XXS VERSIE losse verkoop > 0 euro 00
mensen, muziek en film
6 pagina’s
4 e jaargang _nummer
30
Special
Bowers & Wilkins
Mini Theatre series MT-60D
Heeft u ook interesse in een Hifidelity Special, mail dan naar
[email protected]
> R e portage
Wie: Bowers & Wilkins Wat: MT-60D Mini Theatre Waar: In de luisterruimte
Mini Theatre series
MT-60D Bowers & Wilkins
4 1
De Mini Theatre series is al ruim zes jaar onderdeel van het programma van Bowers & Wilkins. In 2012 heeft het merk zowel de M1 satellieten als de PV1 subwoofer een update gegeven. Samen vormen zij het MT-60D Mini Theatre systeem. De aantrekkingskracht van een klein home cinema systeem zoals de Mini Theatre series van B&W is heel logisch. Luidsprekers zijn tenslotte volumineuze dingen en niet iedereen heeft genoeg ruimte in huis voor vijf grote, vloerstaande luidsprekers. “Klein maar fijn” klinkt leuk, maar in de praktijk is het ontwikkelen van een goed klinkende satelliet luidspreker geen eenvoudige opdracht. Luidsprekerfabrikanten doen veel goede pogingen, maar de resultaten zijn vaak heel wisselend. Vooral de meer ervaren muziek- en home cinema liefhebber haalt vaak zijn neus op bij het zien en horen van compacte home cinema systemen. De eerste generatie M1 satelliet was echter een uitzondering op die regel. De M1 satelliet luidspreker bood veel meer audiokwaliteit dan zijn afmetingen deden vermoeden. Het is dan ook niet zo vreemd dat Bowers & Wilkins deze satelliet nu in een opgewaardeerde versie gewoon in het programma houdt. Zware satellieten Het hart van het MT-60D Mini Theatre systeem is dan ook die M1 satelliet luidspreker. Op de foto’s is het niet zo duidelijk te zien, maar deze satellieten zijn echt heel compact. Ondanks de afmetingen (hxbxd: 248x114x162mm) wegen de kleine jongens inclusief de geïntegreerde voet toch zo’n 2,3 kilo, en ze voelen lekker solide aan. De kast heeft mooie ronde vormen en is opgetrokken uit één gegoten stuk aluminium. Door de ronde vormen krijgen interne staande golven geen kans en aan de buitenkant zorgen de ronde vormen er weer voor dat diffractie wordt voorkomen. Het ontbreken van diffractie heeft een gunstige invloed op de afstraling en daarmee op het klankbeeld. De M1 is een open constructie met een basreflex poort aan de achterkant. De voet is via een balconstructie verbonden met de luidspreker waardoor de luidspreker in iedere gewenste hoek kan worden gedraaid. Onder in de voet is het passende sleuteltje te vinden om de schroef, die de balconstructie vergrendeld, los en vast te draaien. De M1 satelliet is gewoon los op een plank te plaatsen maar kan met een bijgeleverde voetplaat ook aan de muur worden gemonteerd. De aansluitconnectoren zijn in de voet verwerkt zodat je de
aansluitkabels mooi in de muur weg kunt werken. De M1 satelliet is een 2-weg systeem en voorzien van een 1 inch aluminium dome tweeter en een 4 inch midrange weergever. De tweeter is aan de achterzijde voorzien van dezelfde taps toelopende pijp zoals die ook bij de weergevers in de Bowers & Wilkins Nautilus wordt gebruikt. De conus van mid range weergevers hebben het bekende geweven glasvezel membraan zoals dat in veel B&W luidsprekers wordt gebruikt. Met behulp van deze fraaie aluminium constructie en de hoogwaardige materialen specificeert B&W een breed frequentiebereik dat in het laag tot maar liefst 64Hz moet doorlopen. Daar staat tegenover dat het rendement vrij laag is (85dB), maar dat is redelijk te verwachten bij zo’n kleine weergever. B&W adviseert daarom een versterkervermogen tussen de 20 en 100W (bij 8 Ohm). Mijn persoonlijke toevoeging is de M1 aan te sturen met een versterker die 50 of meer echte Watts bij 8 Ohm kan leveren. Op die manier heb je de garantie dat de luidspreker snel en soepel in beweging wordt gebracht en bovendien goed onder controle wordt gehouden.
tekst Marnix Bosman fotografie Bowers & Wilkins
PV1D actieve (sub)woofer Kent u nog die advertentiecampagne van dat Amerikaanse luidsprekermerk waarin werd gezegd dat u de (sub)woofer gewoon achter de bank kon zetten. Zoals u waarschijnlijk wel weet, is het plaatsen van een subwoofer echt iets ingewikkelder dan dat, en is een plaatsje achter de bank vaak zelfs de slechtst denkbare plek. In het geval van de PV1 sub is het niet alleen klankmatig zonde, maar vooral ook optisch. Want in tegenstelling tot de gemiddelde sub, is de PV1 ook geweldig mooi om te zien. De PV1D is rond en leverbaar in dezelfde mat zwarte en mat witte kleur als de M1. Net als de M1 is de PV1 al geruime tijd onderdeel van het Bowers & Wilkins assortiment. Met de toevoeging van de letter D heeft ook de PV1 echter een volledige update gekregen, en is-ie nu digitaal geworden. De letter D verwijst niet naar het gebruik van een klasse D versterker (want dat werd in de eerste generatie PV1 ook al gedaan); de PV1D is echt digitaal omdat hij is voorzien van een DSP (Digitale Signaal Processor) zoals die ooit werd ontwikkeld voor de DB1 subwoofer.
2
> R e portage
“Dat klein ook heel fijn kan zijn bewijst Bowers & Wilkins met het MT-60D systeem.”
3
4
> R e portage
De PV1 is door zijn ronde vorm altijd al een aparte verschijning geweest. De gemiddelde sub(woofer) is tenslotte een saaie vierkante of rechthoekige doos, maar de vorm van de PV1 is niet een puur esthetische keuze. Een bol is van nature namelijk een zeer sterke en stijve constructie en dat is een nuttige eigenschap voor een subwoofer. Maar er is meer. Staande golven krijgen in een bolvorm, vanwege de afwezigheid van parallelle vlakken, geen kans en ook dat is aantrekkelijk. En het houdt niet op want er schuilt meer vernuft achter deze sub. De PV1D is klein met een diameter van slechts 350mm. Hij weegt desondanks ruim 18 kilo, en dat is een flinke kluif voor zo’n klein balletje. Dat gewicht komt voor rekening van de gegoten aluminium behuizing, de twee zware 8 inch woofers en de 400W sterke klasse D eindtrap. De aansluitpunten van de PV1D zitten helemaal aan de onderkant en de bediening loopt via een fraai OLED display met touch functie of een USB verbinding (zie hieronder). Balanced drive subwoofer Het gros van de commercieel verkrijgbare subwoofers is voorzien van één luidspreker. De bewegingen van de conus zelf en de drukverandering die daardoor in de kast wordt veroorzaakt, zorgt voor trillingen van de kast. Het trillen van de kast zorgt voor kleuring van het geluid wat hoorbaar is in de klank, de dynamiek en de snelheid van de weergave. Bowers & Wilkins gebruikt daarom een gebalanceerde sturing met twee identieke weergevers die recht tegenover elkaar in de kast zijn geplaatst. De PV1 heeft een gesloten behuizing en door het balanced drive systeem blijft de kast ook bij hoge geluidsniveaus volledig vrij van resonanties. Dat betekent echter niet dat hij weinig laag produceert want dat doet hij over een breed bereik van 7,5Hz tot 450Hz. Die hoge frequentie van 450Hz is opvallend en vind ik erg hoog voor een (sub)woofer. Doorgaans ligt de hoogste frequentie namelijk rond de 175/200Hz. Boven de 150Hz is het gehoor namelijk steeds beter in staat de bron van het geluid te bepalen en wordt het klankbeeld dus uit elkaar getrokken als je die frequentie door één woofer gaat weergeven. Dat is ook de reden dat de laagste tonen die door een satelliet weergegeven moeten worden niet boven de 120/150Hz uit moeten komen. Doe je dat wel dan is er geen goede balans meer in het geluidsbeeld omdat het laag hoorbaar uit een andere bron komt. De Cut-off frequency of Low-pass kun je via de software echter instellen van 25Hz tot 120Hz, waardoor de PV1D binnen het juiste bereik functioneert. De gebruikte 8 inch woofers in de PV1D zijn voorzien van een speciale sandwich constructie van papier, Kevlar en aluminium wat een super lichte maar tegelijkertijd zeer stugge constructie oplevert. De klasse D eindtrappen zijn zogenaamde UcD400MP modules van Hypex. De PV1D is zowel op lijn als luidsprekerniveau aan te sturen en zoals gezegd met behulp van het display op de voorzijde in te regelen. Een alternatieve manier is het gebruik van de SubApp, een voor Windows computers ontwikkeld programmaatje, waarmee je de PV1D via USB kunt inregelen. De gemaakte instellingen (via USB of op de sub zelf) kunnen in drie van de vijf presets worden opgeslagen.
5
“De PV1 is door zijn ronde vorm altijd al een aparte verschijning geweest. ”
Gebruik en weergave In mijn luisterstudio ben ik gestart met de M1 en PV1D in een 2.1 configuratie. Persoonlijk vind ik dat de beste manier om een goede indruk te krijgen van de mogelijkheden. Je kunt dan sneller de beste positionering vinden voor de satellieten en de sub. Na het positioneren en het inregelen van de sub is de overstap naar een volledig 5.1 systeem dan eigenlijk nog maar een kwestie van het toevoegen van de extra luidsprekers. Automatische inregelhulpen zoals bijvoorbeeld het Audyssey systeem zijn zeer behulpzaam, maar persoonlijk tweaken blijft in mijn optiek noodzakelijk voor een optimale weergave. De aansturing liep in eerste instantie via een Rotel RB1070 eindtrap en VTL deLuxe voortrap. Mijn gebruikelijke luidsprekerkabels (Taralabs of Vovox) passen letterlijk en figuurlijk niet bij de M1 en daarom heb ik van den Hul Snowline kabels gebruikt die qua afmetingen en budget veel beter bij de M1 satellieten passen. Wat eigenlijk direct opvalt is de superdroge en gecontroleerde weergave van de PV1D. Door de afwezigheid van mechanische trillingen en de zeer zuivere en strakke weergave heb je in eerste instantie de neiging de PV1D veel te hard te zetten. Daar kom je echter snel op terug omdat je juist op een laag niveau een mooie balans tussen de M1 en de PV1D kunt realiseren. In de standaard presets van de PV1D zet B&W het overnamepunt vrij hoog en dat is echt niet nodig. De M1 satellieten geven van zichzelf namelijk al een heel compleet klankbeeld. Zonder een sub blijft het geluid echter wel vrij dun omdat de M1 de capaciteit mist om druk in het laag te geven. Daar heb je een sub voor nodig en de PV1D is daarvoor een goede combi omdat de karakters van de M1 en PV1D goed bij elkaar passen. De M1 is niet kritisch wat betreft de versterkerkeuze en toch blijkt een versterker met enig stuwvermogen de beste match te geven. Dat blijkt zodra ik de Rotel RB1070 vervang door een NAD T744 AV-receiver. Dat is een prima receiver, maar hij biedt wel minder controle waardoor je inboet aan dynamiek en lucht in het geluidsbeeld. Zorg dus voor een goede krachtige versterker om het beste uit de M1 te kunnen halen. Conclusie Dat klein ook heel fijn kan zijn bewijst Bowers & Wilkins met het MT-60D systeem. Zowel de M1 satelliet als de PV1D sub leveren prestaties die groter aandoen dan hun af-
metingen doen vermoeden. Dat de PV1 een goede sub is, wisten we eigenlijk al. De PV1 is niet voor niets al sinds 2004 in productie. Met de D toevoeging is de kracht van de PV1 behouden gebleven en heb je door de DSP wat meer controle over de instellingen gekregen. Ook in deze nieuwe uitvoering blijft de PV1 een sub die tot de beste in zijn soort behoort. De M1 satelliet is zowel optisch als mechanisch oogpunt een fraai stukje luidsprekertechniek. De M1 klinkt op zichzelf heel goed en compleet maar heeft een sub wel nodig voor de laagste octaven en om het totale geluidsbeeld een stevig fundament te geven. Om het beste uit de M1 te halen is een goede, lees krachtige, versterker zeer aan te bevelen. Dan komt de weergave namelijk pas goed los en creëer je rust in je geluidsbeeld. Tot slot nog één opmerking. Het MT-60D Mini Theatre systeem lijkt ontwikkeld te zijn voor home cinema fans maar kan net zo goed worden ingezet voor een muziektheater (in stereo). Over hifi.nl Adviesprijzen MT-60D Mini Theatre systeem: M-1 € 225,PV1D €1600,ASW608 € 450,B&W Group Nederland www.bowers-wilkins.nl
Over hifi.nl A/V platform voor de Benelux Jaarlijks wordt HiFi.nl 4.4 miljoen keer bezocht door in totaal 1.6 miljoen verschillende mensen. www.hifi.nl
© 2012 Xingo / HiFi.nl 6
