492 Amerika bereikte. Dit was per ongeluk. Hij probeerde eigenlijk via een nieuwe route Azië te bereiken.
Men weet niet helemaal zeker waar Columbus precies aan land is gegaan. Waarschijnlijk was dat het eiland San Salvador op de Bahama’s. Dit is een foto van dat eiland.
Op welk standbeeld lijkt de lichaams houding van Columbus het meest?
Lijkt het op het eiland op het schilderij?
A
C
B
D
Wat voor figuren zitten in de sloep van Columbus?
De Spanjaarden noemden Amerika Nieuw-Indië en haar 3 bewoners indianen. Hier zie je een schilderij waar indianen een monnik aanvallen. Waarschijnlijk is de schilder nooit in Amerika geweest en wist hij niet hoe indianen eruit zagen. Wat voor kledingstuk dragen alle indianen hier?
Zoek het sieraad in de vorm van het schip van Columbus in deze tentoonstelling. B
A
Lendendoek
Indianentooi
C
Hoge schoenen
Denk je dat ze dit kledingstuk ook echt droegen?
4
Dit is de Spaanse koning Karel II toen hij een jaar of zes was. Deze Karel werd al koning toen hij pas vier jaar was!
Bekijk het schilderij en omcirkel hiernaast:
Op dit stilleven staat ook iets uit Nederland.
5
Is dat?
Leeuw Kroon Wereldbol
A Goudse kaas
Zwaard
Karel II was helemaal geen machtige koning. Hij was niet goed bij zijn hoofd, erg ongezond en zag er vreemd uit. Hier zie je Karel II op 24-jarige leeftijd.
B
Een Delfts blauw kopje
Lijkt hij nog op het jongetje op het schilderij voor je? C stroopwafels
Karel I (van het begin van de speurtocht) was de betovergrootvader van Karel II. Dat betekent dat Karel I de opa was van de opa van Karel II. Kun je nog zien dat ze familie zijn?
D een tulpenbol
6
De zoon van Karel I – Filips II – wilde dat Spaanse kunstenaars schilderijen maakten voor de katholieke kerk. Er zijn toen in Spanje heel veel engelen geschilderd.
Zoek deze engelen op de schilderijen in de grote zaal. Schrijf de achternaam van de schilder erbij.
A
B
C
D
En wie schilderde deze duivel?
E
Dit schilderij heet Sint Johannes de Doper in de woestijn.
7
Wat is vreemd aan deze titel?
Sint Johannes de Doper heeft hier een visioen. Een visioen betekent dat je in gedachten ziet wat er in de toekomst gaat gebeuren. Het visioen van Johannes is dat hij Jezus doopt bij een rivier. Wanneer je iemand doopt, besprenkel je die persoon met water, zodat die dan zuiver in zijn hoofd wordt. Dit deed Johannes vaker. Vandaar zijn naam: Johannes de Doper. Waar zie je dit visioen op het schilderij?
Welk van de onderstaande dieren zie je bij het visioen staan?
A
Lam
B
KOE
C
Big
D
neusaap
Volgens verhalen ging Johannes gekleed in een kameelharen mantel en at hij sprinkhanen en wilde honing. Wat voor kleding heeft hij op het schilderij aan?
Hier hebben we nog een Sint. Nu is het Sint Hiëronymus, die bezoek krijgt van een engel. Ook Hiëronymus woonde een poos in de woestijn. Daar hielp hij een manke leeuw door een doorn uit zijn poot te trekken. De dankbare leeuw bleef Hiëronymus hierna bewaken.
8
Waar zie je de leeuw?
De engel komt niet zomaar langs. Hij kondigt het einde van de wereld aan! Kijk goed naar het gezicht van Hiëronymus. Omcirkel hieronder de uitdrukking die het meeste lijkt op die van hem.
9
Dit schilderij heet Hoofd van een man in profiel. ‘In profiel’ betekent van de zijkant.
Probeer de omtrek van het hoofd in profiel zo goed mogelijk af te maken. Misdadigers worden voordat ze de gevangenis in gaan vaak eerst gefotografeerd: één keer in profiel en één keer van de voorkant.
Bekijk de boevenplaatjes goed en teken zelf het laatste gezicht zoals het er van de voorkant uit zou kunnen zien. Teken de voorkant van het gezicht.
Dit schilderij is eigenlijk een klein stukje van wat eerst een groter schilderij was. Daarop stond een feestmaal, en deze man was een van de mensen aan tafel. Misschien luisterde hij hier wel net naar een leuke mop of een vette roddel! Of misschien werd net zijn lievelingsgerecht opgediend! Wat denk jij dat deze man aan het feestmaal zag of hoorde?
Antonia Zárate was actrice en een vriendin van Goya, de maker van dit schilderij. Goya schilderde Antonia twee keer vlak voordat ze stierf. Één van die schilderijen hangt voor je neus en van het andere staat hier een plaatje. Maar niemand weet welk schilderij Goya eerst schilderde.
10
Welk van deze twee schilderijen van Antonia denk jij dat Goya eerst schilderde?
11
In deze kamers zie je allemaal tekeningen van Goya. Een aantal hiervan zijn tekeningen van het stierenvechten.
Bekijk deze tekeningen en hou de score bij.
de stier wint
…
Keer
onbeslist
…
Keer
de stierenvechter wint
…
Keer
Ben jij voor de stier of voor de stierenvechter? Welke vind jij mooier?
Kun je zeggen waarom?
Zoals je net hebt gezien, was het beroep van stierenvechter best gevaarlijk. Hier zie je een stierenvechter afscheid nemen van zijn geliefde voordat hij gaat stierenvechten.
12
Wat zou de stierenvechter hier tegen zijn geliefde kunnen zeggen? Vul de tekstballon in.
Waaraan zie je duidelijk dat deze man gaat stierenvechten?
De twee stierenvechters aan de rechter kant wachten op hun collega. Behalve stierenvechten heeft één van hen nog een ongezonde gewoonte. Wat voor ongezonde gewoonte heeft deze stierenvechter nog meer? A
hij eet ongezond
13
B
Hij beweegt te weinig
C
hij rookt
Het stierenvechten is begonnen! Op het schilderij voor je zie je dezelfde arena als op het plaatje hieronder. Alleen zijn er vijf verschillen. Zoek de vijf verschillen en omcirkel ze hieronder.
Dit is een schilderij van de dwerg Gregorio. Eigenlijk wilde Gregorio helemaal niet geschilderd worden. De schilder moest hem vijf weken lang overhalen voordat Gregorio zich eindelijk liet schilderen.
14
15
Dit is een stilleven van de schilder Picasso. In het midden staat een porrón. Dat is een karaf met een lange tuit.
Waarvoor gebruikte men de lange tuit?
Hoe oud denk je dat Gregorio is? Zoek de echte porrón in deze kamer.
Gregorio was waterzakkendrager van beroep. Als Gregorio zulke zakken vol water droeg, wat weet je dan nog meer van hem?
Dit stilleven is gemaakt in het jaar 1906. Maar weet je nog het stilleven dat je aan het begin van deze tentoonstelling zag? Dat is ruim 250 jaar eerder geschilderd. Hieronder zie je er nog een afbeelding van om je geheugen op te frissen.
Welke oude Spaanse stad zie je op de achtergrond?
A
Ávila
Welk van de twee stillevens vind jij mooier?
B
segovia
C
toledo
Kun je zeggen waarom?
Antwoorden Wereldrijk Spanje • Dat klopte. Het koninkrijk van Karel bestond uit gebieden in Europa, Amerika en Azië. • Nederland hoorde toen bij het Spaanse rijk. 1
• Het fort ligt boven op de berg. • B • D: Vooruitstekende kin • Een helm, zwaard en schild
2 • D • Soldaten, een monnik en zeelui •
Ontwerp UNA designers
Wil je zelf ook zo mooi leren schilderen? Kijk op hermitage.nl/activiteiten en doe mee aan het familieatelier of geef je op voor een cursus!
• Op het schilderij staat te weinig land om te zien of het lijkt op het eiland op de foto. 3 • C: Hoge schoenen • Indianen droegen toen geen hoge schoenen. 4 •
Lever je potloodje weer in bij de Vriendenbalie en laat jouw antwoord van de quiz zien. 3
4
5
• De jonge en oude Karel II hebben allebei lang blond haar, maar bij de oude Karel II was dat een pruik, omdat hij al heel jong kaal werd. • Karel I en Karel II hebben een vooruit stekende kin.
2
6
5 • B: Een Delfts blauw kopje
1
6 • A: Murillo B: Ribalta C: Pereda D: Murillo E: Pereda 7 • Het landschap lijkt niet op een woestijn. • Op de achtergrond, links van het midden. • A: Lam • Hij draagt hier een kameelharen mantel en een rode mantel.
6
8 • De leeuw staat helemaal links op het schilderij. •
Zo heet een stieren- vechter in het Spaans. 6 Hoe heet een karaf met een lange tuit? 5 Wat betekent ‘van de zijkant’?
5 3
4 Welk dier bewaakte Sint Hiëronymus?
4
10 • Dat andere schilderij hangt in Dublin, waar ze beweren dat het veel eerder werd geschilderd. Maar in de Hermitage weten ze dat helemaal niet zeker.
3 Hoe heetten ten minste twee Spaanse koningen?
11 • De score hangt af van de prenten die er hangen. Deze verwisselen we tijdens de tentoonstelling. Goed kijken dus! 12 • Je ziet aan hun kleding dat ze gaan stierenvechten. • Hij rookt (er zit een sigaret tussen zijn lippen). 13 •
1
2 Wie bereikte in 1492 Amerika?
2 14 • 45 jaar • Gregorio is sterk. • A: Ávila
1 Welk dier zie je vaak in Spaanse arena’s?
15 • Door de lange tuit dronk men de wijn. •
quiz
