Solidariteit: sterkmaker of splijtzwam?
VSAE Congres 27 februari 2013 Dick Boeijen
1
Het begrip solidariteit heeft vele gezichten
Als we het containerbegrip ‘solidariteit’ fileren…
• Collectiviteit
• Risicodeling
• Voorspelbare subsidies
3
Wat wil ik vandaag met jullie bespreken?
• De grenzen aan risicodeling • Case: het nieuwe, reële pensioencontract
• De grenzen aan voorspelbare subsidies • Case: doorsneepremie / doorsneeopbouw
4
Demografische ontwikkelingen stellen grenzen aan de collectieve, intergenerationele risicodeling 1950
2008
Voorziening: 900 miljard 5
Premies in: 30 miljard
2050
We moeten het collectief delen van beleggingsrisico’s binnen en tussen de generaties behouden
6
We kunnen beter overstappen op een systeem waarin ieder individu zijn eigen beleggingsrisico’s draagt
Ik kies zelf voor behoud van collectieve risicodeling
• Risico’s delen = pech en geluk dempen • Risico’s delen = incomplete markt completer maken
• Risico’s delen = hogere welvaart
Maar: grens van houdbaarheid komt in zicht Risico’s kunnen niet onbeperkt worden doorgeschoven Daarom: nieuw “reëel” pensioencontract
7
Het nieuwe, reële pensioencontract
• Uitgangspunt: pensioenen groeien mee met inflatie • In geval van ‘schokken’: direct ingrijpen • Financiële schok • Langlevenschok • Schok uitsmeren over maximaal 10 jaar • Iedere nieuwe schok = nieuwe uitsmeerperiode • Bij weelde: “genoeg is genoeg” • Heldere afspraken over wie wanneer welke risico’s draagt
8
Reëel contract leidt tot meer stabiliteit
huidig contract
reëel contract
10%
30%
8%
2%
20%
4%
Kans op verlagen Gemiddelde hoeveelheid verlagen Hoeveelheid verlagen ‘slecht weer’
kans x impact 9
Nieuw, reëel contract leidt tot evenwichtigere verdeling van lusten en lasten
huidig contract reëel contract
profiteert van risicodeling
0 draagt bij aan risicodeling
10
20
40
60
80
100
Effect van overstap op nieuw, reëel contract
• • • • • • •
Direct ingrijpen Pijn uitsmeren Uitsmeerperiode maximeren Nieuwe schok = nieuwe periode Weelde in fonds houden Hoeveelheid verlagen beperkt Vooraf heldere afspraken
(gunstig (gunstig (gunstig (gunstig (gunstig (gunstig (gunstig
voor voor voor voor voor voor voor
jong) oud) jong) oud) jong) oud) allen)
• Een stabiel, evenwichtig en transparant nieuw contract Vraag: is dit voldoende? Wordt hiermee de collectieve risicodeling weer houdbaar?
11
Onder het nieuwe, reële contract wordt collectieve risicodeling weer houdbaar voor de toekomst
12
We kunnen beter overstappen op een systeem waarin ieder individu zijn eigen beleggingsrisico’s draagt
Wat wil ik vandaag met jullie bespreken?
• De grenzen aan risicodeling • Case: het nieuwe, reële pensioencontract
• De grenzen aan voorspelbare subsidies • Case: doorsneepremie / doorsneeopbouw
13
Doorsneepremie / doorsneeopbouw: twee issues
1. “Vuilnisman sponsort de hoogleraar” •
Verschil in levensverwachting
•
Hoog opgeleid leeft langer dan laag opgeleid
2. “Jong betaalt vooruit aan oud”
14
•
Omslagelement in het systeem
•
Eerst teveel betalen, daarna te weinig
•
Maar wat als je halverwege uit het systeem stapt?
Uitgangspunt voor vandaag: doorsneepremie behouden
Want: geen oneigenlijke concurrentie op arbeidsmarkt
Vraag 1: Moeten we naar opleidingsafhankelijke opbouw? = laagopgeleiden een hogere opbouw = hoogopgeleiden een lagere opbouw
Vraag 2: Moeten we naar degressieve opbouw? = jongere deelnemers een hogere opbouw = oudere deelnemers een lagere opbouw
15
Het effect van opleidingsonafhankelijke opbouw
Een academicus leeft 6 à 7 jaar langer dan iemand met alleen basisonderwijs. Zijn pensioen is daardoor ongeveer 30% duurder.
16
De pensioenopbouw moet afhankelijk worden van het opleidingsniveau
17
De pensioenopbouw moet onafhankelijk blijven van het opleidingsniveau
Opleidingsafhankelijke opbouw: veel gehoorde ‘tegens’
• Verevening ≠ voorspelbare eenzijdige subsidie • Vuilnisman kan best ouder worden dan hoogleraar • Vele andere factoren van invloed op individuele levensverwachting (geslacht, postcode, etcetera) • In eerste pijler zijn effecten precies andersom (en groter) • Bovendien: partnerpensioen mitigeert, aftopping mitigeert, keuze voor hoog-laagconstructie mitigeert • Ethisch: moeten we hoge opleiding afstraffen?
18
Het effect van leeftijdsonafhankelijke opbouw
Een jongere betaalt teveel premie, een oudere te weinig. Als je op je 45ste zzp’er wordt en het fonds verlaat, heb je ongeveer 70% van een jaarsalaris teveel betaald.
premie als percentage van salaris
30%
actuarieel benodigde premie
25% 20%
werkelijk betaalde premie (doorsneepremie)
15% 10% 5% 0% 25
19
30
35
40
45 leeftijd
50
55
60
65
We moeten de leeftijdsonafhankelijke doorsneeopbouw handhaven
20
We moeten overstappen op een leeftijdsafhankelijke degressieve opbouw
Degressieve opbouw: veel gehoorde ‘tegens’
• Juridisch: risico dat verplichtstelling vervalt • Financieel: compensatie zittende deelnemers • Maakt langer doorwerken (iets) minder aantrekkelijk • Voor zzp’ers zijn andere oplossingen denkbaar
21
Mijn boodschappen voor vandaag
• Collectief risico’s delen heeft grote maatschappelijke meerwaarde • In het nieuwe, reële contract wordt de risicodeling evenwichtiger en stabieler en dus beter houdbaar • We moeten de collectieve risicodeling behouden en waar mogelijk versterken: • Andere vormen van solidariteit kritisch tegen het licht houden • Onderzoeken wat we van individuele pensioensystemen kunnen leren
22
Dank voor jullie aandacht!
[email protected] 06 125 43 125
23
