Spaanse steden. España. &más. special 50 tips. Valencia Granada Segovia Toledo. Barcelona. Lanzarote Zon, zee en lava. Viva Gràcia De hipste wijk van

España &más Reis- en cultuurmagazine over Spanje & de Spaanstalige wereld

Lanzarote Zon, zee en lava

4e jaargang | nr 1 | januari - maart 2014 | prijs € 4,95

Vakanti special e 50 tips

Nieuwe trend industrieel toerisme Viva Gràcia De hipste wijk van Barcelona

Valencia Granada Segovia Toledo Barcelona

Spaanse steden

Ontdek Catalonië Gastronomie, skiën, kunst & fietsen & Column van Onno Kleyn, de lekkerste schrijver van Nederland & Zestien tips om Spaans te leren & Canarische recepten & Fietsen langs de Vías Verdes

Editorial

Inspiratie

10% korting

t/m 31 maart 2014

Fotografie: Janita sassen / Visagie: Carla Stroijckens / Met dank aan Van Malsen Mode Haarlem

Spaans leren bij Fuentes.nl

Wat is nou leuker? De voorpret of de vakantie zelf? Het laatste natuurlijk, maar ik begin de voorpret ook steeds meer te waarderen. Als student Spaans plande ik niks. Ik nam de trein, met als enige bagage de Rough Guide Spain, wat jurkjes, ondergoed, een paspoort en betaalpas, en zag wel waar ik terechtkwam. Zo toerde ik van Baskenland via Madrid en Salamanca naar Granada om te eindigen in Valencia en Barcelona. Twee maanden lang zorgeloos genieten! Heerlijke vakanties waren dat. Maar nu ik minder tijd heb, plan ik graag en dat levert een groot voordeel op: de voorpret. De artikelen van onze redacteuren zijn altijd een fantastische inspiratiebron. Steeds weer merk ik hoe divers en bijzonder Spanje is. Het maken van dit nummer was extra leuk. Met de 16 extra pagina’s tips in dit vakantienummer kun je volop inspiratie opdoen voor de meivakantie of alvast voor de zomer. Wordt het fietsen over de Vías Verdes in Catalonië, een weekend naar bijzondere steden als Segovia of Toledo, wandelen in de Sierra de Cazorla met een uitstapje naar Granada of toch maar lekker luieren tussen de lava op Lanzarote? Ideeën genoeg. Mocht je nog meer inspiratie op willen doen: kom dan van 15 t/m 19 januari even bij ons langs op de Vakantiebeurs in het Spanjepaviljoen van het Spaans Verkeersbureau. Lekker Spaans wijntje erbij en genieten maar van de voorpret. ¡Hasta la vista! Marjan Terpstra, hoofdredacteur www.espanaymas.nl

PS España & más geeft tien keer twee kaarten weg voor de Vakantiebeurs ter waarde van €10. Like ons op Facebook en maak kans op twee vrijkaarten.

Kortingscode: EYM2014 3

Contenido

INHOUD

54 8

Lanzarote

Luieren tussen lava en kunst & spaans

8

Stedentrip Granada 18 Erfenis van de Moren & spaans

Eilandhappen 26

Heerlijke Canarische recepten

Gràcia 34

De hipste wijk van Barcelona

18 64

Fietsen door Catalonië 40 Over oude spoorbanen

Industrieel toerisme 44 De nieuwe trend

Toledo & Segovia 48

Steden met een (erf)goed verhaal & spaans

48 82

26 76 4

54 Top 10 Catalonië Ontdek het binnenland

64 Interview met Ingrid Lackroy ‘Flamenco maakt alles mogelijk’

68 Sierras de Cazorla

Schitterende steden, overweldigende natuur

74 España & más extra

Genieten van Spaanse sfeer en wijnen

76 Krik je Spaans op De 16 handigste tips

82 Valencia

Heerlijke slaapplekken

92 Op bezoek bij Valderrama Gratis olijfoliepakket voor nieuwe abonnees

Rubrieken

3 Editorial 4 Contenido 6 Inspiración, cd-recensies 16 Típico español 24 Libros 32 Traducción, column Maarten Steenmeijer 60 Estudiar español, Spaanse les 63 Me gusta, column Onno Kleyn 67 Concurso, win een weekend in Valencia 81 Mi pasión 86 Más inspiración, agenda 96 Neem een abonnement en ontvang een geschenk 98 Volgend nummer en colofon

5

Inspiración samenstelling: Bas Springer

Elegante Argentijnse tweelingzusters Tomatito is flamenco José Fernández Torres, alias Tomatito, is een van de beste flamencogitaristen van Spanje. Hij werd in 1958 in Almería geboren, maakte op tienjarige leeftijd zijn podiumdebuut, is een ontdekking van de wereldberoemde gitarist Paco de Lucía en werkte achttien jaar samen met de legendarische flamenco­zanger Camarón de la Isla. Snarenvirtuoos Tomatito (letterlijk: Tomaatje) mengt traditionele flamenco met jazz, Afro-Cubaanse en Braziliaanse muziek en leeft flamenco. Zijn nieuwste cd heet dan ook heel toepasselijk Soy flamenco (Ik ben flamenco). Met zijn vingervlugge spel zet Tomatito het hart van iedere flamencoliefhebber in vuur en vlam. Zijn dochter Marí Ángeles is in bijna alle nummers als achtergrondzangeres te horen terwijl zanger Guadiana de hoofdrol opeist in Despacito. De opvallendste nummers zijn El regalo en Corre por mis venas, waarin dankzij moderne studiotechnieken de stem van de in 1992 overleden Camarón de la Isla samensmelt met het spel van zijn voormalige begeleider Tomatito en Paco de Lucía. Tomatito - Soy flamenco www.tomatito.com 

6

Nieuwe Catalaanse feestband

M

et Els Catarres is Catalonië weer een feestband van formaat rijker. Spelend in de música mestiza traditie van bands als Amparanoia, La Pegatina en Che Sudaka gaat dit zestal, gewapend met blazers, gitaren en accordeon, er stevig feestend tegenaan in een mix van folk, pop, rock, reggae en Mexicaanse muziek. De afgelopen tweeënhalf jaar gaven Els Catarres meer dan 220 concerten, tot nu toe voornamelijk in Spanje. Hun optredens zijn ware dansorgies, waarbij het jonge publiek de nummers massaal meezingt. Hun derde cd, Postal, bevat aanstekelijke, in het Catalaans gezongen dansnummers, die een uitermate vrolijke uitwerking op het humeur van de luisteraar hebben. Zo verschijnt bij nummers als Vull Estar Am Tu en Seguirim Lluitant vanzelf een glimlach op je gezicht. Wie vertrouwd is met de Catalaanse popmuziek van de laatste jaren zal niet verrast worden, maar dat het er vrolijk aan toegaat, is zeker. Join the party, oftewel in het Catalaans: unir-se a la festa!

Els Catarres - Postal 

Fabelachtige jazzflamencopianist Pianist en componist Abdón Alcaraz uit Murcia is een van de grote namen van de nuevo jazz-flamenco. De fusie van klassieke Cubaanse bolero, flamenco en jazz op zijn nieuwste cd Bolero flamenco leent zich bij uitstek voor romantische avonden. De met een fabelachtige techniek gezegende Alcaraz wordt bijgestaan door een uitstekende groep muzikanten, onder wie de Cubaanse bassist Jorge Reyes van de legendarische Cubaanse groep Irakere, zanger Enrique Heredia ‘El Negri’, zangeres Verónica Sobrinos en saxofonist Germán Velazco. Qua sfeer roept het album herinneringen op aan de Buena Vista Social Club-klassieker Dos gardenias en het met een Latin Grammy bekroonde samenwerkingsproject Lágrimas Negras van flamencozanger Diego el Cigala en de Cubaanse pianist Bebo Valdés. Hoewel niet alle nummers beklijven en de galmende zang van Verónica Sobrinos onnatuurlijk overkomt, weet Alcaraz met zijn heerlijke pianospel de aandacht vast te houden. Abdón Alcarez - Bolero flamenco 

De Argentijnse eeneiige tweelingzusters Laura en Gianna Caronni, respectievelijk cellist en klarinettist en beiden beschikkend over een prachtige stem, vormen samen Las Hermanas Caronni. In de discrete en temperamentvolle muziek van dit elegante duo klinken veel invloeden door: tango, experimentele minimal music, klassieke muziek, Franse chansons, folk en wereldmuziek. Ze groeiden op met tango en opera, studeerden klassieke muziek en vertrokken eind jaren negentig naar Frankrijk, waar ze speelden met beroemde Argentijnse muzikanten als Juan Cedrón en Juan Carlos Cáceres. Voor hun tweede cd, Vuela, nam dit duo naast zes eigen nummers ook composities op van Georges Brassens, de Mexicaanse zangeres Lhasa en de klassieke componisten Rimski-Korsakov en Ravel. Ondersteund door de Franse zanger Denis Péan, de Algerijnse muzikant Farid Chouali en pianomeester Juan Carlos Cáceres maken Las Hermanas Caronni grote indruk met hun warme samenzang en sensuele, elegante liedjes op het snijvlak van vele muzikale werelden. Las Hermanas Caronni - Vuela, lashermanascaronni.com 

De ster van het zuiden Hoewel ze pas 25 jaar is spreken flamencolief­hebbers in Spanje haar naam al met respect uit: Rocío Márquez. Ze is zonder twijfel het grootste flamencotalent van 2013 en staat aan de vooravond van een grote carrière. Met haar buitengewoon heldere en soepele stem vertolkt Rocío Márquez de meest uiteenlopende emoties. Ze kan sensueel fluisteren maar ook ongelooflijk krachtig en lang uithalen. Rocío Márquez leerde het zingen aan de Peña Flamenca in haar geboorteplaats Huelva, veredelde haar zangkunsten aan het lokale conservatorium en wint inmiddels prijs na prijs. ‘De Ster van het zuiden’, zoals ze al liefkozend genoemd wordt, zingt authentieke flamenco en noemt La Niña de los Peines en Pepe Marchena als haar grote voorbeelden. Op haar prachtige debuut Claridad laat Márquez horen wat ze in huis heeft en dat is heel veel. Of het nu gaat om fandango, tango, habanera of bulería, in alle ritmes weet ze te overrompelen. Haar loepzuivere vocalen roepen zo veel emoties op dat zelfs bij haar vaste gitarist Alfredo Lagos soms de tranen over de wangen biggelen, zoals laatst bij een concert in Manresa. Wat een stem, wat een talent! Rocío Márquez - Claridad www.rociomarquez.com 

7

Reportaje

Luieren, Lanzarote

lava &kunst

Lanzarote? Is dat niet zo’n plek voor mensen die louter horizontaal vakantie vieren? Jazeker, maar er is meer. Veel meer. Wie iets verder kijkt dan de befaamde stranden, ontmoet er vriendelijke mensen op een prachtig leeg eiland waar de natuur danig tekeerging. En waar de authentieke sfeer bewaard bleef dankzij een bezielde kunstenaar. Tekst en foto’s: jos schuring

8

9

Reportaje

Ook nu nog hoef je maar zes meter diep te graven om een warmte van vierhonderd graden te meten

Lanzarote is net als de andere Canarische Eilanden ontstaan door vulkaanuitbarstingen. Van alle eilanden in de archipel heeft de bevolking van Lanzarote het meest te lijden gehad van natuurgeweld. Van 1730 tot 1736 vond een serie vulkanische erupties plaats in de Montañas del Fuego, volgens velen een van de spectaculairste landschappen op aarde.

Drie weken donker Zes jaar achtereen spuwden de bergen met grote regelmaat hun lava uit. De langste uitbarsting duurde negentien dagen. Met eindeloze asregens leefden de eilandbewoners jarenlang tussen hoop en vrees. Het is een godswonder dat daarbij maar één persoon om het leven kwam. In die donkere bange weken bereikte het vuur een temperatuur van achthonderd graden Celsius. Ook nu nog hoef je maar zes meter diep te graven om een warmte van vierhonderd graden te meten. De Montañas del Fuego zijn nu onderdeel van het Nationale Park Timanfaya. Bij het hier gelegen restaurant El Diablo wordt de hitte van de aarde gebruikt om dé lokale lekkernij, papas arrugadas, te bereiden. De grondtemperatuur wordt in de vuurbergen nog steeds constant geanalyseerd. In Timanfaya kun je niet wandelen of met de auto rijden. De toegangsweg leidt in tien minuten naar het restaurant, van waaruit bussen vertrekken die je compleet met spooky soundtrack in een halfuurtje door het vulkaanlandschap rijden. Je kijkt je ogen uit. Tegelijk baal je dat je in een bus zit. Een voice-over geeft commentaar. Het is allesbehalve een ideale manier om het indrukwekkende maanlandschap tot je te nemen, maar het is ook wel weer hilarisch als soms bombastische klassieke muziek klinkt met als finale Also Sprach Zarathustra. Wil je meer weten en meer voelen over dit merkwaardige vulkaanlandschap, loop dan de Ruta de Termesana. Je vertrekt met een busje vanaf het bezoekerscentrum van Mancha Blanca.

Je loopt dan in een groepje van acht mensen onder begeleiding van een enthousiaste Engelstalige gids. Duurt ongeveer drie uur. Kijk op www.reservasparquesnacionales.es.

Lavawandeling Wandelen door de lava kan echter ook bij het vissersplaatsje El Golfo, dat beroemd is om zijn Lago Verde, een klein groen meertje gelegen in een krater aan de kustlijn. El Golfo is befaamd om zijn visrestaurants. Wij aten er een uitstekende lokale witvis begeleid door een heerlijke witte El Grifo op een terras met schitterend uitzicht op de zee. Na onze maaltijd wandelen we naar het einde van de weg waar een voetpad door de lavavelden slingert. We zien twee mannen in kokskleren op de lavablokken zitten en lopen er even heen. Ze vertellen dat ze hun vissen juist daar schoonmaken omdat ze dan zeewater bij de hand hebben en geen chloorwater hoeven te gebruiken. Dat komt de kwaliteit en de smaak van de vis ten goede. Dan vinden we ons lavapad, het is aanvankelijk makkelijk begaanbaar maar het wordt steeds lastiger. Het water spat soms wild op dus als je het liever droog houdt moet je hier niet zijn. Na ruim een kilometer zien we een strandje. Het pad loopt door tot aan Playa de la Madera, maar dat is ruim tien kilometer verder. En je moet wel dezelfde weg terug. We keren terug naar de bewoonde wereld van Playa Blanca, op zoek naar een van de mooiste stranden van Spanje: Playa de Papagayo.

Shoppingparadijs Playa Blanca was ooit een klein vissersplaatsje maar is vooral in de afgelopen jaren sterk gegroeid. Het is populair onder Nederlandse vakantiegangers omdat het bij de boot naar Fuerteventura en mooie witte zandstranden ligt. Playa Blanca is ook vlak bij het overgewaardeerde dorpje Yaiza, El Golfo en het vulkaanlandschap. Maar ook de hoofdstad Arrecife en het rustieke 

10

Reportaje

Teguise, de vroegere hoofdstad van Lanzarote, zijn vanaf Playa Blanca makkelijk bereikbaar met een huurauto. En voor het noorden heb je aan een dagtochtje genoeg. De vele vakantieparken hier zijn smaakvol gebouwd met dank aan kunstenaar César Manrique, die het eiland behoedde voor hoogbouw. Playa Blanca is niet zo schreeuwerig als het veel grotere Puerto del Carmen, maar net als deze badplaats een shoppingparadijs door de lage accijnzen. Als je zucht naar drank of nicotine groot is, sla dan hier je slag. Het kan zo maar de helft goedkoper uitpakken dan in Nederland. Ook camera’s en tablets zijn hier spotgoedkoop.

Mooie stranden Even ten noordoosten van Playa Blanca loopt een onverharde weg naar Playa de Papagayo. Na drie kilometer parkeer je de auto. Vanaf hier kun je vijf kleine prachtig gelegen strandjes te voet bereiken. Playa de Papagayo is het bekendst en ligt ingeklemd tussen twee rotswanden. Het kan er wel redelijk druk zijn, maar lawaaiig is het niet. En er zijn dus nog vier andere strandjes die alle aanzienlijk stiller zijn. Op een van de twee rotsen bij Playa de Papagayo zijn twee kleine restaurantjes, waarvan we het eerste, gevestigd in een oud vissershuis, aanbevelen. Het terras bij de buren is fantasieloos en de bediening ronduit onbeschoft. Met uitzicht op het strand en de bergen eten we hier een heerlijk bordje lapas, napjesslakken, een lokale specialiteit. De schelpdiertjes ogen als mosselen maar smaken anders omdat het vlees veel steviger is. Net als alle gerechten hier worden ze overgoten met een dikke laag mojo verde, gemaakt van koriander, peterselie, olie, azijn en knoflook.

Wijnbouw als kunst De volkse keuken heeft in de restaurants op Lanzarote de overhand. De grootste attractie is hier uiteraard de vis. Die is heel mals en wordt heer-

12

lijk gebakken maar sober begeleid, meestal met een eenvoudige salade. Wel krijg je er altijd mojo verde en mojo picante bij. Ook de wijn op Lanzarote is uitstekend, al denkt niet iedereen daar zo over. Rueda vind je hier niet, rioja’s wel, maar liever serveren de restaurants de eigen wijnen, zoals de witte wijn van El Grifo gemaakt van de malvasiadruif. Die doet qua frisheid nauwelijks onder voor een rueda. De malvasiadruif wordt ook gebruikt voor Vulcano, een droge witte met een geheel eigen, nogal zacht karakter. De druiventeelt op Lanzarote is anders dan elders. In de lavagronden van de wijnstreek La Geria staan de stokken laag en zijn omringd door een muurtje in de vorm van een halve cirkel. Dat dient vooral om de druiven te beschermen tegen de Calima, een zanderige wind uit de Sahara. Rijdend over de weg tussen Uga en Masdache is de aanblik van al deze om elkaar heen cirkelende wijnranken op de zwarte grond een lust voor het oog. Het Museum of Modern Art in New York betitelde La Geria dan ook als kunstwerk. Dat is puur esthetisch gedacht, maar de landbouw in Lanzarote is ook op een andere manier kunstig. Immers, er is nauwelijks grondwater op dit vulkaaneiland. De grond vangt vocht op uit de lucht en het land wordt bestrooid met lavazand, waardoor het schaarse water minder snel verdampt.

de opkomende toeristenindustrie het landschap op de Canarische Eilanden bedierf. Hij kreeg het voor elkaar dat nieuwbouw op Lanzarote niet hoger mocht zijn dan vier verdiepingen, reclameborden langs wegen verboden werden en alle huizen wit geschilderd bleven, waarbij houtwerk alleen groen, blauw of bruin mocht zijn. De eilanders zijn hem er ook ruim twintig jaar na zijn dood nog dankbaar voor.

De grote Manrique Het huis van Manrique, nu de Fundación de César Manrique, is gebouwd in een lavaveld. Op fascinerende wijze zie je hier, net als in El Diablo, het restaurant in Timanfaya dat Manrique ook ontwierp, hoezeer hij natuur en kunst in elkaar liet overlopen, soms zelfs letterlijk. In de Fundación kun je zijn kunst bewonderen en die van bevriende tijdgenoten als Miró en

Picasso, die zichtbaar een zeer grote invloed op Manrique gehad moet hebben. Maar het interessantste is toch het huis zelf met zijn waterpartijen, rotsen, bijzondere doorkijkjes en lichtinvallen. Manrique wordt alom gerespecteerd, maar ook geëxploiteerd. De laatste jaren van zijn leven woonde hij in Haría, een dorp in de vallei van het gebergte El Risco de Famara. Sinds najaar 2013 is ook dat huis ingericht als museum. Als je graag wilt weten in wat voor bed de kunstenaar sliep en welke boeken in zijn werkkamer stonden, moet je zeker gaan kijken.

Authentiek Haría Haría is een schitterend dorp met veel meer karakter dan het zo aangeharkte Yaiza, dat in veel boekjes als mooiste dorp van Lanzarote wordt genoemd, maar karakterloos is. Haría betoverde ons al bij de eerste aanblik toen we

aan kwamen rijden vanuit de vroegere hoofdstad Teguise. Vanuit de verte zie je het dorp liggen in de Vallei van de Duizend Palmen. Ooit werd hier een palm gepland voor elke nieuwgeborene. Maar na de duizend kon de bevolking het niet meer bijhouden en stopte men met tellen. De charme van Haría is de authentieke sfeer. Plaza de Constitución is klein en rustiek, maar dat geldt nog meer voor Plaza León y Castillo, dat vol staat met palmen, laurier- en eucalyptusbomen. Het plein heeft een markt op zaterdag en dan is het er wat drukker, maar lang niet zo massaal als op de zondagse markt van Teguise. Het Plaza León y Castillo biedt plaats aan een paar kleine terrasjes. Dit is gewoon een heerlijk dorpsplein waar de tijd stil heeft gestaan en dat waarschijnlijk nog honderd jaar zal doen. Tenzij de komst van het nieuwe museum roet in het eten gooit. 

César Manrique is de held van Lanzarote

Saber MÁs lanzarote Ligging

genaam toeven, niet te

de inrichting was smaak-

Lanzarote is een van de

koud in de winter en niet

vol. Het privézwembad,

Canarische Eilanden en

te warm in de zomer.

de grote eettafel buiten, de eigen barbecue, het

ligt ter hoogte van de Westelijke Sahara in Ma-

Verblijven

bubbelbad en de mas-

Geen hoogbouw, geen reclame

rokko op 4 uur vliegen van

Accommodaties zijn er in

sagedouche maken het

César Manrique is de held van Lanzarote. Het huis van deze kunstenaar en architect, even buiten de hoofdstad Arrecife, is een must see voor kunstliefhebbers. Manrique was een visionaire alleskunner en vooral hoeder van het cultureel erfgoed van Lanzarote. Zijn niet onbesmette verleden - hij streed tijdens de Burgeroorlog als vrijwilliger in het kamp van Franco, waarna hij bij thuiskomst z’n uniform verbrandde en nooit meer over de oorlog sprak -laat onverlet dat de man een fenomeen was die veel betekend heeft voor het eiland. In de jaren zestig zag hij hoe

Amsterdam. De hoofdstad

alle soorten en maten op

helemaal af. Het complex

is Arrecife. Het eiland telt

Lanzarote. Aangezien je

ligt een eindje buiten het

160.000 inwoners, van wie

toch echt een auto nodig

dorp direct aan zee en er

een derde in de hoofd-

hebt om volop van het

is een kleine supermarkt

stad woont. Lanzarote

eiland te genieten is een

bij die alles verkoopt

is 60 kilometer lang en

fly-drive met Jiba of Eliza

wat je nodig hebt, van

20 kilometer breed.

was here een goede op-

verse croissants tot lekkere

tie. Wij verbleven in Playa

wijnen en zonnebrand-

Klimaat

Blanca in Villa’s Kamezi,

crème. Aardige ontvangst

Lanzarote is het meest

dat op ecologische wijze

door een Belgische

zonzekere van de Ca-

gebouwd is. Ook hier is de

receptioniste. Te boeken

narische eilanden. Het

invloed van Manrique nog

vanaf €465 per persoon

klimaat is vrij constant,

voelbaar. Ons huis bood

per week inclusief vlucht

zonnig en prettig. Het hele

optimale privacy, was

en auto. Informatie

jaar door is het hier aan-

praktisch ingedeeld en

www.jiba.nl

13

Más español

Like Home Een warm welkom

Relajación, lava &arte

Oefen je Spaans met deze samenvattin g

LANZAROTE

¿Lanzarote? ¿No es uno de esos destinos donde la gente se pasa las vacaciones en posición horizontal? Sí, pero hay más... ¡mucho más! Quien se aventura más allá de las famosas playas, conocerá a gente encantadora en una isla hermosa y vacía donde la naturaleza ha causado estragos. Y que, gracias a un inspirado artista, ha sabido conservar un ambiente de lo más auténtico. Al igual que las demás Islas Canarias, Lanzarote es fruto de las erupciones volcánicas. De todas las islas del archipiélago, los lanzaroteños son los que más han sufrido la fuerza bruta de la naturaleza. De 1730 a 1736 se produjeron en esta isla una serie de erupciones volcánicas en las Montañas del Fuego, según muchos uno de los paisajes más espectaculares del mundo.

Consiguió que se prohibieran las construcciones nuevas en Lanzarote de más de cuatro plantas, así como las grandes valles publicitarias junto a las carreteras, y que se estableciera que todas las casas se siguieran pintando de blanco, y que la carpintería solo se pudiera pintar de verde, azul o marrón. Más de veinte años después de su muerte, los isleños todavía se lo agradecen.

Restaurante El Diablo

El gran Manrique

Las Montañas del Fuego forman parte ahora del parque nacional de Timanfaya. En El Diablo, el restaurante ubicado en este paraje, aprovechan el calor de la tierra para elaborar la delicia local por excelencia, las papas arrugadas. Hasta la fecha se sigue analizando de forma continua la temperatura de la tierra en las Montañas de Fuego. Desde el restaurante salen autobuses que recorren durante media hora el paisaje volcánico. Un paisaje ciertamente espectacular.

La casa de Manrique, que actualmente aloja la Fundación César Manrique, está construida sobre un campo de lava. Resulta fascinante observar cómo aquí, al igual que en El Diablo, el restaurante en Timanfaya que también diseñó Manrique, confluyen la naturaleza y el arte, a veces incluso literalmente. En la Fundación puedes admirar sus obras de arte y las de amigos contemporáneos del artista, como Miró y Picasso, quien tuvo una marcada y visible influencia en Manrique. Pero lo más interesante es la propia casa, con sus estanques y rocas, las vistas a través de diversas aberturas y las entradas de luz. Los últimos años de su vida Manrique vivió en Haría, un pueblo en el valle de El Risco de Famara. Desde otoño de 2013 la casa en Haría ha sido habilitada como museo. Si quieres saber en qué tipo de cama dormía el artista y qué libros tenía en su cuarto de trabajo, no olvides visitar este lugar. 

El héroe de Lanzarote César Manrique es el gran héroe de Lanzarote. La vivienda particular de este artista y arquitecto, en las afueras de la capital Arrecife, es sin duda una visita obligada para los amantes del arte. Manrique era un visionario polifacético que, ante todo, veló por el patrimonio cultural de Lanzarote.

14

In het thema ‘Like Home’ staat het fijne en vertrouwde gevoel centraal. Je voelt je direct thuis! De vriendelijke eigenaren doen er alles aan om je verblijf zo leuk mogelijk te maken. Ervaar zelf de gastvrijheid bij ‘Like Home’! Like Home boek je p.p. vanaf

€319,www.jiba.nl

Típico español samenstelling: Tanja Timmerman

Crema catalana versus crème brûlée No hablo español Heel Spanje heeft één officiële taal: het español of castellano. De bewogen geschiedenis heeft het land echter veel meer talen gegeven. De meeste daarvan zijn dialecten die op lokaal niveau naast het Spaans gebruikt worden. Dit zijn vrijwel allemaal Romaanse taalvarianten, die dus afstammen van het Latijn. Vier van deze plaatselijke varianten hebben het verder geschopt dan de rest en zijn in de Spaanse grondwet opgenomen als officiële regionale talen in de autonome gemeenschappen waarin ze gebruikt worden: het Catalaans (in Catalonië), het Baskisch (in Baskenland en Navarra), het Galicisch (in Galicië en een stukje van León en Asturië) en het Aranees (in de Valle d’Aran in Catalonië). Het Baskisch is de enige taal die niet van het Latijn afstamt. Sterker nog, het lijkt op geen enkele andere bestaande taal! De rol van deze vier regionale talen is behoorlijk groot. Naast het landelijke Spaans spreekt maar liefst een kwart van de Spaanse bevolking een van deze vier talen. Dat zijn in totaal zo’n elf miljoen mensen!

16

Een klassiek twistpunt tussen de Fransen en de Spanjaarden: welke was er eerder, en welke is het lekkerst, crema catalana of crème brûlée? De twee versies van dit overheerlijke toetje met een gebrand suikerlaagje zijn op het eerste gezicht niet van elkaar te onderscheiden. Toch zijn er wel degelijk verschillen. Zo wordt crema catalana doorgaans met melk gemaakt, terwijl het hoofdbestanddeel van crème brûlée room is; de eerste is dus iets lichter. De crema wordt gekookt in een pan op het vuur, de crème au bain-marie, in een schaal boven kokend water dus. De smaakmakers van de Spaanse variant zijn traditioneel een kaneelstokje en citroenschil, terwijl de Franse versie met een vanillestokje wordt gemaakt. En dan is er de suiker. Als je het helemaal goed wilt doen, gebruik je voor crema catalana een gloeiend heet ijzer; bij crème brûlée mag ook een hete grill of vlam worden gebruikt voor het karamelliseren. Hoe het ook zij, het kraken van het suikerlaagje na een goede maaltijd is een van de geneugten van het culinaire leven!

Nederlander maakt flor de sal De Nederlander Marco Schoots maakt in Spanje zijn eigen flor de sal in tientallen smaken, van mojo verde tot zwarte olijven en lavendel. Puur natuurlijk zout met louter biologische smaakmakers. Fleur de sel, flor de sal op zijn Spaans, is voor veel koks het neusje van de zalm. De natuurlijke kristallen ontstaan door de invloed van zon en wind op het zeewateroppervlak en worden met de hand gewonnen. Doordat ze tijdens het drogen zo’n 5% vocht behouden, krijgen ze mooie onregelmatige vormen. Flor de sal wordt op het laatste moment over een gerecht gestrooid; de kristallen lossen op op de tong en geven een intense smaak. Denk maar eens aan aardappeltjes uit de oven, met knoflook en rozemarijn en dan die heerlijke zoutkorrels erover! Maar niet alleen qua smaak is flor de sal een klasse apart. Er zit minder natriumchloride in en meer goede mineralen zoals jodium en magnesium dan in gewoon keukenzout, waardoor het ook een gezondere keuze is! Flor de sal is verkrijgbaar in de meest verrukkelijk combinaties met kruiden en andere smaakmakers. Bestellen kan via www.flordesalmarinaalta.com.

Voetballers zonder tekst

Heb je je ooit afgevraagd waarom Spaanse voetballers en atleten bij een EK, WK of de Olympische Spelen nooit meezingen met hun volkslied? Dat komt omdat het Spaanse volkslied geen tekst heeft! De Spaanse nationale hymne is een van de oudste volksliederen van Europa. Er wordt voor het eerst melding van gemaakt in 1761, dan nog als Marcha Grenadiera (grenadiersmars). De componist is helaas onbekend. In 1770 verklaarde Karel III de mars tot officiële eremars. Doordat die in de praktijk eigenlijk vooral bij koninklijke plechtigheden ten gehore werd gebracht, ging hij echter al snel Marcha Real heten - koninklijke mars. In 1997 volgde de benoeming tot officieel volkslied. Er zijn diverse pogingen gedaan om een tekst bij de mars te schrijven. De laatste wedstrijd die werd uitgeschreven dateert van 2006; de gekozen tekst zou door Plácido Domingo gezongen worden tijdens een gala. Het feest werd echter afgeblazen. Er was te veel kritiek: de tekst zou te oppervlakkig zijn, of te franquistisch, en zou in sterk autonome gebieden als té Spaans worden ervaren… Er wordt vast wel weer eens een poging gedaan, en tot die tijd staan de Spaanse winnaars trots neuriënd op het ereschavot.

17

Granada

erfenis van de moren

18

Reportaje Als er één stad in Spanje is die je gezien moet hebben, dan is dat Granada, zei Ernest Hemingway ooit. Granada is een inspiratiebron voor veel kunstenaars. Dichter en toneelschrijver Lorca, die hier jaren woonde, zei zelfs: Als ik niet was geboren nabij Granada, zou ik nooit Bodas de sangre hebben kunnen schrijven. Wat wil je ook? Een stad waar je steeds weer verrassende uitzichten hebt op het Alhambra en de Sierra Nevada en waar het Moorse verleden nog tastbaar is. Tekst en foto’s: KArin Anema

19

Reportaje

Z

odra ik Granada binnenkom, vallen me de graffiti kunstwerken op, overal in de stad. Van oudsher heeft Granada als een magneet gewerkt op kunstenaars, reizigers en schrijvers. Zoals Washington Irving, die in het Alhambra woonde en in 1832 Tales of the Alhambra schreef. Nog steeds heeft de universiteitsstad een mysterieuze aantrekkingskracht als ik zie hoeveel hippies, rasta’s en straatmuzikanten hier rondlopen. Bij de mirador Placeta de Carvajales ontmoet ik een groepje jongens die de nacht hebben doorgefeest. Zij beweren descendientes del viejo punk (afstammelingen van de oude punk) te zijn en vertellen dat er veel alternatievelingen wonen in het bos nabij de stad en in de grotten in de kloofwand van de Darro die door de stad stroomt. En anders wel in de grotten in de bergen in de directe omgeving.

Spirituele Moorse wijk Granada is een stad die je loom lopend moet absorberen om voluit van de architectuur te kunnen genieten. De mengelmoes aan bouwstijlen vertelt veel over het sociale, religieuze en culturele verleden. Er zijn gebouwen uit alle tijdperken. Oud, maar allerminst doods. Een groepje flamencozangers baant zich een weg naar een optreden, en individuele muzikanten en schilders zie je overal. Wandelend door de steile steegjes met witgekalkte huisjes in de labyrintische wijk Albaicín waan ik me in Moorse tijden. Hier woonden vroeger de ambachtslieden en de adel. Zes eeuwen geleden stonden er zo’n dertig moskeeën in deze buurt, die terecht op de werelderfgoedlijst van de UNESCO prijkt. Op de fundamenten van die moskeeën staan nu kerken en kloosters. Vanuit hun ramen hebben ze uitzicht op het Alhambra. Je kunt het slechter treffen. De stille steegjes van de Moorse wijk stralen nog steeds een vredige rust uit. Ze hebben onmiskenbaar iets spiritueels, ondanks de drommen toeristen die zich door de straten wurmen om bij de mirador San Nicolás te komen. In vroeger tijden wemelde het hier ook van de badhuizen. Een ervan is nog steeds te bezichtigen. El Bañuelo - een gerestaureerde hamam uit de elfde eeuw - was voor de Moren de plek om te relaxen en te netwerken.

De echte tapas Het echte leven in Granada speelt zich echter niet in Albaicín af, maar in de omringende

wijken. Bewoners gebruiken de siësta voor een uitgebreide lunch of wat tapas. Op een patio met rozen in terracotta potten bestel ik een glas wijn. Terwijl de barman mijn glas neerzet én een hapje van tonijn in olijfolie met een forse snuif zeezout zegt hij resoluut: ‘Als je elders in Spanje voor een tapa moet betalen, weet je dat het geen tapas zijn, maar raciones. Alleen in Granada, Almería en Jaén zijn tapas gratis.’ En heel belangrijk: de kok, en niet de klant, bepaalt welke tapas er op tafel komen. Bij mijn tweede glas serveert hij een cactusvijg, rijkelijk met amandelen bestrooid. Ik adem de sfeer van de stad, proef de zoete gerechten uit de kloosters, ik ben tenslotte in Granada, en geef me vervolgens net als iedereen over aan het Alhambra om me te laten betoveren.

De robijn: het Alhambra Na zijn nederlaag in 1492 liet sultan Boabdil een schitterend domein aan de christenen na. Vandaag is het Alhambra een van de mooiste visitekaartjes van Spanje. Maar laten we bij het begin beginnen. In de achtste eeuw veroverden de Arabieren Spanje, op een klein deel in het noorden na. De eerste sultan liet in de dertiende eeuw het Alhambra bouwen, genoemd naar de roodachtige gloed van de stenen. Het bestaat uit een medina, paleizen en een fortificatie met een kasteel en torens om de stad te verdedigen. De stad is gebouwd op het hoogste punt in het landschap en torent vrijwel verticaal uit boven de rivier de Darro, die Granada doorsnijdt. Dichters noemen het Alhambra wel de ‘kroon op Granada’ of de ‘robijn in de kroon’.

Tip

stad Neem in de een der Moren de ontspannen een massage in huis of d a b s r o o M Moors bezoek een theehuis

Sprookjespaleis Lopend door het Alhambra verbleken alle andere monumenten in de stad. Ondanks de achthonderd andere toeristen, het maximum dat per dagdeel naar binnen mag. Toegegeven: de gidsjes hebben gelijk. In het Alhambra waan je je in Duizend-en-een-nacht. In de Leeuwenzaal van het paleis lijken de zuilen een bos van palmbomen en is de leeuwenfontein een oase in een woestijn van marmer. Het is niet moeilijk om je in de mysterieuze vertrekken voor te stellen hoe hier een harem, soldaten, geestelijken, de hofhouding en prinsessen rondliepen. Onder de onwaarschijnlijk fraai bewerkte plafondkoepels vol sterrenhemels - zaten de sultans en koningen op kussens. Door de lage ramen keken ze uit over de Sierra Nevada. Of wellicht staarden ze naar de rijke decoraties op de zuilen, de muren en de 

20

21

Reportaje

Más español

plafonds. Of luisterden ze naar het klaterende water op de patio’s, terwijl ze de geur van bloeiende planten opsnoven.

In het voetspoor van Boabdil Urenlang ga ik de ene koninklijke residentie in, de andere uit, wandelend over paden, gelegd in mozaïeken, paden die door de mooiste tuinen van Spanje voeren: rozentuinen, hangende tuinen en moestuinen. Pergola’s, geschoren cipressen en bloeiende judasbomen zijn vaste onderdelen. Overal is water: nu eens een klaterende beek, dan weer een stille vijver die de omgeving weerspiegelt. Een versje verwoordt de pracht van het Alhambra in één zin: Dale limosna, mujer, que no hay en la vida nada como la pena de ser ciego en Granada (‘Geef ’m een aalmoes, vrouw, want

niets is zo erg als blind zijn in Granada’). Ik sluit af met de wandeling die de laatste Moorse koning, Boabdil, in 1492 maakte. Hij ging voorgoed de poort van het Alhambra uit, keek nog één keer naar het panorama van de agrarische velden en de Sierra Nevada en liep de steile helling af naar beneden. Dan kom ik op het punt waar Boabdil de sleutel aan de christelijke heersers overhandigde en zijn stad voor altijd adiós moest zeggen. Op weg naar de kust zou zijn moeder later zeggen: ‘Huil maar als een vrouw om wat je als man niet hebt kunnen verdedigen’ 

Met dank aan: www.spain.info/nl, www.vueling.com (vliegtickets Amsterdam-Malaga), www.hotellosangeles.net

Saber MÁs granada Vliegen

Voor €36 kun je badderen en krijg je een

Vueling heeft vluchten vanuit Amsterdam

massage in Hammam El Andalus. Informa-

met overstap in Barcelona vanaf €210

tie: www. hammamelandalus.com.

voor een retour.

Oefen je Spaans met deze samenvattin g

La herencia musulmana

Granada

Si hay una ciudad en España que no te puedes perder, sin duda esa es Granada, dijo en una ocasión Ernest Hemingway. Granada es una fuente de inspiración para muchos artistas. El poeta y dramaturgo Lorca, quien vivió durante años en esta ciudad, llegó incluso a afirmar: Si no hubiera nacido cerca de Granada, nunca podría haber escrito Bodas de sangre. No es de extrañar: una ciudad con vistas a la Alhambra y Sierra Nevada que vuelven a cautivar una y otra vez, y donde el pasado árabe todavía es palpable.

Lokale kost Uitgaan

Als je toch in Granada bent, probeer dan

Granada is een populaire studentenstad

de streekgerechten eens. Stoofgerechten

en je kunt hier 24/7 terecht in honderden

staan hier veel op de kaart, zoals olla de

bars, restaurants en clubs. In Albaicín zijn

San Antón. Stevige kost, met bonen, var-

verschillende charmante theehuisjes en

kenskop en varkensoren! Iets lichter, maar

kun je romantisch tafelen met uitzicht op

ook alleen voor fijnproevers, is tortilla del

het Alhambra. In de avonduren zit je ook

Sacromonte, omelet met lams- of varkens-

goed rond de straten van het Plaza de

vlees. En vergeet vooral niet om er een

los Lobos, Homo de Abad en Pedro

lekkere wijn uit de streek bij te drinken.

Antonio de Alarcón. Het Plaza Nueva en de Paseo de los Tristes zitten in de zomer

Oude bazaar

vol met sangria nippende toeristen en

In Granada kun je heerlijk winkelen.

stads­bewoners.

Ga zeker even kijken in de Alcaicería,

Granada es una ciudad que se debe explorar sin prisas, si se quiere disfrutar plenamente de la arquitectura. La mezcolanza de estilos arquitectónicos es testimonio del pasado social, religioso y cultural de la ciudad. Hay edificios de todas las épocas. Viejos, pero vivos. Deambulando por las estrechas callejuelas de paredes blancas en el laberíntico barrio de Albaicín, uno se siente transportado a la época árabe. Aquí antaño vivían los artesanos y los nobles. Este barrio, que con razón figura en la lista de Patrimonio de la Humanidad de la UNESCO, contaba hace seis siglos con treinta mezquitas. Respiro el ambiente de la ciudad, saboreo las dulces delicias de los monasterios y seguidamente me entrego en cuerpo y alma al hechizo de la Alhambra.

de oude Arabische bazaar vlak bij de

22

Entree Alhambra en badhuis

kathedraal. Hier waren vroeger honder-

Palacio de ensueño

Om teleurstelling te voorkomen kun je

den Arabische winkeltjes. Nu is er alleen

het best van tevoren tickets bestellen via

nog een straat over waar je onder andere

www.tourgranada.es. Delen van het Al-

hippiekleding, aardewerk en bijzondere

hambra zijn overigens gratis te bezoeken.

lampen kunt kopen. Het is ook de favo-

En wat is er leuker dan in de stad van de

riete plek van zakkenrollers, dus wees op

Moren naar een Moors badhuis gaan?

je hoede.

Cuando uno camina por la Alhambra, todos los demás monumentos de la ciudad parecen palidecer. Este efecto no se ve afectado por el hecho de que se permita la entrada a ochocientos turistas por mañana o tarde. Tenemos que admitirlo: las guías tienen razón. En la Alhambra uno tiene la sensación de entrar en un cuento de las Mil y una noches. En

el Patio de los Leones las columnas se erigen como si de un bosque de palmeras se tratara y la fuente de los leones evoca un oasis en un desierto de mármol. No es difícil imaginarse cómo en su día deambulaban por estas misteriosas estancias soldados, religiosos, miembros de la corte, princesas y las mujeres de un harem. Bajo las cúpulas profusamente ornamentadas, cubiertas por cielos estrellados, los sultanes y los reyes se reclinaban sobre los cojines, mientras disfrutaban de las espectaculares vistas a las cumbres de Sierra Nevada que les ofrecían los bajos ventanales.

En los pasos de Boabdil Termino mi visita con el recorrido que hizo Boabdil, el último rey árabe, en 1492. Salió para siempre por la puerta de la Alhambra, volvió una vez más la vista a las tierras labradas y a Sierra Nevada, e inició el descenso por la empinada cuesta. Llego al lugar donde Boabdil les entregó las llaves de Granada a los soberanos cristianos y tuvo que decir su último adiós a su ciudad. Dirigiéndose hacia la costa con su madre, esta le dijo: ‘Llora como una mujer lo que no supiste defender como un hombre.’ 

23

Libros Tekst: marjan terpstra

Mail & win

España & m ás geeft vijf exempl aren weg va n Ripper. Kans maken ? Mail naar espanaym [email protected] om

Nieuwe spannende Allende

H

et nieuwste boek van de Chileense schrijfster Isabel Allende, Ripper, is weer een spannend verhaal vol kleurrijke personages. Allende situeert haar roman ditmaal in San Francisco. De eigenzinnige alleenstaande moeder Indiana Jackson verdient de kost met aromatherapieën en massage. Ze houdt van twee mannen en is druk met haar liefdesleven, terwijl haar dochter Amanda de duistere kant van het leven ontdekt. Onder haar leiding spelen enkele mensen op internet het Ripper-spel, waarin de deelnemers moorden uit de negentiende eeuw proberen op te lossen. Maar wat een spel was, wordt dodelijke ernst wanneer de ripper­groep een aantal bizarre moorden in San Francisco onder de loep neemt. De moorden houden de stad in hun greep, maar de politie weet er geen raad mee. Het lijkt erop dat het Amanda en haar groep gaat lukken de zaken op te lossen, totdat blijkt dat de moordenaar al die tijd veel dichterbij is geweest dan de meeste ripperspelers hadden verwacht…

Ripper, Isabel Allende, Wereldbibliotheek, €19,90

Het lijkt een nieuwe trend: boeken van Nederlandse vrouwen met (hun leven in) Spanje in de hoofdrol. Wij kregen de afgelopen maanden drie in de bus. Ariane van Wijk schreef een kloek boek (406 pagina’s) over haar emigratie naar Andalusië. Samen met haar partner Robert verkocht ze haar internetbedrijf en settelde zich in Nerja waar ze een eigen restaurant begonnen. Simone de Léon schreef een thriller over Sam, een jonge arts die naar Valencia vertrekt en daar besluit om van taarten bakken haar beroep te maken. Als een vriend op bezoek komt, wordt duidelijk dat Sam niet zomaar is vertrokken maar een geheim met zich meedraagt. Mooie titel: Bloedsuiker! De Zucht van de Moor is een psychologische roman, een geschiedenisboek en een reisboek ineen. Tijdens een tocht door Andalusië verdwalen Hessel en Sanne. Onder invloed van een hallucinerend middel ontmoeten ze een Moorse boer die de laatste koning van Granada blijkt te zijn, Boabdil. Steeds vaker maakt Hessel ‘trips’ en ontdekt zo het verleden van Spanje. Toekomst en Tapas, Ariane van Wijk €16,95; Bloedsuiker, Simone de Léon, €14,90; De Zucht van de Moor, Marjet Maks €9,49

Fascinerende roman van Baroja

De tekst op de achterflap is veelbelovend: Door & door Barcelona voert je weg van de gebaande paden en neemt je mee naar het Barcelona van de locals... Sfeervolle verhalen, oogstrelende fotografie en insidertips.’ Het boek oogt goed en voelt goed: mooi papier, prachtig uitgevoerd. Maar als je begint te lezen slaat de teleurstelling toe. ‘Voorbij de warme stranden en kustdorpjes van de Costa Brava ligt de stad Barcelona… dagelijks slenteren honderden toeristen hier over de drukke Ramblas, op weg naar de feeërieke gebouwen van architect Gaudí. Door & door Barcelona neemt je mee naar dit Barcelona.’ Tja… Heel veel gebabbel en achterin maar 29 pagina’s met concrete tips. En de fotografie is bij vlagen sfeervol, maar er zitten ook veel nietszeggende foto’s tussen. Bovendien ontbreken de bijschriften, dus je weet niet wat je ziet. Nee, dan kun je beter een gewone reisgids nemen, zoals de 100% Barcelona, met een handige uitneembare kaart en véél meer tips.

Uitgeverij Menken Kasander en Wigman bouwt gestaag aan de Spaanse bibliotheek. Een grote pluim waard! Onlangs verscheen Zo is de wereld, de vijfde vertaalde roman van Pío Baroja, de belangrijkste romancier van de Generación del 98. Het is een fascinerend boek van een fascinerende schrijver dat speelt in een fascinerende tijd: het begin van de twintigste eeuw. De jonge Russische Sacha heeft haar onrustige vaderland verlaten op zoek naar het geluk. Ze studeert medicijnen in Genève waar ze haar eerste man ontmoet. Het huwelijk is geen lang leven beschoren. Ook haar tweede huwelijk, met een Spaanse schilder, strandt. Baroja lardeert het verhaal met beschrijvingen van de plekken die Sacha bezoekt: Genève, Rusland, Florence en verschillende delen van Spanje. Soms is het meer een reisboek dan een roman. Dan weer lijkt het of je een essay leest als Sacha’s goede vriend Arcelu zijn ideeën spuit. De verder beste man is antisemiet, net als Baroja trouwens. Sacha’s eerste man, die joods was, krijgt er flink van langs. Maar ook de kritiek op de Spaanse, Russische en Italiaanse volksaard is niet mals. Een fascinerende roman nogmaals, maar alleen voor lezers die de racistische passages kunnen pruimen.

Door & door Barcelona - Beleef de Stad van binnenuit, Sarah Breimer en Marina Goudsblom (fotografie), Kosmos Uitgevers, €18,95

Zo is de wereld, Pío Baroja, vertaling en nawoord Frans Oosterholt, Menken, Kasander & Wigman Uitgevers, €22,50

Bijzonder Barcelona?

24

Spanje in de hoofdrol Beklemmende Catalaanse roman ‘In een winter met sneeuw bevroor de grond, en de onderste helft van de cactus ging dood en het bovenste deel bleef leven omdat het stiekem wortel had geschoten in een spleet van die muur met rozenstruiken en pissebedden, en die wortel voedde zich met baksteen en oude mortel en gaf leven aan de cactus die omhoog groeide, tot boven de muur, om in de tuin van de buren te loeren. En helemaal bovenin kwam er in de avond van de dag dat ze me gevonden hadden een bloem uit…’ Deze zin op de eerste pagina van de roman In de Cameliastraat van de Catalaanse schrijfster Mercè Rodoreda lijkt niet alleen een metafoor voor het leven van de hoofdpersoon van de roman, Cecília Ce, maar ook voor Catalonië in de tijd dat Rodoreda de roman schreef, van 1963-1965. Cecília wordt als vondeling neergelegd in de Cameliastraat, loopt op jonge leeftijd weg, belandt in een krottenwijk, maar ondanks alle tegenslag in haar leven en haar berustende levenshouding eindigt ze als een rijke onafhankelijke vrouw. Een beklemmende en intrigerende roman. In de Cameliastraat, Mercè Rodoreda, uit het Catalaans vertaald met nawoord door Frans Oosterholt, Menken Kasander & Wigman Uitgevers €22,50

25

Delicioso

happen

Eiland

Spartelende vis, pittige geitenkaas, zwarte aardappelen, exotische groenten, sappige suikerriet. Stuk voor stuk typisch Canarische producten, afkomstig van de eilanden of uit de omringende zee. De eilandbewoners maken er in een handomdraai smakelijke maaltijden van waarin je Spaanse, Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse invloeden terugproeft. Eenvoudige, voedzame kost met flink wat kruiden en specerijen. Tekst en receptuur: EMMELIEN SMIT | Foto's: fotografie duna

Queso asado con mojo verde de cilantro Gebakken geitenkaas met groene koriander­ saus

Ingrediënten

Bereiding

Voorgerecht of borrelhapje, 4 personen

Pureer de korianderblaadjes, knoflook, komijn en wittewijnazijn in een blender of keukenmachine. Giet de olijfolie er beetje bij beetje in een dun straaltje bij en draai er een gladde saus van. Breng op smaak met peper en zout. Verhit een klein beetje olijfolie in een koekenpan. Bak de plakken geitenkaas op hoog vuur goudbruin. Dit duurt een minuut of twee. Keer halverwege. Serveer direct met de koriandersaus.

Mojo verde 1 grote bos verse koriander alleen de blaadjes | 2 tenen knoflook fijngehakt | ½ tl komijnpoeder | 3 el wittewijnazijn | 10 el olijfolie | peper en zout Queso asado 300 gram oude (harde) geitenkaas in 4 gelijke plakken van ongeveer 1 cm dik | olijfolie



26

Geitenkaas maken, dat kunnen de Canarische boeren wel. Ieder volgens zijn eigen ‘recept’. Vaak roken ze de kaas ook nog even boven een houtvuur van takken, heide of hout uit de omgeving. Zo’n mooi product heeft niet veel nodig. Even bakken in een pan, groen Canarisch sausje erbij en smullen maar. 27

Reportaje Delicioso

Delicioso Waar een Canarisch feestje is, is pata asada

Reportaje

Mojito ron miel Mojito met honingrum Ingrediënten Cocktail voor 1 glas ½ limoen in partjes | 10 verse muntblaadjes | crushed ice | 50 ml Canarische honingrum te koop bij de betere slijterij | sodawater

Bereiding Knijp de partjes limoen in een longdrinkglas uit. Voeg de limoenpartjes en muntblaadjes toe. Stamp een paar seconden voorzichtig aan. Vul het glas voor driekwart met crushed ice. Voeg de honingrum toe en roer het goed door met een theelepel. Doe er nog wat crushed ice bij en vul het glas met sodawater. Garneer met verse munt.

Pata asada | Gebraden beenham Ingrediënten

Bereiding

Voorgerecht of borrelhapje, voor 10-12 personen

Verwarm de oven voor op 160 ºC. Droog de beenham goed af met keukenpapier. Kerf met een scherp mes het zwoerd ruitvormig in. Wrijf flink wat zeezout over de vetlaag, en duw 4 knoflooktenen op verschillende plekken in de inkervingen. Doe een scheut olijfolie in een braadslee en leg de ham, met het zwoerd naar boven, erin. Braad de ham 1 uur. Pureer ondertussen 6 tenen knoflook samen met een snuf zeezout, de oregano, paprika, komijn en olijfolie in een blender of keukenmachine. Giet er de wijn bij en draai er een

1 rauwe beenham van ongeveer 3 kilo met zwoerd, zonder been, verkrijgbaar bij de betere slager | 10 tenen knoflook gepeld | zeezout | 1 tl gedroogde oregano | 1 tl mild paprikapoeder | 1 tl komijnpoeder | 30 ml olijfolie | 125 ml witte wijn

glad mengsel van. Haal de ham na een uur uit de oven. Schenk het knoflook-kruidenmengsel over de ham. Verhoog de oventemperatuur naar 200 ºC en zet de ham terug in de oven. Laat de ham in ongeveer 1,5 uur gaar, goudbruin en knapperig worden. Hij is gaar als de kerntemperatuur 65 ºC is. Bedruip het vlees regelmatig met de eigen jus. Neem het vlees uit de oven en laat de ham in aluminiumfolie op een vleesplank een halfuur rusten. Snijd de beenham in plakken. Lekker met mojo verde van peterselie. 

28

29

Delicioso

Reportaje

Potaje de berros | Waterkerssoep Ingrediënten

Bereiding

Maaltijdsoep, voor 4 personen

Bak het spek uit in een grote soeppan. Voeg de ui en knoflook toe en laat ze glazig worden. Voeg de aardappelen, pompoen en maïs toe, plus het water. Breng op smaak met peper, zout en komijn. Laat de soep ongeveer 25 minuten doorkoken. Roer de waterkers, kikkererwten en saffraan door de soep. Laat de soep nog een paar minuten doorkoken en voeg eventueel nog wat peper en zout toe.

200 g rookspek in dobbelsteentjes | 1 ui gesnipperd | 2 tenen knoflook fijngehakt | 500 g vastkokende aardappelen in blokjes | 100 g pompoen in blokjes | 2 maïskolven in plakken van ongeveer 2 cm | 1,5 l water | peper en zout | mespunt komijnpoeder | 2 bosjes waterkers gewassen, stugge steeltjes verwijderd, fijngehakt | 200 g kikkererwten zelf geweekt en gekookt of uit blik | enkele draadjes saffraan

30

Je zou het niet verwachten, maar waterkers is razend populair op de Canarische Eilanden. Het veel gegeten, pittig smakende waterplantje is het hele jaar door op de markt verkrijgbaar. Verser dan vers, want het groene gewas gedijt goed in de stromende wateren van de eilanden.

Bienmesabe | Amandelcrème Ingrediënten

Bereiding

Nagerecht, 4 personen

Maal de amandelen fijn in een blender of keukenmachine. Maal niet te lang, anders gaat de olie zich afscheiden. Rooster de gemalen amandelen in een droge pan op laag vuur, tot ze goudbruin zijn. Schud ze regelmatig om, zodat ze niet verbranden. Doe de suiker met het water in een pan. Breng op een laag vuur aan de kook en laat de suikersiroop een paar minuten zacht koken:

250 g blanke amandelen | 250 g kristalsuiker | 250 ml water | rasp van 1 citroen | mespunt kaneelpoeder | 4 eidooiers losgeklopt

hij wordt dan mooi helder en iets dikker. Voeg al roerend de amandelen, citroenrasp en kaneel toe. Haal het mengsel van het vuur en laat het even afkoelen. Klop de eidooiers door het afgekoelde mengsel. Zet de pan op een laag vuur en breng al roerend langzaam aan de kook. Giet de amandelcrème in een glazen schaal en laat hem afkoelen. Bewaar hem tot gebruik in de koelkast. 

31

Traducción

Een toontje lager Ongeveer een jaar geleden verscheen Misión olvido in Spanje. Er werd reikhalzend uitgekeken naar deze tweede roman van María Dueñas. Een paar jaar eerder was haar eersteling El tiempo entre costuras een gigantische bestseller. Het duurde even voordat het boek dankzij mondtot-mondreclame de boekentoptien binnenkroop, maar daarna was het daar niet meer weg te slaan.

Maarten Steenmeijer (1954) is hoogleraar Spaanse letterkunde en cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij schreef onder meer Spanje is anders, Mythenbouwers van de Nieuwe Wereld en Een continent in het klein.

32

I

n het buitenland viel het boek eveneens in goede aarde. Ook in Nederland, waar het verscheen als Het geluid van de nacht, een titel die niets met de originele titel en ook niets met de inhoud van El tiempo entre costuras te maken heeft, maar waarin wel de titel resoneert van De schaduw van de wind. Ook de sepiafoto die de Nederlandse uitgever voor de vertaling had uitgekozen is sterk geïnspireerd op de cover van Ruiz Zafóns megaseller.

Opvallende verschillen Niet alleen Dueñas’ Nederlandse uitgever speelde op safe, ook haar Spaanse uitgever deed dat. Op de vooromslag van Misión olvido zien we, net als op die van El tiempo entre costuras, en profil de afbeelding van een opvallend goed geklede en verzorgde vrouw. Een veel modernere vrouw, maar toch. Dueñas zelf had daarentegen niet op safe gespeeld met haar tweede roman. Zeker, de hoofdpersoon is opnieuw een vrouw die wordt bedonderd door haar geliefde, daar erg van streek door raakt en haar leven uiteindelijk een nieuwe, positieve richting weet te geven. Maar minstens zo opvallend zijn de verschillen.

Complexe structuur Misión olvido speelt zich niet af tegen de spannende achtergrond van de Spaanse Burgeroorlog en de Tweede Wereldoorlog, maar in de kleine wereld van een letterenfaculteit in California. Het kan daarom bijna niet anders of er komen nogal wat literaire verwijzingen in het boek voor, en dat

is een ander verschil met Dueñas’ debuutroman. Ook de structuur is een stuk complexer en doet met zijn verrassende perspectiefwisselingen eerder aan de romans van Mario Vargas Llosa denken dan aan El tiempo entre costuras, dat niet meer is - en ook niet meer wil zijn - dan een degelijk, rechttoe rechtaan verteld avonturenverhaal.

Ronkende beeldspraak Toen ik Misión olvido kort na verschijnen las, werd mijn aandacht ook getrokken door formuleringen als ‘(yo) estaba por eso segura de que mi grito no iba a caer en el fondo de un saco cargado de olvidos’ en ‘El tiempo había separado nuestros caminos y quizá el músculo de la cercanía había perdido vigor.’ Hoe zou deze ronkende beeldspraak die in het Spaans al bijna over the top is straks worden vertaald in het Nederlands, een taal die niet zo hard van stapel loopt in het gebruik van metaforen en vergelijkingen? Het verrassende antwoord ligt nu in de Nederlandse en Vlaamse boekwinkels en heet De wereld vergeten. De oorverdovende passages die ik in de Spaanse editie had aangestreept bleken in de Nederlandse vertaling bijna allemaal een toontje lager te zingen. Zo werd de eerste passage niet zoiets als ‘ik wist daarom zeker dat mijn noodkreet niet in het diepste van een zak boordevol vergeten dingen zou vallen’, maar simpelweg ‘ik was er daarom zeker van dat mijn noodkreet niet aan dovemansoren gericht zou zijn.’ En het tweede citaat is niet vertaald als ‘De tijd had onze

wegen gescheiden en misschien had de spier van de nabijheid aan kracht verloren’ maar als ‘Onze wegen hadden zich gescheiden en de vroeger vertrouwelijke band liet zich misschien niet zo nauw meer aanhalen.’

Zingen en swingen Wat een lef, dacht ik. De vertalers zijn niet met één oog naar het origineel blijven kijken, maar hebben dat losgelaten en hun volle blik op de Nederlandse tekst gericht. Die moest zingen en swingen. Om dat te bereiken hebben ze het origineel als een spons in zich opgezogen en er daarna een heel andere tekst uitgewrongen. Nog een voorbeeld: Sólido, seguro, sus dedos entre mi pelo, su olor contra mi olor, transmitiéndome con sus labios el sabor a hombre de mil vidas y mil batallas y la intensidad profunda de una verdad. Als je dicht bij het origineel blijft is hier geen fatsoenlijk Nederlands van te maken. Leve de enorme vrijheid dus die de vertalers zich hebben veroorloofd: Hij woelde met zijn vingers door mijn haar, onze lichaamsgeuren vermengden zich en zijn lippen brachten de smaak over van een strijdbaar man van de wereld, degelijk en zelfverzekerd, en daarnaast de diepe intensiteit van een waarheid waaraan niet viel te tornen. Nadat ik deze passages had vergeleken begon ik met hooggespannen verwachtingen de vertaling te lezen.

De eerste zin bevestigde mijn vermoeden dat De wereld vergeten een fraai staaltje van vertalersmoed is: ‘Soms verliezen we de greep op het leven en valt het met een kille plof voor onze voeten.’ Een zin die, net als het Spaanse origineel, staat als een huis maar die Dueñas heel anders heeft geformuleerd: ‘A veces la vida se nos cae a los pies con el peso y el frío de una bola de plomo.’

Niet altijd even zuiver Maar toen ik verder las, stuitte ik al snel op passages die de betovering verbraken, zoals ‘affiches van lang vervlogen exposities’ (carteles de viejas exposiciones); ‘enveloppen gericht aan mijn adres’ (sobres a mi nombre); ‘Alles was nog als altijd’ (Todo seguía igual que siempre); ‘Ik twijfelde of ik zou ophangen of niet. De tweede optie won.’ (Dudé entre colgar o no, ganó lo segundo.). In de eerste twee voorbeelden zou een letterlijker vertaling beter Nederlands hebben opgeleverd ‘affiches van oude tentoonstellingen’ en ‘enveloppen met mijn naam erop’. In het derde en vierde voorbeeld zou een vrijere vertaling juist meer op zijn plaats zijn geweest: ‘Alles was zoals het altijd was geweest’ en ‘Ik twijfelde of ik zou ophangen of niet. Het werd het tweede.’ De vertalingen van de passages die ik tijdens het lezen van het origineel had aangestreept blijken de lading dus niet helemaal te dekken. De vertalers hebben er goed aan gedaan om voor een lagere toonsoort te kiezen, maar daarin zingen ze niet altijd even zuiver. 

Vertaal win

&

Vertaal de volgende zin, afkomstig uit de novelle Astucia (2012) van de Spaanse schrijver Andrés Barba: Mamá había llamado cuatro veces aquella mañana para quejarse de la chica que la atendía y cada llamada había sido un poco más nerviosa que la anterior.

Het fragment uit Javier Sierra’s roman El maestro del Prado is het best vertaald door Audrey Lassche: Dit verhaal begint de eerste koude dagen van december 1990. Ik heb erg lang getwijfeld of ik dit wilde publiceren, vooral omdat het een zeer persoonlijk avontuur is.

Mail de vertaalde zin voor 28 februari naar [email protected]. De winnaar ontvangt een boeken- of filmpakket.

33

España bonita

24 uur in gràcia De gemiddelde toerist komt in de Barcelonese wijk Gràcia niet verder dan Parc Güell. Gek eigenlijk, want deze authentieke barrio kan de locals juist bekoren. De twee grootste pluspunten? De op-en-top relaxte sfeer en het feit dat de wijk nog niet wordt overstroomd door hordes toeristen. Tekst: Annebeth vis | Foto’s: dagmar lap

34

35

D

España bonita

at Barcelona ondanks het massa­ toerisme - in 2012 ontving de stad bijna 7,5 miljoen bezoe­ kers - zijn eigenheid heeft weten te behouden, bewijst de volkswijk Gràcia. Ooit was Vila de Gràcia een dorp ten noord­ westen van de stad. De chique Pas­ seig de Gràcia, eens de weg die naar het dorp leidde, herinnert daar nog aan. In de Romeinse tijd liep hier al een pad richting de Via Augusta, de weg die destijds de Romeinse provincie His­ pania doorkruiste. In de middeleeuwen werd dat pad, Camí de Jesús genaamd, gebruikt om van het historische Barce­ lona naar het dorp Gràcia te komen.

Dorps karakter Toen in de negentiende eeuw de woon­ wijk Eixample werd aangelegd, ging Gràcia deel uitmaken van Barcelona, maar het dorpse karakter van de wijk is nog altijd sfeerbepalend. De smalle straten in de buurt zijn favoriet bij jonge ontwerpers en je vindt er verrassende winkels. Ook zijn er veel gezellige restaurants met een divers aanbod. De bruisende pleinen zijn met stip Gràcia’s beste troef. Of je nu kiest voor Plaça del Sol, Plaça de la Vila de Gràcia of Plaça de la Virreina, het is er eigenlijk altijd goed toeven. ’s Morgens lezen levensgenieters er de krant onder het genot van koffie met ontbijt. ’s Middags, vanaf een uur of vijf, als de kinderen uit school en volwassenen uit hun werk komen, stromen ze vol met locals die een praatje maken, hun inkopen doen of een terrasje pikken. In de avonduren kun je er terecht voor een cerveza met bijbehorende tapa of een uitgebreide maaltijd.

3x

Gaudí

Parc Güell In 1900 kreeg Antoni Gaudí van zijn goede vriend en be­ schermheer Eusebi Güell de opdracht een soort tuinstad te ontwerpen. Een echte tuinwijk is het park, dat tussen

Reportaje

1900 en 1914 werd aangelegd, nooit geworden: er werden slechts twee huizen gebouwd. In een daarvan nam Gaudí in 1906 zelf zijn intrek. Tegen­ woordig is hier het Gaudímuseum gevestigd. In 1984 werd Parc Güell toe­ gevoegd aan de werelderfgoedlijst van de UNESCO, waar het een plek kreeg tussen de werken van Antoni Gaudí. Parc Güell is de perfecte kennismaking met het oeuvre van de modernistische meester. De huisjes bij de ingang lijken zo uit een sprookjesboek geplukt en waren bedoeld als portierswoning en kantoorhuis voor de administratie van de nooit van de grond gekomen wijk. De straten en de promenadeweg zijn geïnspireerd op natuurlijke vormen en materialen. Het grote plein in het midden van het park was bedoeld als ontmoetingsplek voor buurtbewoners en als openluchttheater. Het biedt een fantastisch uitzicht over de stad. De plek is favoriet onder fotografen vanwege de golvende balustradebank en komt voor op menig vakantiekiekje. De zitbank is volledig bedekt met kleurrijke mozaïe­ ken, in de typisch Catalaanse trencadísstijl. Het plein wordt gedragen door een Dorische zuilenhal. De mozaïekmedail­ lons in het plafond waren het werk van Gaudís rechterhand Josep Maria Jujol. De zuilen hebben ook een praktische functie: de architect had bedacht dat ze als waterleidingen het regenwater zouden kunnen afvoeren richting het ondergrondse waterreservoir. De beroemde draak of salamander van Gaudí, die staat te pronken bij de in­ gang, moest de ondergrondse wateren bewaken. Natuur en architectuur gaan in Parc Güell hand in hand en lijken met elkaar versmolten. Precies zoals in de geest van Barcelona’s belangrijkste modernist zelf. Casa Vicens Antoni Gaudí had in 1878 nauwelijks zijn diploma op zak of hij werd door tegelfabrikant Manuel Vicens i Montaner gevraagd om een zomerhuis neer te zetten in Vila de Gràcia, dat toen even buiten Barcelona lag. Een kenner van andere gaudiaanse 

36

España bonita

Bestel een café con leche op een mooi terras, kijk naar de mensen en geniet van de zon hoogstandjes in Barcelona zal het direct opvallen: de voor Gaudí zo ken­ merkende ronde vormen en golvende muren zijn in Casa Vicens nog geheel afwezig. Wel is direct duidelijk dat de architect vanaf zijn beginperiode op zoek is geweest naar een eigen bouw­ stijl en identiteit. In de smalle straat met doodgewone woningen trekt dit protse­ rige bouwwerk meteen de aandacht van voorbijgangers, niet alleen door de bijzondere vorm, maar ook door de uitbundige decoratie en het opvallende smeedijzeren hekwerk in jugendstilstijl. De architectuur van Casa Vicens is een mengeling van stijlen, waarvan de traditionele Spaanse en de Arabische invloeden het meest in het oog sprin­ gen. De typische Spaanse onderkant is gemaakt van goedkoop natuursteen, dat door veel modernisten als basis voor hun ontwerpen werd gebruikt. Hoe hoger het gebouw werd, hoe Arabischer het uiterlijk, zoals te zien is aan de talrijke keramiektegels, die zijn aangebracht in schaakpatroon, en de torentjes op het dak, die de sfeer oproepen van de sprookjes van Duizend-en-een-nacht. Als afwisseling op het traditionele schaakbordpa­ troon gebruikte Gaudí bontgekleurde tegeltjes beschilderd met bloemen die waren geïnspireerd op de oranjekleu­ rige afrikaantjes die op het bouwter­ rein groeiden. Sinds 2005 staat Casa Vicens op de werelderfgoedlijst van de UNESCO, maar het is helaas niet toegankelijk voor het publiek. Alleen op 22 mei krijgen nieuwsgierigen een

38

kans. Dan wordt de woning openge­ steld voor bezoekers van de kapel ter ere van Santa Rita, die zich in de tuin van het paleisje bevindt. Haar naam­ dag valt op die datum. Gaudí Experience Op loopafstand van zijn beroemde Parc Guëll kun­ nen liefhebbers van Gaudí op een wel heel bijzondere manier kennismaken met het erf- en gedachtegoed van Barcelona’s beroemdste architect. Gaudí Experience is, zoals de naam al suggereert, een heuse ervaring. In een ruim tien minuten durende 4D-film vlieg je door het Barcelona uit zijn tijd en bezoek je zijn bekendste werken. Luister, kijk, voel, beweeg en laat je meeslepen.

2x

relajar Plaça del Sol is een klassieker in de wijk. Het negentiende-eeuwse plein draagt al dezelfde naam sinds 1849, toen Gràcia nog geen deel was van de Catalaanse hoofdstad. Rond het plein zitten een stuk of tien cafés, waarvan tapasbar Sol Soler met marmeren tafel­ tjes, houten stoelen en een authentiek modernistische vloer op nummer 21 een aanrader is. Het pand op nummer 13 lijkt zo uit de Efteling geplukt. Plaça de la Vila de Gràcia is het administratieve centrum van het district Gràcia. De bijnaam Plaça del Relotge (‘Plein van de klok’) heeft dit plein te danken aan de imposante klokkentoren

in het midden. De toren werd gebouwd tussen 1862 en 1864 door Antoni Rovira i Trias. Er wordt gezegd dat tijdens de rebellie van 1870, toen de arbeiders­ klassen in opstand kwamen tegen de gevestigde orde in de stad, de klok vijf dagen lang onafgebroken heeft geluid, omdat een buurtbewoonster het koord vanaf haar terras bediende. De troepen van generaal Gaminde bombardeer­ den de wijk in de hoop een einde te maken aan de luidende klok. Op het plein is ook het charmante Casa de la Vila te vinden, het stadsdeelkantoor.

3x

tapear

Lata-Bern@ is een uitstekende locatie voor tapas. Op de kaart die uitvergroot aan de muren hangt, staan tientallen traditionele én creatieve tapas, die bovendien op originele wijze worden geserveerd. En het leukste is misschien nog wel dat deze zaak door toeristen eigenlijk nog niet is ontdekt. Pepa Tomate wat zoveel betekent als ‘Jo Tomaat’ is een origineel restaurant met lokale hapjes en drankjes. Op de kaart staan gerechten als ensaladilla rusa, ansjovis, patatas, kazen en worsten. Je drinkt er Moritz-bier bij, Catalaanse wijn of een vermout. Een prima spot voor de lichte trek. La Pepita is een zogenoemde gas­ trobar, waar je goed zit voor moderne tapas met een twist van de chef. De rest van de spijskaart wordt gedomineerd

door pepitas, de moderne versies van het pepito de ternera, een broodje kalfsvlees.

5x

comprar

Carrer de Verdi Met stip een van de gezelligste straten in Gràcia is de Carrer de Verdi, waar je naast een groot aantal eettentjes ook diverse leuke winkels vindt, zoals El Piano, met een filiaal voor de vrouwen en een filiaal voor de mannen, en kleding­ winkel The VOS Shop. Be House is een woonwinkel waar je zeker zult slagen als je op zoek bent naar een leuk cadeau voor vrienden of familie. Van casual kleding tot grappige gadgets, kookspullen, kof­ fietafelboeken en vele andere originele artikelen.. Oli Sal Hier vind je olijfolie in alle soorten en maten. Van de intense Andalusische smaken tot de zachtere, Catalaanse oliën.

Nobodinoz Deze kinderwinkel is het perfecte adres voor kleine liefhebbers van design. Je komt er strakke, doch speelse meubels tegen, gadgets en hippe kleding. Pinc is een uitstekend voorbeeld van het hoge creativiteitsgehalte in de wijk Gràcia. Niet alleen zijn de kleding van ontwerpster Ana Tichy en de lingerie­ collectie van Ricarda Papst bijzonder, ook is de zaak op kunstzinnige wijze ingericht.

2x

nabije toekomst de eerste Michelinster in de wacht zal slepen. Reserveren is een must. L’Eggs In dit restaurant, waar de Catalaanse topchef Paco Pérez de kaart bepaalt, draait alles om eieren. Van gekookt en gebakken tot aan super-deluxe of modern. Een bijzonder adresje met op de kaart zowel mediterrane als meer exotische invloeden.

2x

por la noche

comer Con Gràcia Voor foodlovers die op zoek zijn naar een culinaire ervaring, is Con Gràcia het goede adres. In dit piepkleine restaurant kies je uit het traditionele menu of het speciale verrassingsmenu. Beide bestaan uit zeven gangen en zijn gebaseerd op de mediterrane keuken met Aziatische invloeden. Kenners verwachten dat Con Gràcia in de

Cines Verdi Naar de film in Barcelona? Dan zit je goed bij Cines Verdi. Op het programma staan filmhuisfilms die in de originele taal met Spaanse onderti­ teling worden vertoond. Bobby Gin is in Barcelona een buiten­ gewoon populair drankje en een van de leukste plekken om gin-tonics te bestellen is de trendy bar Bobby Gin. Op de kaart staat een lange lijst met verschillende gins en ook de tonic kun je zelf kiezen. 

3 tips

van bewoonster Dagmar Lap Dagmar Lap, model, fotografe en bekend van het tvprogramma Live4You met Carlo en Irene, is helemaal weg van haar wijk Gràcia. Dit zijn haar favoriete plekjes. 1 Gut Een van de meest sfeervolle en intieme restaurants in de wijk Gràcia is ongetwijfeld Gut. Licht en fris qua uitstraling; en even iets anders dan een standaard tapastent. De bediening is erg vriendelijk en het eten is gewoon top. Mijn aanrader? De Thaise mosselen!

2 Nostàlgic Barcelona Photo Store Als je van fotograferen houdt, is dit je

1

winkel. Geen professionele, serieuze apparatuur, maar veel polaroid-camera’s, accessoires, gadgets en andere leuke hebbe­dingetjes.

3 Plaça de la Virreina Voor mij is Plaça de la Virreina het leukste en mooiste pleintje van Gràcia. Bestel een café con leche op een terras, kijk naar de mensen en genieten maar! Je zit hier echt tussen locals.

2

3

39

Reportaje

Catalonië op de fiets

Oude

sporen

worden © Patronat de Turisme de la Diputació de Tarragona - Terres de l’Ebre

fietspaden

Adembenemende vergezichten aan de Via Verde Terra Alta i el Canaletes

Vakantie op de fiets heeft enorme voordelen. Je ziet veel van het landschap, ontmoet mensen en snuift al trappend de geur en cultuur van het land op. Fietsen in Catalonië, met de fantastische landschappen, het heerlijke klimaat en de architectonische rijkdommen, is een feest. Vanaf de hoogste pieken van de Pyreneeën door de vlaktes in het binnenland tot aan de kust. Tekst en foto’s: Catalan Tourist board

40

41

Reportaje

M

ensen in Spanje hebben in de loop der tijden overal wegen aangegelegd met verschillende doeleinden, bijvoorbeeld religieuze (Camino de Santiago, Camino de San Ignacio de Loyola en Ruta de los Monasterios del Císter), economische (Caminos de Pastores), culturele of gewoon om de communicatie tussen twee verschillende plaatsen te vergemakkelijken. De laatste jaren zijn veel van die oude wegen opgeknapt, van wegwijzers voorzien en aangepast, zodat je er makkelijk kunt wandelen of fietsen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Vías Verdes, meer dan 2000 kilometer fietspad op het traject waar eerst spoorlijnen liepen. Fietsen op de auto dus en op naar Catalonië, waar zeven van deze ‘groene fietspaden’ zijn.

Weinig hoogteverschillen De Catalaanse overheid probeert met de Vías Verdes over oude spoorwegen het duurzame toerisme te stimuleren. Omdat er weinig hoogteverschillen in de routes voorkomen, zijn ze makkelijk te doen voor iedereen, ook voor gezinnen met kinderen en mensen die slecht ter been zijn. Door de aanleg van deze bijzondere

42

fiets- en wandelpaden zijn landelijke gebieden ontsloten waar eerder geen mensen kwamen maar die van grote waarde zijn, vanwege zowel de prachtige natuur als de vele culturele hoogtepunten.De Vías Verdes de Girona, die van de Pyreneeën tot de Costa Brava lopen, en de zuidelijker gelegen Vías Verdes de Terres de l’Ebre, die door bossen en dalen voeren tot aan de zee, zijn hier twee mooie voorbeelden van.

het vulkaanlandschap van La Garrotxa en loopt via het smalle treinspoor door het dal langs de rivier de Ter en de weidegronden van Salt en Girona.

De ROUTES Ripoll naar Olot Afstand: 40 kilometer

Van de bergen naar de zee De Vías Verdes de Girona is een prachtige route van 125 kilometer die je in vier etappes van de Pyreneeën naar de Costa Brava brengt. Het eerste deel, van Ripoll naar Olot, begint in de aan de Pyreneeën grenzende dalen van Ripoll. Onderweg kom je sporen tegen van de vroege industrialisatie in Catalonië maar ook veel romaanse bouwwerken, zoals het Monasterio de Santa Maria in Ripoll met zijn monumentale toegangspoort die ook wel de Bíblia de Piedra wordt genoemd, de ‘stenen Bijbel’. Het is een van de mooiste voorbeelden van de Catalaanse romaanse bouwstijl. De route van Olot naar Girona is de eerste etappe van de Ruta del Carrilet, die voert langs enkele landschappelijke, ecologische en culturele hoogtepunten van Catalonië. De route begint in

Slotetappe en bonusrit

Hellingspercentage etappe 1 en 2: 3%

De slotetappe van deze route loopt van Girona naar Sant Feliu de Guíxols. Dit is het tweede deel van de Ruta del Carrilet. De route begint in de prachtige stad Girona (met de mooie Joodse wijk, de imposante gotische kathedraal en de kleurrijke gevels aan de rivier de Onyar) en eindigt in Sant Feliu de Guíxols in het hart van de Costa Brava. Met de Middellandse Zee als achtergronddecor fiets je hier afwisselend langs akkertjes en bossen. De route van Palamós naar Palafrugell, ofwel de Ruta del Tren Petit (de route van de kleine trein), is niet direct verbonden met de voorgaande routes, maar is wel makkelijk bereikbaar. Deze oude treinbaan komt langs een paar mooie dorpjes en biedt uitzicht op de kust. Langs de hele route zijn restaurantjes waar je het beste van de lokale gastronomie vindt: stevige kost uit de bergstreken, met veel vlees en groenten, en verse vis uit de zee.

Hellingspercentage etappe 3: 5% Moeilijkheidsgraad: laag/gemiddeld Hoogste punt: 1010 m (Coll de Sentigosa) Laagste punt: 370 m (La Vall de Bianya) Aanwezig: fietsverhuur in Ripoll en Sant Joan de les Abadesses, picknickplekken, en wc’s op de stations Olot naar Girona Afstand: 54 kilometer Hellingspercentage: 1,5% Moeilijkheidsgraad: laag Hoogste punt: 620 m (Coll d’en Bas) Laagste punt: 70 m (Girona) Aanwezig: fietsverhuur in Olot, Les Preses, Amer en Girona, picknickplekken, en wc’s op de stations

De Vía Verde de las Terres de l’Ebre

© Agència Catalana de Turisme – Lluis Carro

Fietsers in het natuurpark van de Ebro Delta

Reportaje

De Vía Verde de las Terres de l’Ebre is een route die loopt langs een oude spoorlijn door de Valle de Zafán. Deze spoorweg moest La Puebla de Híjar in Aragón verbinden met Tortosa in Catalonië en daarmee met de zee. De tocht begint in het oude treinstation van Lledó-Arnes. Van daaruit fiets je naar Horta de Sant Joan, waar Pablo Picasso in zijn jonge jaren een tijdje woonde. De route gaat langzaam bergafwaarts en via Bot kom je uiteindelijk in het dal van de rivier de Canaletes. Een adembenemende route met prachtige vergezichten die ook door zes tunnels en langs twee viaducten komt. Terwijl het dal breder wordt, verandert het landschap.

Girona naar Sant Feliu de Guixols Afstand: 39,7 kilometer Hellingspercentage: 0,5% Moeilijkheidsgraad: laag Hoogste punt: 136 m (Cassà de la Selva) Laagste punt: 0 m (Sant Feliu de Guíxols) Aanwezig: fietsverhuur in Quart, Platja d’Aro en s’Agaró, picknickplekken, en wc’s op de stations Palamós naar Palafrugell Afstand: 6 kilometer Hellingspercentage: 1%

Wijnkathedralen

Moeilijkheidsgraad: laag

Via de sierra's van Pàndols y Cavalls kom je uiteindelijk uit in El Pinell de Brai, bekend vanwege zijn ‘wijnkathedralen’. De Bodega Cooperativa liet hier in het begin van de twintigste eeuw een modernistisch bouwwerk neerzetten van architect Cèsar Martinell, een van de leerlingen van Gaudí. Na deze indrukwekkende stop kun je doorfietsen naar het Ebro-dal, waarbij je door een aantal tunnels en over een aantal bruggen komt. Aan de rand van Xerta zie je de indrukwekkende Azud, ‘deltawerken’ uit de Arabische tijd. Na Xerta fiets je door vriendelijke landerijen met fruitbomen en groentetuinen naar Tortosa. Daar wachten de kathedraal van Santa María en het Castillo de la Suda uit de tiende eeuw. Het landschap onderweg is spectaculair maar je moet wel 41 tunnels door, waarvan sommige erg lang zijn (tot 750 meter). Een prachtige route met geweldige panorama’s! 

Hoogste punt: 42 m (Palafrugell) Laagste punt: 5 m (Palamós) Aanwezig: fietsverhuur in Palamós en Palafrugell, picknickplekken, en wc’s op de stations De Vía Verde de las Terres de l‘Ebre Afstand: 49 kilometer Hellingspercentage: 1% Moeilijkheidsgraad: laag/gemiddeld Hoogste punt: 440,22 m (Arnes) Laagste punt: 5,61 m (Roquetes) Aanwezig: fietsverhuur in Arnes, Horta de Sant Joan, Prat del Compte, Pinell del Brai, Xerta en Tortosa, picknickplekken, en wc’s op de stations

43

Reportaje España bonita

Voor levensgenieters en bollebozen

INDUSTRIEEL

TOERISME Hoe wordt appelcider gemaakt en pulpo gevangen? Hoe gebruikten Spanjaarden waterkracht en wonnen ze ijzererts? Spanje koestert zijn industriële erfgoed en oude ambachten. Eeuwenoude krachtcentrales en mijnschachten worden gerenoveerd en opengesteld voor bezoek. Ciderfabrieken en vissers gunnen toeristen een kijkje in de keuken. Industrieel toerisme bloeit in Spanje. In Groen Spanje staan daarin de mijnbouw en de visserij centraal. Tekst: Marlies Bavius en Marjan Terpstra

44

I

Industrieel toerisme is niet alleen leuk voor lekkerbekken die graag een hammenmakerij of bodega bezoeken maar ook geweldig voor kleine en grote bollebozen die bijvoorbeeld meer te weten willen komen over de bouw van een schip. Zo kun je in Spanje op bezoek gaan bij een scheepswerf, een windpark, een bodega, een museum over transport, een ijsfabriek of een smederij. Industrieel toerisme trekt niet alleen gezinnen met kinderen, maar ook studenten en professionals zijn welkom, zowel in het Spaanse binnenland als aan de kust of op de eilanden. Je kunt een fabriek of werkplaats bezoeken, maar er zijn ook veel aanvullende activiteiten, zoals proeverijen, verkoop van streekproducten en speciale routes. 

45

Reportaje España bonita

Vissers aan het werk in Galicië

Vissersdorpen

Wie Galicië zegt, zegt vis. Het hele leven van de mensen die wonen rond de mysterieuze rías staat in het teken van de vangst van vis en schelpdieren. De processies worden hier niet alleen in de straten gehouden, maar vissersschepen trekken er jaarlijks in colonne op uit om door de woeste baren verzwolgen vissers te groeten met een ererondje. Als je geluk hebt, kun je dat een keer meemaken. Je kunt het hele jaar, wel afhankelijk van de zee, voor €6 per persoon (minimum aantal deelnemers vijf) een wandelexcursie van 1½ of 2 uur maken vanuit Cambados en de vissers op schelpdieren aan het werk zien terwijl ze de delicatessen verzamelen die ’s avonds op je bord belanden. Onze favoriet: zamburiños, een soort jakobsschelpen, met knoflook, olie en peterselie, niet te versmaden! Die mag je echt niet overslaan als je in Galicië bent. Meer informatie: www.turgalicia.es of www.guimatur.org.

Pulpo met paprika

Ferrer∞ ia de Mirandaola

In de meeste dorpen en steden kun je ook de visafslag bezoeken. Een feestje als je een appartement huurt waar je zelf kunt koken. Opvallend zijn vooral de octopussen, die hier met tentakels en al in kokend heet water verdwijnen. Daarna worden ze in stukjes gesneden en bestrooid met paprikapoeder en zout op houten borden geserveerd. Het Galicische equivalent van de Hollandse bitterbal! Als je niet alleen meer wilt weten over vissersschepen maar ook houdt van oorlogsschepen, ga dan naar Ferrol. In de achttiende eeuw besloot Filips V de oorlogsvloot te versterken en koos hij, vanwege de goede geografische ligging, de riviermond van Ferrol als maritieme basis. Hij liet hier de modernste scheepswerf van Europa bouwen. Op bepaalde dagen, waaronder vakantieperiodes, kun je op afspraak voor €4 per persoon een bezoek brengen aan de overblijfselen uit die tijd. Het scheepsmuseum is het hele jaar door van dinsdag tot en met vrijdag gratis te bezichtigen van 9.30 tot 13.30 uur. Meer informatie: www.turgalicia.es.

Appelcider en waterkracht

Appelcider uit Asturifi

Even oostelijker, in Asturië, hebben ze weer hun eigen specialiteiten. Dé lekkernij van de Asturianen is appelcider. Een beetje restaurant heeft een home made fles op tafel staan. De fles wordt op flinke hoogte gehouden en dan wordt de cider ingeschonken. Het maken van appelcider is een lang en arbeidsintensief proces; de fermentatie alleen al duurt zes maanden. De appels worden in oktober geplukt. Van half mei tot begin september kun je gratis Bodega El Gaitero bezoeken op werkdagen van 10.00 tot 13.20 uur en van 16.00 tot 18.00 uur en op zaterdag alleen in de ochtend. De andere maanden van het jaar is er van donderdag tot en met zondag zo´n vijf keer per dag een bezoek van ongeveer een uur mogelijk. In het groene binnenland van Asturië kun je eindeloos wandelen en dan lunchen in een lokale uitspanning waar de cider rijkelijk vloeit. Bijvoorbeeld bij Teixois, zo’n 30 kilometer landinwaarts vanaf Ribadeo. In dit lieflijke landschap is het Conjunto Etnográfico de Teixois. Hier kun je zien hoe ingenieus het waterbeheer van de Asturianen eeuwen geleden al was: er is nog een prachtige oude molen, een aambeeld, een waterrad en een slijpsteen. Het aambeeld wordt al genoemd in documenten uit de achttiende eeuw. De molen en andere monumenten zijn dagelijks te bezichtigen. Entree €2,50.

Uniek mijnwerkersdorp Asturië is ook altijd een van de belangrijkste mijnstreken van Spanje geweest. Een van de meest bijzondere voorbeelden van industrieel erfgoed in deze regio is het mijndorpje Bustiello. Dit werd tussen 1890 en 1925 aangelegd door de

46

Sociedad Hullera Española, in die tijd een groot mijnbouwbedrijf. De kerk, de school, het monument, het ziekenhuis, de mijnwerkershuisjes, ze staan er nog steeds en kunnen op zaterdag en zon- en feestdagen onder leiding van een gids bezocht worden (voor €5 per persoon). In de maanden juli en augustus is een bezoek mogelijk van woensdag tot en met zondag. Opvallend aan dit dorp is de ongebruikelijke esthetiek van de architectuur. Het is het schoolvoorbeeld van industrieel paternalisme, waarbij mijnexploitanten behalve huizen ook scholen en gezondheidszorg voor de mijnwerkers en hun gezinnen regelden. In een van de huizen, het Casa de don Isidro, wordt uitgelegd hoe belangrijk dit mijngebied vroeger was en waarom dit dorp zo uniek is. In dezelfde streek kun je ook het Mijn- en Industriemuseum (MUMI) bezoeken, een van de belangrijkste Spaanse musea over de mijnindustrie. Wil je liever de natuur in en toch iets over de mijnen te weten komen, dan kun je een fiets huren en de steenkoolroute door de Valle del Candín of de mijnroute Jovellanos volgen.

Grotten en brandewijn Ook in Cantabrië leefde de bevolking jarenlang deels van de mijnindustrie. Hier kwam in 1978 een einde aan 120 jaar ontginningsindustrie van sfaleriet en galeniet. Deze heeft een onuitwisbaar stempel gedrukt op het huidige landschap en de dorpen. Dit is nog goed te zien in dorpen als Valdáliga, Bustri­guado, Labarces en Rábago. Iedereen hier heeft wel een (ver) familielid dat in de mijnen heeft gewerkt. In dit gebied werd rond 1908 de grot El Soplao ontdekt door mijnwerkers die een doorgang maakten. Het gangenstelsel is maar liefst 27 kilometer lang en bijna 10 kilometer daarvan is open voor publiek. Het is aan te raden om van tevoren te reserveren; kosten: €12 per persoon. Meer informatie: www.elsoplao.es. Een van de belangrijkste toeristische centra in het binnenland van Cantabrië is het bergdorpje Potes. Vanuit hier loop je zo de Picos de Europa in. Overal worden hier flessen orujo verkocht, een soort brandewijn gemaakt uit de destillatie van druivenrestanten na het maken van wijn. Je moet ervan houden en ertegen kunnen, want het goedje bevat 40 tot 60% alcohol. Ieder najaar wordt in Potes het Fiesta del Orujo gehouden. Orujo proeven en zien hoe het gemaakt wordt kan het hele jaar door gratis in de fabriek Sierra del Oso in Ojedo, 2 kilometer verderop.

IJzer smeden

Meer oude mijnen

Wil je weten hoe de aarde er 700 meter onder je voeten uitziet? In het Mijnpark in Almadén (provincie Ciudad Real) kun je de grond in. Tijdens een 2½ tot 4 uur durend bezoek loop je door de eerste etage van een mijngang, bezoek je de winningsputten en leer je hoe hier kwik werd gewonnen. Ook het Mijnmuseum van Escucha (provincie Teruel), geopend van dinsdag tot en met zondag, is een aanrader. In Andalusië was vooral de provincie Huelva vroeger een belangrijke mijnstreek. Hier wonnen voornamelijk grote Britse mijnbedrijven Spaanse mineralen. Je kunt hier bijvoorbeeld de Río Tinto-mijn bezoeken, waarschijnlijk de oudste mijn ter wereld. Er staat nog een prachtig victoriaans huis waar je ook in kunt en je kunt een tocht maken over de oude mijnspoorlijn door het veelkleurige maanlandschap. In de zomermaanden alle dagen van de week geopend en de rest van het jaar op zaterdag, zondag en feestdagen. Entree museum €4, treinexcursie €10, zie www. parquemineroderiotinto.com.

Ook Baskenland heeft een lang en bewogen mijnbouwverleden. Bilbao, nu dankzij het Guggenheim de stad van de kunst, was vijftig jaar geleden nog een stad vol zware industrie. Diep in het Baskische binnenland kun je de mijnen van Aizpea bezoeken. Hier werd al ijzererts gedolven in de elfde eeuw. Door de eeuwenlange mijnexploitatie is een speciaal landschap ontstaan: de IJzerberg die in het natuurpark Aizkorri Aratz ligt. In het informatiecentrum, dat het hele jaar open is, kun je zien hoe hier tot de sluiting van de mijnen in 1951 ijzererts werd gewonnen en hoe belangrijk de ijzerwinning was voor de Baskische bevolking. Een bezoek aan alle onderdelen van de IJzerberg kost €6,50. Er zijn nog veel mijngangen en ondergrondse spoorwegen. Slechts één gang is open voor publiek, de polborina. Als je wilt zien hoe er zes eeuwen geleden ijzer werd gesmeed, ga dan naar de Ferrería de Mirandaola in Legazpi. Het is de enige van zeven smederijen uit de vijftiende eeuw in Legazpi die nog open is. Begin negentiende eeuw sloot de smederij haar meer informatie deuren, maar in 1952 werd ze in oude glorie hersteld. Iedere over industrieel toerisme? eerste zondag in de herfst en winter en alle zondagen vanaf Kijk op http://blogsuitspanje.nl/2013/08/07/ april is de smederij weer in bedrijf.  een-industriele-rondreis-door-spanje/

Of stuur een mailtje naar [email protected].

España bonita

Het kasteel van Segovia stond model voor het Doornroosjekasteel van Disney

De Spaanse trots Werelderfgoedsteden

Spanje is samen met Italië en China het land met de meeste erfgoedplekken ter wereld. Het Alhambra in Granada is een van de bekendste erfgoedtrekpleisters. Maar er is veel meer, zoals de steden aan de Zilverroute, en ook op de eilanden Tenerife en Ibiza. En op slechts een halfuurtje van Madrid zijn twee juweeltjes met een indrukwekkende geschiedenis: Toledo en Segovia.

E

Tekst: marjan terpstra

Een stedentrip naar Madrid is prima te combineren met een bezoek aan een of meer erfgoedsteden met sprookjesachtige kastelen, indrukwekkende forten en adembenemende kathedralen. De Spaanse tgv, de AVE, brengt je nu in 26 minuten naar Segovia en in 33 minuten ben je in Toledo. Segovia verwierf rijkdom dankzij de schapen die de stad omringden. De bloeiende wolhandel leverde in de vijftiende eeuw zo veel op dat er een sprookjeskasteel, kleine stadspaleizen en een met goud geplaveide kathedraal verrezen. Toledo was eeuwenlang het bestuurlijke en religieuze centrum van Spanje en het kloppend hart van de Europese kunsten en literatuur. Als je nu door de straatjes van deze steden slentert, lijkt het of de tijd heeft stilgestaan. 

49

España bonita Santiago de Compostela

Oude koningsstad Toledo Miguel de Cervantes noemde Toledo ooit een ‘kostbaar juweel’ en dat is de stad nog steeds. Ontstaan in de krater van een vulkaan rijst Toledo hoog op boven de Taag, maar ligt toch in een dal. Door deze bijzondere setting was Toledo goed beschermd tegen aanvallen van buitenaf en daarom waarschijnlijk geliefd als zetel van de heersende machthebbers. De unieke ligging en de stadsmuren en -poorten, die deels nog steeds overeind staan, maakten Toledo tot een bijna onneembare vesting waar de cultuur eeuwenlang bloeide. Hier leefden christenen, Joden en Moren in redelijke harmonie met elkaar samen en voedden elkaar intellectueel. Dat is nog steeds te zien in diverse monumenten, waarin vaak elementen uit

de drie culturen zijn vermengd. Toledo was al de hoofdstad van de Iberische Carpetanen, die twee eeuwen voor onze jaartelling werden veroverd door de Romeinen. Onder de Westgoten werd Toledo opnieuw het centrum van de macht. De Moren vestigden er een onafhankelijk koninkrijk, de Taifa van Toledo, dat viel toen de christenen de stad veroverden.

Een roerig verleden In 1087 werd Toledo niet alleen de residentie van de koningen van Castilië, maar ook het kerkelijk centrum van heel Spanje. Toen Filips II in de zestiende eeuw Madrid als zijn residentie koos, verloor de stad zijn politieke betekenis. Sindsdien lijkt de tijd stil te hebben gestaan. De smalle

en steile straatjes en de pleinen zijn bezaaid met monumenten uit het roerige verleden. Het hele stadscentrum is dan ook tot nationaal monument verklaard.

Tarragona Salamanca

Segovia

Ávila Toledo Cáceres

Segovia’s sprookjeskasteel Segovia’s kroonjuweel is het sprookjesachtige middeleeuwse Alcázar dat naar verluidt de inspiratiebron vormde voor het Doornroosjekasteel van Disney. Het staat even buiten het centrum op de top van een heuvel, uitkijkend over de velden. Een deel van de originele muren uit de achtste eeuw is nog intact. Segovia werd rijk van de wolhandel in de vijftiende eeuw. In die tijd bouwden rijke textielmagnaten hier hun prachtige paleisjes en zetelden de Spaanse koningen in het

Mérida

Alcázar Romeins fort dat in de zestiende eeuw werd verbouwd tot paleis onder koning Carlos I. Vaak verwoest en weer opgebouwd, voor het laatst tijdens de Spaanse Burgeroorlog.

Cristóbal de La Laguna

De Bisagra-poort Prachtige toegangspoort die in 1550 werd herbouwd, met twee kloeke ronde torens bekroond met een tweekoppige adelaar, het symbool van Toledo. Bruggen De rivier de Taag wordt overspannen door een paar imposante bruggen.

50

Het fort van Toledo werd vaak verwoest

De indrukwekkendste is de met twee torens versterkte San Martín-brug, waar je overheen komt als je van het station naar de stad loopt. Santa María-kathedraal Volgens velen de mooiste kathedraal van Spanje met schilderijen van Goya, Rubens en El Greco. El Greco, huis en museum El Greco woonde van 1577 tot 1614 in Toledo. Een deel van zijn werk is hier te zien. Als het museum dicht is, ga dan naar de Santo Tomékerk, waar het beroemde doek De begrafenis van de graaf van Orgaz hangt.

Slapen De parador van Toledo, op een heuvel buiten de stad, biedt een prachtig panorama over het centrum. In het restaurant worden streekgerechten geserveerd. Een goedkoop alternatief is de jeugdherberg in het imposante kasteel San Servando, niet ver van het station. Hier heb je ook uitzicht op de stad en heb je al een bed met ontbijt voor €20.

Cuenca Ibiza/Eivissa

Córdoba



Toledo tips

Alcalá de Henares

13

De erfgoed steden In totaal zijn er in Spanje dertien erfgoedsteden die zijn verenigd in de groep Ciudades Patrimonio de la Humanidad de España. Deze groep bestaat sinds 1993 en zet zich in voor het behoud van het historisch en cultureel erfgoed en de promotie ervan. Toledo, Córdoba, Santiago de Compostela en Salamanca zijn wel de bekendste in dat rijtje, maar ook Alcalá de Henares, Ávila, Cáceres, Cuenca, Ibiza-stad, Mérida, San Cristóbal de La Laguna, Segovia en Tarragona zijn trots op hun verleden en willen dat uitdragen. En hoewel het strand in Spanje de grootste toeristenmagneet is, zijn ook deze steden populair. Jaarlijks trekken ze nu zo’n twintig miljoen mensen en dat aantal groeit gestaag. Daar doen ze ook van alles aan door promotie, grondige restauratie, het opzetten van bezoekerscentra en rondleidingen. Informatie: www.ciudadespatrimonio.org 51

España bonita

Más español

Alcázar. In de koningskamer van het kasteel hangen de portretten van alle Spaanse heersers tussen de achtste en vijftiende eeuw, van koning Pelayo, die de reconquista van de christenen op de Moren inzette, tot Johanna de Waanzinnige. Het oudste monument van de stad is echter het boven de huizen uittorenende aquaduct dat rond 50 voor Christus werd gebouwd om water uit de bergen naar de gegoede burgerij van de stad te vervoeren. Een geweldig indrukwekkend monument, dat samen met de mooie romaanse kerken, de magnifieke gouden kathedraal, het kasteel en de culinaire

geneugten die Segovia biedt, een dagtocht naar deze stad tot een groot feest maakt.

Zilverroute en party-eiland Een groot aantal erfgoedsteden ligt aan de Vía de la Plata, de Zilverroute, die voert van Sevilla naar Oviedo. Drie steden aan deze Romeinse ‘snelweg’ zijn nu door de UNESCO tot werelderfgoed verklaard: Cáceres en Mérida in Extremadura en de al eeuwen populaire studentenstad Salamanca. Alle drie een omweg waard! Als je geen omweg wilt maken en tijdens je vakantie toch wat van het Spaanse erfgoed wilt

Segovia tips Mesón de Cándido Legendarisch restaurant waar het beste speenvarken van het land geserveerd zou worden. Knapperig vanbuiten, zacht vanbinnen. Sophia Loren, Grace Kelly, koning Juan Carlos en Antonio Banderas gingen je voor. Het Alcázar Het sprookjeskasteel, compleet met ophaalbrug en slotgracht. Het was het zomerpaleis van de Castiliaanse koningen en zou zijn gebouwd op de plek waar ooit een Romeins fort stond. Het aquaduct Dit zou in het begin van onze jaartelling zijn aangelegd om vers water van de 19 kilometer verderop gelegen rivier de Acebeda

52

naar de stad te leiden. Een imposante herinnering aan het Romeinse verleden. Kerk van San Juan de Los Caballeros De laatste rustplaats van veel adellijke families. Nu is hier het Zuluoga-museum gevestigd, met keramiek en schilderijen. Door de hele stad zijn prachtige romaanse kerkjes, die soms nog als godshuis worden gebruikt, maar ook als cultureel centrum. Slapen San Antonio El Real is een oud klooster aan de rand van de stad. Prachtige locatie met stijlvol ingerichte kamers en originele details, zoals de oude kloostergang en vijftiende-eeuwse mudejarplafonds. Kamers vanaf €64 per nacht.

meepikken, ga dan naar Ibiza. Dit party-eiland heeft een zeer bewogen geschiedenis die je nog kunt zien in de hoofdstad, die al sinds 1999 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat. Een deel van de stad behoort tot de oudste stadskernen van Europa en werd in de zevende eeuw gesticht door de Carthagers. Een van de hoogtepunten is de ommuurde oude stad, D’alt Vila. In de dool­ hofstraatjes met witte huizen, blauwe deuren, bloembakken en wapperend wasgoed verstomt het lawaai van de benedenstad. Het uitzicht over de zee en dakterrassen is adem­ benemend. 

Ibiza D’alt Vila

Oefen je Spaans met deze g samenvattin

Ciudades Patrimonio de la Humanidad

El orgullo de España España es, junto con Italia y China, el país con el mayor número de bienes declarados Patrimonio de la Humanidad. De ellos posee un singular atractivo la Alhambra de Granada. Pero quedan muchos otros, como las a lo largo de la Ruta de la Plata, y también en las islas de Tenerife e Ibiza. Y a tan solo media hora de Madrid resplandecen dos joyas con una historia apasionante: Toledo y Segovia. Una escapada a Madrid se presta muy bien para combinar con una visita a una o más ciudades declaradas Patrimonio de la Humanidad, con castillos de ensueño, impresionantes fortalezas y magníficas catedrales. El tren de alta velocidad AVE te lleva en 26 minutos a Segovia y en 33 minutos te deja en Toledo.

Antigua sede real de Toledo Miguel de Cervantes se refirió a Toledo como una ‘joya valiosa’, y la ciudad sigue siendo digna de este calificativo. Toledo se originó en el cráter de un volcán, dominando desde lo alto el Tajo, a pesar de encontrarse en un valle. Gracias a esta situación extraordinaria, Toledo siempre ha estado al resguardo de los ataques externos y es probable que los reyes gobernantes establecieran por este motivo su sede en este lugar. La ubicación única de la ciudad, así como sus murallas y puertas, que en parte siguen en pie, hacían de Toledo una fortaleza prácticamente inexpugnable, donde la cultura tuvo oportunidad de florecer durante siglos. Aquí convivían cristianos, judíos y musulmanes en relativa armonía y se nutrían unos a otros intelectualmente. Esto todavía es visible en diferentes monumentos, que con frecuencia mezclan elementos de estas tres culturas.

El castillo de ensueño de Segovia La joya de la corona de Segovia es el fabuloso alcázar medieval en el que, según dicen, se inspiraron para el castillo de la Bella Durmiente de Disney. Se encuentra a poca distancia del centro en la cima de una colina, con vistas al campo. Parte de los muros originales del siglo XVIII permanecen intactos. Segovia se enriqueció con el comercio de lana en el siglo XV. En aquella época los adinerados del sector textil mandaron construir en la ciudad sus deslumbrantes palacetes y los monarcas españoles tenían su sede en el Alcázar. En el Salón Real del castillo cuelgan los retratos de todos los soberanos españoles que gobernaron entre el siglo VIII y XV, desde Don Pelayo, quien inició la Reconquista de los cristianos a los musulmanes, hasta Juana la Loca. Sin embargo, el monumento más antiguo de la ciudad es el acueducto, que se alza por encima de las casas, construido hacia el año 50 antes de Jesucristo para transportar el agua de las montañas a la clase media acomodada. Este impresionante monumento, junto con las hermosas iglesias románicas, la espléndida catedral dorada, el castillo y las delicias culinarias de Segovia, convierten la excursión a esta ciudad en una fiesta en toda regla. 

53

España bonita Reportaje

Catalonië

Tekst: catalan Tourist Board

Patronat de Turisme de la Diputació de Tarragona - Terres de l’Ebre

top 10 voor 2014

Catalonië is een van de populairste Spanje-bestemmingen van Nederlanders. Niet verwonderlijk, want het is dichtbij. De meesten gaan direct naar Barcelona of de kust. Eeuwig zonde, want het achterland is prachtig, uiterst gevarieerd en vaak fascinerend. Daarom: onze top 10 voor 2014.

54

55

España bonita

Een van de beste manieren om de mooie baaitjes en stranden te ontdekken is vanuit de zee.

Voor meer informatie zie www.enestartit.com.

3

18-22 juni La Patum Berga 31 augustus Diada de Sant Fèlix Vilafranca del Penedès

Elke Catalaanse plaats viert zijn eigen festa major, waarbij kosten noch moeite gespaard worden. Concerten, sardanas (volksdansen), habaneras, stadsreuzen, correfocs (vuurwerk)… en de ster van het feest: castells, menselijke torens die op het ritme van de gralla vanaf de grond worden opgebouwd. De traditie van de castellers ontstond eind achttiende eeuw in Valls aan de Costa Dorada en verspreidde zich langzaam over de rest van Catalonië. La Patum in de stad Berga is een spectaculair traditioneel Catalaans festival. Hier wordt een middeleeuws ritueel herbeleefd met vuur, muziek en dans. La Patum en de castells staan respectievelijk sinds 2008 en 2010 op de immateriële werelderfgoedlijst van de UNESCO. Een heel bijzondere ervaring is de Dia de Sant Jordi (23 april), de beschermheilige van Catalonië. Op die dag vullen de straten zich met kraampjes met boeken en rozen die de Catalanen elkaar als teken van liefde of vriendschap geven. Deze datum is door de UNESCO uitgeroepen tot Wereldboekendag.

Catalonië heeft heel wat kunstenaars voortgebracht, zoals Dalí, Miró en Gaudí. Ook Pablo Picasso liet hier zijn sporen na. Ook als je niet kapot bent van Dali’s werk, mag je de Triángulo de Dalí (Dalí-driehoek) eigenlijk niet missen als je in Catalonië bent. De route langs het werk van de surrealist Salvador Dalí voert langs het door hemzelf ontworpen Teatro-Museo Dalí in Figueras, het Casa-Museo in Port­ lligat, waar hij woonde met Gala, zijn vrouw en muze, en het Castillo de Púbol, het middeleeuwse kasteel dat hij schonk aan Gala en waar zij ook begraven ligt. Iets zuidelijker, aan de Costa Dorada, kun je de veel minder bekende Ruta del Paisaje de los Genios (landschap van genieën) volgen. Deze route voert langs de plekken die een inspiratiebron waren voor de schilders Pablo Picasso en Joan Miró, architect Antoni Gaudí en cellist, componist en dirigent Pablo Casals. Voor meer informatie zie www.salvador-dali.org en www.elpaisatgedelsgenis.cat.

4

Dwalen door Nationaal Park Aigüestortes Echt een andere kant van Catalonië zie je als je een paar dagen gaat wandelen in Nationaal Park Aigüestortes. Met zijn hoge bergen, meer dan tweehonderd poelen en meertjes en ontelbare riviertjes is dit een heerlijke bestemming voor wandelaars en gezinnen. Er lopen 26 wandelroutes van verschillende lengte en moeilijkheidsgraad door het gebied van Aigüestortes en langs het meer van Sant Maurici. In de dorpjes Espot en Boí is informatie te krijgen over het park en de routes. Er zijn daar ook gidsen die hun diensten aanbieden. Je kunt een stevige wandeling combineren met een bezoek aan de bergdorpjes in de Vall de Boí, met de grootste concentratie romaanse architectuur in Europa! Maar liefst acht kerken en een kapel staan er op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Een absoluut meesterwerk is de Pantocrator in de Sant Climent in Taüll,

GettyImages

56

1

Land van feesten en tradities

Dalí, Miró, Picasso en Gaudí

Agència Catalana de Turisme - Nano Canas

14-24 september Santa Tecla Tarragona 19-25 september Festes de la Mercè Barcelona

Naast de bekende massaal bezochte stranden biedt de Costa Brava betoverende plekjes. Een van de beste manieren om de mooie baaitjes en stranden te ontdekken is vanuit de zee. Op ongeveer een kilometer voor de kust van L’Estartit bevinden zich de Medes-eilanden. Deze kleine archipel is een van de belangrijkste maritieme natuurreservaten in de westelijke Middellandse Zee en een ideale plek om te duiken. Duikschool L’Estartit-Illes Medes geeft cursussen en organiseert begeleide duiktrips.

S. Coll. Arxiu d’Imatges Patronat de Turisme Costa Brava Girona

2

Festes majors die je niet mag missen

Duiken bij de Medes-eilanden



57

España bonita

Je kunt hier zelfs luchtballonvaarten maken, een perfecte manier om in de kraters te kijken!

Foment Toerisme Val d’Aran - Mikael Helsing

5

van wijntoerisme is er van alles te doen: breng een bezoek aan de bekende bodega’s van Freixenet, Codorniu of Torres, of waan je wijnboer voor een dag door mee te draaien in het wijnproces! Voor meer info zie www.turismepriorat.org en

Skiën en smullen

8

D. Ruano - El Cellar de Can Roca, Girona

Gastronomisch gezien is Catalonië bijzonder compleet; het heeft restaurants van wereldformaat, de allerbeste producten en een diepgewortelde culinaire traditie. El Celler de Can Roca in Gerona is in 2013 door het Britse Restaurant Magazine uitgeroepen tot beste restaurant van de wereld de place to be voor de echte foodies. Het geheim van de gebroeders Roca is dat ze toveren met smaken die iedereen kent. Uitgangspunt zijn lokale producten, wat niet verbaast met de zee, bergen en vruchtbaar land zo binnen handbereik. Maar ook exotische producten vormen een grote inspiratiebron. Puntje om rekening mee te houden: de wachtlijst kan wel oplopen tot een jaar, dus reserveer op tijd! Voor meer info zie www.cellercanroca.com.

7 58

Land van wijn en cava Catalonië telt in totaal elf denominaciones de orígen, kwaliteitswijngebieden. De bekendste is de DOQ Priorat in het binnenland van de Costa Dorada. De wijnstokken in deze bergachtige en droge streek geven uitmuntende druiven. Hier kun je lekker uitrusten in een landelijke B&B, wijn drinken, streekgerechten proeven en via wandel- en fietspaden de omgeving verkennen. Iets verder naar het noorden, tussen Tarragona en Barcelona, ligt de DO Penedès tussen de zee en de bergen. De ster van deze zone is cava, hoewel er ook andere goede wijnen vandaan komen. Op het gebied

In het vulkanisch natuurpark van La Garrotxa zijn veertig vulkanische kraters en meer dan twintig basaltlavavelden. Het kan je als toerist de kriebels geven, maar wees gerust: de laatste uitbarsting was dertienduizend jaar geleden. Dit is een geweldig gebied om te wandelen of fietsen en van de natuur te genieten. Je kunt hier zelfs luchtballonvaarten maken, een perfecte manier om in de kraters te kijken! Wat je hier echt niet mag missen, zijn het beukenbos La Fageda d’en Jordà en het middeleeuwse dorpje Besalú met zijn twaalfde-eeuwse brug. Het gebied van La Garrotxa staat ook bekend om zijn ‘vulkanische keuken’. De vulkaangrond is rijk en vruchtbaar, waar de lokale keuken absoluut zijn voordeel mee doet! Voor meer info zie www.cuinavolcanica.cat.

9

De rijstvelden van de Ebro Delta Wie Catalonië bezoekt, zal versteld staan van de diversiteit in het landschap. In het uiterste zuiden van Catalonië bevindt zich de delta van de rivier de Ebro, met een oppervlakte van ongeveer 320 km². Hier vind je zoutmoerassen, maagdelijke stranden, de pijlvormige vuurtoren van El Fangar en rijstvelden. Vogelaars kunnen hier meer dan driehonderd vogelsoorten spotten. Het landschap is volledig vlak, dus perfect om er op de fiets op uit te gaan! Voor meer informatie zie www.terresdelebre.travel.

10

Formule 1: Gran Prix van Spanje 2014 Agència Catalana de Turisme, Foto Tecnia Fotografs

Patronat de Turisme de la Diputació de Tarragona - Terres de l’Ebre

Het beste restaurant ter wereld

De slapende vulkanen van La Garrotxa

Patronat de Turisme de la Diputació de Tarragona - Terres de l’Ebre

Heb je al eens geskied in Catalonië? Baqueira Beret is het beste skigebied van Spanje. De cijfers spreken voor zich: hoogteverschillen van 1000 meter, een gebied van 1922 hectare met meer dan 120 kilometer aan skipiste en nog eens 14 kilometer aan paden. Het skigebied bevindt zich in het prachtige Val d’Aran op de noordelijke helling van de Catalaanse Pyreneeën, waardoor er een lange periode fantastische sneeuw ligt. Er worden hier ook excursies georganiseerd op sneeuwschoenen, sneeuwscooters, honden- of paardensleeën en als je een echte durfal bent kun je hier heliskiën! Na een intensieve dag in de sneeuw is het heerlijk genieten van de fantastische lokale keuken in een van de vele dorpjes in de vallei.

www.enoturismepenedes.cat.

Voor meer info zie www.baqueira.es.

6

J. Pérez. Arxiu d’Imatges Patronat de Turisme Costa Brava Girona

boordevol middeleeuwse religieuze symboliek uit de twaalfde eeuw. Het is overigens een kopie. Het originele schilderij kun je zien in het Museu Nacional d’Art de Catalunya (MNAC) in Barcelona.

Als je van racen houdt, moet je hier zeker naartoe! Elk jaar organiseert het Circuit de Barcelona-Catalunya een Gran Prix van het Europese Formule 1-racen. In 2014 staat deze op de agenda van 9 tot 11 mei. Het Circuit de BarcelonaCatalunya is een begrip in de racesport. De mooiste evenementen om mee te maken zijn de Formule 1 en het WK motorracen. Maar ook de rest van het jaar kunnen racefans hun hart ophalen tijdens bezoekjes aan de boxen, de paddock en de viprooms. En je kunt hier bovendien zelf komen rijden, in je eigen raceauto, op een motor, in een Ferrari of zelfs in een Formule 1-auto. Voor meer info zie www.circuitcat.cat. 

59

Een taal beheersen kun je vergelijken met het bereiden van een gerecht. Je hebt een recept nodig (grammatica), ingrediënten (woordenschat), een kok (een goede leraar), een finishing touch (uitdrukkingen en spreekwoorden) en je moet weten hoe je het gerecht moet opdienen (cultuur en omgangsvormen). Débora López Ródriguez is onze ‘kokkin’ en leert je de fijne kneepjes van het Spaans. Als je deze uitdrukkingen zo uit je mouw kunt schudden, maak je zeker grote indruk op je Spaanse gesprekspartners!

¡No me eches flores! Deze uitdrukking kun je in het Spaans gebruiken als je je ongemakkelijk voelt als iemand je complimentjes geeft.

Woordenschat no niet me (naar) mij eches gooi (jij) flores bloemen

Spanjaarden zijn erg bescheiden als het gaat om het in ontvangst nemen van complimenten, ze vinden het moeilijk om een compliment te accepteren en zullen het compliment gelijk wegwimpelen. Dit komt ten goede aan de communicatie want als je het compliment direct accepteert met gracias valt het gesprek gelijk dood. Het compliment wordt door de Spanjaarden meteen gebagatelliseerd zodat ze de kans krijgen om aan hun gesprekspartner uit te leggen hoe ze het allemaal bereikt hebben. Als gevolg hiervan krijgen ze natuurlijk nog meer aardige woorden te horen. In de Spaanstalige wereld bestaat een apart soort compliment: de piropo. Dit is een poëtische en vindingrijke zin die zowel in Spanje als Latijns-Amerika meestal tegen vrouwen gezegd wordt om hun schoonheid te prijzen. Een piropo is niet hetzelfde als een compliment (cumplido). Terwijl je met een cumplido een reactie wilt veroorzaken bij de ontvanger, wil iemand met een piropo slechts zijn bewondering kenbaar maken over de schoonheid van de vrouw, zonder een antwoord te verwachten. Een piropo is bijvoorbeeld: ¡Me gustaría ahogarme en el mar de tus ojos! (‘Ik zou willen verdrinken in je ogen!’) . Terwijl een cumplido veel simpeler is: ¡Qué ojos tan grandes tienes! (‘Wat een grote ogen heb je!’).

Heb je vragen over de Spaanse taal? Stel ze aan Débora via www.facebook.com/espanaymas. Kijk voor meer spreekwoorden op Débora’s blog spaansecultuurentaal.blogspot.nl. Débora geeft Spaanse les in Haarlem, zie www.espanoluniversal.nl

60

Estudiar español

Los españoles son muy modestos a la hora de recibir cumplidos, les es muy difícil aceptar un cumplido y de inmediato le quitarán importancia. Debido a esto la conversación no finaliza con un simple ‘gracias’. El español descalificará el cumplido de inmediato lo cual le da la oportunidad de explicar a su interlocutor como ha sido capaz de conseguir la situación merecedora del cumplido. Esto tiene como consecuencia la pronunciación de más alabanzas. En el mundo hispano existe un tipo de cumplido muy especial: el piropo. Se trata de una frase poética e ingeniosa que tanto en España como en América Latina se les suele decir a las mujeres para alabar su atractivo. Un piropo no es lo mismo que un cumplido. Mientras que la emisión del cumplido tiene como objetivo provocar una reacción en el destinatario, el piropo es una manifestación acerca de la admiración de la belleza de la mujer sin esperar reacción alguna de la misma. Un ejemplo de un piropo sería: ¡Me gustaría ahogarme en el mar de tus ojos! El cumplido sería mucho más sencillo: ¡Qué ojos tan grandes tienes!

En boca cerrada no entran moscas Bovenstaande Spaanse uitdrukking wordt gebruikt als je je mening ongevraagd kenbaar maakt of als je je mond voorbij hebt gepraat. In Spanje geven familie, vrienden en kennissen graag ongevraagd hun mening over privézaken zoals relaties, uiterlijk, werk of economische omstandigheden. Je bent pas echt geaccepteerd in de Spaanstalige gemeenschap als vrienden en kennissen zich bepaalde vrijheden permitteren die door buitenstaanders als brutaal en bemoeizuchtig geïnterpreteerd kunnen worden. Juist omdat ze om je geven hebben zij hun mening paraat, al kunnen ze soms beter zwijgen. Deze bemoeizucht valt ook ouders vaak ten deel. Opvoeding van de kinderen is in Spanje niet alleen de taak van de ouders maar ook van de familie en zelfs van de hele gemeenschap waarin de kinderen opgroeien. Het is bijvoorbeeld gebruikelijk dat kinderen op straat worden aangesproken op hun gedrag door een passant als ze iets verkeerds hebben gedaan of hebben gezegd. Dit zou in Nederland veel minder snel geaccepteerd worden door de ouders. Maar ook in Spanje kun je te ver gaan en kunnen je uitspraken je in de problemen brengen. Als iemand je dan op het hart wil drukken dat je maar beter kunt zwijgen zegt hij: ‘En boca cerrada no entran moscas’. Woordenschat en in boca de mond cerrada gesloten no niet entran zij komen binnen moscas vliegen (insecten)

En España a la familia, a los amigos e incluso a los conocidos les encanta dar su opinión acerca de temas privados como puedan ser las relaciones sentimentales, el aspecto físico, la situación laboral o económica sin que se les pregunte. Cuando una persona es aceptada en una comunidad hispanohablante, las personas de su entorno se toman ciertas libertades que a su vez podrían ser interpretadas por una persona ajena como muestra de descaro y entrometimiento. Si a alguien le importas tiene su opinión al pie del cañón aunque a veces sería mejor que callara. Un ejemplo de este aceptado entrometimiento lo experimentan los padres de los niños ya que educar a los niños en España no es únicamente tarea de los padres sino también de la familia y de toda la comunidad en la que viven. En España es habitual que los niños sean corregidos en su comportamiento en la calle por gente que pase casualmente por el lugar, cosa que en Holanda sería menos aceptado por los padres. También en España se puede uno pasar de la raya a la hora de dar su opinión, en estos casos la persona aludida te podría invitar a callar utilizando la expresión ‘En boca cerrada no entran moscas’. 

61

Leer SpaanS in Spanje

en ontdek de SpaanSe Steden die tot het WereLderfgoed behoren

Me gusta

Felle contrasten

D

at lam, ach, dat lam! Het was dood en overleden en levenloos maar vond een hemelse bestemming in mijn hart - nou ja, mijn maag - na een korte passage op het grillrooster van de dorpskroeg van Yegen, boven een hellegloeiende berg houtsintels, gewoon in de open en blote haard. Februari was het, buiten dwarrelde de sneeuw die me mijn schoenen zou gaan kosten, en binnen schoven we aan voor een zins- en zielsbegoochelende maaltijd van de allersimpelste soort. Chips op tafel, olijven, tortilla met courgette. En het lam, mootjes en stukjes, koteletjes en plakjes, recht Moderniteit van het rooster mijn bord op. Alleen de scheut wijn die de waardin me en tradities, kloeke als aperitief had ingeschonken viel uit oud en de toon. Daar zat de traditie hinderlijk nieuw naast in de weg, roestend, sukkelig rood met elkaar, ingevallen wangen, voortijdig grijs, ik vond knokig, boers en kromgebogen. ze in de Terwijl er op de hellingen van de AlpuAlpujarras jarras om ons heen moderne, vineuze wondertjes worden verricht! Dat bewezen de flessen die Nelleke Maris en Dick Speelpenning van Granada Wijnen als antwoord opentrokken, subiet, naast de chips en dat goddelijke lam. Het gaat namelijk verdraaide goed met de Spaanse wijn. De rode, de witte, de cava’s en de rosado’s, ze flonkeren van levenslust. Vraag een brochure aan met de kortingscode EYM en maak kans op een paella-pakket t.w.v. € 25! Tevens ontvang jij of een vriend(in) met deze kortingscode standaard 10% korting op je cursus.

Gratis paella-pakket kortingscode EYM

Voorwaarden: Geef duidelijk de kortingscode aan. Wij nemen contact op met de winnaar vóór 1 april 2014.

De volgende dag bezocht ik enkelen van de wijnkar­ trekkers, gedreven types die hun kelders vol hadden staan met roestvrij staal en moderne installaties. Daar gebeurt het, daar verdedigt Spanje zijn eigen, unieke hoek in de internationale wereld van wijn. Waarna ik een uur later zag hoe Pepe Múñoz zijn hammen in het zout zette zoals zijn bet-betovergrootvader dat ook deed. Sí señores, het leven bestaat uit keuzes maken. Wat bij ham niet nodig is, is het wel bij wijn. Moderniteit en tradities, oud en nieuw naast elkaar, ik vond ze in de Alpujarras. Het verbaasde me niet. Felle contrasten, dat is Spanje, dat is het Spaanse eten, de Spaanse wijn, het Spaanse leven.  Onno Kleyn is culinair journalist. Schrijven over smaak, eten en wijn is zijn lust en zijn leven. Hij heeft een vaste rubriek in de Volkskrant en is auteur van meer dan 40 culinaire boeken. In deze column schrijft

sinds 1986

hij over Spaanse heerlijkheden. De wijnen van Granada Wijnen kun je proeven op de Vakantiebeurs van 15 t/m 19 januari.

[email protected]

|

www.donquijote.nl |

010 - 476 35 33

6363

Entrevista

Ingrid Lackroy

Flamenco maakt alles mogelijk Een flamencodansschool, een flamencokoor en nu ook flamencoreizen. Ingrid Lackroy raakte tijdens haar studie antropologie besmet met het flamencovirus en is sindsdien een van de belangrijkste ambassadeurs van feestelijke flamenco in Nederland. Dit jaar gaat ze reizen organiseren naar Spaanse feesten. ‘Ik haalde Spanje eerst altijd naar Nederland, nu wil ik Nederlanders naar Spanje brengen.’ Tekst: Marjan Terpstra

64

65

Reportaje

Concurso

Win

een weekend in valencia! Blader door dit nummer van España & más en geef je antwoorden op de vragen via [email protected]. Onder de goede inzenders verloten we een verblijf voor een weekend Valencia, aangeboden door B&B Valencia Mindfulness Retreat.

F

lamenco is volgens Ingrid een van de fijnste manieren om écht contact te leggen met Spanjaarden, ook als ze in een feestroes zijn. ‘Als je de Feria de Sevilla in je eentje bezoekt, kijk je je ogen uit, maar je hebt niet het gevoel dat je echt deelneemt. Je staat aan de zijlijn. Omdat ik sevillana’s dans en zing, en ook in mijn flamencojurk rondloop, maak ik sneller contact. Flamenco is dan een soort haarlemmerolie die alles mogelijk maakt. Vorig jaar zijn we met ons hele koor, 28 mannen en vrouwen, naar het jaarlijkse feest in El Rocío geweest. Ons optreden op de nationale radio was een enorm succes en sindsdien zijn we wereldberoemd in Spanje.’

Zigeunerdans in Carmen Lackroys flamencocarrière kende een vliegende start. Ze volgde tijdens haar studie antropologie flamencolessen in Amsterdam en werd toen gevraagd als danseres voor de opera Carmen in Ahoy. ‘Dat was een geweldige ervaring. We waren ingehuurd voor een zigeunerdans maar werden vervolgens overal ingezet als figurant. Dat was echt te gek. “Willen de dames van de figuratie niet meer meezingen!” riepen

66

ze dan als we ons lieten meeslepen.’ Ze had zo de smaak te pakken dat ze samen met Duende aan de Lindengracht cursussen bulerías de Jerez en de eerste Spaanse feria op de Lindengracht ging organiseren. Via een vriendinnetje dat bij een zigeunerfamilie in Andalusië had gewoond, kwam ze ook bij een flamencokoor terecht, waar ze haar man, gitarist en acteur Chris Vinken, leerde kennen.

Gezelschapsspel Samen zijn Vinken en Lackroy nu de drijvende kracht achter het vrolijke en bont uitgedoste Coro del Campo. Feestvieren, dat is het mooiste van de flamenco volgens Lackroy. ‘Ik vind flamenco leuker als gezelschapsspel dan als podiumkunst. Het is een sociaal bindmiddel. Het gaat om interactie, elkaar aanmoedigen. De Spaanse feesten, bijvoorbeeld San Juan in Alosno, de bakermat van de fandango, laten mijn cultureel antropologisch hart sneller kloppen. Jonge mannen, of het nou stoere punkers zijn of brave nerds, ze lopen allemaal mee in de processie met belletjes aan hun voeten. Ze dansen de hele dag op hetzelfde ritme van de bezwerende klanken van trommel en fluit. Zo nu en dan versnelt het ritme

en gaan de castagnetten met lintjes de lucht in. Heel erg vermoeiend, enorm fascinerend en het toppunt van gemeenschapszin.’

Feestreizen Het bezoek met haar koor aan El Rocío vorig jaar was een van de hoogtepunten voor Lackroy. Het bracht haar op het idee dat ze dergelijke reizen met haar kennis en ervaring ook voor anderen kan organiseren. Niet meer de Spaanse cultuur naar hier brengen, maar Nederlanders naar de Spaanse cultuur. De échte, en dan niet langs de zijlijn maar ermiddenin. ‘Ik wil mensen meenemen naar de Semana Santa in Sevilla, de Feria de Sevilla en de Romería del Rocío. Ik regel dan uitnodigingen zodat we ook echt naar binnen kunnen overal. Iedereen die meegaat, krijgt eerst een gedegen theoretische maar vooral heel gezellige informatieavond. Om te weten waar we naartoe gaan, wat we gaan doen, en wat er zo verschrikkelijk leuk en belangrijk aan is. En misschien ga ik iedereen eerst een paar danslessen geven. Want het allerleukste is: iets van hun eigen cultuur teruggeven aan de supergastvrije Spanjaarden.’  Meer informatie: www.viajesfestivos.nl

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Waar staat het laatste woonhuis van César Manrique? Welke stad in Spanje moet je volgens Ernest Hemingway beslist gezien hebben? Hoe maak je mojo verde? Wat is La Patum? Hoe noemde Cervantes Toledo? Wat is orujo?

de prijs

Waarvoor wordt ocal olijfolie gebruikt?

Drie overnachtingen in een bijzonder rustige twee­ persoonskamer (inclusief luxe cava-ontbijt) in Valenci­a Mindfulness Retreat, Valencia’s best beoordeelde bed & breakfast. Dit unieke verblijf bevindt zich midden in het historisch centrum van de bruisende stad Valencia, op een steenworp afstand van het centrale Plaza de la Virgen. Valencia Mindfulness Retreat combineert mind­ fulness met wellness, zoals een ontspannende massage en yoga, pilates en geleide meditaties. Vrijheid, blijheid, alles kan en niets is verplicht.

Hoe heet de nieuwe roman van Isabel Allende?

B&B Valencia Mindfulness Retreat www.valenciamindfulnessretreat.org

Wat is volgens Dagmar Lap het leukste pleintje van Gràcia? Wat is de beste beoordeelde bed & breakfast van Valencia?

Bonusvraag

Welk artikel of welke rubriek van España & más vind je het leukst en waarom?

Voorwaarden: Aankomst op vrijdag of zaterdag. Op basis van beschikbaarheid. De prijs is exclusief vlucht. Prijs is niet in te wisselen voor contanten. Aanbod niet geldig tijdens Las Fallas. Bij deelname zal B&B Valencia Mindfulness Retreat je e-mailadres ontvangen. Inzenden voor 1 maart 2014.

67

Reportaje

Sierras de Cazorla

Natuurpark

met een gouden

randje De steden Jaén, Baeza en Úbeda zijn het neusje van de zalm voor liefhebbers van monumenten. Het aangrenzende grote natuurpark Sierras de Cazorla, Segura y Las Villas is dat voor wandelaars. Je kunt hier dagenlang opgaan in de overweldigende natuur en ervoor, erna en tussendoor eeuwenoude cultuur snuiven in de schitterende steden.

Tekst en foto’s: karin anema

68

69

Reportaje

W

ie kent niet de prachtige decors van het sprookje La belle et la bête, verfilmd door Jean Cocteau? Het is het kasteel van Santa Catalina, dat midden in een zee van olijfbomen ligt en boven de stad Jaén uittorent. Hier flaneren, picknicken en trouwen de bewoners. Aan de ene kant is er een weids uitzicht over 65 miljoen olijfbomen. Aan de andere kant zijn er bergen. Toen de Moren hier in de middeleeuwen woonden, heette de stad Yayyan, dat ‘waar de karavaan tussen Toledo en Córdoba stopt’ betekent. Dertig jaar geleden zag een bewoner een stervormige opening in het wegdek. De dicht gemetselde kelder werd uitgegraven en ziedaar: een Moors badhuis - een van de grootste in Europa.

Olijvendates

Wat zouden de steden Jaén, Baeza en Úbeda zijn zonder olijfgaarden? De olijventeelt heeft hier de levensstijl en het landschap sterk beïnvloed. In de oogsttijd zijn de straten leeg: de bewoners van a la aceituna. Het ritmische slaan van de stokken tegen de takken is nog altijd te horen, ondanks de schudmachines die het oogsten deels hebben overgenomen. Nog steeds rapen de vrouwen de olijven van de grond. ‘Terwijl de oogst wordt binnengehaald, ontstaan de bruiloften,’ zo zegt men hier. ‘Wie niet bij de oogst is, wordt niet verliefd.’ En ‘Wie moeder wil worden, moet naar de olijfbomen gaan.’ ‘De waarheid en olijfolie komen altijd bovendrijven,’ zegt olijfboer Pepe, terwijl hij zijn zoontje een broodje met olijfolie toesteekt. Waar je ook gaat eten in de provincie Jaén: de ober schenkt olijfolie over de gerechten alsof hij met een gieter uitgedroogde plantjes bewatert. Ik laat me de met olie besprenkelde salmorejo, een dikke gazpacho, en ajo blanco, amandelsoep met veel knoflook, eiwit en olijfolie, prima smaken. En nu ik me toch onderdompel in de olijven, neem ik als dessert ijs met aardbeiensaus en olijfolie en daarna olijfolie-ijs.

Cazorla is een goede basis voor wandelingen

Verleden is toekomst

De toekomst van Úbeda is het verleden 70

Regisseurs zijn voortdurend op zoek naar het ideale decor voor hun beelden. Een nostalgisch middeleeuws plein is niet zo makkelijk te vinden. Maar de werelderfgoedsteden Baeza en Úbeda zijn pronkjuwelen in die zin. Jaén, Baeza en Úbeda zijn grotendeels ontworpen door de zestiende-eeuwse architect Andrés de Vandelvira. Zijn handtekening is herkenbaar aan de symmetrie en harmonie en aan de Italiaanse invloeden, waardoor sommige gebouwen doen denken aan het Pantheon in Rome. De grote paleizen in buurstad Úbeda getuigen van de rijkdom van machtige families die er in de zestiende eeuw fortuin maakten met de handel in wol, katoen, textiel, graan en de mijnbouw. Gevolgd door olijfolie. Ruim twee jaar geleden werd in de stad een verrassende ontdekking gedaan. Een projectontwikkelaar die op een straathoek in het hart van de stad appartementen en een parkeergarage wilde bouwen, stuitte op iets merkwaardigs. Met particulier geld werd in een paar jaar tijd de immense synagoge La Sinagoga del Agua uitgegraven. ‘De toekomst van Úbeda is het verleden,’ zo zegt de betrokken archeoloog. In 1290 woonde hier een groep Sefardische Joden, die later naar Marokko uitweek. Vanaf het hooggelegen Baeza reikt het uitzicht over de vallei van de Guadalquivivir - vol olijfboomgaarden - tot aan de Sierra Nevada. Toen schrijver en dichter Antonio Machado de stad, waar hij jarenlang had gewoond, in de rouw over zijn jong gestorven vrouw verliet, schreef hij: ‘Platteland van Baeza, ik zal van je dromen als ik je niet langer zie!’ 

Baeza is een prachtig filmdecor

71

Reportaje

Het stadje, gebouwd op de flank van een kloof, is een labyrint van smalle en steile straatjes

72

Reportaje

Drie weken wandelen Op een steenworp afstand van de steden ligt een bijzonder nationaal park verscholen. Het grootste van Spanje en het minst bekende: Sierras de Cazorla, Segura y Las Villas. Een verrassing voor natuurliefhebbers en wandelaars. Uitvalsbasis is het dorp Cazorla. Vanuit hier heb je een panoramisch uitzicht op de grillig gevormde bergtoppen, het middeleeuwse kasteel en de renaissancekerk. Het stadje, gebouwd op de flank van een kloof, is een labyrint van smalle en steile straatjes. De huizen staan pal op elkaar. De rivier in de diepte is omzoomd door boomgaarden met granaatappels, vijgen en druiven. Recentelijk is de GR 247 opgeleverd: een route van in totaal 21 dagen, die via alternatieve afsteekroutes is in te korten. Aan het begin en aan het einde van elke etappe is accommodatie, variërend van een camping tot een parador. Vaak is het een opgeknapte boshut. Aan het begin van de GR 247, die ik met gids Joaquín wandel, zijn de oude graanmolens stille getuigen van de tijd dat men het hier nog van graan en niet van olijfolie moest hebben. We laten de olijfgaarden als een grof breiwerk achter ons en gaan de grillig gevormde rotswanden voor ons tegemoet.

Handelswegen en bosbouwpaden De GR 247 is een historische route. Sommige delen van het pad zijn oude cañadas, handelswegen: eeuwenlang liepen vrouwen van het ene naar het andere gehucht om goederen te ruilen. Andere gedeelten zijn oude bosbouwpaden. Piñeros duwden de gekapte boomstammen met stokken de rivier af. Ook werd hars uit de pijnbomen gewonnen en gebruikt om schepen waterdicht te maken. Dan waren er nog de peluseros: korstmosverzamelaars die mos verkochten aan de parfumindustrie. Met het korstmos kon de geur van het parfum vastgehouden worden. Ten slotte waren er de sequeros: de mensen die pijnboompitten droogden. Oude beroepen, oude inheemse kennis. We staan op met het gebrul van bronstige herten. Onderweg zien we herten, marters, roofvogels en zelfs wilde bosvarkens met een groepje gestreepte jongen het bos in rennen. De geur van lavendel en wilde tijm is alom aanwezig. Natuurfilmer Felix Rodríguez de la Fuente, die in de jaren zeventig het symbool was van alles wat de natuur betrof, heeft in zijn documentaire El hombre y la tierra een aantal hoofdstukken aan Sierras de Cazorla gewijd. Hiermee is het natuurbewustzijn van de Spanjaard ontwaakt. Sierras de Cazorla maakt dankbaar gebruik van de goede naam van deze oude bezoeker.

Van oudsher werden daar huwelijken bekokstoofd. Met de huidige uittocht van jongeren uit de kleine dorpen is het voor overblijvende meisjes wachten op de zomer, als kinderen en kleinkinderen naar de tweede woning van de familie komen.

Berggeheimen In Pontones, waar de rivier Segura doorheen stroomt, zet de barman een grote schaal met choto frito con ajos (een traditioneel gerecht) op tafel. Met Pilar en Caspar eten we er met zijn allen uit, met de hand. Pilar en Caspar komen uit Córdoba. Al heel lang waren ze van plan een huis in Pontones te kopen, ook al is het dorp in de wintermaanden van de buitenwereld afgesneden door sneeuwval. Ondanks de leegstand stond er echter niets te koop. Een kwestie van traditie… Tot er een oude dekenfabriek te koop kwam, die ze verbouwd hebben tot een hotel. In het intieme dorpje zijn nog drie bars. In het hoge gedeelte van het dorp woont vrijwel geen mens meer sinds de laatste bar gesloten is. Het sluiten van de bar is de dood van een dorp. Want dagelijks gaan de mannen naar de bar, zegt Caspar. Om terug te gaan naar Cazorla nemen we de auto en rijden daarmee door het derde berggedeelte: Las Villas. Dit is het meest geïsoleerde deel. Hier zijn in de jaren zeventig hippies uit Duitsland, Nederland, Engeland en België neergestreken. Gids Joaquín kent ze als klant in zijn kruidenwinkel. Als hij begint te vertellen, blijk ik nog lang niet alle geheimen van de bergen te kennen.  Met dank aan: www.spain.info/nl, www.vueling.com (vliegtickets Amsterdam-Málaga en Granada), www.sierrasdecazorlaseguraylasvillas.es (kaart, routes en uitgebreide informatie GR 247), www.turisnat.es (voor gidsen en avontuurlijke activiteiten), www.andalucia.org, www.dipujaen.es

Saber MÁs cazorla

Transhumancia

Bezienswaardigheden

grootste en gaafste blootge-

Restaurante El Cruce (in

www.calabazaynueces.com

Het tweede deel van het natuurpark - Segura - kondigt zich aan door het geklingel van schapenbellen. Hier zijn geen kliffen meer maar is het landschap vlak, weids en kaal. De geërodeerde stenen maken het tot een maanlandschap. In Segura is nog een handvol herders die met hun kudde naar de Sierra Morena in het noordoosten trekken. Twee keer per jaar, ruim tweehonderd kilometer in tien dagen. Sinds een aantal jaren neemt Pedro Pérez tegen een onkostenvergoeding toeristen mee, die een handje helpen. Pedro wordt emotioneel als hij ziet wat zo’n tocht met de mensen doet. En met hem. ‘Het doet me goed als ik zie dat ik supporters heb om ons erfgoed te behouden.’ Op Pedro na komen we niemand tegen. Tot we de jonge vrouw Marievi ontmoeten op de top Las Banderillas (1993 meter). Vanuit een oude refugio werkt ze hier als brandweerwacht. Iedere week twee dagen en nachten. In de winter doet ze seizoensarbeid in de olijvenoogst. ‘Met mijn opleiding zou ik op kantoor kunnen werken, maar als dochter van een herder uit Hornos wil ik alleen maar in de openlucht zijn.’ Het gesprek komt op de oude dorpsbron: la fuente y el mozo.

In Úbeda Recentelijk

legde hamams van Spanje.

Hornos del Segura), eten

Pontones Slapen in een ver-

opgegraven grote synagoge

De kathedraal is zowel vanbin-

op terras

bouwde oude dekenfabriek,

met bijzondere details.

nen als vanbuiten één groot

Restaurante del Parador

aan een wild stromende

www.sinagogadelagua.com

stripboek: beelden en het zeer

(Jaén), vooral de locatie

beek dwars door het dorp.

In Baeza Hacienda La

uitvoerige houtsnijwerk vertel-

is top

www.refugiodelsegura.es

Laguna, Puente del Obispo,

len de Bijbelverhalen.

Restaurante del hotel

Hornos de Segura Guest-

Hacienda La Laguna (Puente

house met uitzicht op de

Museo de la Cultura del Olivo. Hier vind je alles over

Eten

del Obispo), prima lunch na

diepgelegen vallei met olijf-

de culturele en historische

Restaurante del Parador de

het olijfmuseum.

bomen en op het kasteel.

betekenis van de olijventeelt.

Úbeda, exquise

In het restaurant ernaast is

Restaurante Ruta del Segura

Overnachten

Jaén Hotel Castillo de Santa

het eten voortreffelijk. www.

(Santiago-Pontones), sfeer en

Cazorla Gastenverblijf met

Catalina, parador de Jaén.

museodelaculturadelolivo.com

lokaal dagmenu

een prachtig uitzicht op het

Beleef de romantiek à la Belle

In Jaén De kathedraal en de

Mesón Rural Leandro

kasteel. Laat je auto buiten

et la bête. www.paradores-

Baños Árabes, een van de

(Cazorla), heerlijk eten

het stadje staan.

spain.com/spain/pjaen

www.lalunarural.es

73

Vinos

»

Meer dan 500 bezoekers proefden wijn uit alle windstreken van Spanje.

» Eindredacteur Tanja

Timmerman samen met Barcelonacorrespondent en webredacteur Annebeth Vis: ‘Wat leuk om al deze mensen te ontmoeten die allemaal iets met Spanje hebben.’

»

Wijnliefhebbers inspecteren het etiket.

»

Coro del Campo zorgde voor de Spaanse sfeer.

Succesvolle wijnproeverij

» De Spaanse Schuur sneed heerlijke pata negra ham.

»

Ingrid Lackroy van Coro del Campo: ‘Spaanse wijn en flamenco: wat een fantastische combinatie.’

Onno Kleyn hield een lezing over Spaanse lekkernijen.

»

Ferenz Jacobs, webredacteur en correspondent: ‘Wij geloven in likes en retweets maar hier zie je en vivo dat Spanje echt leeft.’

»

De España & más wijnproeverij van 3 november op Landgoed Duin & Kruidberg was een groot succes. Meer dan 100 prachtige wijnen, heerlijke hapjes van sterrenkok Alain Alders, oer-Spaanse muziek en dans van Coro del Campo en honderden blije gezichten. Heb je het gemist? Dan biedt 2014 volop nieuwe kansen. Op 13 april organiseren we het grootste Spaanse feest van Nederland op Landgoed Duin & Kruidberg, met een lenteproeverij, een informatiemarkt en vrolijke Spaanse dans en muziek. In november volgt dan weer de winterproeverij. En dat allemaal gratis voor onze abonnees! Tot 13 april!

»

De Spaanse ambassadeur Jaime Vallaure met Ingrid Lackroy en hoofdredacteur Marjan Terpstra: ‘Fue un acto magnífico. ¡Enhorabuena!'

74

75

Houd je Spaans 16 op peil tips Reportaje

7

Je hebt een cursus Spaans gevolgd, misschien zelfs Spaans gestudeerd, je hebt stage gelopen in Spanje of je hebt door Latijns-Amerika gereisd. En nu wil je je Spaans op peil houden. Maar voor je het weet, heb je veel te lang geen woord Spaans gesproken of geschreven. Zonde! Daarom 16 tips om je Spaans up-to-date te houden en uit te breiden!

Couchsurfing Een enorme trend is het

beschikbaar stellen van je bank (of je logeerbed!) aan reizigers of toeristen die voor een of een paar nachten een plek nodig hebben om te overnachten. Via een enorm netwerk op internet kunnen leden andere leden vragen om een slaapplaats. Zorg dat je Spaanstaligen over de vloer krijgt of probeer als je in Spanje bent de sofá van een Spaans lid te bemachtigen. Een ontzettend leuke manier om je Spaans te oefenen! Leden vragen elkaar overigens niet per se om een slaapplaats. Je kunt ook afspreken met een Spaanstalig lid om gewoon iets leuks te gaan doen! Zie voor meer info: www.couchsurfing.org.

Tekst: Tanja Timmerman

1

Facebookpagina Españoles en Holanda

Deze pagina is bedoeld voor Spanjaarden die in Nederland wonen, zodat ze contact met elkaar kunnen leggen, nieuwtjes kunnen uitwisselen, elkaar kunnen wijzen op leuke eventos, etc. Uiteraard zijn ook geïnteresseerde niet-Spanjaarden welkom! Een leuke manier om op de hoogte te

3

blijven van wat er speelt onder Spanjaarden in ons land!

2

Tertulias

In veel grote steden worden tertulias georganiseerd: gezellige bijeenkomsten in cafés of culturele centra waarbij de voertaal Spaans is. Vaak is een tertulia rondom een be-

paald thema (bijvoorbeeld literatuur, politiek of kunst) opgebouwd en zijn er gastsprekers. Je kunt er je Spaans oefenen én leuke mensen ontmoeten! Breda heeft bijvoorbeeld Círculo Hispánico de Breda Las Lanzas (www.laslanzas.nl). In Amsterdam kun je elke derde zondag van de maand terecht bij La Tertulia (www. la-tertulia-amsterdam.blogspot.nl).

Spaanstalige muziek Luister zoveel mogelijk naar Spaanse muziek en zoek op internet de songteksten erbij. Probeer de teksten te begrijpen en mee te zingen. Het is natuurlijk ook heel leuk om naar optredens van Spaanse bands te gaan. De kans is ook groot dat je daar vervolgens weer veel Spanjaarden treft met wie je een gesprek kunt aanknopen! Zie ook pagina 6 voor leuke muziektips!

4

Café Cultura in Rotterdam

Als je in Rotterdam woont of bent, ga dan eens naar Café Cultura. Naast een gezellig café heeft deze ‘link naar de Spaanstalige wereld’ van alles op het gebied van Spanje en Latijns-Amerika: je kunt er even de Spaanse krant lezen met een kopje koffie of een glas wijn drinken met je Spaanse vrienden, er is een winkeltje met delicatessen en je kunt er boeken kopen. Er worden cursos, reizen en exposities georganiseerd. Ook zijn er taaluitwisselingen (intercambios). Ideaal om je Spaans te oefenen! Tijdens Café cultura en vivo zijn er optredens, presentaties, workshops etc. De site is trouwens geheel in het Nederlands én in het Spaans. Je kunt er tevens allerlei Spaanstalige muziek luisteren. Zie voor meer informatie en agenda: www.cafecultura.nl.

5

Spaanse films

Kijk regelmatig naar Spaanstalige films. Er zijn veel mooie films die je in Spaanse sferen brengen en je passieve kennis van de taal trainen. Je kunt natuurlijk de originele Spaanse versie zonder ondertiteling nemen, maar als dat wat te hoog gegrepen is, kies dan de ondertitelde film. Ook al lees je mee in het Nederlands, geheid dat je er een heleboel van opsteekt! Aanraders: El secreto de sus ojos (Argentijns); Hable con ella, La mala educación (beide van Pedro Almodóvar); Blancanieves (‘stomme’ film met alleen af en toe geschreven tekst in

beeld; prachtige Spaanse sferen en ideaal voor wie pas begonnen is met Spaans); Gloria (Chileens).

6

Spaanse scheurkalender

Intertaal geeft de scheurkalender Cada día - taalkalender Spaans uit. Elke dag een minilesje Spaans, met nieuwe woorden, uitdrukkingen, uitspraak en grammatica, maar ook culturele informatie over Spanje en Latijns-Amerika. De kalender verschijnt niet elk jaar, maar is datumloos en kan elk jaar opnieuw gebruikt worden. Zie www.intertaal.nl. 

76

77

Reportaje

Reportaje

9

kinder- en jeugdboeken

Als je nog niet zo ver bent met Spaans, kan een literaire roman een te grote uitdaging zijn. Maar dat betekent niet dat je nog geen boeken kunt lezen! Er zijn genoeg

14

kinderboeken die ook voor volwassenen leuk zijn en die door de eenvoudige zinnen juist een heel mooie manier kunnen zijn om verder te komen met je Spaans! Als je in Spanje bent,

8

stap dan gewoon een boekhandel of warenhuis binnen en koop een stapel kinder- en jeugdboeken (of vraag de scholierenreeks Otro caso del detective Pepe Rey. Deze wordt hier ook voor scholieren en studenten gebruikt.

Spaanse tv en radio

Tv kijken en naar de radio luisteren is een ideale manier om je onder te dompelen in Spaanse klanken en te wennen aan de hoge spreeksnelheid. Kijk bijvoorbeeld naar het nieuws of naar talkshows. Je kunt er je woordenschat enorm mee uitbreiden en pikt gelijk de Spaanse actualiteiten mee. Ook tekenfilms kunnen heel leerzaam zijn! Als je geen Spaanse tv kunt ontvangen, kijk dan via internet. Naar de radio luisteren gaat het makkelijkst via internet. Je hoort er natuurlijk een hoop Spaanse muziek, en het vaak vermakelijke gepraat tussendoor is een perfecte manier om naar spreektaal te luisteren. Ga voor zowel televisie- als radio-uitzendingen naar www.rtve.es.

10

Intercambio

Het fenomeen van de intercambio (uitwisseling) is heel gangbaar in Spanje. Twee (of meer!) mensen met verschillende taalachtergronden spreken af om elkaars taal te leren. Het is een geweldige manier om te oefenen! En het kost niets, want het mes snijdt aan twee kanten: jij wilt je Spaans oefenen en die ander wil zijn of haar Nederlands of Engels opvijzelen. Plaats een advertentie op Marktplaats, doe een oproep via Facebook of hang een briefje op op de universiteit. Zie ook www. intercambio-es.com/nl/nl.

11

Tweetalige boeken

Als je Spaans al van behoorlijk hoog niveau is, kun je Spaanse literaire klassiekers in tweetalige uitgaven lezen. In deze boeken van

78

Salsales en salsa dansavonden

vrienden ze voor je mee te nemen). Een erg leuke serie is

uitgeverij BoekWerk staat op de linkerpagina de Spaanse tekst en op de rechterpagina de Nederlandse vertaling. Je kunt dus onmiddellijk controleren of je het goed begrepen hebt of opzoeken wat je niet weet. Onder andere De driekante steek (Pedro Antonio de Alarcón), De Zwendelaar (Francisco de Quevedo), Het leven van Lazarillo de Tormes en zijn voorspoed en tegen­slagen (anoniem). Ze worden helaas niet meer uitgegeven, maar zijn nog volop tweedehands (www. boekwinkeltjes.nl) en in de bibliotheek verkrijgbaar.

12

Spaanse krant of nieuwssites

Koop losse exemplaren van bijvoorbeeld El País in de kiosk of boekhandel. Als je een beetje op de hoogte bent van het internationale nieuws, zul

In bijna alle grote steden is er genoeg aanbod op salsagebied. Bij de lessen zul je waarschijnlijk vooral veel Nederlanders treffen, maar de dansavonden trekken meestal ook veel latino’s, die vaak waanzinnig kunnen dansen. Salsa-avonden zijn heel laagdrempelig, je legt er makkelijk contact en ze zijn dus een prima manier om je heupen los te gooien én tussen het dansen door heel veel Spaans te praten!

13 Workshop tapas maken In de meeste grotere steden worden wel workshops tapas maken aangeboden. Zoek er een uit die door Spanjaarden wordt gegeven. In Haarlem kun je bijvoorbeeld bij Patxaran Spaans kletsen (tertulia) én pintxos leren maken met Facebookjuf Débora van España & más. Dit is een ontzettend leuke manier om lekker met eten bezig te zijn, je kennis van Spaanse producten uit te breiden (en hun Spaanse namen!) en tijdens het kokkerellen en smullen lekker Spaans te kletsen. Voor meer info: www.kokendspaansleren.nl.

je veel onderwerpen herkennen en dus makkelijker in het Spaans kunnen volgen. Je kunt natuurlijk ook Spaanse nieuwssites bezoeken: www.elpais.com, www.elmundo.es. Of volg een aantal Spaanstalige kranten op Twitter. Vind je het Twitterbericht interessant? Dan klik je door naar het artikel om de hele tekst te lezen. Aanraders: @el_pais en @20m. Hou je van glamour en gossip, kijk dan eens op www.hola.es. Download ook de app van antena3.com!

15

Talenreis

Een fantastische manier om je weer even helemaal in het Spaans onder te dompelen is een korte, intensieve bijspijkercursus in Spanje of Latijns-Amerika. Een week lang elke dag les in een internationaal gezelschap, waar de voertaal Spaans is,

in het land zelf. Je bent de hele dag met Spaans bezig en maakt in korte tijd enorme taalsprongen. Daarnaast is het ook gewoon ontzettend leuk, je leert er veel nieuwe mensen kennen die allemaal hetzelfde doel hebben: lekker veel Spaans leren en spreken! Combineer een cursus met kook-, salsa- of duiklessen. Uiteraard ook allemaal in het Spaans! Er zijn heel veel aanbieders, maar don Quijote heeft een ruime keuze en geeft 100% prijsgarantie. Kijk op de vernieuwde website, www.donquijote.nl. 

16

Spaans conversatiecafé

Wil je toch nog wat meer begeleiding? Volg dan een pittige conversatiecursus in Nederland! Bij Fuentes bijvoorbeeld, met taalcursussen in 21 steden. Je werkt in hoog tempo aan het verbeteren van je

spreekvaardigheid onder leiding van een native speaker. Naast de lessen kun je je Spaans in praktijk brengen in het Fuentes Spaans conversatiecafé. Leerzaam en heel gezellig! Kijk voor meer informatie op www. fuentes.nl of op de Facebookpagina van Fuentes: www.facebook. com/FuentesSpaans. 

Lezers van España & más krijgen t/m 31 maart 10% korting op de lessen van Fuentes. Kortingscode: EYM2014

a c r o l l a M k e d t On . . s i u h e i t vakan n e e t i u n a v

Mi pasión

Sentido del Sol Een huis in de zon

N

ienke: ‘Ik heb geen moment spijt van gehad van ons vertrek naar Spanje. Het was in het begin natuurlijk wel pittig met de kinderen die naar een Spaanse school gingen. Dat vonden ze erg lastig. Ze voelden zich geïsoleerd. Zoiets heeft uiteraard wel zijn weer­slag op je gezin. Maar toch hebben we allemaal snel onze draai gevonden. Door de school zijn we ook meteen in het Spaanse leven gedoken en kregen we snel vrienden.’

Spaanse mentaliteit Ze wonen er nu anderhalf jaar, de zaken gaan goed en ze voelen zich helemaal thuis. ‘We houden van de Spaanse mentaliteit. Als iets ze niet zint, dan zeggen ze dat meteen. De lange tafels met eten, muziek en veel lawaai. Er is altijd wel iets te doen. Gelukkig komt onze familie een paar keer per jaar over, dus die hoeven we niet te missen. Maar je moet wel los kunnen laten. Als er iets is met onze familie, dan kunnen we niet meteen op de stoep staan. Daar hebben we ons inmiddels bij neergelegd en dat geeft rust.’

Arnoud Nieuwendijk (40) was makelaar in Bloemendaal en kwam vaak in Zuid-Spanje. Wat zou het heerlijk zijn om daar te wonen en te werken, dacht hij. Maar zijn vrouw Nienke Huisinga (28) twijfelde. Hun gezin was nog niet compleet en een dergelijk avontuur was niet zonder risico’s. Toen ze twee dochters en een zoon hadden en hun huis verkocht werd, waagden ze de stap naar het zonnige zuiden. Ze vertrokken naar Marbella en begonnen er hun eigen makelaarskantoor: Sentido del Sol. Tekst: marjan terpstra

Koopjesmarkt Het gezin koos voor een onzekere toekomst aangezien het met de huizenmarkt niet echt goed ging door de crisis. Maar ze hebben het tij mee. ‘Veel particulieren en bedrijven zijn in de problemen geraakt door de waardedaling van het vastgoed. Tegelijker­ tijd zijn er daarom ook kansen en mogelijkheden ontstaan voor interessante koopjes en investeringen. De meeste prijzen zijn met 40-60% gedaald en daardoor wordt het weer aantrekkelijk om in te stappen.’

Advies in eigen taal

Huiscode eml770 al te boeken voor € 25,- p.p.p.d. bij max bezetting

Kijk voor ons totale aanbod op

www.novasol.nl

Arnoud en Nienke bemiddelen in de aankoop en verkoop van vastgoed. Onlangs hebben ze nog een klein hotel aangekocht voor een Nederlands stel in Ronda. ‘We vinden het erg leuk om daarbij te helpen. We kennen de Spaanse markt en kunnen mensen daarom goed bijstaan als ze iets willen kopen. Of dat nou een appartement of een hotel is. Kopers vinden het heel prettig dat ze in hun eigen taal worden geadviseerd wat betreft financiering, belasting, notaris, enzovoorts.’ Hoe de toekomst eruitziet, weten ze nog niet. ‘De kinderen zijn nu 3, 5 en 6. Voorlopig zitten we hier prima en willen we niet weg.’ 

GRATIS SECOND HOME BEURS Van 28 t/m 30 maart staan Nienke en Arnoud op de Second Home Beurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Gratis kaartjes t.w.v. €10 zijn te downloaden via hun website www.sentidodelsol.com.

81

slaap lekker

Reportaje

5% korti n

g

voor de lezers v an España & más bij Only-A partme nts en Globex s Short Stay Valenc ia

in valencia

Zin in een citytrip? Valencia is een heerlijke bestemming in het voorjaar. Bewonder de onwaarschijnlijk mooie Ciudad de las Artes y las Ciencias van architect Santiago Calatrava, slenter door de oude wijk El Carmen, pik een terrasje op Plaza de la Virgen en verwen jezelf met een overheerlijke paella op het strand. Maar waar breng je de nacht door? Ons advies: huur een appartement of laat je verwennen in een B&B Tekst: ferenz jacobs

82

83

Reportaje Valencia Mindfulness Retreat Valencia Mindfulness Retreat is Valencia’s best beoordeelde bed & breakfast. En dit is niet zonder reden. Valencia Mindfulness Retreat vind je in de wijk El Carmen, in een prachtig gerestaureerd herenhuis met hoge plafonds en een stijlvolle inrichting. Het concept van deze B&B met slechts drie gastenkamers is gebaseerd op de vier basisprincipes mindfulness, wellness, kwaliteit en persoonlijke aandacht, wat betekent dat je een ontspannende massage kunt boeken en dat er dagelijks yoga-, pilates- en meditatiesessies worden aangeboden. Het luxe cavaontbijt doet bovendien niet onder voor dat van een vijfsterrenhotel en in de loungekamers is het met een fles wijn en lekkers op tafel na een etentje buiten de deur heerlijk nagenieten. De Nederlandse eigenaar/host Thijs en zijn partner Dany geven je graag insidertips over de beste restaurants, cafés en winkels in de stad.

&

Reportaje

Win een weekend in Valencia Mindfulness Retreat! Blader snel naar pagina 67

Ontdek Valencia op de fiets

Het luxe cavaontbijt doet niet onder voor dat van een vijfsterrenhotel

Globexs Short Stay Valencia Een stedentrip, een weekje vakantie of een beursbezoek in Valencia? Of ga je een paar maanden naar de Valenciaanse hoofdstad vanwege je werk? Eigenlijk is een appartement altijd veel leuker dan een hotel, want je kunt naar de lokale markt gaan en lekker met Spaanse producten experimenteren. En ’s avonds dan een wijntje drinken op je eigen terras. Hoelang je ook wilt blijven, via Globexs Short Stay Valencia vind je altijd wel een perfect appartement. Globexs Short Stay Valencia heeft gemeubileerde appartementen en villa’s in Valencia, voor korte tripjes vanaf drie dagen tot langere verblijven van zes maanden. De keuze is ruim: van moderne flats met zicht op zee, authentieke appartementen in traditionele gebouwen, leuke stadsappartementen met terras en businessflats aan de rand van Valencia tot ruime familievilla’s met zwembad en tuin. Van plan om Valencia te bezoeken tijdens het stadsfeest Las Fallas? Boek dan een appartement in de centrale wijk Ruzafa. Heb je een vraag, dan kun je altijd terecht bij het behulpzame team van Globexs Short Stay Valencia. 5% korting bij Globexs Short Stay Valencia? Surf naar www.shortstayvalencia.com en boek met de promotiecode espanaymas.

84

Penthousevicen

www.valenciamindfulnessretreat.org

Only-Apartments De appartementen van Only-Apartments zijn ook een prima alternatief voor een hotel. Met een appartement heb je niet alleen meer vrijheid en flexibiliteit, maar ook het gevoel dat je na een dagje slenteren of strand weer thuiskomt. Bovendien is een appartement huren bij Only-Apartments een stuk goedkoper dan een hotel, zeker als je met je gezin op pad gaat. Zo boek je bij Only-Apartments in het laagseizoen al voor €30 een appartement met z’n vijven in hartje stad. Je hebt keuze uit meer dan 200 appartementen. Op de handige site kun je meteen zien wat er allemaal aanwezig is in het appartement dat je wilt huren. Je kunt ook selecteren op ‘terras’, zodat je verzekerd bent van je eigen plekje in de Valenciaanse zon. Er staan lekker veel foto’s bij alle appartementen, dus je kunt zien waar je terechtkomt. En door het commentaar van reizigers die je voorgingen, weet je wat de plussen en minnen van ieder appartement zijn. Only-Apartments heeft trouwens appartementen in heel Spanje, van La Coruña tot Almería en de Canarische Eilanden. Reserveer (tot en met 10 februari) een appartement via www.only-apartments.com en ontvang 5% korting met de promotiecode PC5K5C8GLN9C.

€3 kortin per pers oon voor de lezers bij vert oning v an dit artik el

g

Een fietstour is een geweldige manier om Valencia te ontdekken. Valencia Bikes organiseert dagelijks fietstours met enthousiaste Nederlandstalige gidsen die je in drie uur tijd meenemen langs de highlights en de minder bekende plekken van de stad. Je fietst door de oude rivierbedding, het historisch centrum en de futuristische gebouwen van de Ciudad de las Artes y las Ciencias. Maar de gids kan je ook alles vertellen over de leukste restaurantjes, uitgaan en wat er nog meer te zien en te doen is in de stad. Plan de fietstour dus vooral aan het begin van je verblijf. Ook een tapasfietstour is mogelijk! Valencia Bikes verhuurt ook fietsen op drie locaties en organiseert i.s.m. Valencia Guias stadswandelingen, wijnproeverijen en paella-workshops. www.valenciabikes.com www.valenciaguias.com

85

Samenstelling: marjan terpstra

Annemiek Rooijmans

Funtastico Estrella superster Enrique Morente koos een goede naam voor zijn dochter: Estrella Morente is de superster van de flamenco van dit moment. Dit voorjaar is ze weer in Nederland om drie concerten te geven. Ze zingt onder andere nieuw werk van haar cd Autorretrato uit 2012, geproduceerd door haar vader Enrique, die tijdens het maken van de plaat overleed. Kippenvel! 3 april, Muziekgebouw Eindhoven, 5 april Carré, Amsterdam, 6 april Dr Anton Philipszaal, Den Haag.

86

De Spaanse kunstenaar Jaime Hayon (Madrid, 1974) wordt gezien als een van de invloedrijkste jonge ontwerpers van dit moment. Zijn werk houdt het midden tussen autonome kunst en design, waarbij hij vaak verwijst naar grote Spaanse kunstenaars als Dalí en Picasso. Het Groninger Museum had in 2010 al een informatiezaal door hem laten inrichten. Een prachtige ruimte met mooie vormen, zachte kleuren en heerlijke zitjes. Wil je meer weten over deze kunstenaar die ouderwets vakmanschap op lumineuze manier combineert met zijn humoristische creativiteit, ga dan naar zijn eerste solotentoonstelling, waarbij de nadruk ligt op zijn autonome kunst. Het opvallendste werk is The Tournament, een levensgroot schaakspel van gedraaid hout en handbeschilderd keramiek. Er worden regelmatig schaakwedstrijden mee gespeeld, zie daarvoor de agenda van het museum.  Jaime Hayon, Funtastico, Groninger Museum, t/m 30 maart 2014, www.groningermuseum.com

flamenco & más bij rasa Danzaora Molina Danseres en choreografe Rocío Molina kreeg in 2010 de belangrijke Premio Nacional de Danza. De titel van Molina’s voorstelling, Danzaora, verwijst naar een term die een journalist uitvond om haar choreografische taal te beschrijven: expressief, krachtig en sensueel. Molina doorbreekt de codes van de klassieke flamenco door de vermenging met dansstijlen als jazz, bolero en klassieke dans. In Danzaora stelt Rocío Molina de percussie centraal, waarmee ze terugkeert naar de essentie van de flamenco. 23 januari De Roma, Borgerhout (B) en eind februari en maart op diverse locaties in Nederland samen met La Tremendita.

De komende weken is er bijna ieder weekend wel een Spaans of Colombiaans concert in Rasa in Utrecht. Een kleine greep: Albert Caicedo komt uit Colombia maar woont al 14 jaar in Nederland. Samen met zijn elfkoppige band speelt hij dampende salsa. Met vooraf een salsaworkshop en erna een salsa afterparty door Union Salsa. Het weekend erna staat El Café del Rincón uit Barcelona op het podium. De zes jonge dansers en muzikanten brengen een flamenco-ode aan hun stad. Spil van de voorstelling is de jonge en virtuoze danser José Manuel Álvarez, bekend om zijn loepzuivere

voetenwerk. Twee weken later is er weer een Colombiaanse avond met de vrolijke Totó la Momposina. Ze kreeg in november een Latin Grammy Lifetime Achievement Award voor haar 50-jarige carrière. De 73-jarige zangeres groeide op in een muzikale familie en blijft met evenveel plezier cumbia, salsa en bolero zingen als in de jaren zestig. Danseres Luisa Palicio sluit het rijtje. Ze werd in 2006 op de Biënnale van Sevilla verkozen tot ‘Artista Revelación’ (Beste Nieuwkomer). Ze wordt geroemd om haar frisse, sensuele en vrouwelijke uitstraling en diepgaande respect voor de traditie.

Flamenco & más

Más inspiración

24 januari, Alberto Caicedo | 2 februari, El Café del Rincón

| 14 februari, Totó la Momposina y sus

Tambores | 28 februari, Luisa Palicio zie www.rasa.nl

87

Más inspiración

España

&más trakteert

het volledig programma & tiCKetS: www.deroma.be + 03 292 97 40 + turnhoutSebaan 286, 2140 borgerhout

Mail & win

España & m ás mag 2 x 2 kaarten t.w.v. €35 w eggeven vo or de voorstelling in Haarlem . Kans maken? St uur een m ail naar espanaym [email protected] om.

España & más organiseert in 2014 voor de vierde keer een Spaanse wijnproeverij. Maar er is meer. Noteer 13 april maar vast in je agenda. Dan vindt op Landgoed Duin & Kruidberg bij Haarlem de España & más Feria plaats. Niet alleen met heerlijke Spaanse wijnen maar ook met Spaanse hapjes, workshops en een informatiemarkt. Entree €10, gratis voor abonnees.

Rocío Molina Danseres en choreografe Rocío Molina kreeg in 2010 de belangrijke Premio Nacional de Danza. In haar voorstelling ‘Danzaora’ stelt Molina de percussie centraal, waarmee ze terugkeert naar de essentie van de flamenco.

la india

Orquesta tanguedia

La India is een van de grootste salsadiva’s van de wereld. Ze werd benoemd tot ‘prinses van de salsa’ door niemand minder dan Celia Cruz.

AlfonsinA & KonKordiAplAtz Je kan als luisteraar onmogelijk onbewogen blijven bij de muziek van feb Orquesta Tanguedia. Dit virtuoze sextet doorbreekt de grenzen van klassiek, folk, jazz en tango en maakt van dit geheel een bijzonder meeslepende mix.

8

7 feb

En van 15 t/m 19 januari kun je samen met ons het (Spaanse) glas heffen tijdens de Vakantiebeurs in de stand van het Spaans Verkeersbureau. Wij mogen tien keer twee kaartjes weggeven. Mail naar espanaymas@ gmail.com om een kans te maken! Tot ziens!

23 jan

FADO

España & más Feria, 13 april, Landgoed Duin & Kruidberg, Santpoort Vakantiebeurs, 15 t/m 19 januari, Jaarbeurs, Utrecht

28 feb: 7 mrt: 2 apr: 7 mei:

Cristina BranCo aline Frazão CuCa roseta Camané

Roma_Espana_dec13.indd 1

rutger hauer in chileense film

De Chileense filmmaakster Alicia Scherson wist Rutger Hauer te strikken voor een van de hoofdrollen in haar film Il Futuro. Bianca en haar minderjarige broer verliezen hun ouders en moeten zelf hun leven gestalte geven. Twee vrienden halen Bianca over om als gezelschapsdame te gaan werken bij Maciste, een oude filmster (Rutger Hauer). Hij zou veel contant geld hebben verstopt in zijn villa - en dat zou wel eens een betere toekomst kunnen brengen voor Tomás en Bianca. Il Futuro is de eerste filmbewerking van een boek van de Chileense schrijver Roberto Bolaño. Een prachtige rol van Hauer, met een knipoog naar zijn eigen filmverleden. Diverse filmtheaters en op dvd en blu-ray.

88

Paco Peña goes Africa Gitarist Paco Peña toert de komende weken met een grote show langs de Nederlandse theaters. Samen met 16 muzikanten en Afrikaanse dansers brengt hij in Quimeras de migratie van Afrikanen naar Europa onder de aandacht. De vermenging van flamenco met Afrikaanse ritmes en dans belooft een zinderend spektakel.

16/12/13 11:46

ZA 18 JAN

Lilian Vieira’s Samba Soul

VR 14 FEB

Totó La Momposina y sus Tambores Grande dame van de Colombiaanse muziek

Presentatie nieuwe cd

Latin / Samba & Soul / Brazilië + Nederland

Latin / Afro-Colombiaans / Colombia

VR 24 JAN

ZO 02 FEB

Alberto Caicedo

Warmbloedige salsa uit Colombia Latin / Salsa / Colombia + Nederland

El Café del Rincón

Meeslepende flamencodans en -muziek uit Barcelona Flamenco / Dans / Spanje

VR 21 FEB

VR 28 FEB

Carla Pires

Eigentijdse fado zangeres Fado / Portugal

Luisa Palicio

Flamencodans met Sevillaanse elegantie en charme Flamenco / Dans / Spanje

Paco Peña Flamenco Dance Company, Quimeras, tournee vanaf 4 februari. Op 15 februari in Philharmonie Haarlem en verder o.a. in het Chassé Theater Breda, Muziekgebouw Philips Eindhoven en Lucent Danstheater Den Haag.

RASA

Pauwstraat 13a Utrecht www.rasa.nl

De leukste individuele rondreizen in Spanje!

S

U

M

M

E

R T

I

M

E

M

U

S

I

C

P

R

E

S

E

N

T

E

E

R

T

VERGELIJK ALLE TOUROPERATORS REIZEN OP MAAT ALTIJD DE SCHERPSTE PRIJS! na thuiskomst Reizen met Las Perlas betekent ellen. prachtige verhalen kunnen vert

Bekijk ons uitgebreide vakantieaanbod op:

www.lavidatravel.nl

TER FLAMENCO S

ESTRELLA MORENTE

www.lasperlasspanje.nl tel. 030 - 737 0817

Soladore is uw Spanje vakantie specialist!

LOADUW N W O O D AST J

LV H I E R A U TE RO FIETS LONA E C R IN BA

Boek een vlucht bij één van de vele low cost airlines en een bijpassende accommodatie vindt u op www.soladore.nl. Meer dan 120 bestemmingen



Meer dan 450 accommodaties



Strandhotels basic tot luxe vanaf € 12,-



Stadshotels o.a. Barcelona, Madrid, Sevilla vanaf € 20,-



Schitterende paradores



Zeer scherpe prijzen met hoge kortingen



Ook Mallorca, Ibiza en Canarische eilanden

ADORE LIEFDE VOOR DE ZON

www.soladore.nl 040-8200939

UR EN HUS BIJ T E I F E J

2 U UR 4 U UR

4¤ 6¤

8 U UR

8¤

24 UUR

c/Nou de Sant Francesc 17 (08002) BARCELONA +34 662 288 751 · [email protected] www.elciclobcn.com

10 ¤

FOTO: GREGORI CIVERA

Boek uw reis op de moderne manier! 

UR APRIL 20.15 U 3 G A D R E D D ON DHOVEN

EN.NL UW EIN UWEINDHOV O B E G K MUZIEKGEBO IE Z U 0 / WWW.M 040 244 20 2 IL 20.00 UUR TERDAM R P A 5 G A D ZATER TE AMS .NL ATER CARRE E H T K WWW.CARRE IJ / L ) K K IN E R P S KON E G 5 (€ 1,30 PER 900 25 25 25 R PRIL 15.30 UU HAAG A 6 G A D N O N Z DE ILIPSZAAL TE DR ANTON PH WWW.PHILIPSZAAL.NL 3/ 070 88 00 33

W W W. S U M M E R T I M E M U S I C . N L

Muziekgebouw Eindhoven.nl

M EN TOUR:

NIEUW ALBU

TO AUTORRETRA

Gratis

bij een abonne ment op Espa na & m ás een oli jfoliepa k k et t.w.v. € 29,95 Zie pag ina 96

José Valderrama

Ambassadeur van de Spaanse olijfolie

Valderrama is aan een snelle opmars bezig. Begin deze eeuw was Nederland het eerste land waar deze Spaanse olijfolie door topkoks werd gebruikt. En langzamerhand begint de olievlek zich over de hele wereld te verspreiden. Sterrenchefs uit Azië, de VS en Europa verbinden hun naam aan dit Spaanse vloeibare goud. Jonnie Boer voorop. España & más geeft de komende weken honderd prachtige dozen met vier verschillende oliesoorten weg aan nieuwe abonnees. Tijd voor een kennismaking met José Valderrama, de grote motor achter dit succes, en zijn bedrijf. Tekst: Marjan Terpstra | foto’s: Niels van den berg/www.kokswereld.nl

H

ij is bijna zeventig en stond vijftien jaar aan het hoofd van een groot softwarebedrijf met meer dan duizend werknemers toen hij besloot het roer om te gooien. José Ignacio Valderrama verkocht zijn bedrijf en keerde terug naar zijn oude passie: olijfolie maken. En met succes. Zijn olie wordt nu verkocht in de hele wereld. De oude baas heeft een druk bestaan, maar neemt alle tijd om een groep Nederlandse sterren­ koks en journalisten van het vliegveld in Madrid te halen, mee uit eten te nemen en ze de volgende dag zijn bedrijf te laten zien.

Harde werker Het zakendoen gaat hem gemakkelijk af. Tussen de gesprekjes met zijn Nederlandse gasten door belt Valder­ rama zijn medewerkers en geeft instructies. Hij exporteert zijn olijfolie inmiddels naar 25 landen, maar heeft het nog lang niet zo druk als in de jaren tachtig, toen hij een groot internetbedrijf bestierde dat hij op de top van de internethausse verkocht. ‘Ik werk graag,’ zegt hij. ‘Wat zou

93

Reportaje

Deze mysterieuze nieuwe olie heeft een zeer opmerkelijke rooksmaak ik anders moeten doen? Mijn vrouw is tien jaar jonger en werkt ook nog. Dit is een goed excuus om veel te reizen, en ach, vroeger werkte ik twintig uur op een dag en sliep ik in vliegtuigen. Dit doe ik gewoon tussendoor.’

Pionier In 1985 begon hij in Spanje met een sofwarebedrijf met vijf personeelsleden. Toen hij dit in 2001 verkocht werkten er duizend man. Het leverde hem het fortuin op waarmee hij zijn droom kon verwezenlijken: de beste olijfolie maken. Om die droom ook echt waar te maken breidde hij de olijvenfinca van zijn grootouders in Córdoba uit en kocht een oude finca in Pueblanueva (Toledo), op een uur van Madrid, waarmee hij in totaal ruim 300 hectare olijfbomen kon planten. Genoeg om jaarlijks 300.000 liter olijfolie te produceren. Hij wilde alleen het beste van het beste en was de pionier van een nieuwe productiemethode. Hij perst de olijven niet langer, maar centrifugeert ze, waar­ mee de unieke smaak veel beter behouden blijft.

Cees Helder en Jonnie Boer Met zijn jarenlange ervaring als hoofd van een multina­ tional wist Valderrama van aanpakken en organiseerde hij ook zijn marketing goed. Hij wilde het topsegment berei­ ken en dat deed hij. De Nederlandse driesterrenchef pa­ tron-cuisinier Cees Helder van Parkheuvel was de eerste ambassadeur van Valderrama en inmiddels heeft Jonnie Boer van De Librije het stokje overgenomen. Valderrama ontvangt maandelijks topkoks uit alle landen van de wereld om hen kennis te laten maken met zijn olie. Maar de echte geheimen van de kok houdt hij graag voor zichzelf. Wij reizen samen met Onno Kokmeijer, de met twee sterren bekroonde chef van Le Ciel Bleu, die erg benieuwd is naar de manier waarop de smoked arbequina wordt gemaakt. Deze mysterieuze nieuwe olie van Valderrama heeft een zeer opmerkelijke rooksmaak en is heerlijk met bijvoor­ beeld vlees en over aardappelen. Maar Valderrama geeft zijn geheimen niet prijs.

Razend tempo Wel neemt hij ons mee naar zijn finca bij Toledo om te zien hoe de olijven in een uur tijd worden geplukt en meteen tot olie worden verwerkt. We zien olijfbomen zo ver ons oog reikt, in keurige rijen, wat de verwerking vergemakkelijkt. Allemaal land van Valderrama. De seizoensarbeiders zijn wekenlang bezig met de oogst, die in razend tempo gaat. Twee mannen bedienen de schudmachines, die de bomen flink door elkaar rossen, terwijl vier arbeiders met een soort grote harken de olijven er verder uit schudden. De

94

oogst valt op lange zwarte netten, die mee worden ge­ sleept en leeg worden geschud op een grondzeil met vier oogjes. Even later worden de vier oogjes aan een haak gedaan en wordt de lading olijven van een boom in een aanhanger van een tractor gestort. Tien minuten later ver­ dwijnen ze de fabriek in. Zo gaat het de hele dag door. We zien hoe de olijven worden gewassen en op de juiste tem­ peratuur worden vermalen om vervolgens de centrifuge in te gaan. Na een paar minuten komt het vloeibare goud dan eindelijk uit de machine. We proeven: mmm, zacht, maar wat een sterke ‘afdronk’.

Arbequina en ocal Vandaag is de arbequina aan de beurt, een olijf die olie geeft die heerlijk smaakt bij groene salade en gazpacho, maar ook prima door de paella gaat. Die ochtend hebben we pan con tomate gegeten die met deze arbequina was aangemaakt. Geweldig! Maar zo vers uit de boom smaakt ze een stuk minder. De olie heeft tijd nodig om zachter te worden, net als een goede wijn moet rijpen om de juiste smaak te krijgen. Na een bezoek aan het laboratorium, waar alles in de gaten wordt gehouden met computers, zodat de smaak gegarandeerd is, gaan we naar het proef­ lokaal en proberen ook de drie andere variëteiten. De ocal is veruit het zachtst en wordt vaak gebruikt door patissiers. Heerlijk ook om ijs mee te draaien, volgens Valderrama, of lekker voor over de carpaccio.

Tevreden mens Het is opmerkelijk dat de oliesmaken van Valderrama zo van elkaar verschillen terwijl er maar één ingrediënt wordt gebruikt en geen enkele toevoeging: pure olijven. Maar de ene olijf is de andere niet, zo merken we vandaag. De andere twee oliën die wij cadeau mogen geven, smaken weer heel anders: hojiblanca, een topolie voor over de salade die het ook goed doet bij vis en gevogelte, en de picudo, ideaal om zelf mayonaise mee te maken met een ei en citroen. Zout en peper kun je dan bijna achterwege laten, want de olie heeft zelf al zo’n uitgesproken smaak. We lopen tot slot langs de verpakafdeling, waar onze olijf­ olie in vier flessen en mooie zwarte cadeauverpakkingen verdwijnt. Kunnen we straks zelf thuis topkok gaan spelen. Valderrama is een gelukkig mens. Terwijl zijn familie an­ derhalve eeuw heerlijke olijfolie maakte die in grote tanks naar Italië werd vervoerd om daar te worden gebotteld en verkocht als Italiaanse olie, is hij erin geslaagd om de Spaanse olijfolie eindelijk die plek te geven die zij verdient: een mooie fles met Spaans etiket in de keuken van interna­ tionale topkoks! 

LIBRIJESWINKEL.NL ••RELATIEGESCHENKEN

• VALDERRAMA.NL

Ja

ik neem een abonnement op España & más

Ik ontvang 4 nummers voor €19,50 plus gratis entree voor twee personen op de Spaanse Feria op 13 april 2014 ter waarde van €20 Ik ontvang 8 nummers voor €39 en krijg als welkomstgeschenk een olijfoliepakket van Valderrama ter waarde van €29,95

Naam

m /v

gratis

bij een abonnement

Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer Geboortedatum E-mailadres

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar España & más, Antwoordnummer 1858 1910 WB Uitgeest Abonnementen gelden tot wederopzegging. Prijswijzingen voorbehouden. Deze aanbieding geldt alleen als je het afgelopen jaar geen abonnement hebt gehad op España & más.



Ja

Ik machtig Abonnementenland om het verschuldigde bedrag automatisch van mijn bank- of girorekening af te schrijven Rekeningnummer

Handtekening Ik ontvang liever een acceptgiro (administratiekosten €2)

ik geef een abonnement op España & más cadeau

Ik geef 4 nummers voor €19,50 plus gratis entree voor twee personen op de Spaanse Feria op 13 april 2014 ter waarde van €20

Gegevens van de ontvanger

Ik geef 4 nummers voor €19,50 en krijg zelf gratis entree voor twee personen op de Spaanse Feria op 13 april 2014 ter waarde van €20

Postcode/Woonplaats

Ik geef 8 nummers voor €39 plus als welkomstgeschenk een olijfoliepakket van Valderrama ter waarde van €29,95 Ik geef 8 nummers voor €39 en krijg zelf het olijfoliepakket van Valderrama ter waarde van €29,95

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar España & más Antwoordnummer 1858 1910 WB Uitgeest Cadeauabonnementen stoppen automatisch na het ontvangen van het aantal aangegeven nummers.

Naam

m /v

Adres

ofValderrama

España

&más FERIA

Olijfoliepakket t.w.v. €29,95

Uw gegevens Naam

m /v

Adres Postcode/Woonplaats E-mailadres

Ik machtig Abonnementenland om het verschuldigde bedrag automatisch van mijn bank- of girorekening af te schrijven Rekeningnummer

Handtekening Ik ontvang liever een acceptgiro (administratiekosten €2)

Bon weg? Ga naar www.espanaymas.nl/abo of bel Abonnementenland 0251 25 79 26

Colofon Het volgende nummer van España & más verschijnt eind maart España & más is een uitgave van EYM Publishing Adres: EYM Publishing | L. Van Dalelaan 19 | 2015 ER Haarlem Telefoon: 023 52 49 233 Website: www.espanaymas.nl E-mail: [email protected] Hoofdredactie: Marjan Terpstra Eindredactie: Tanja Timmerman Art direction: Paula Tel | Telvorm Basisontwerp: Janita Sassen Medewerkers: Karin Anema, Fotografie Duna, Ferenz Jacobs, Onno Kleyn, Débora López Rodríguez, Nadine Munninghoff, Jos Schuring, Emmelien Smit, Bas Springer, Maarten Steenmeijer, Annebeth Vis Webredactie: Ferenz Jacobs en Annebeth Vis | [email protected] Technische realisatie website: Overboord Webprojecten | www.overboord.nl Advertentie-exploitatie Nederland: [email protected] Druk: Senefelder Misset Distributie Nederland: Betapress, Gilze Distributie België: Imapress ISSN Code: 2211-8888 Abonneren: www.aboland.nl Voor vragen over abonnementen: Abonnementenland | Postbus 20 | 1910 AA Uitgeest | 0900-ABOLAND (0900-22 65 263, 10 ct/min) | [email protected] 0251 25 79 26 España & más verschijnt 4 keer per jaar. Een abonnement kan elk moment ingaan en kost voor één jaar €19,50 in Nederland, €25 in Europa en €34 in de rest van de wereld. Cadeauabonnementen stoppen automatisch na het ontvangen van het aantal aangegeven nummers. De eerste abonnementsperiode gaat u aan voor bepaalde tijd en kunt u ook niet tussentijds beëindigen. Indien u het abonnement aan het einde van deze periode wilt beëindigen, dan dienen wij uiterlijk 3 maanden voor het einde van de abonnementsperiode uw opzegging in ons bezit te hebben. Opzeggen kan via  www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn vindt u in de voorwaarden hierboven. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen.

España & más is een uitgave van EYM Publishing. Zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden overgenomen. Copyright 2014. EYM Publishing en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.

98

Met reisreportages

Santiago de Compostela Verhalen van pelgrims Jerez de la Frontera Europese wijnhoofdstad 2014 Tenerife Onontdekte plekjes Reisinspiratie Feria española

En verder Spijker je Spaans bij Heerlijke voorjaarsrecepten Leuke winacties

En natuurlijk onze boekenrubriek, de leukste cd’s en een uitgebreide agenda