Spelen. n u m m e r 8 5 D e c e m b e r g r a t i s m a g a z i n e

n e l e p S n u m m e r 8 5 | D e c e m b e r 2 0 1 2 | g r a t i s m a g a z i n e

2

Van de redac tie

Colofon Foolcolor is een magazine voor en door cliënten van Lentis

Het is weer december. Kou en duisternis zijn aan de orde van de dag en daarom leek het ons een goed idee om voor dit decembernummer van Foolcolor Magazine een licht en vrolijk thema te kiezen en dat is geworden ‘Speel!’ Over spelen valt heel veel te vertellen. Het woord ‘spel’ heeft negentien en ‘spelen’ vierentwintig betekenissen volgens de van Dale. Omdat de woorden zoveel betekenissen hebben kun je in dit decembernummer enkele zeer uiteenlopende artikelen lezen over dit thema. Tegenwoordig doen kinderen veel computerspelletjes. Mijn jeugd speelde zich af in de zeventiger jaren van de twintigste eeuw en toen waren er nog geen computerspelletjes. Ik speelde buiten, in de bossen, en ook speelde ik wel met schaalmodelletjes van cowboys en indianen. Hele veldslagen speelden zich af in de woonkamer van ons huis. In het verleden heb ik weleens computerspelletjes gedaan, maar ik vond het eigenlijk jammer van mijn tijd en daarom waag ik mij er niet meer aan. Ik schrijf liever verhalen en gedichten. Volgens velen vergaat de wereld op 21 december omdat dan de kalender van de Maya’s ophoudt, maar ik heb zo’n vermoeden dat dat feest niet doorgaat. Wat wel doorgaat is het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Dit jaar schrijft Adriaan van Dis het dictee en het wordt op televisie uitgezonden op 23 december. Als je nog nooit hebt meegedaan aan dit leuke spel, geef ik je hierbij de tip om eens mee te doen. Je kunt ook mensen uitnodigen en er een leuke avond van maken met drankjes en hapjes. Tenslotte wil ik je erop wijzen dat je onder dit redactionele stukje weer de deadlines en thema’s van de volgende magazines aantreft. Als je een bijdrage hebt, stuur die dan gerust op. Het hoeft niet per sé over het thema te gaan en het maakt niet uit of het een lang of kort stukje is. Vooral gedichten zijn welkom want die krijgen we de laatste tijd niet zo veel meer toegestuurd. Stuur je bijdrage dus naar ons toe! Ik hoop dat je veel plezier beleeft aan dit Foolcolor Magazine.

Oplage: 2750 ISSN 1878-9943 Redactie Gijs van der Paauw, Chris van Boetzelaer, , Erik Bies, Carin Roelofs, Laura Boekholt, Andras Mebius, Herman Beens, Elisabeth Smelik, Sjoerd Hesselmans, Ria Santing, Elisabeth Pels, Lisette Soppe Eindredactie Ine Pauline Weijer Websitebeheer Brrrt Fotografie Fotobureau Foolcolor ­M edia: Alfons Wijninga, Thea Mulder, David Pichler, Robert Bode, Annika Venema, Annet Ritsema, Janine Spoelman, Ellen Klare Illustraties, cartoons Margje Molenkamp-van den Berg, Anna de Ruiter, Eriko, Henk de Vries, Houkje van Dijk Vormgeving Ria Santing Druk en af werking Drukkerij Drupon Cover Thea Mulder Redactieadres Foolcolor Media Van Oldenbarneveltlaan 15 9716 EA Groningen Telefoon 050 - 575 13 90 Website www.foolcolormedia.nl E-mailadres [email protected]

• Erik Bies •

Projectondersteuners Marianne de Lange, Ine Paulien Weijer Telefoon: 050 - 575 13 90

Foolcolor Media is een werkproject van Lentis

Februarinummer Thema Afvallen! Inzenden kopij niet meer mogelijk Aprilnummer Thema Meditatie Inzenden kopij vóór 6 februari 12 uur

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Tevens behoudt zij zich het recht voor advertenties en ingezonden kopij, zonder opgave van reden, te weigeren, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn.

3

Inhoud 2 Van de redactie 4 Thema: Spelen, wie doet het niet? 6 Thema: De regels van het spel 8 Thema: Speel nog eens een keer 9 Wat kortsluiting eigenlijk is 10 Bekende gevallen: Bart Huges 12 Boek: Buiten spelen 13 Spons 14 Theatergroep Foolcolor: Gestrand! 15 Steekje los & huisdier van... 16 Ervaringsverhaal Diane van Landeghem 18 Vragenfestijn: Wia Buze 20 Foppe & Bericht van Bies 21 De etalage: Leo Martinus 22 Gijs op reis 26 Oproep klaagmuur & reacties 27 Boek & Petje & Von Puckhausen 28 In Therapie: Lachtherapie 30 Alle gekheid: Gameverslaving 32 Op een rij 35 Dave 36 Dichter

5 18 30

4

Thema Spelen

Spelen,

Tikkertje om te overleven Vergeten te spelen? ‘Waarom spelen volwassenen eigenlijk geen tikkertje meer?’ vroeg ik mij laatst af. Helaas...ondanks al mijn gesnuffel in psychologieboeken en Wikipedia, weet ik het antwoord niet. Maar ik wil er best naar gissen, hoor! Dat doe ik aan het einde van dit stuk. In ieder geval roept de vraag weeïge, nostalgische gevoelens bij mij op. Ik moet aan vroeger denken aan hoe ontzettend veel beter alles toen was... Tikkertje. Weet jij nog hoe uitgelaten je je voelde? Waar ging het nou helemaal om? Een beetje gillend achter elkaar aanrennen. Het ging om plezier, toch? En spanning! Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat mensen ook kunnen spelen puur voor de lol en niet per sé om iets te leren of een prestatie te bereiken. Toch, als ik eens naga, lijkt een spel al gauw ergens om te gaan. Wat dacht je van geld, wijsheid en prestaties...Denk bijvoorbeeld aan Monopolie of het casino (geld verdienen is een schone zaak), Denk je wijzer en schaken (kennis is uiteraard ook macht), voetbal met zijn superhelden (topprestaties leiden tot aanzien< geld en vrouwen). Is tikkertje eigenlijk wel zo’n onschuldig spelletje? Waarom spelen we nou echt? Overal ter wereld blijken kinderen, als ze even de tijd hebben, het liefst te gaan spelen. De spelletjes die over de hele wereld worden gespeeld, lijken verdacht veel op elkaar.

Of het nou in het oerwoud is of in New York: overal stoeien kinderen met elkaar en jagen ze elkaar achterna, spelen zo tikkertje of rovertje. Veel kinderen bouwen of maken dingen voor de lol en doen rollenspellen zoals doktertje of echtgenootje. Overal doen kinderen spelletjes met spelregels en wedstrijdelementen, bijvoorbeeld voetbal of dammen. Al dat gespeel is vast en zeker ergens goed voor. Dat moet toch haast wel? Stel je eens voor dat het puur voor de lol zou zijn. Zou dat geen ongelofelijke verspilling van tijd zijn? Een vergissing van de natuur? De filosoof Karl Groos denkt dat ‘spelen’ niet voor niets is ontstaan. Volgens hem hebben wij er een groot evolutionair voordeel bij: we leren erdoor overleven en vergroten er de kans mee dat wij ons voortplanten! Zoogdieren zoals apen, honden en mensen spelen vaak spelletjes, die helpen bij het overleven. Zo leren mannetjesapen vechten en vrouwtjesapen zorgen. Er is dus een duidelijk verschil tussen de jongetjes en de meisjes. De spelletjes van mensen lijken behoorlijk op die van dieren. Jongetjes lopen te stoeien en worden daardoor sterk en lenig: ze kunnen later elke vijand verslaan. Meisjes spelen graag moedertje: met poppen en pannetjes leren ze alvast te zorgen voor hun toekomstige kroost. Het spel van mensenkinderen is in vergelijking met dieren wel een stuk afwisselender! Ook blijkt mensenspel vaak heel sterk gekleurd door de cultuur. Kinderen van boertjes spelen bijvoorbeeld ‘veldje ploegen’. Kinderen van een ruige, (bek -) vechtende stam imiteren hun ouders net zo goed. Zij spelen niet alleen vaker dat ze vechten; ze vechten ook in het echt veel vaker. Het kan ook de andere kant op gaan. Het spel van kinderen kan de

cultuur nabootsen, maar ook beïnvloeden. Denk maar aan de moderne media. Heel wat volwassenen hebben pas door hun kinderen kennisgemaakt met de I-Phone of de Wii en zijn er zelf net zo goed aan verslaafd geraakt. En soms nog erger dan de kids. Niet op de tafel! De psycholoog Vygotsky denkt dat –tegengesteld aan wat veel mensen geloven, spelen helemaal niet zo vrij en spontaan is. Volgens hem zijn er bij elk spel altijd regels waaraan iedereen zich dient te houden, die je een stuk vrijheid en spontaniteit ontnemen. Kleine Pietje is juist het meest zichzelf als hij even geen spel speelt. Dan laat hij zichtzelf zien, zoals hij is. In het echte leven huilt hij oprecht, als hij is gevallen. Als Pietje lol heeft, lacht hij soms onbedaarlijk. Als hij iets wil, laat hij dat zeker merken. Tijdens een spel leren kinderen daarentegen hun impulsen onderdrukken. Ze leren zich te houden aan de spelregels. Het worden gedisciplineerde kinderen. En dat is volgens Vygotsky juist de functie van spelen: om jezelf te leren beheersen en aanpassen aan de regels en sociale rollen van de samenleving. Dat is namelijk heel belangrijk. Om goed te kunnen (over)leven in welke menselijke samenleving dan ook, moet je je kunnen aanpassen. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen. Nou ja, in ieder geval met oefenen. Het blijkt inderdaad dat kinderen elkaar vaak streng vermanen in rollenspelen als vader en moedertje. Of hondje: `Ga onder de tafel zitten, niet erop!` Kinderen zien er streng op toe dat iedereen zich aan de regels houdt en zich gedraagt zoals iemands rol (bijv. als hondje) hem gebiedt. Kleine Pietje zal waarschijnlijk niet zo onbedaarlijk lachen als hij vadertje speelt, zeker als hij denkt dat vaders streng, stoer en onverbiddelijk zijn. En gedisciplineerd!!

Wie doet het niet?

5

Volwassenen spelen geen tikkertje! De meeste kinderen spelen omdat ze het leuk vinden, simpelweg om de lol. Kleine Pietje, die gillend tikkertje speelt, is heus niet bezig met wat hij ervan kan leren. Als hij opgewonden met een grote tak om zich heen zwaait om niet getikt te worden, zal de meute op het schoolplein hem te lijf gaan. Hij leert zich beheersen. Hoewel je in de huidige samenleving minder vaak een leeuw hoeft te ontwijken, leert Pietje tijdens tikkertje wel om een scheurende auto te ontwijken. Hij leert dus overleven, terwijl hij zich kostelijk amuseert. Hoewel tikkertje een onschuldig spelletje is, leren we er meer van dan we denken!

Vanaf de puberteit worden prestatie en identiteit steeds belangrijker. De lessen die Pietje tijdens tikkertje leerde, kent hij inmiddels wel. Hij wil meer. Goed zijn in tikkertje lijkt niet zo bijzonder, iedereen kan tikkertje. Bovendien wordt je een beetje schuin aangekeken als je op je achttiende nog tikkertje speelt. Pietje kiest een sport waarin hij wil uitblinken, een groep mensen waar hij bij wil horen, een beroep dat hij wil uitoefenen. Hij wil iemand zijn! Hopelijk wordt hij goed in iets dat niet iedereen kan; dat is gunstig voor zijn salaris en zijn aanzien. Naarmate hij veel van zijn doelen bereikt, wordt het presteren en zich onderscheiden langzaam minder belangrijk. Het wordt

ook moeilijker, want hij wordt ouder en er staat een hele stoet veel fittere kleine Pietjes popelend te wachten. Hij is inmiddels getrouwd en is vader van een paar lieve spelende kindertjes. Eindelijk mag hij weer tikkertje spelen, met zijn kind of kleinkind. Onder een dekmantel, dus. Want ergens is toch de afspraak: volwassenen spelen geen tikkertje! Dat is nou eenmaal deel van het spel dat ‘volwassenheid’ heet. • Sjoerd Hesselmans • Foto: Annet Ritsema

6

Thema Spelen

Regels van De regels van het spel zijn: - Niet te ver afdwalen, er is een zekere structuur nodig - Geen onderwerpen overslaan - Niet te diep erop ingaan - Voeg wat toe - Doel van het spel: vind je eigen filosofie terug in de theorie.

De regels van het leven, alles van het leven. Veel grote denkers hebben mooie ware dingen gezegd over het leven, hoe kun je nou van die bestaande wijsheid iets in je eigen leven brengen. Simpelweg door het te lezen en erover na te denken. Het spel heeft vijf onderdelen, waarbij ik probeer de leukste of voor mij interessantste onderwerpen in de filosofie voor mijzelf uit te kaarten en er kritisch naar te kijken. Vind jij dit ook leuk om te doen?! Je hebt er wel wat internet bij nodig. Bedenk je eigen quote! De mens is een resultaat van gemaakte beslissingen. - zelfbedacht Bij deze zin kun je zelf mooi herinneren waar je hebt gestaan en wat voor keuzes je hebt gemaakt. Je kunt ook fijn kijken naar je omgeving als een weerspiegeling van jezelf. Kun je werkelijk zoveel aan jezelf veranderen? Ik ben gewoon iemand die graag heel veel boeken zou lezen en wijze woorden zou willen kunnen zeggen, maar ik associeer meer dan dat ik duidelijke interpretaties formuleer. Quotes uitzoeken: wat zijn goede voor jou? 1- Als het model van je ethische leven het van jou wint, verander dan van model. 2-Als je in de afgrond kijkt, dan kijkt de afgrond ook in jou. 3-Als men er veel heeft in te stoppen, heeft een dag honderd zakken. - Nietsche

1 zegt me wel veel omdat ik het gevoel had dat als je een psychose hebt of begint te creëren, creëer je voor jezelf, althans dat deed ik, een model van overtuigingen waar je naar streeft en leeft. Als je vervolgens medicijnen neemt, valt dit model langzaam van je af en waar moet je dan beginnen? Je moet dan inderdaad van model veranderen. 2 vind ik een tip voor mensen die zwaarmoedig in het leven staan alsof ze het niet meer kunnen. Je moet je realiseren dat een diagnose niet zo zwaar je leven hoeft te bepalen. Je bepaalt nog altijd zelf! (wanneer je je boodschappen doet) 3 vind ik een heerlijke zin! Spreekt voor zich. Ik zou ook wel meer in een dag willen stoppen dan dat ik tegenwoordig doe. Quote uit je eigen omgeving tegenover een andere quote! Descartes - twijfel aan alles Descartes begint zijn zoektocht naar onbetwijfelbare kennis op paradoxale wijze door aan alles waar hij ooit aan geloofd heeft te twijfelen. Descartes is van mening dat hij alleen onbetwijfelbare kennis kan vinden door eerst aan alles wat hij denkt te weten te twijfelen. Hij wil het fundament voor kennis vinden door eerst alle onzekere kennis te verwerpen. Zo kwam hij bij ik denk dus ik besta. Wat hij gebruikte als bewijs voor het bestaan van God.

Volgens Spinoza was God niet de schepper van de wereld, maar de wereld een onderdeel van het goddelijke. Wonderen zijn niet het bewijs van goddelijke macht, maar van menselijke onwetendheid. De aanwezigheid van God wordt niet bewezen door wonderen, maar door de orde in de natuur. Als we de oorzaken van ons handelen niet kennen, spreken we over de vrije wil, maar voor Spinoza was dit ook een gevolg van onwetendheid. Volgens Spinoza is onwetendheid het voornaamste obstakel bij het nastreven van een deugdzaam leven, niet egoïsme. Goed en kwaad moeten volgens hem beschouwd worden als gelijkwaardig aan gezond en ongezond. Overgaan van passiviteit naar activiteit is volgens Spinoza altijd overweldigend, bevrijdend en vreugdevol. Toen ik psychotisch was dacht ik dat alles een reden had, een functie en zodoende met elkaar verbonden was. Tegenwoordig geloof ik meer in dat dingen los staan van elkaar, maar dat mensen zeker gelijkenissen hebben, maar ook zeker hele grote verschillen. Plato zegt daarvan in zijn ideeënleer dat alle vormen van de dingen die je ziet al in een andere dimensie bekend waren voordat jij ze herkend als werkelijk, maar daarin wel losstaan als vorm. Hier overtreed ik een regel, op zo een moment kun je net zo goed doorgaan als stoppen.

7

het spel Vind een 0uderwetse of voor jou oude quote! De mens is in interactie. Je bent niks zonder een omgeving. Dit is voor mij inmiddels een oude uitspraak ik probeer wel door veel uitdaging te zoeken, mezelf te laten bestaan. Zo heb ik dit geïnterpreteerd en geïntegreerd. Als laatste heb ik een vraag met dit hiervoor was waar ik ben geweest mijn voorgaande beslissingen, maar nu zoek ik een filosofische volwaardiging van de structuur die ons leven rechtvaardigt. Vind een nieuwerwetse of voor jou nieuwe quote! Zo kom ik uiteindelijk via Nietzsche op Schopenhauer wat het dichtst komt bij mijn algemene blik op het moment. Ding an sich. De menselijke wil wordt gestuurd door motieven maar is zelf blind en dom. Het is de drang om te bestaan die in alles werkzaam is, en tevens de bron van het oneindige lijden van de wereld: alles vecht om te bestaan en in de levende natuur wordt geen verlangen definitief bevredigd, en dat allemaal zonder enige reden en zonder enig doel. Doel van het spel bereikt. Tip vind bij de conclusie een stuk met humor Nina de la Croix past wel bij mijn conclusie http://www.youtube.com/ watch?v=4e-8ZLA7-1M • Laura Boekholt • Foto: Ria Santing

8

Thema Spelen

Speel nog eens een keer Weet je nog? Spelen? Krijsen, brullen, gieren? Nergens was het zo goed toeven als op straat met alle buurtjochies. Als jochie speelde ik en had ik vaak zo’n lol! ‘Dat is een lekker interessant uitgangspunt’, denkt u misschien. ‘Welk gemiddeld snotjoch eigenlijk niet?’ Tsja, daar heeft u een punt… en toch moet ik dit hier heel nodig kwijt: mijn schamele eerbetoontje aan het spelen, aan het groen op m’n pijpen dat rook naar jeugd en gras, aan de immer tolerante straatstenen en stoepranden, aan de buurthond die elke keer dat je tufte de straat schoonlikte, aan m’n pochende buurtjochies met kleine hartjes; kortom aan vervlogen tijden, opdat ze heel even terug mogen keren. Zodra het huiswerk gepiept was en alle koekjes en melk naar binnen gekieperd, kon het niet op. Naar buiten ja, waar de vogeltjes vrolijk floten en de buurtjochies, diep verzuchtend over hun crossfietsstuur, al lang op me stonden te wachten. ‘Waar bleef je nou, man?’ Zeker tot aan m’n zestiende speelde ik het liefst elke dag op straat: samen met de buurtjochies. Het was spannend. We waren stuk voor stuk geoefende belletje-lellers. Ik weet nog goed hoe ik verstopt in de bosjes het totaal doorgeflipte belletjelelslachtoffer hoorde langslopen, in zichzelf slissend: ’Als ik die jongen te pakken krijg, breek ik ‘m z’n nek!’ Nog nooit heb ik zó lang geen adem gehaald. Ik scheen lijkbleek en met grote verwilderde ogen uit de bosjes te zijn gekomen. Het waren natuurlijk de kleinste opdondertjes die altijd op de meest doortrapte ideeën kwamen (zoals het wrede, effectieve belletje lellen), maar ik kreeg als lange slungel telkens weer de schuld. Zó oneerlijk, maar oh zo spannend! Het was soms onbedaarlijk lachen. Vooral toen spelen langzaam steeds meer hangend spelen werd. Hangend op straat waar alles tot de grond afzeiken een steeds hoger goed werd. Zo werd elke voorbijganger met ook maar de kleinste eigenaardigheid in wezen gelijk behandeld, namelijk in kleurrijke termen afgezeken. Dat was toen allemaal erg grappig. Daarnaast wijdden we elkaar

langzaam maar zeker in, in de canon van grappen over neuken in elke denkbare holte en leerden we de donkere, allesvernietigende kracht van ironie, cynisme en sarcasme voor gevorderden hanteren. Ook dat was lachen! Soms was het ronduit saai, hangend op een voetbalveldje -op de kop- aan een leeg doel. Ronduit saai, maar wel saai in zijn meest pure, eerlijke vorm. Je gezamenlijk kapot vervelen, zonder je daar schuldig bij te voelen, hooguit lichtelijk geïrriteerd dat de ander ook niets leuks wist te bedenken. Het was nog vóór de tijd van drank en sigaretten, die het kinderlijk oprechte –echte- ´saai´ verpestten. Natuurlijk leerde je er veel van, van spelen, niet dat wij ons daar ooit van bewust waren. In het sociaal verkeer leerden we af –en terugzeiken, we leerden doorzetten (belletje lellen op telkens hetzelfde adres), veilig experimenteren (vanuit de bosjes). Motorisch gezien leerden we op de kop aan een leeg doel hangen. Het kon ons aan de reet roesten, als het maar leuk, spannend, oftewel niet saai was. (Toen leek ‘saai’ nog niet zo romantisch.) Tegenwoordig speel ik te weinig. De lust is me grondig vergaan. Vroeger was het heel anders. Maar nu.. Alhoewel. Tijdens een dagbehandeling (ik zei al dat de lust was me vergaan…) die ik een jaar geleden deed, gingen we wel eens tikkertje doen op het schoolpleintje aan de overkant. Ik had mezelf in jaren niet zo horen gieren, brullen, sterker- kirren als een baby. Is het toch nog mogelijk? Had ik maar wat huiswerk… dan stonden ze er vast al lang te wachten! Met dank aan m’n buurtjochies en alle ziedende buurmannen • Sjoerd Hesselmans

9

Goed verhaal

Wat kortsluiting eigenlijk is Schizofrenie vind ik een erg interessante ziekte, namelijk omdat ik het zelf ook heb. Ik ben nu 1 jaar en 7 maanden achter een gesloten opgenomen geweest in fasehuizen en klinieken in Groningen. lk kan me nog heel goed herinneren hoe mijn gedachtes van heel snel naar heel langzaam gingen. Iets wat onder meer patiënten speelt is dat antipsychotica of een psychose zelf, je geheugen slechter maken. Ik heb mij laten vertellen dat dit komt door een hersenbeschadiging. Maar hoe zit dit in elkaar en hoe ga je hiermee vooruit? Hulpverleenster Roos werkt veel met psychiatrische patiënten. Zij vertelt het volgende; ‘Deze mensen hebben inderdaad door de vele psychoses flink ‘gaten’ in hun hoofd om het zo maar eens te zeggen. Er zijn als het ware een aantal verbindingen weggeslagen en sommige stoffen (zoals neurotransmitters) worden niet meer aangemaakt of kunnen delen van de hersenen niet bereiken. Veel van deze patiënten zijn zich niet bewust van het hier en nu en van hun omgeving. Je zou het kunnen vergelijken met Korsakov of dementie. Vaak is het ook nog zo dat deze mensen met hele zware antipsychotica behandeld zijn en dat levert ook schade aan de hersenverbindingen op. Dit is dan met name het geval bij de oudere patiënten omdat de antipsychotica van tegenwoordig effectiever kunnen worden ingezet en minder schade aanrichten. Bij de jongere patiënten zie ik de symptomen van geheugenverlies en totale verwardheid minder, maar zij zijn toch ook duidelijk aangetast. Dit uit zich dan vooral in het constant vreemd reageren op situaties en mensen, paranoïde zijn, de hele dag boos zijn of juist extreem uitgelaten. Je loopt een groot risico om hersenbeschadiging op te lopen als je chronisch psychotisch bent (schizofreen), als je psychoses lang onbehandeld bent gebleven en als je tijdens psychoses drugs en alcohol gebruikt.

Daarom is het ook zo belangrijk om familie en bekenden van psychiatrische patiënten ervan te doordringen dat ze zo spoedig mogelijk iemand moeten laten opnemen zodat hij/zij snel behandeld kan worden. Dan is de schade het minst.’ Zelf heb ik het idee dat dit onder de cliënten wel bekende informatie is, alleen wordt het aan ons iets liever gebracht.. Ik heb eindelijk een eigen huisje, in een voor mij erg aantrekkelijke buurt. Wat ik nu duidelijk merk is dat er binnen de zorg veel wordt gefocust op onze ADL-functie (Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen). Want bij een ieder onder ons gaat er wel eens wat mis, maar waarom? Daarom vroeg ik psychiater Rikus Knegtering het volgende: Wat heeft de ADL-functie met de functie van de hersenen te maken? “Met de hersenen denken we na. Ook dingen waarvan we zelf nauwelijks merken dat we erover nadenken, worden door onze hersenen bestuurd. Bijvoorbeeld stofzuigen, typen, koken, schoonmaken, zijn allemaal geleerd en uitgevoerd door onze hersenen. Voor veel mensen met een psychiatrisch probleem is het goed onthouden en concentreren lastig. Onthouden en concentreren zijn functies van de hersenen die erg kwetsbaar zijn. Ook is plannen iets waar onze hersenen mee bezig zijn.

Plannen vergt veel rekenwerk voor de hersenen. Neem bijvoorbeeld eten koken, er moet steeds gepland worden, wat heb ik nodig, waar kan ik het kopen, wat kook ik het eerst, wat moet op hoog vuur en wat niet. Dus bij psychiatrische problemen, vooral als deze ernstig zijn, worden taken waarbij veel onthouden moet worden of gepland moet worden vaak lastiger. Wat dan vaak helpt is bijvoorbeeld, een ding tegelijk doen, agenda’s bijhouden, werken met briefjes waarop staat wat te doen.” Psychiater Erik Knegtering noemt het liever geen hersenbeschadiging. Zijn idee is volgens mij dat als je er aan werkt dat de problemen lichter kunnen worden. Daarom worden er binnenkort binnen de gezondheidszorg Groningen ook de zogenaamde HY trainingen aangeboden. Dit zijn trainingen die je helpen hoe de dagelijkse dingen voor jezelf makkelijker te maken, zodat er weer van alles bij kan, wat succes bevordert! Ik vind het stuk herkenbaar, wat ik dus aan mijn eigen ADL-functie doe, is de supermarkt-recepten app gebruiken bij het koken. Ik denk dat een mens zelf het best weet hoe hij zichzelf uit de problemen kan helpen. • Laura Boekhoudt • Illustratie: Ria Santing

10

Bart Huges (1934 – 2004)

Bart Huges is een bekende provo. De provobeweging heeft een tweejarig bestaan geleid in de jaren zestig. Provo komt van het woord provoceren. Provo’s bedachten allerlei ludieke acties om de regering te prikkelen. Bekende provo’s waren Simon Vinkenoog (schrijver en kunstenaar) en Robert Jasper Grootveld (voerde strijd tegen het roken, bekend als antirookmagiër). Zowel Simon Vinkenoog als Robert Jasper Grootveld waren goede vrienden van Bart Huges.

11

Bart Huges was in die tijd student medicijnen en zeer geïnteresseerd in trepanatie. Trepanatie is het boren van een gat in je schedel. Bart was ervan overtuigd dat door het maken van een gat in zijn hersenpan hij de rest van zijn leven een verruimde geest zou hebben, alsof hij permanent onder invloed van marihuana zou zijn. Theorie van trepanatie De hersenen van de mens zijn gaan verschrompelen omdat wij in de loop der eeuwen rechtop zijn gaan staan. Doordat bloed zwaarder is dan water, neemt het hersenvolume af, waardoor de hersenfuncties, waaronder het bewustzijn, ook inkrimpen. Door een gat te boren in de schedel zou het bewustzijn weer kunnen verruimen. Vrienden Oorspronkelijk zouden Simon Vinkenoog en Robert Jasper Bart helpen, maar dat liep anders. Simon Vinkenoog schreef niet alleen boeken, hij was ook nog beeldend kunstenaar, levenskunstenaar en vrije geest. Ook zou hij indertijd behandelend arts van Bart Huges worden. Samen met Louis van Gasteren en Robert Jasper Grootveld zouden ze Bart aan ‘het gaatje in zijn hoofd’ helpen. Vinkenoog en de anderen bedachten zich hierin, wellicht omdat zij hun eigen medische kennis op dat gebied niet wilden overschatten. Een aanklacht tot medeplichtigheid aan moord, mocht het mis gaan, zagen ze ook al niet zitten. Deze eer in het doe-het-zelf-dokteren lieten zij dan ook geheel aan Bart zelf over.

Bart heeft geprobeerd om meer mensen bij elkaar te krijgen om ook een gat in het hoofd te boren, maar dit idee mislukte. Toch is het geen heel gek idee. Trepanatie wordt al duizenden jaren toegepast. Er zijn stammen in Afrika waarbij het maken van een derde oog heel gewoon is. Volgens Huges had ook Jezus een gat in Zijn hoofd geboord. In de middeleeuwen boorde men ook wel gaten in hoofden van mensen om de boze geesten uit het hoofd te laten verdwijnen. Televisie Op zes januari 1965 boorde Huges een gat in zijn hoofd met een Black & Decker in aanwezigheid van de pers en de televisie. Heel Nederland heeft naar zijn daad kunnen kijken. Het gat was in luttele seconden geboord, maar het opruimen van het bloed duurde bij elkaar wel vier uren. Huges heeft dat zelf gedaan. En voor de zekerheid heeft men hem nog twee dagen opgenomen in het ziekenhuis. Hij heeft het in ieder geval overleefd. Door deze gewaagde actie werd Huges de held van de provo’s en hij hield lezingen door heel het land over bewustzijnsverruiming. Hij werd landelijk bekend doordat hij in april 1965 te gast was bij ‘Voor de vuist weg’ van Willem Duys. Overtuigd verruimd als hij was, vroeg hij Duys toch ook eens LSD te proberen. Dit omstreden optreden veroorzaakte zoveel opschudding dat de overheid het nodig vond het volk te waarschuwen: ‘schedelboring was volslagen onzin’.

Huges was serieus in deze zaken. Hij heeft één van zijn dochters zelfs Marie Juana genoemd. Hij schreef verder vele teksten over trepanatie. Onder andere ‘the mechanism of brainbloodvolume’. Tegenwoordig is het nog steeds een ritueel gebruik onder Afrikaanse stammen. Isolement Een paar jaren daarna wordt er weinig meer gehoord over Huges en over zijn leven als man met een gaatje in zijn hoofd. In de jaren tachtig begon Bart Huges voor het Tropenmuseum te werken. Na zijn pensioen raakte hij in een isolement en verkoos het om eenzaam te sterven. • Elisabeth Smelik • Foto: Thea Mulder

Een paar maanden wereldberoemd!

12

Boekbespreking Boek: Buiten spelen Auteur: Sophie van der Stap Jaar uitgave: 2011 Uitgeverij: Prometheus Prijs: ¤ 4,95 ISBN: 9025901638 Kijk verder dan je eigen vissenkom Over een spirituele zoektocht naar jezelf en de buitenwereld In het kader van de Maand van de Spiritualiteit heeft Van der Stap een autobiografisch essay geschreven. In het voorwoord wordt duidelijk dat ze op zoek is naar spiritualiteit: wat betekent het? Volgens de schrijfster moet je spiritualiteit in jezelf zoeken en moet je zelf graven naar diepte. Dankzij het schrijven van dit essay komt ze tot de kern en overstijgt ze zichzelf. Voor haar is dit idee vooral gebonden aan vrijheid. Van der Stap zegt dat de vrijheid van het individu wordt belemmerd door onze eigen vissenkom. Dit idee van de vissenkom is niet van haarzelf afkomstig, maar van Paloma, een hoogbegaafd meisje en Muriel Barbery (Elegant als een egel). Dit idee is het uitgangspunt van Buiten spelen. De vissenkom Als je spiritueel geprikkeld wilt worden is het een aanrader om dit boek te lezen. Je wordt aan het denken gezet over het idee van bijvoorbeeld de vissenkom die hierin centraal staat. Haar beschrijving van de vissenkom luidt als volgt: “je wordt erin geboren en je gaat erin dood”. Met andere woorden, het is onmogelijk om te ontsnappen aan jezelf. Toch voelt Van der Stap de behoefte om buiten haar eigen vissenkom te gaan. Ze wil buiten spelen! Om dat te realiseren moet je je in de eerste plaats bewust zijn van die omheining. Na de bepaling van de verhouding van haarzelf tot de buitenwereld, neemt zij je bij de hand om jou te laten zien dat het leven verder gaat dan alleen de vissenkom: “Ik wilde uit die vissenkom treden, uit mijn eigen ik”. Pas als je in staat bent om verder te kijken, ga je je vrijheid tegemoet. Haar gedachtegang is voor de gemiddelde lezer goed te volgen: het vergt geen voorkennis, maar vraagt om algemene ontwikkeling. De diepte in Van der Stap geeft haar boek een filosofisch tintje en daarmee gaat ze meer de diepte in die je van haar kan verwachten. Ze heeft in haar leven zoveel meegemaakt – ze heeft kanker overleefd – dat het niet verwonderlijk is dat ze de zwaardere thema’s aansnijdt. Buiten spelen is doordrenkt van haar eigen levenservaring. Bovendien is ze erg open over zichzelf en neemt ze je mee naar haar eigen leven. Zo vertelt ze dat ze Amsterdam heeft verlaten voor een nieuwe wereld: Parijs. Ze daagt zichzelf uit en je merkt dat ze een enorme ontwikkeling doormaakt. Ze is begonnen met een autobiografisch werk en heeft uiteindelijk een roman geschreven. Voor haar is dit essay slechts een experiment en ze probeert je uit je eigen vissenkom te lokken. Ook de lezer wordt geacht om buiten te gaan spelen! Als je jezelf beter wilt begrijpen en je horizon wil verbreden is dit de kans om deze doelstellingen te realiseren. Dankzij haar manier van schrijven, namelijk toegankelijk, wordt het voor een breed publiek mogelijk om haar na te volgen. Door vallen en opstaan word je wijzer en daar is alle ruimte voor geboden. Onderweg ontdekt Van der Stap het volgende: “Alles waar ik in de vissenkom langszwem, is een verlengde van mezelf”. Meekijken en meebeleven Dankzij de zoektocht naar jezelf en je omgeving word je in haar wereld meegezogen en ben je een soort voyeur en tegelijkertijd staat ze dat toe. Eigenlijk is ieder mens op zoek naar vrijheid en heb je de behoefte om te veranderen van vissenkom. Het blijkt echter geen gemakkelijke opgave te zijn: “Phoeh, ik vind het een zware zoektocht, die van mezelf in de vissenkom”. Ze concludeert dat je uiteindelijk toch veroordeeld bent tot je eigen vissenkom: de waarheid is te pijnlijk en de medemens te veroordelend, aldus Van der Stap. Haar gedachtegang is prikkelend en ze associeert buiten spelen met stout gedrag dat alleen maar uitgebreid wordt naarmate je ouder wordt. Levenservaring lijkt de sleutel tot geluk te zijn. Ben je in staat om met jezelf te breken om te zien waar je naartoe wilt? Aan het einde gaan we terug naar binnen en merken we op dat het niet zo erg is daar. Ze komt tot het volgende standpunt: “(...) inspiratie vind je niet op straat (ook al helpt het wel), maar ergens diep in jezelf, een plek waar je alleen kunt komen als je je losmaakt van een leger aan beslommeringen en sociaal entertainment dat iedere ochtend weer klaarstaat om je dag op te eten”. Volgens mij heeft Van der Stap genoeg buiten gespeeld en ik volg haar voorbeeld en ga nu lekker buiten spelen!

• Carin Roelofs

13

‘Spons’ is het pseudoniem van José Bakker. José is kunstenares en publiceert in elke Foolcolor een nieuw werk.

14

THEATERGROEP FOOLCOLOR Gestrand

Theatergroep Foolcolor treedt op met de voorstelling ‘Gestrand’ in heel Nederland! Speeltijd: Oktober 2012 tot en met maart 2013 Boekingen: [email protected]

• Foto: Inge Jansen • Foto: Inge Jansen

15

De huisdieren van... Linda SPELEN MET FANTASIE 1970 De stenen liggen netjes gerangschikt naar vorm en kleur. De bouw kan beginnen. Van witte stenen worden de muren opgetrokken. Er komen grote ramen in met blauwe kozijnen en een mooie groene deur. De bouw kost tijd. Het moet een prachtige villa worden waar het goed wonen is. Als de muren overeind staan, wordt de woning afgewerkt met een rood puntdak en natuurlijk een schoorsteen. Dan zijn de bijgebouwen aan de beurt. Er wordt een garage naast het huis gezet, nog een extra schuur en een tuinhuisje. Dan is de bouw voltooid. De bouwer is tevreden. Zo’n villa moet natuurlijk worden bewoond. De bewoners arriveren. De bouwer laat een fantasiewereld tot leven komen. De bewoners schaffen meubels aan en een auto. Er gebeurt van alles in en om het huis. Een lust om naar te kijken. De makers van LEGO laten alles over aan de fantasie van de speler. 2012 Piep piep... Bliep... Tik tik tiktik..... Er verschijnt een grote villa in beeld. De bewoner, een woest uitziende kerel, flink bewapend, komt naar buiten. Hij stapt in zijn snelle bolide en maakt de wegen van de stad onveilig. Hier gaat een lantaarnpaal tegen de vlakte en daar wordt per ongeluk een voetganger omver gereden. De bestuurder is onderweg naar de vijand. Dan komt de vijand in beeld. Meteen barst er een enorm vuurgevecht los, totdat er van de vijand en zijn aanhangers niets meer over is. Tot slot is de villa van de vijand aan de beurt. Met een paar goed gerichte handgranaten stort het prachtige bouwwerk compleet in elkaar. GAME OVER! De programmeur heeft al zijn fantasie gestoken in het maken van het spel. En de speler?.....

We ontmoeten Linda in een klein dorpje op het Groningse platteland. Zij heeft een gezellige kater, Luis. De naam verklaart zich uit het feit dat hij luizen had. Toen Linda de kat ophaalde, hield ze hem eerst zes weken binnen om aan het huis te wennen. Hij kwam als kitten van negen weken, nu is het een trotse kater van zeven jaar. Hij gaat nu veel naar buiten, vooral in de zomer. Hij blijft dan in de buurt. In de winter ligt Luis vaak op de kachel.

En hij zit dan ook vaak voor het raam naar buiten te kijken. In de weekenden krijgt Luis een extra lekker hapje. Vroeger ging hij ook wel naar de buren en kreeg daar dan iets lekkers. Maar omdat het nu crisis is doen de buren dat niet meer. Voor andere katten is Luis niet altijd aardig. Maar met zijn bazin Linda kan hij goed opschieten. Linda, bedankt voor je verhaal over Luis en nog veel plezier met deze viervoeter! De naam Linda is om privacyredenen gefingeerd.

• Chris van Boetzelaer • Foto: Annet Ritsema

16

Ervaringsverhaal

Mijn verhaal is aan de ene kant lang, maar aan de andere kant heel kort. Ik heb veel meegemaakt, maar na lange tijd eindelijk een soort van evenwicht bereikt, waardoor ik mijzelf wel oud zie worden.. en ook nog op een fijne manier.

Jeugd Ik heb een vrij nare jeugd gehad. Vooral mijn pubertijd ervoer ik als een nachtmerrie. Ik lag helemaal buiten de klas en thuis waren mijn ouders gescheiden. Ik was ook gescheiden van mijn zusjes. Na mijn pubertijd ging ik in Wageningen studeren en dat ervoerde ik als een bevrijding. Een bevrijding van die rotklas uit mijn pubertijd en van mijn ouders. Ik ging veel uit en had een bijbaan naast mijn studie. En ik kreeg een relatie met mijn eerste liefde: Remco. Toch had ik veel last van stemmingswisselingen, en maakte het regelmatig nog mee dat ik buiten een groep gezet werd. Dit maakte mij zeer rebels, en ik ging de ‘zweef’ kant op: ik was een Nieuwetijdskind en DAAROM maakte ik die dingen mee. Ik stopte met werken en studeren en leefde van spaargeld, later vroeg ik een uitkering aan. Het ging toen (ook), na vijf en een half jaar, uit met Remco waar ik al snel spijt van kreeg. Maar hij wilde niet meer bij me terug. Ik ging zwerven en had ook nog liefdesverdriet van Remco. Ben wel altijd opgevangen door hele lieve mensen -met de meesten ga ik nog steeds om. Sekte Ik kwam in een sekte terecht, en net toen ik een uitkering en woning kreeg ging ik naar een tiendaagse van die sekte. Ik kwam daar psychotisch van terug. Ik ben toen opgenomen bij Lentis Groningen, waar ik meteen medicijnen kreeg. Ik reageerde erg slecht op deze medicijnen: ik wilde mijn eigen leven beeindigen. Ik ging door naar UCP en kreeg een ander medicijn (antipsychoticum), waar ik net zo slecht op reageerde. Pas na afbouwen, keerde ‘het leven’ weer in mij terug. Ik nam toen wel nog steeds een lage dosering (onderhoudsdosering). Psychotisch Ik had inmiddels een nieuwe vriend, Tirso, en woonde met hem samen in mijn huis. Ik had een baan en had mijn studie psychologie aan de RUG weer voortgezet. In 2009 kreeg ik andere medicijnen, in een (zeer) lage dosering, en werd ik opnieuw psychotisch. Ik ben zeven maanden achter elkaar psychotisch geweest. Uiteindelijk waren Tirso en ik ergens bij Zeist aan het zwerven, zonder te eten en drinken, en werd ik daar opgenomen. Ik ondervond toen voor het eerst zaken als een IBS en dwangbehandeling. Omdat mijn familie, wonend in Limburg, zich over mij wilde

ontfermen, ben ik daarheen gegaan en bij de Mondriaan beland. Hier heb ik mij hevig verzet tegen enige vorm van behandeling. Ik was vooral bang dat ik opnieuw suïcidaal zou worden als ik weer antipsychotica zou krijgen. Ik had ook het idee dat ik aan het afkicken was van medicatie, waar ik mee gestopt was, en dat alles vanzelf goed zou komen. Verder geloofde ik in Soteria, dat is een alternatief op de reguliere psychiatrie. Zij werken met zeer weinig tot geen neuroleptica. En daarom deed ik niet mee met hen. Daarom gooiden ze me vijf keer per dat in de isoleercel en gaven me gedwongen spuiten. Ik werd inderdaad (zeer) suicidaal van die spuiten. Ik heb acht maanden moeten vechten, voordat ik een psychiater kreeg die met mij wilde afbouwen. Januari 2011 Sinds januari 2011 zit ik op een dusdanig lage dosering, dat ik mij prima voel en levensgeluk kan ervaren. Maar het helpt mij ook nog: ik ben helder in mijn hoofd en kan goed contact met andere mensen maken en houden. Ik heb er toen ook Lithium bij gekregen, en dat helpt mij ook goed. Ik neem die middelen nu nog steeds. Ik ben ook na mijn tweede psychose al snel weer gaan werken, omdat ik dat namelijk als een ‘normaliserende’ omgeving ervaar. Met normale mensen.. gewoon alles is normaal. En daar ontspan ik van. Ik kan niet tegen een klinische omgeving. Ik word daar bloednerveus van. Als ik daar langer dan een paar weken zit, dan weet ik niet meer waar voor zit en waar achter. NU Sinds deze periode heb ik in de Wereldwinkel Heerlen gewerkt, waarna ik terugverhuisde naar Groningen (Tirso). Nu werk ik al langer dan een jaar met bejaarden, en ik heb via UWV een traject van werken en leren aangeboden gekregen in de zorg. Dat is 32 uur per week, en begint in februari 2013. Ik ben hier erg enthousiast over. Verder ben ik weer een jaar verder in mijn studie, die ik bij de Open Universiteit heb voortgezet. Want de studiefinanciering was op een gegeven moment op. En ik heb drie boeken uitgegeven, waarvan twee over mijn psychosen. Ze heten ‘Het Goede, het Kwade en Zelfvertrouwen’ en ‘Van Psychose naar Herstel’ en zijn te bestellen bij www.boekscout.nl. Tirso en ik hebben kortgeleden ook een woning gekregen dichtbij

17

Diana van het centrum van de stad. Daar zijn we heel blij mee. We hebben in zes weken tijd de hele woning opgeknapt, en zijn nu bijna klaar. De woning is groot genoeg om gasten te ontvangen, bijvoorbeeld uit Limburg. Tirso en ik hebben sinds januari 2011 een soort van evenwicht bereikt, waar we ons prettig bij voelen en wat ook blijkt te werken. We hebben werk, studie en veel lieve mensen om ons heen. Soms ga ik weer wat te snel, maar dan bezoek ik gewoon de psychiater en gaat de Lithium bijvoorbeeld omhoog. Zolang er niet gemorreld wordt aan de dosering antipsychotica vind ik alles best. Want voor mij is dit een gevaarlijk middel. En ik zal vast niet de enige zijn bij wie dat zo is. Maar godzijdank is het al langer dan anderhalf jaar geleden, dat ik daar (extreem) onder geleden heb. Nu kan ik alleen maar vooruit kijken en het verleden achter mij laten. Die doktoren hebben het toch wel vast goed bedoeld. Er loopt wel nog een zaak tegen de Mondriaan, waarin ik een (forse) schadevergoeding vraag. Maar daar ben ik gelukkig ook niet de hele tijd mee bezig. Ik zie wel wat daar uit komt. Dat is iets waar jaren overheen kunnen gaan. En gelukkig ga ik waarschijnlijk nog heel wat jaren mee!

Landeghem Boeken Diana van Landeghem Mijn eerste boek (over 2007) heet ‘Het Goede, het Kwade en Zelfvertrouwen’ en is te bestellen bij uitgeverij Boekscout (www.boekscout.nl). Het boek kost 14,95 euro + 1,95 verzendkosten. Mijn tweede boek bestaat uit vier science fiction verhalen en heet ‘De Reis Naar...’. Het zijn verhalen waarin iemand telkens door de tijd heen reist en in die andere tijd allemaal avonturen meemaakt. Deze is ook bij mij te bestellen (zelfde prijzen als mijn derde boek). Mijn derde boek (tweede boek over psychose) heet ‘Van Psychose naar Herstel’ en omdat ik deze zelf nog ruim in voorraad heb, is hij te bestellen bij mijzelf (sasseku@ gmail.com). Dit boek kost 15,95 euro + 1,95 verzendkosten. Momenteel ligt mijn vierde boek op de plank bij de uitgever, echter dit gaat over iets anders dan mijn psychose(n)/stoornis. Als je (alvast) wat wilt weten, het gaat over mijn ervaringen als proefpersoon bij medische onderzoeken, waaraan ik meedeed in de periode 2000-2002 en waar ik zeer veel geld mee verdiend heb. Ik had toen nog geen enkele psychose gehad.

• Diana van Landeghem • Illustratie: Ria Santing

Indien je meer wilt weten kun je mij ook altijd mailen: [email protected].

18

Wia Buze is geboren op 2 januari 1970 en getogen in het vissersdorpje Termunterzijl. Op 15 jarige leeftijd is ze begonnen met zingen, haar allergrootste hobby. Op 2-jarige leeftijd wist ze al dat ze zangeres wilde worden. Op de peuterspeelzaal was ze niet stil te krijgen, altijd maar zingen. Halverwege de jaren ’80 was de Soundmixshow van Hennie Huisman een rage,

daar wilde ze aan meedoen. Dat heeft ze meerdere keren gedaan, maar nooit op TV geweest. Puur omdat ze op niemand leek, ze is altijd zichzelf geweest en gebleven. Wel won ze veel talentenjachten, waaronder de Jordaantrofee en het Nederlands Songfestival. In 1988 begon zij met Groninger liedjes. In 1991 leverde ze haar eerste Groningstalige CD af, daarna volgden er nog 8, de laatste is een CD/DVD, een registratie van haar jubileumconcert in een uitverkocht Martiniplaza in 2011. Eén van haar grootste fans was Robert Long, hij was dol op het lied ‘Lydia’. Ook de rest van Wia haar repertoire zong hij uit volle borst mee. Naast het zingen geeft Wia Nederlands op het Eemsdeltacollege in Delfzijl. De laatste jaren geeft ze les aan buitenlandse kinderen die Nederlands moeten leren, daarvoor heeft ze jarenlang les gegeven aan VMBO-leerlingen. Het zingen en lesgeven is een prima combinatie. Woont in: Soort hoes: Traauwd mit: Kinder: Oplaaiden: Affeer: Grunnings: Wanneer begonnen mit zingen: Hou bist bekend worden: Leste strohalm: Levenslaid: Mooiste laid: Minste laid: Fraizen?: Stad of Ommelaand?: Grootste dreum: Wel ontwaarpt joen klaaier: Schierste klaid: Woarom?: Mainst openlek beleden woanidee: Grootste geluk: Daipste verdriet: Mainst te vermieden vroag: Naarnust: Haailige: In de woestijn zolst doe roupen: Doul van de wandeling des levens: Op raais noar t ènde van de nacht nemst doe mit: Slingers & confetti: Op ‘t kerkpad: Frituur of puur: Flow: Met alle winden mitwaaien: Op de spits drieven: Mit snikke of spaceshuttle: Mitslepend: Kleurt rood as: Oetdroagerij of Italiaans design: God, feit of fictie?: Woarom?: Vaals sentiment: Daipste gevuil: Nooit meer in mien leven: Hollandse nuchterhaid: Oavendgebed: Dagsloeten:

Termunten Vrijstoand Hans Hauer Nee Pabo Docent Nederlands en zangeres Wat aans? 1985 Mit Grunneger laidjes Gezond verstand Dou mor gewoon, din dust al gek genog Sehnsucht nach Florenz van Stefanie Werger Poing Best volk! Ommelaand 10 miljoen winnen Ik zulf en n vriendin n Glittershirt mit n roos derop Doar vuil k mie goud in. 10 miljoen winnen Mien man en drij katten Dat wie gain kinder hebben Hou zwoar bist? Nee St. Franciscus HELP! Mor dat het gain zin… Om n beetje schier bie t ende te kommen Hoop, op n nije dag Slingers, confetti geft zo’n zootje Doar woont mien old collega Puur As t n beetje mitzit wel. Bin k nait meer van plan Nee Snikke Soms Ik n glas wien op heb Oetdroagerij Feit k Geleuf nait in sprookjes Mie onbekend Onmacht bie dizze vroag Tegen beter waiten in noar n aander luustern Dat is gain Grunneger nuchterhaid Dat k n beetje lekker sloap en mien man nait snurkt. En dat is zien gebed ook! Drij katten bienoa doodknuffeln veur t sloapen goan

Bedankt veur t beantwoorden van de vroagen!

19

V

R

A

G

E

N

F

E

S

T

IJ

N

• Elisabeth Smelik • Foto: Jos Schuurman

20

Foppe ontmoet

Biesheuvel

Foppe wordt midden in de nacht wakker. Hij is alleen en denkt heel snel na. Hij leest zijn favoriete boek van de heer Biesheuvel en besluit hem op te zoeken voor hij er niet meer is. Wat hij kon, kon hij immers ook. Vol gas startte hij zijn electrofiets en begon te fietsen en wel met zo een vaart dat hij het luchtruim koos en naar de maan fietste. Het ging heel gemakkelijk en de maan scheen vriendelijk. Eenmaal op de maan vond hij een bordje: ‘Ben net verhuisd, het is me hier te druk, zie je zo op Mars, B.’ ‘’Ha,’ dacht Foppe, ‘Weer zo n grapje.’ Hij zat lekker op de maan en zijn accu was leeg. Hij stak een sjekkie op en bekeek de aarde nu eens van een heel andere kant. ‘Wat een drukte daar!’ dacht hij. Foppe belde de begeleidster en die nam op. ‘Met Foppe op de maan,’ zegt hij. ‘Ha Foppe, kom je snel terug, je hebt vandaag je uitje en je ontbijt met koffie staat klaar.’ ‘Goed,’ zegt Foppe, ‘ik hoop dat ik op tijd terug ben want het is een heel eind fietsen!’ Eenmaal terug geloofden ze hem niet natuurlijk en Biesheuvel had hij ook niet ontmoet, maar hij had wel een foto van de maan. Tevreden lag Foppe in zijn bedje en wist zelf niet of hij nu had gedroomd of dat zijn fietstochtje echt was. Maar de kilometerteller stond op honderdduizend, echt waar, en die liegt niet.

Het zal in mei 1976 geweest zijn, toen ik negen jaar was, maar de precieze datum weet ik niet meer en die doet er ook niet zoveel toe. In die tijd knikkerden wij, leerlingen van de basisschool, in de lente en zomer, als het tenminste mooi weer was, op het schoolplein en daarbij ging het er vaak fanatiek aan toe. Omdat ik geen knikkers had, had ik het plan opgevat om in het warenhuis van het kleine dorp waarin ik woonde, een netje met knikkers te kopen voor vijfenzeventig cent. Ik kreeg altijd op vrijdag mijn zakgeld, vijftig cent, en omdat ik vijfentwintig cent van de week ervoor gespaard had, kon ik het netje met knikkers aanschaffen. In het netje zaten tien gewone knikkers en wat wij noemden een ‘mooie knikker.’ De gewone knikkers waren van glas en de mooie knikker van een soort steen. Het hele weekend genoot ik van de knikkers. Eigenlijk waren de gewone knikkers misschien nog wel mooier dan de mooie knikker. De laatste was wit en er waren mooie kleuren op geschilderd in een abstracte vorm, maar de gewone knikkers hadden mooie kleuren in abstracte vorm IN de knikker. Die kon je natuurlijk zien omdat ze van glas waren. Het begint met één mooie knikker en tien gewone, dacht ik, en het eindigt ermee dat ik een enorme verzameling knikkers van allerlei soorten opbouw. Die maandag ging ik licht zenuwachtig naar school. Over hoeveel knikkers zou ik aan het einde van de dag wel beschikken? Ik zette mijn mooie knikker op het schoolplein neer en algauw was er iemand die wilde proberen om op een afstand van vijf stoeptegels mijn mooie knikker te raken. Het was in één keer raak. Nu was de mooie knikker van hem en moest ik hem terug zien te winnen. Ik gooide zijn knikker en vervolgens mijn tien splinternieuwe knikkers, maar ik raakte de mooie knikker niet. In één minuut was ik alles kwijt. Ik kon wel huilen, maar dat deed ik niet. Ook werd ik niet boos. Nee, ik voelde mij... vreemd. Misschien is toen het besef in mij gekomen dat materiële dingen helemaal niets voorstellen, dat je alles zó kwijt kunt zijn, maar ik weet niet of dat waar is. Die knikkerverzameling is er nooit gekomen maar in de loop van mijn leven heb ik wel allerlei andere dingen verzameld. Mijn collecties worden nooit groot omdat ik ze verkoop voor ze groot kunnen worden en ik verkoop ze voor een fractie van de prijs die ik er zelf voor heb betaald. Tegenwoordig verzamel ik boeken en cd’s en ik ben niet van plan ze ooit nog te verkopen. Ze mogen blijven tot ik dood ga. Daarna kan het mij niets meer schelen en mag de hele boel in kringloopwinkels te koop worden aangeboden. Zo eindigen veel verzamelingen. • Erik Bies

21

In de etalage laten we iemand aan het woord met een bijzondere hobby of bezigheid.

magisch realistisch kunnen noemen. Hij wil laten zien wat de gevolgen van de klimaatsveranderingen zouden kunnen zijn. Hij situeert de schilderijen in Groningen omdat hij in Groningen geboren is. Bovendien is de stad Groningen voor de meeste

denken dat Morag er niet zou zijn, hun band is heel sterk. Leo heeft een schilderij gemaakt van de Auwemaborg in Tolbert. De borg bestaat al lang niet meer, er zijn geen afbeeldingen van, dus heeft hij een artist impression geschilderd. Nu is hij bezig met het schrijven van een boek over de geschiedenis van de adellijke familie Auwema. Dit boek wordt waarschijnlijk in 2013 uitgegeven, want dan is het 600 jaar geleden dat de borg is gebouwd. Schrijven is dus ook een grote hobby van Leo. Voor dit interview kwam Leo bij mij thuis. We hebben het samen uitgebreid gehad over zijn hobby’s en zijn hond. Toen ik Leo onze tuin liet zien sprong Morag gelijk in onze vijver. Na een aantal kopjes koffie namen we weer afscheid van elkaar. Ik hoop Leo, nu ik zelf niet meer bij de Lijstenmakerij kom, toch vaker te zien.

Zijn schilderijen zijn magisch realistisch!

Tijdens mijn werk bij de lijstenmakerij in Zuidlaren leerde ik Leo Martinus kennen. Leo werkt daar al 5 jaren twee dagen per week. Daar zag ik kaarten met foto’s van het schilderwerk van Leo. Ik was daar echt van onder de indruk en heb hem daarom gevraagd voor de etalage. Leo is 54 jaar en woont in Stadskanaal. Hij heeft een bordercollie Morag die hij meegenomen heeft uit Schotland waar hij drie jaar heeft gewoond. Op een gegeven moment moest hij terug naar Nederland. Hij was toen net begonnen met schilderen en bedacht dat hij wilde leren hoe hij zijn eigen werk kon inlijsten. Bij Lentis hoorde hij van de lijstenmakerij in Zuidlaren. En zo begon zijn vaardigheid in het maken van lijsten. De schilderijen van Leo zou je

Groningers een heel bekende plek. Het idee om dit in zijn schilderijen te laten zien is omdat een beeld veel meer zegt dan woorden. Hij maakt een serie schilderijen van diverse plekken in Groningen. Het idee daarbij is dat de dijken zijn doorgebroken en Groningen in het water staat. Wanneer je zijn schilderijen ziet begrijp je precies wat hij bedoelt. Daarnaast heeft Leo Morag waar hij zijn leven mee deelt. De bordercollie geeft hem veel vreugde en troost. Zeker in periodes van depressie. Leo heeft een klassieke auto, een Morris Minor uit 1967, die hij koestert. Samen met Morag reist hij naar de lijstenmakerij en tussen de middag gaat hij heerlijk wandelen met Morag in de bossen rond. Lentis Zuidlaren. Hij moet er niet aan

• Elisabeth Smelik • Thea Mulder

22

Probleempje M’n verblijf op Java duurt niet zo heel lang meer en ik heb een probleem: het vliegtuig vertrekt pas nadat het visum al ruimschoots verlopen is. De boete per dag voor ‘overstay’ is hoog (af te rekenen in harde valuta), dus moet ik het visum zien te verlengen. Een touristoffice (soort reisbureau, zeker geen VVV) vragen dit voor me te doen kost extra geld en zelf naar een immigratiekantoor stappen zie ik niet zitten, aangezien dat meestal wel een dag kost. Tijdens een helder moment in het internetcafé bedenk ik dat één van m’n indonesische Facebook vrienden me misschien kan helpen en post een berichtje. Ondertussen zijn dat er al meer dan 50; vrijwel iedereen die me belaagt om zijn of haar engels te oefenen wil vervolgens ook vrienden worden op Facebook. ’s Avonds is er bericht terug van een groepje studenten die ik eerder ben tegengekomen. Ze nodigen me uit om in één van de kampongs van Jogja te logeren, ver van de drukte van Marlboro street en het toeristengetto eromheen. Uit logeren Dat laat ik me natuurlijk geen twee keer zeggen. De volgende ochtend arriveer ik met de nachttrein in Jogjakarta. Er waren alleen nog kaartjes beschikbaar voor de luxe executive-class met vliegtuigstoelen en airconditioning. Dat je voor airco betaald hebt zul je merken ook: de temperatuur ligt ver beneden wat aangenaam is. Met bijna al mijn kleren aan stap ik de warmte in, het perron op. Andhyra en Ilham, de twee studenten die me komen ophalen, brengen me naar Ilham’s huis. Speciaal voor dit soort gelegenheden heb ik wat cadeautjes meegenomen, tijdens het kennismaken geef ik ze om het ijs te breken beide een Groningen T-shirt. Nu woon ik tijdelijk vlakbij het centrum van de stad, met een eigen slaapkamer en een rijstveld pal naast de deur. Sponsor gezocht De volgende dag staat eerst het immigratiekantoor op het programma. Andhyra helpt me alle benodigde formulieren in een recordtijd in te vullen, dus staan we vooraan in de rij. De ambtenaar wenkt ons naar het loket, werpt een blik op de papieren en schudt ‘nee’. Een felle discussie in het Bahasa volgt en Andhyra vertaald dat ik ook een ‘sponsor’ nodig heb. Opgelucht dat dit alles is zeg ik tegen de ambtenaar dat ik mezelf sponsor; ik heb exact genoeg geld om het tot de terugreis uit te houden.

23

Maar de immigratieambtenaar wil een brief zien, waarin ik uitgenodigd wordt om naar Indonesië te komen, met naam en adres van iemand die voor mij verantwoordelijk is. Ik wil gewoon een visumverlenging, wat is dit nou weer voor onzin? Hij wil -tegen betaling- wel mijn sponsor zijn en anders moeten we na de lunchpauze maar eens terugkomen. We druipen af en gaan limonade drinken bij een kraampje langs de weg.

Een paar telefoontjes later heb ik toch een sponsor. Ilham’s vader wil vanaf zijn werk wel een briefje faxen op officieel briefpapier en ondertekend met professor doctor, vicemanager en meer van die blabla. We gaan terug naar de ambtenaar, die ineens veel behulpzamer lijkt. De formulieren en m’n paspoort worden eindelijk ingenomen om te stempelen en we krijgen te horen:

Andhrya en Ilham op avondmarkt

‘jullie kunnen de pas over een week weer ophalen, maar natuurlijk is er de mogelijkheid tot snelservice als je een beetje bijbetaald’. Nu m’n paspoort bij de immigratiedienst ligt, voor een verlenging die er toch wel komt, heb ik geen haast meer. Lachend lopen we weg, de ambtenaar heeft vandaag geen geluk.

LEES VERDER

24

Indrayanti strand Ondertussen op de campus

De colleges gaan natuurlijk gewoon door en wanneer we aan het eind van de middag arriveren op de universiteit blijkt dat mijn nieuwe vrienden druk bezig zijn geweest. Er is een lijst gemaakt van alle dingen die binnen een straal van 250 kilometer gezien, gedaan en vooral ook gegeten moeten worden. De meeste attracties in de stad zelf plus de Borobodur heb ik de eerste keer al bezichtigd. Als één van de studenten een rijbewijs heeft, kunnen we de komende dagen wel wat rondtoeren. Het duurt toch nog een week voordat m’n paspoort gestempeld is. Een dagje naar het strand – roedjak en sambal

De dag erop huur ik een auto en besluiten we naar het strand te gaan. Parangtritis-beach is vlakbij maar heeft geen wit zand, is druk en volgebouwd met warungs. In plaats daarvan rijden we naar Indrayanti-beach, een tropisch strand zoals je dat soms in reisfolders en op ansichtkaarten ziet, een stuk verderop. Vijf uur rijden later, over niet altijd even goede wegen, zijn we er. Eindelijk de benen strekken! Vanaf het uitzichtpunt valt de hele baai goed te overzien. Het hoefijzervormige strand wordt omgeven door kale rotsen en dichtbegroeide heuvels. Tussen de palmen staan een paar huisjes, waarschijnlijk van de vissers die hun boten aan het eind van de vaargeul het strand op hebben gesleept. Er zijn geen badgasten te zien. De woeste zee beukt op de kust

Campuskantine en zonnebaden is een rare westerse gewoonte. Hongerig lopen we terug om in de schaduw van een ananasboom te picknicken met ijsthee en roedjak (fijngesneden onrijpe vruchten, aangemaakt met azijn, pepers en zoete ketjap). Op de terugweg stoppen we bij een sambalrestaurant dat meer dan 20 soorten sambal op de menukaart heeft staan, variërend van betrekkelijk mild tot gruwelijk scherp. De studenten trakteren en lijken van plan de hele lijst af te werken. Telkens scheppen ze nieuwe sambal op om te proeven, gelukkig hou ik van pittig eten. Bij de op twee na scherpste variant moet ik me echter zwetend, met brandende ogen en slokdarm, gewonnen geven. Tijdens het koken draagt de kok hier een gasmasker tegen de peperdampen, geen overbodige luxe. De Merapi - konijnensaté

Vandaag staat een wandeling op de Merapi vulkaan op het programma. Blijkbaar is dit een populaire bestemming voor dagjesmensen uit de buurwant de parkeerplaats is afgeladen. Tussen de eetgelegenheden zie ik een podium met instrumenten. Deze worden gebruikt om de typisch indonesische gamelanmuziek te maken. Vlug vormen we stiekem een orkestje, maar worden al snel weggestuurd. Eigenlijk was het ook niet om aan te horen en de opzichter is bang dat we de antieke

instrumenten beschadigen. Via een betonnen pad wandelen we omhoog naar een waterval die zo goed als drooggevallen is. In het regenseizoen zal die er wel indrukwekkender uitzien. Nu is het echter de toegangprijs niet waard, zeker niet omdat buitenlanders 10 keer de normale prijs voor entree betalen. Op de terugweg naar de auto komen we een troep apen tegen en is er wat meer tijd om het eten aan het begin te bestuderen. Het lijkt erop dat ze hier Vlaamse Reuzen fokken (of de konijnensaté wordt gemaakt van kat); het karkas waar de vrouw stukjes afsnijdt is behoorlijk groot. Terwijl het ruim 30 graden is, hangt het vlees als bij de meeste warungs buiten. Vanwege de afmetingen passen er ook veel vliegen op, sommige met een metallic groen achterlijf. De eetlust vergaat me een beetje en ik besluit te wachten met eten tot vanavond. Die avond gaan we eten bij de sultan. Althans: in een goedkoop restaurant in een stukje van zijn enorme paleis. Het is er gezellig druk. M’n maag knort, maar ik heb nog altijd geen trek. Al ziet het buffet met allerlei lokale etenswaren er nog zo goed uit, het met vliegen bedekte karkas van een konijn aan

25

Sambalrestaurant een vleeshaak blijft me achtervolgen. Totdat ik een typisch product van Jogjakarta ontwaar, het lijkt op minivlaai en smaakt zelfs in de verte naar vruchtentaart. Met een piramide van minivlaaitjes op m’n bord geladen ben ik helemaal tevreden, ik voel me net de sultan zelf… Kota Gede – pizza

Ilham, Andhyra en de andere studenten zijn enorm gastvrij. Ik geef nu geen geld uit aan een losmen (goedkoop hotel) of benzine en zelfs de maaltijden en drinken worden voor me betaald. Toch heb ik al enkele dagen geleden de auto teruggebracht, aangezien de huur alleen het dagbudget te boven gaat. Van het beetje geld dat ik gespaard heb wil ik shoppen voor een kettinkje voor mama, zij is vandaag namelijk jarig. Met de stadsbus (en een paar studenten als gids en onderhandelaar)-ga ik naar Kota Gede, in het hartje van de juwelierswijk. De prijzen hier zijn toeristisch

Gammelan orkest hoog, maar de studenten helpen me en dankzij hen hoef ik slechts een fractie daarvan af te rekenen. Als dank voor de afgelopen week trakteer ik die avond de groep op echte pizza van de pizzeria. Voor sommigen is dit echt de eerste keer in hun leven dat ze pizza eten! De studenten hebben ook een verrassing voor mij in petto: met de hele groep nemen we de bus naar de heuvels aan de rand van de stad. Het is een donkere nacht en vanaf een platform zie je de lichtjes van Jogjakarta zich uitspreiden, op 2 of 3 wijken na die op dat tijdstip geen stroom hebben. Wat verdrietig bedenk ik bij het ontwaken dat we straks afscheid nemen. De afgelopen week heb ik een paar goede nieuwe vrienden gemaakt. We gaan voor de laatste keer samen op de motor naar de immigratiedienst om mijn paspoort op te halen. Ik moet weer verder.

Kok sambalrestaurant

• Gijs van der Paauw

Aapje op Merapi vulkaan

26

E K K E L

N E R E K K E RM to ep li

g t vol

p o e p.

laag. en gek a s is e e s o ort t, je ba o or all ie v n n e rt p r. r luis te blad o cht. ag muu mo e de verw a an o ns de K la n had de el v g en , je he t op je erv a v alt te en een ij t r ll a w e te e w n s t w nie Het laats e o or en ven is , dan p e g rip v , he t le o ns o p en er b Kortom ur he t r hebb tu lo S o ? lc ts n Foo over ie W ij v a b oren! miëren r is g e te jere ag muu . h s flink c n s e ti D e K la e rapeu in om e el the eb je z t wel h Dus, h erk t he w n ie M iss ch wd! benieu ine. We zijn Mag a z lcolor rin F o o o o v t s s taa p e n: f( je) ail )adre In s tap ag brie e t (e -m en k la ur. c tie. H e u a jf d m ri e re h r de op d 1. Sc o p na a en hem r hem plaats 2. Stuu uit en m e h n p a k ke 3 . W ij de s en lul,

lage k n a ner d j i f r s e Wa t i

g a a l K Dag,

r u u m

genhoort te e J . t h , crisis, c r ‘Crisis en kla e a a b e m h Ik n n og gevoel g allee eer het m s d woordi n og e te alleen heb s s k n I e ’. s m i s als cri g iets waarde Is er no . jn i n e m k t k h et da dru geld of is uit te e lv d l a e h g e in rijk b belang en anders ? eurotek eraan er een f o ote gebrek r ls g a n t et e e elt he taat m s he Soms vo c s fd i o m o cono oorh e v l ’n a a m i op igen) jn soc mijn (e oor. Mi k v o r o e l s u u d n sen zijn laag en it. Men s h i s s s tu u d sta elt en in verdien . Dat vo e e d z r t a a a w an w aard d meer w t euro´s! ent me r-presid te s i n n e i uiz d em 2014 d oor elk v n i l te te s t k u I mR ternaa de ach geven! gen te stoksla m Anonie

n?

ven l e r en a e d aa moed hien d r e sc n ind t mij k mis n de i e ! h ! b ac dat ters! in k r I t b . ga us at en ars gen i, lag oos. D zeg ttela klein de b d. o k H u e n inl ee t . Bet h een rt in nnen eve a n m riend et id e o o !!! t c spa k nh Ik en, v op h t nem g ik et ee k en omen s e e in t m oe Leu s te k en. all zusj spr r d m tijn kaa xxx ”. n ijv ’ zu n m o en Shitw en een e h l v r a o e r “l s. een ge V oed du ne i kst Vor t toe als te ’n m tterij, h m ru t . luc , met van de t t ilie e n a m e h z l a ek oe je f Ble dbed ijft l e b Go et ,h a j ar m Ma nie no A as Kla

27

Boekbespreking

Titel: Auteur: ISBN:

Doe eens normaal over de zin en onzin van psychiatrische diagnoses Malou van Hintum 978-90-351-3747-9

Een eenduidige stempel gezond of ongezond tussen normaal en een invaliderende ‘hersenziekte’ ligt vaak aan meer dan één enkel aspect. En of! een afwijking te maken kan hebben met de omstandigheden en omgeving van een individu. Een kijk op het verschil tussen een dip en een depressie. De context waarin problemen zich voordoen is mede afhankelijk van het maatschappelijke en sociale functioneren. Net zoals op cultureel en economisch vlak waar allerlei kwetsbaarheden kunnen liggen. Het antwoord is dus niet van één dingetje afhankelijk, er blijven ook na het lezen van dit boek nog steeds vragen open. Dit boek gaat over de grens tussen gek en normaal of afwijkend en gewoon, het is maar net hoe je het telkens wilt benoemen. Er is geen eenduidige afspraak die het grijze gebied teniet doet omdat de wereld op psychisch gebied zich niet zo gemakkelijk als zwart/wit laat indelen. Niet alles lijkt even kleurloos, mensen onderscheiden per afwijking is nogal simpel door te snel ergens een etiket op te plakken. Van Hintum wil in dit boek benadrukken hiermee zuinig om te gaan, ‘hersenziekten’ bestaan niet. Het persoonlijke hinder dat men zelf vooral heeft van de klachten telt uiteindelijk zwaar. De hoofdstukken in het boek zijn mooi opgesplitst maar alle onderdelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden middels verwijzingen. Liggen psychiatrische aandoeningen vast in de genen of is er goede aanleiding door de invloed van de omgeving. Malou van Hintum geeft aan dat er sprake is van een en/en en of/of situatie. Enkele bekende ‘hersenziekten’ als ADHD en autisme worden met hun criteria besproken. En de Grote Vier: de meest voorkomende psychische symptomen, evenals de bijbel der psychiaters –de DSM- worden onder de loep genomen. Allemaal volkomen normaal zijn -hiermee eindigt de schrijfster haar boek- dat is pas écht gek. In tegenstelling tot ziekten die lichamelijk zijn, die vaker sneller duidelijk zijn qua diagnose stellen en hoe te behandelen, zijn psychische ongemakken veel lastiger te diagnosticeren en hiervoor direct een goede oplossing te vinden. Er zijn ook kenmerken die bij het ‘normale’ leven horen maar lastig zijn, die dan van een tijdelijke aard zijn. Maar voor een stressperiode is in onze maatschappij bijna geen tijd. Het verschil tussen arm en rijk speelt parten in ziektekosten en veranderingen in de zorg de laatste jaren. Zoals de eigen bijdrage laat juist de zieken in de psychiatrie zelf de keuze te maken om zich dan nog te laten behandelen en mede hun inkomen dat dan vaak bepaalt. De overheid wijst in veel gevallen terug op de maatschappij en de individuele veerkracht. Een aardig boek om eens door te nemen met name op wetenschappelijk gebied, met een vrij pittig vocabulaire. • Lisette Soppe

28

Wat voor therapieën zijn er allemaal op de markt? Het aanbod is groot. In deze rubriek bespreken we elke twee maanden een minder bekende of nieuwe vorm van therapie. Heb je zelf ervaring met een niet-reguliere behandeling en zou je die willen delen, dan nodigen we je graag uit hierover te vertellen.

Dat lachen gezond is is al eeuwen bekend als volkswijsheid. Wim Sonneveld wist het ook en zong het onderstaande lied vol overtuiging: “Als je huilt ben je een stakker Ga dan effe voor de spiegel staan En dan is ‘ie voor de bakker Want je kijkt je malle faassie aan Mens, dan schrik je van je eige Je gezicht is groen en pimpelpaars Lach jezelf dan uit En trek een lollig snuit En lap de hele rommel aan je laars”

In de vorige eeuw is er serieus onderzoek gedaan naar het effect van lachen op je lijf. Nu blijkt dat zelfs wanneer je depressief en zwaarmoedig bent, het helpt om dagelijks een lachmeditatie te doen. Onderzoekers hebben ontdekt, dat vrolijke mensen gezonder zijn dan piekeraars. Mensen die veel lachen hebben een beter immuunsysteem en zijn daardoor minder vatbaar voor infecties. Dit komt doordat je hersenen tijdens het lachen het ‘gelukshormoon’ endorfine produceren. Endorfine heeft een kalmerend en pijnstillend effect. En zelfs wanneer je helemaal geen zin in lachen hebt, maar je gaat geforceerd lachen maakt je lijf endorfine aan. Je houdt je hersenen als het ware voor de gek. Het heeft dus zeker zin om te lachen wanneer je je erg rot voelt. India De lachmeditatie komt oorspronkelijk uit India. Grote groepen mensen beoefenen het lachen iedere ochtend na het opstaan (dat schijnt het beste tijdstip te zijn). Men rekt en strekt zijn of haar lichaam eerst goed uit, dan krullen ze de lippen naar boven in een glimlach en daarna in een

grote grijns, vervolgens gaan ze zomaar lachen. Vanuit de buik met een zwaar “ha ha ha” of eerst wat giechelen, waarna je eigen lach vrijkomt. Je kunt om het lachen te stimuleren een gek dansje doen of eerst wat gekke bekken te trekken, kijken naar de andere lachers en opeens zul je merken dat je vanzelf gaat lachen. Je kunt wanneer je helemaal alleen bent op internet filmpjes kijken (zoek maar op lachtherapie dan vind je heel wat filmpjes) naar lachende mensen. Na het lachen mag je ervaren dat je gedachten leeg zijn en je je beter voelt. Luisteren naar de stilte die is ontstaan in je hoofd en omgeving. Dat het werkt is bewezen. Meditatie Natuurlijk zijn met lachen alleen niet al je problemen zomaar opgelost. Het is dan ook geen echte therapie. Het is een meditatie die je kan helpen om je iedere dag iets gelukkiger te laten voelen, want door te lachen, ook al is het niet echt, wordt (bewezen) endorfine aangemaakt en van endorfine ga je je gelukkiger voelen. Oefening baart kunst, dus moet je veel oefenen.

Humor Humor is één van de wonderlijke vaardigheden die mensen wel hebben, maar dieren waarschijnlijk niet. Met humor creëer je een beetje afstand om naar jezelf te kijken. Door lachen lijken ‘grote’ problemen opeens een stuk kleiner. Het verlaagt je stressgevoel. Als je na het lachen lekker uithuilt is dat ook prima, want echt huilen kalmeert ook. Het gekke alleen is dat met geforceerd huilen je hersenen geen endorfine aanmaken. Lachen heeft dat effect wel. Bij Lentis wordt nog geen lachmeditatie gegeven. Wellicht is het een vorm van meditatie die het Centrum voor Integrale Psychiatrie (CIP) zou kunnen oppakken, want bij het CIP wordt al gebruik gemaakt van diverse vormen van meditatie. • Elisabeth Smelik • Foto: Thea Mulder en Annet Ritsema

29

L a c h t h e r a p i e

30

Een psychische stoornis kenmerkt zich door afwijkende ervaringen en gedragingen. Aan de hand van observatie en gesprekken met de patiënt kan de arts zo goed mogelijk proberen een diagnose te stellen. Hij of zij zal daarbij het handboek van diagnostiek (DSM) gebruiken waarin beschrijvingen en symptomen van stoornissen systematisch vermeld staan.

Spelletjes spelen op de computer of op internet kan een leuk tijdverdrijf zijn. Het spelen van spelletjes levert vaak succes op en ook beloning en dagen je uit om steeds beter te worden in het spel dat je speelt. Miljoenen mensen spelen wereldwijd computerspellen, zowel spellen op de computer als spellen op het internet. Helaas heeft het spelen van deze spellen ook een andere kant. Sommige mensen raken zo verslaafd aan het gamen dat ze geen aandacht meer hebben voor de mensen in hun omgeving, hun vriendschappen verwaarlozen, hun relaties verwaarlozen. Jongeren die verslaafd zijn aan computerspellen verwaarlozen hun huiswerk waardoor het slechter gaat op school. Ze kunnen niet meer stoppen met gamen en gamen soms dagen en nachten achter elkaar. Ze zijn verslaafd.

Problemen Ongeveer drie procent van de mensen (voornamelijk jongens en mannen) die wereldwijd spellen spelen op de computer is verslaafd. In Nederland tellen we ondertussen ruim twintigduizend verslaafde gamers. De jongste onder deze gamers is pas acht jaren oud! Voor de meeste mensen is spelletjes spelen op de pc dus een gewoon leuk tijdverdrijf, maar de twintigduizend verslaafden in ons land hebben een serieus probleem. Door veel te spelen vluchten ze weg voor de realiteit. Hun hersenen worden op een bepaalde manier actiever. De hersenen maken adrenaline, endorfine en dopamine aan. Aan deze stofjes raak je verslaafd. Het is bijna te vergelijken met het nemen van drugs. Daarom vinden wetenschappers ondertussen dat gamen een echte verslaving is. Deze erkenning is er pas kort en wordt nog druk verder onderzocht. Stoppen met gamen Wanneer een verslaafde gamer stopt met het spelen zakken de concentraties van de aangemaakte hormonen tot hun normale niveau waardoor de speler zich ziek gaat voelen. Hij of zij heeft afkickverschijnselen. Om zich weer lekker te voelen moeten ze weer gaan gamen. Natuurlijk is het spel zelf van groot belang. Je wordt beloond of gestraft voor je daden. Beloning in punten of levens, afstraffing door puntenverlies of “game over”. Dit zijn korte terugkerende kicks.

Kicken!! Wanneer je ervan bent overtuigd dat je door jouw handigheid en slimme spel kunt winnen en je koste wat het kost dat doel ook wilt bereiken, niet meer kunt stoppen zonder dat je je doel bereikt denk je niet meer aan de vervelende dingen in je leven. Je creëert je eigen spannende leven in een virtuele realiteit. Je kunt iets bereiken door steeds een niveau hoger te komen, je kunt respect krijgen van medespelers en je beleeft een plezierige spanning. De toekomst Verslavingsdeskundigen denken dat ongeveer tien tot twintig procent van de spelers aanleg hebben voor gameverslaving. Dit wordt nog eens versterkt doordat er voor steeds jongere spelers spellen worden ontwikkeld. Denk maar aan dat kind van acht jaar dat al is verslaafd. Het is de verslaving van de toekomst.

Wanneer verslaafd? Tekenen dat je echt verslaafd bent Wanneer je je werk, school, je sociale leven en zelfs je nachtrust, eten en persoonlijke hygiëne verwaarloost, misschien zelfs helemaal opoffert op spelletjes te spelen dan kun je aannemen dat je verslaafd bent. Je speelt minimaal zes uren op een dag. Je omgeving begint op je te mopperen en vinden je raar. Ze dringen niet meer tot je door. Je wordt kwaad wanneer iemand er wat van zegt, je ontkent het. Je gaat misschien hele nachten spelen. Je hele sociale leven speelt zich voortaan af op het internet. Online roleplaying games Online RolePlaying Games (spellen op internet waarbij je je eigen persoonlijkheid “avatar” maakt. Deze spellen zijn er bekend om dat ze veel tijd van de speler vergen. Bovendien maak je afspraken met andere internetspelers en daar moet je je aan houden. Er komt geen einde aan het spel. Je creëert een heel eigen wereld. Een bekend spel is World of Warcraft. Op een gegeven moment had dit spel ruim negen miljoen fanatieke spelers. Veel van deze spelers zijn verslaafd geraakt aan dit spel.

31

L a c h t h e r a p i

Gameverslaving Wat te doen als je van je verslaving af wilt? Op dit moment is gameverslaving nog geen medische ziekte. Een behandeling wordt niet vergoed door de ziektekostenverzekeraars. Ouders zouden alert moeten zijn op tekenen van gameverslaving bij hun kinderen. Ze moeten alternatieven aan hun kinderen bieden. Wat als je als volwassene verslaafd bent? Er zijn gevallen bekend dat een gamer na negen dagen en nachten gamen dood neervalt. Wil je dat? Vraag hulp aan je familie of vrienden. Zoek een eerste lijns psycho-

e

loog op als je die kunt betalen. Zet een tijdslot op je computer zodat je niet meer dan drie uren per dag kunt gamen. Trek aan de bel bij de huisarts. In 2007 besloot de American Medical Association om het overmatig gamen geen verslaving te noemen, omdat op dat moment het wetenschappelijke onderzoek op dit terrein nog niet ver genoeg gevorderd is. Op 21 juni 2007 is er een persverklaring uitgeven van de American Psychiatric Association dat gameverslaving NIET in de DSM als een gedragsverslaving wordt opgenomen.  Omdat in Europa gameverslaving nog geen medische erkenning geniet worden

behandelingen niet door een ziektekostenverzekering vergoed. Doordat er wetenschappelijk nog zo weinig bekend is, zijn er geen richtlijnen voor het ontwerpen van spellen. Spelontwikkelaars hebben dus vrij spel in het ontwerpen van een game. Bij de makers van diverse computerspellen is bekend, dat zij de mate van verslaving doelbewust meewegen in hun commerciële strategie: hoe meer mensen spelen, hoe meer zij verdienen. • Elisabeth Smelik • Foto: David Pichler

32

Geld terug? Lees alles over de eigen bijdrage en hoe je geld terug kunt krijgen. Vraag naar de folder bij je hulpverlener.

Kijk ook eens op onze website: w w w.f o o lco lo r m e d ia.n l - Advertenties -

NIKS TE MELDEN? Ook dan zien we graag jouw inzending tegemoet! Stuur jouw verhaal, gedicht, tekening, strip, ervaring, enzovoorts op naar Foolcolor Magazine En misschien staat jouw bijdrage in de volgende editie van Foolcolor Magazine!

33

OP EEN RIJ

In deze rubriek staat kort nieuws uit de ggz. Raadpleeg voor actuele berichten onze website www.foolcolormedia.nl

Enkelband De reclassering in Nederland wil vaker gebruik gaan maken van de enkelband, als straf voor criminelen. Dit idee is er, zodat criminelen tijdens hun straf een opleiding kunnen volgen of kunnen gaan werken. Dit moet er dan voor zorgen als de straf erop zit, de criminelen weer gemakkelijker integreren in de maatschappij. Een ander bijkomend voordeel is dat het ook stukken goedkoper is om een crimineel een enkelband te geven dan in de gevangenis te plaatsen. Een dag in de gevangenis kost ¤217 en een enkelband kost per dag tussen de ¤50 en ¤70 en aangezien er bezuinigd moet worden In Nederland zal dit helpen. Er zijn twee verschillende soorten enkelbanden, namelijk: één die werkt op radiogolven (hier wordt het meeste gebruik van gemaakt) en één met een gps-systeem. Het systeem met radiogolven is bedoeld voor iemand die op bepaalde plaatsen moet blijven. Het gps-systeem is bedoeld voor criminelen die niet op specifieke plaatsen mogen komen. • Ria Santng

Grens alcohol geen 16 maar 18 In de kamer is een wetsvoorstel ingediend voor een verhoging van de alcoholleeftijd van 16 naar 18 jaar. Nog net voor de zomer werd de wetswijziging door de ChristenUnie, de PvdA, CDA, SGP en de PvdD samen voorgesteld. Het initiatief kwam van de Christen Unie, de SP en Groenlinks steunen eveneens het plan voor het overgrote deel. Er kwam duidelijk naar voren dat de meerderheid in de eerste en tweede kamer het hiermee eens zouden zijn. Ook liet de minister van Volksgezondheid weten geen bezwaren te hebben tegen de verhoging van de leeftijdsgrens. Momenteel mogen 16-jarigen alleen dranken waarbij het alcoholpercentage onder de 15% is kopen. Wanneer de grens omhoog gaat zoals voorgesteld mag er geen alcohol genuttigd worden onder de 18 jaar. De wet verbiedt tevens alcohol te verkopen aan jongeren onder de 18. Het aantal comazuipers bleek in de afgelopen 5 jaar te zijn verdubbeld. Ouders zouden eerder verantwoordelijk worden gehouden voor het alcoholgedrag van hun kinderen. Alcoholgebruik onder jongeren, waarbij de hersens nog volop in ontwikkeling zijn, levert teveel schade op. De norm wordt; Geen 18, geen druppel. In het Lente-akkoord is reeds afgesproken dat drank duurder zal worden. En ook worden de mogelijkheden voor het maken van reclame voor alcohol ingeperkt. Deze maatregelen zullen hopelijk positief bijdragen aan het alcoholprobleem onder jongeren. De wet is mogelijk al op 1 januari 2013 van kracht maar het kan ook 1 juli worden. • Lisette Soppe

Dat is een Ultravette moordgame! Regelmatig verschijnt er weer een onderzoek over de relatie tussen games en geweld. De onderzoekgegevens en methoden verschillen sterk per studie, en ook de conclusies. Denkt de een dat moordenaars worden geboren door het spelen van Mortal Kombat, zo denkt de ander dat gamen je hooguit behendiger en slimmer maakt, en dan niet per sé als schutter. In ieder geval zijn gewelddadige games tegenwoordig enigszins verdacht. Dat kinderen altijd al van gewelddadig materiaal genoten, wordt wel eens vergeten. Lees de Donald Duck maar eens kritisch. Die is doordrenkt van geweld. Ok, u heeft gelijk. Daarbij is geweld vaak deel van een climax en meestal met de blote vuist. Donald Duck maait zelden (een heel verhaal lang) schietend om zich heen, met driehonderd slachtoffers per minuut. De afstompingsgraad zal daarom iets lager liggen. Wat kunnen we nou redelijkerwijs concluderen, kijkend naar de berg studies die er ligt? Ten eerste: Het zou vreemd zijn als van de jongelingen die om zich heen schieten er niet een paar Mortal Kombat speelden. Want dat doen 90% van alle puberjongens. Geen aantoonbaar verband dus. Ten tweede: Wel kunnen jonge kinderen, die van zichzelf al wat agressiever zijn, nog agressiever worden door gewelddadige spelletjes. Dit uit zich dan vooral in pesten en schoppen (niet in moorden dus). Het blijft dan ook van belang dat ouders een beetje opletten. Niet elk kind is hetzelfde. Tot slot. Games zijn niet per sé erger dan andere gewelddadige spellen of films. Zolang je zorgt dat de hoeveelheid en de aard van het geweld past bij de leeftijd, gaat het met je kind meestal uitstekend! Let dus goed op de aangegeven leeftijdsgrens. Mocht uw kind nou onverhoopt toch aan het moorden slaan, kunt u helaas geen rechten ontlenen aan de inhoud van dit stukje. • Sjoerd Hesselmans

34

Retourtje Hilversum Lotte hoort stemmen en ziet dingen die er niet zijn. Zij denkt dat de interviewster van een tv-programma steeds tegen haar praat. Haar man en dochter zijn ongerust en willen dat er actie ondernomen wordt. Lotte besluit echter iets anders. Zij onderneemt zelf actie. 35 minuten

Joris, vakantie wordt nachtmerrie Acht mensen hebben zich opgeven voor een weekje vakantie. Bij aankomst wordt een bijsluiter van medicijnen tegen psychoses gevonden die Joris heeft verloren. De conclusie wordt snel getrokken: Joris is psychiatrisch patiënt. Hij wordt uitgelachen, genegeerd en behandeld alsof hij een klein kind is. Tijdens het afruimen na de lunch heeft Joris er genoeg van. De bom barst... 30 minuten

Bedankt voor alles

ierover krijgt hond. contacten hem. atten. itdraait. t had.

Frank is een man met sociale angst. Wekelijks heeft hij hierover gesprekken met Marjolein, zijn hulpverlener. Op een dag krijgt hij voor een paar weken een logéhond. Hij krijgt hierdoor leuke contacten met andere mensen en deze hond wordt belangrijk voor hem. Ondertussen gaat hij, op advies van zijn hulpverlener, chatten. Eén contact loopt zó goed, dat het op een afspraak uitdraait... 38 minuten

ca Nicolai

Arbeidsongeschikt door psychische klachten?

WAO & PSYCHE Bel voor gratis advies Werkgroep WAO & Psyche T 050-571 39 99 Telefonisch spreekuur ma: 13:00-15:00 uur do: 10:00-12:00 uur www. waoenpsyche.nl

Neus &Neus

Een jonge vrouw, opgenomen in een psychiatrische kliniek, werkt aan de terugkeer in de maatschappij. Slaagt zij erin ondanks de druk die haar omgeving op haar uitoefent haar eigen keuzes te maken? DVD 30 minuten

5,-

Supercliënt

per stuk

• Henk de Vries

Soap

35

Te koop!

LACH EN EEN TRAAN BOEK als kerstcadeau voor maar

5 euro

Dave

Wij brengen een voorstelling van angst en pijn en licht en geluk wij spelen met hart en ziel om het publiek een mooie avond te bezorgen • Chris van Boetzelaer • Foto: Inge Jansen

• Maman Sabine