Solidariteit & armoede in Brussel

s é m u rés s i a ç n a en fr

P 3A 9110 afgiftekantoor Brussel X Oude Graanmarkt 5 1000 Brussel

PB-PP B- 06386 BELGIE(N) - BELGIQUE

MAANDBLAD > JAARGANG 39 > NUMMER8> OKTOBER 2015 (behalve in juli en augustus)

BUREN VAN DE MARKTEN > P6 FREDDY TAILLIEU

STADSCHAP VIJFHOEK > P9 WONINGNOOD

Solidariteit & armoede in Brussel ©CHARLES SIX

DE OPROEP VAN DE MAAND > P10 IEDEREEN SOLIDAIR MET DE RIJKEN!

OKTOBER IN DE MARKTEN

CABARETVOORSTELLING

CONCERT

CAFÉ MARCHÉ SPEELT

BA MARIËTTE

Café Terminal

©CHARLES SIX

SOLIDARITEIT & ARMOEDE IN BRUSSEL

Café Marché is bemanning & orkest. Royal Stiel Korps zit mee in de machinekamer. Na hun duo-rol in de “Roger Variété”-show, reizen Patrick Geeraerts en David Leyssens mee als kapitein en verstekeling.

• De Kleurdoos Moutstraat 24, 1000 BXL Vrijdag 16 & zaterdag 17 oktober om 20u30 Toegang: 1o euro Reservatie: www.cafemarche.be [email protected]

CAFÉ TERMINAL

“Ba Mariëtte” is een voorstelling vol humor, het wordt lachen en gieren en vitaminnekes opdoen met de mopkes in het Brussels van Jeanke Taxi; Mariëtte, de cafébazin; Pierrot de coiffeur en Swa, de "chômeur professionel". De moppen zijn volks en gaan onder andere over voetbal en schoonmoeders. Zo probeert de auteur Wiet van Bever het Brussels dialect te doen heropleven

DE ANDERE B BOOTTRIP

®B

Een groot aantal Brusselaars met een laag inkomen leeft in moeilijke omstandigheden. Veel gezinnen, alleenstaanden en gepensioneerden hebben moeite om de eindjes aan mekaar te knopen of leven zelfs in barre armoede. Huisvesting, tewerkstelling, onderwijs en gezondheid spelen daarin een grote rol. Maar er is ook een groot solidariteitsgevoel onder de Brusselse bevolking,. Welgekomen financiële giften, eenvoudige gebaren en vrijwilligerswerk zijn belangrijk in de strijd tegen de armoede. Tal van organisaties werken dag in dag uit om het (over)leven van deze hulpbehoevenden mogelijk te maken. In september zagen we hoe de spontane hulpverlening in het Maximiliaanpark heel snel op gang kwam om de vluchtelingen in het tentenkamp te helpen. Soms zit dat in een klein gebaar, zoals van dat gepensioneerd kappersechtpaar dat een namiddag lang aan de slag ging.

In de haven ligt een boot klaar. Reizigers komen gepakt en gezakt toe om in te schepen. Familie en vrienden komen hen uitwuiven. Orkestjes spelen op de kade. Koffers en proviand worden ingeladen. Een gezellige drukte tot de boot vertrekt. Wie steekt de handen uit de mouwen? Wie vaart mee? Ergens heen…

2

• Vrijdag 23 oktober om 14u30 Reservatie: [email protected] 02 512 34 25 Org. Ism met LDC Het Anker, LDC De Harmonie en LDC Forum

CURSUS

HEERLIJK PROEVEN VAN KLASSIEKE MUZIEK De hoge en late Gotiek Verder bomend op wat we vorig jaar tot ontwikkeling zagen komen in de Romaanse muziek, zullen we nu de hoge en late Gotiek behandelen. De veranderingen in de muziek hebben alles van doen met de vernieuwde landbouwmethodes, bouwtechnieken, staatsvorming, handel en overname van de stedelijke Scholastieke macht ten overstaan van de oude Patristieke abdijmacht. De eerste grote figuren zijn Leoninus en vooral Perotinus, die talrijke genres en stijlen ontwikkelde die meer dan honderd jaar zullen dominant zijn (Quadrupla-organa, Conductus, Clausulum, Motetus en andere. Het betekent het einde van de ‘Ars Antiqua’. Philippe De Vitry en Machaut nemen de fakkel over en noemen zichzelf Ars Nova-componisten). Ook de wereldlijke muziek neemt een hoge vlucht met troubadours, trouvères, troubairitz en allerhande minnestrelen. Tegen het einde van de middeleeuwen verkrijgen, onder invloed van het 14de eeuwse schisma met maar liefst 3 Pausen in Avignon de 12 befaamdste

TENTOONSTELLING componisten van Europa de toestemming om het ‘Ordinarium’ polyfoon te toonstellen, wat een revolutie is. Zij zijn het ook die de ingewikkelde, elkaar becommentariërende composities schrijven onder de vorm van parels van tekeningen. Er ontstaat hier een fundamentele wijziging: de austére middeleeuwse religieuze muziek wordt een fijnzinnige poetische kunst. Na de voordracht kan u in de kathedraal genieten van een concert gebracht door een instrumentaal en een vocaal ensemble van de Academie van muziek en woord van Sint-Agatha-Berchem met sopraan Lieselot Dewilde en o.l.v. Sofie Van den Eynde. • Woensdag 21 oktober om 9u Afspraakplaats: trappen Sint-Michiels en Sint Goedelekathedraal Lezing om 9u30 in de zijbeuk van de kathedraal Concert om 11u30 in de kathedraal Maaltijd om 12u30 • Inschrijven: BOP, 02 210 04 60, [email protected] Deelnameprijs: 12/10 euro (koffie, voordracht en concert) - 27/25 euro (met maaltijd)

IN RIOTOUS PROFUSION

LANG ZHENGHUI, WIDE MIND, INK ON XUAN PAPER, 2014

Inkt in de hedendaagse Chinese kunst Hedendaagse ink art vloeit voort uit een nieuwe ontwikkeling in schilderen met inkt die zich eerst in Taiwan in de jaren 1960 en later in de jaren 1980 op het Chinese vasteland manifesteerde. Het resultaat is een totaal nieuwe aanblik van dit cultureel genre dat de diepgaande veranderingen in de moderne Chinese samenleving onder invloed van de globalisering weerspiegelt. De tentoonstelling toont werk van een groep individuele kunstenaars die ink abstraction vanuit hun persoonlijke visie benaderen. Deelnemende kunstenaars: Qiu Deshu, Qin Feng, Liu Zijian, Li Gang, Lan Zhenghui, Sang Huoyao, Yuan Shun en Zhang Zhaohui. Curatoren: Ping Jie en Dr. Jasmin Gong

SHANG HUOYAO, NI YUNLI SUBJECTS SERIVES NO. 17, INK ON SILK SCROLL

• De tentoonstelling loopt nog tot en met zondag 18 oktober, open van dinsdag tot zondag van 12u tot 18u en op donderdag van 12u tot 20u. Toegang gratis.

• Groepen en scholen zijn welkom, ook buiten de openingsuren, na afspraak op 02 512 34 25 of [email protected]. Op vraag en na afspraak begeleidt curator Jasmin Gong rondleidingen in de tentoonstelling (uitsluitend in het Engels)

Organisatie en info: De Markten, 02 512 34 25, www.demarkten.be, [email protected] 3

TE GAST

© EUNIC

TRAPTENTOONSTELLING INCLUSIE.. ILLUSIE? Van 1 tot 3o oktober organiseert vzw De Lork (i.s.m. Indivo, Academie Anderlecht, CAD, Recyclart en met de steun van VGC en Lions) een fototentoonstelling over het thema Inclusie/ illusie? in trappenhal 2 van De Markten. De foto's die worden getoond zijn het resultaat van een jaar werken in fotosessies, in workshops beeldend en poëzie, in ontmoetingen met mensen met een beperking. Personen met een verstandelijke beperking hebben specifieke mogelijkheden en talenten die mogen gezien en gehoord worden. Het is hun terechte vraag om erbij te horen, naar school te gaan, te werken, uit te gaan en in een gewone straat te wonen. Voor de valide maatschappij een invitatie en tegelijk een meerwaarde hiervoor haar deuren open te zetten. De fototentoonstelling kadert in een bredere sensibiliseringscampagne van vzw De Lork rond inclusie, met workshops, tentoonstelling en een slotevenement in het voorjaar van 2016. 4

POP & SHOP: TWEEDE EDITIE VAN EUNIC EUROPEAN FASHION EN DESIGN MARKET Pop & Shop is een Europese mode- en designmarkt in Brussel waar jonge Europese ontwerpers hun werk kunnen tonen en verkopen. De markt wordt dit jaar voor de tweede keer georganiseerd in De Markten door EUNIC, het netwerk van Europese culturele instituten met een basis in Brussel, en heeft tot doel ruimte voor de voorstelling van jonge designers uit Europese landen te bieden. Dit jaar zult u 40 designers uit 9 Europese landen kun-

RANDY EN JEROEN LENAERTS (THUIS) STEUNEN DE IEDEREENISDEMAX CAMPAGNE ! © MAREN VAN LOON

nen ontdekken (Tsjechische Republiek, Estland, Nederland, Hongarije, Letland, Polen, Roemenië, Slowakije en Turkije). • Vrijdag 23 oktober, opening om 15u, openingsparty met DJ om 20u. Van zaterdag 24 oktober tot en met zondag 25 oktober open van 12u tot 20u, toegang gratis. • Info: http://brussels.eunic-online.eu/ popandshop

FORSITI’A

C’EST PAS PARCE QUE TU T’ARRÊTES DE PÉDALER QUE TON VÉLO VA S’ ARRÊTER U kon het al lezen in ons septembernummer, huisgezelschap Forsiti’a werkt aan een cabaret en wij nodigen u van harte uit op een van de voorstellingen. De locatie houden we even geheim, maar noteer alvast een van de volgende data in uw agenda: 25, 26, 27 & 28 november om 20u of 29 november om 15u. Meer informatie volgt al snel op de website van De Markten en de Facebook pagina van Forsiti’A. Het cabaret wordt opgebouwd rond de verschillende teksten en de muziek die regisseurs Hans Van Cauwenberghe & Ciska Thomas samen met de deelnemers schreven. Om u een idee te geven waaraan u zich kan verwachten, hiernaast een exclusieve preview:

BRUXELLES Certains disent que tu es une poubelle Mais tu es la plus belle Tu me surprends comme une drache nationale, Tout les jours mon amour Comme une amante, tu le fais attendre Tel une mère, toujours les bras ouverts Ma meilleure amie, c’est avec toi que je ris ! Certains disent qu’il y a trop de monde Mais tu es ma plus belle Tu me surprends avec tes secrets Tous les jours, mon amour. Un melting pot de toutes les couleurs Un beau brassage de langages Tous des zinnekes, we zijn hetzeeeeeelfde!! Tu blinque comme une belle étincelle Car tu es la plus belle Tu me surprends comme un schieve lavabo Tous les jours, mon amour. Tu me fais fondre comme du chocolat Tu es mon sucre dans mon koek Ma mayonnaise dans mon cornet de frites Certains disent qu’il n’y a rien à faire Mais le soir c’est une autre histoire C’est vollegaas de tous les côtés Y’a de l’ambiance à Bruxelles

VOOR DE LEZERS VAN DE VIJFHOEK

ARMOEDEWANDELING Tijdens de wandeling ontdekken we de verschillende facetten van de Brusselse armoede, alsook de vele hulporganisaties die zich inzetten om deze problemen op te lossen. Onze gids, ervaringsdeskundige Christiaan Oyen (foto), wandelt met ons via het Centraal Station richting Marollen. We sluiten de wandeling af aan het Zuidstation, waar De Markten u een drankje aanbiedt. Vijftien lezers kunnen deze unieke wandeling meemaken op dinsdag 20 oktober van 18u tot 20u. Plaats van afspraak: loketten Centraal Station. • Reservaties (maximaal 2 personen per reservatie): [email protected] 02 512 34 25

5

BUREN VAN DE MARKTEN Freddy Taillieu voelt zich rijk drank en begon het altijd maar slechter met mij te gaan. En echt waar, ik heb de hele boel van de ene dag op de andere losgelaten, mijn appartement, mijn kraam,… en ben op straat terecht gekomen.

Freddy is sinds twee jaar speler bij Forsiti'a, eigenlijk sinds drie jaar, maar de eerste keer liep het fout en haakte hij af. Hij praat zonder schroom over het leven op straat en wat het met hem gedaan heeft en doet dat bij momenten heel beeldrijk. De Vijfhoek: Dag Freddy, ik ken u sinds twee jaar een beetje, maar wat is er voor die twee jaar met u gebeurd? Freddy Taillieu: Ik ben 52 jaar en ben als kind opgegroeid in Sint-PietersLeeuw. Tot mijn drie jaar woonde ik op de boerderij bij een tante van mij. Ik denk dat ik niet welkom was toen ik geboren ben. Mijn moeder wou eigenlijk een dochterke en na drie miskramen kwam ik. Voor de rest heb ik geen broers of zussen. Op mijn 17 jaar ben ik er van door gegaan van zodra ik een jobke gevonden had. Ik moest machines kuisen in een decolletageatelier. Dat is een bedrijf waar ze fijn metaalfreeswerk doen. Ik had mijn A2 diploma schrijnwerkerij gehaald, maar ik heb daar nooit iets mee gedaan. Ik was een slimme en 6

wou eigenlijk moderne talen doen, maar dat mocht niet van mijn vader. Ik moest met mijn handen werken. Met mijn eerste job verdiende ik 8200 frank en mijn appartementje kostte 2500 frank in de maand. Het was een zolderkamerke, krot en miserie. Ik heb niet veel biefstukken gegeten in die tijd. Daarna vond ik een mooie job bij Rothschild, een groot textieldepot achter de K.V.S., als snijder en verkoper. En toen ben ik begonnen als marktkramer op Sint-Katelijne. Ik hield er samen met een vennoot, die er nu nog altijd staat, een mosselkraam open. Keihard werken: iedere dag mijn kraam opzetten, afbreken, opbergen. 60 uur per week. Ik heb goed verdiend toen. Maar stillekesaan geraakte ik aan de

D.V.: Waarvan leefde je toen? F.T.: Soms trok ik wat geld van het O.C.M.W., soms ook niet. Ik bedelde. Ik zocht eten in de vuilbak of op straat. En ik heb jarenlang de peuken van de straat geraapt om ze op te roken. Weet je wel wat dat met het zelfrespect van een mens doet? Nu en dan zat ik voor een paar weken of maanden in een opvanghuis van Spullenhulp in Elsene. Daar werkte ik dan als vrijwilliger. Op de duur kenden ze me. Van als ik er toekwam konden ze me aan het werk zetten: poetsen. Ik werd de verantwoordelijke van de verdieping waar ik sliep. Maar ik heb nooit iets gestolen, ik heb nooit mensen lastig gevallen om aan geld of aan eten te geraken. D.V.: Vond je vrienden op straat? F.T.: Er is een soort vriendschap ja, maar het is hard. En als het er op aankomt is het ieder voor zich. En omdat het zo hard is grijp je makkelijk naar de drank als je op straat woont, of naar drugs. Om te vergeten. Aan de drugs heb ik gelukkig nooit gezeten. Maar ik dronk wel, en het ging van kwaad naar erger. Ik stelde mezelf geen vragen meer, alles werd me te

veel. Ik had op de duur geen kracht meer, het gevoel dat alle deuren rond mij op slot waren. Ik zocht naar een klein waakvlammeke, naar een beetje vuur om mee voort te doen, maar dat was er niet meer. Alleen een enorm groot leeg gat.

”

Ik ben terug een mens geworden met een helder en levendig hoofd. Dat is de beste pré die ik kan verdienen. En ja, ik heb ook een paar schone momenten beleefd op straat, vooral in de zomer. Maar je bent er nooit op je gemak. Als je gaat slapen is het altijd met een oog open en een oog toe. Er dreigt precies altijd gevaar. D.V.: Wat doet dat met een mens op straat leven? F.T.: Ik was al een plantrekker van kleinsbeen af, omdat ik wel moest door hoe mijn vader en moeder met mij omgingen. Maar op straat leer je dat natuurlijk vanzelf. Maar vooral leer je de waarde van de dingen kennen. Wie alles heeft wil nog meer. Maar wie een tijd niks heeft gehad weet wat het

betekent om een beetje te hebben. Ik ben gelukkig met wat ik nu heb, al is het niet veel. D.V.: Begrijp je de mensen die vinden dat daklozen het zelf hebben gezocht? F.T.: Je moet daar heel voorzichtig mee zijn. En tegenwoordig is het anders dan twintig jaar geleden. Er zijn echte en valse sukkelaars. Er zijn er die gaan bedelen als "hobby" of als "stiel". Je moet sommige van die mensen eens bezien. Ze hebben schonere kleren aan dan jij. Maar er is echt niet veel voor nodig om in de goot terecht te komen. Je verliest je werk, je verliest je vrouw of je geraakt de controle over uw situatie kwijt. Het kan echt in een keer gebeuren, als een slag in uw nek. Het is wel een groot verschil met vroeger. Ik zie dat er nu veel meer uitwegen zijn, veel betere sociale opvang. Vroeger ging je de dieperik in en kon je nergens terecht. D.V.: Heb je mensen ontmoet die zich echt om u bekommerden? F.T.: Zeker en ik ontmoet hen nog altijd. Dat waren twee sociaal werkers van Diogenes. Ik kan echt zeggen dat ze mij van de totale ondergang hebben gered. Ik heb mensen weten sterven op straat en ik was zelf ook niet ver meer van mijn put. Maar net op het goede moment zijn die straathoekwerkers zich met mij beginnen bezig houden. Ze begeleidden me eerst terwijl ik nog

op straat woonde en kort daarna kwam er gelukkig een kamer vrij van Baïta, een sociaal verhuurkantoor waar ik in mocht. D.V.: Wat houdt zo'n begeleiding dan in? F.T.: Dat gaat over alles. Je kan je niet indenken wat je allemaal moet leren als je op straat gewoond hebt. Je speelt er ongeveer alles kwijt wat je nodig hebt om gewoon in een appartementje te leven: je kan niet meer zelfstandig zijn, je kan niet koken, je was doen, je papieren in orde krijgen,… En als je in een appartement woont heb je ook verplichtingen die je op straat niet hebt. Je kan niet tegen alles meer foert zeggen. En ook met die verplichtingen moet je dus terug leren omgaan. D.V.: Wat was dan het lastigst voor jou om terug een regelmatig leven te hebben? F.T.: Mijn grootste vijand was de drank. Toen ik al in mijn appartementje zat ben ik nog dikwijls kopje onder gegaan

en weer boven gekomen. Maar iedere keer dat ik onder ging ging ik dieper. Bovendien had ik een kennis bij mij binnengepakt, met wie ik mijn kamer deelde. Dat was het stomste wat ik kon doen. Die gast heeft mij opgefret. Op de duur zat hij meer in mijn appartement dan ik. Het heeft niet veel gescheeld of ik vloog er uit. Ik heb lang gevochten tegen de drank. Eerst werd ik voor korte tijd opgenomen, twee weken hier, drie weken daar om ervan af te geraken. Maar dat hielp niet. Tot ik eind 2013 voor vijf maanden werd opgenomen in Sint Alexius in Grimbergen. Ik zat op dat moment weer helemaal aan de grond. Geen zelfvertrouwen meer, geen vooruitzicht meer. Niks. Daar hebben ze veel dingen met mij gedaan en hebben ze mij veel dingen verteld waarvan ik op het moment zelf echt niet wist wat dat met mijn drankverslaving te maken had of waarvoor het diende. Het was pas achteraf dat ik begon te verstaan dat het de stukken waren van een heel ingewikkelde puzzel die allemaal in elkaar pasten. Ik kreeg door dat ze heel goed wisten wat ze aan het doen waren. Maar het belangrijkste van al is dat ze me heel veel materiaal gegeven hebben en me geleerd hebben dat het aan mij is om er mee te werken. Ze zetten een paar wegwijzers maar het was ikzelf die ze moest gebruiken. D.V.: Wat gebeurde er dan als je weer

buiten kwam? F.T.: Het is behoorlijk zwaar als je terug in de realiteit komt, nadat je er lange tijd hebt buiten gestaan. Pas als je weer buiten bent begint het echte werk, alsof je uit je cocon gekropen bent. Zowel wanneer je aan de drank zit als wanneer je in een instituut in behandeling bent sta je buiten de werkelijkheid. Ik heb mensen rond mij serieus zien toeklappen op het moment dat ze weer in de wereld kwamen. Maar ik had geen schrik, ik voelde me sterk genoeg. En mocht ik me zelf niet sterk genoeg gevoeld hebben om opnieuw te beginnen, ik zou gevraagd hebben om nog twee maanden te mogen blijven. D.V.: Ontmoet je nog je vrienden uit de tijd waarin je op straat leefde? F.T.: Zeker en ik praat nog af en toe met hen, maar ik hou ook afstand. Ik heb geleerd dat ik voor mezelf keuzes moet maken wil ik er bovenop geraken. Ik moet grenzen stellen of ik ga zelf kapot. Het is soms heel moeilijk om nee te zeggen tegen mezelf als ik ergens goesting in heb. Maar dat hebben ze me geleerd. D.V.: Hoe breng je nu je dagen door? Je lijkt het zo druk te hebben? F.T.: In Grimbergen hebben ze me duidelijk gemaakt dat ik bezig moet blijven, dat ik geen lege dagen en geen lege kop mag hebben. Ik volg het creatief atelier bij HOBO en bij Groot Ei-

land, ik werk als vrijwilliger in De Vaartkapoen, ik begeleid regelmatig zieke en oude mensen. En ik doe hier mee aan het theater in De Markten. Al die dingen zorgen ervoor dat ik het gevoel heb dat ik er voor iets ben, dat ik nodig ben. Dat ik een betekenis heb in dit leven. Dat is me heel veel waard. En dat ik er geen geld voor krijg kan me niet schelen. Ik voel me rijk na al wat ik de afgelopen jaren heb meegemaakt. Ik ben terug een mens geworden met een helder en levendig hoofd. Dat is de beste pré die ik kan verdienen. D.V.: We hebben het in dit nummer van de Vijfhoek over solidariteit. Een heel actueel thema natuurlijk als je ziet wat er hier vlakbij in het Maximiliaanpark gebeurt. Wat denk jij ervan? Moeten we solidair zijn met die mensen? F.T.: Hoe weinig ik ook heb, ik ben de eerste om iemand een boterham te geven. Maar ik denk dat die vluchtelingen met valse hoop naar hier komen. Hier gaat het ook al lang niet meer zo goed als 20 jaar geleden. Vind maar eens werk in deze tijd. Als je geen specialist bent in iets kan je het vergeten en veel bedrijven trekken naar het buitenland waar ze minder lonen moeten betalen. Wat hebben we die mensen te bieden? En weet je wat ik ook vind? Het is precies alsof de armen in de wereld steeds armer worden en de rijken rijker. En als er moet bespaard worden zijn het alleen de armen die het voelen in hun portemonnee. Van de rijken pakken ze

een klein beetje af, maar die worden dat niet eens gewaar. De zogezegde vooruitgang van de mens vind ik eigenlijk een achteruitgang. Alles wordt geautomatiseerd. Op de duur zullen er geen mensen meer nodig zijn. De wereld zit veel te ingewikkeld ineen om alles te verstaan, maar ik durf er niet goed aan denken hoe het hier binnen 20 jaar zal zijn. D.V.: Niet zo'n vrolijke afsluiter, Freddy. Maar hartelijk dank voor dit gesprek.

Résumé en français

Un jour, Freddy Taillieu a tout abandonné est s'est retrouvé dans la rue. Son meilleur ami était l'alcool. Boire pour oublier, pour ne penser à rien. Et cela allait de pis en pis. Freddy a échappé à la mort, dit-il lui-même, grâce à deux éducateurs de rue qui l'ont accompagné et conduit non sans mal là où il se trouve aujourd'hui. Il a un revenu d'intégration, habite dans un petit appartement, mais se sent comme au paradis

7

TER PLEKKE > UITSLUITING BEKAMPEN, MENSEN VAN DE STRAAT HALEN De forse regen maakte van de tenten in het Brussels Maximiliaanpark drijvende eilandjes. Maar welzijnsorganisaties en vrijwilligers houden schijnbaar zonder problemen het hoofd boven water. Initiatieven voor hulp komen van overal: ngo’s, geëngageerde individuen, bedrijven, scholen, theatergezelschappen…Christophe Thielens van Samusocial zag nooit eerder een gelijkaardig elan van solidariteit. Burgers die zich belangeloos het lot van vreemdelingen aantrekken en daardoor voldoende mediastof doen opwaaien om de politiek in beweging te zetten: het is een situatie waarbij een professional uit de zorgsector zich even in de arm knijpt. Zonder ophef en met schaarse middelen uitsluiting te lijf gaan, daar weet Samusocial alles over. Engelen van de nacht De vluchtelingencrisis komt bovenop het al omvangrijke takenpakket van de Samu, dat sinds 1999 aan het werk ging in het Brussels Gewest als medisch-sociale urgentiedienst voor de minstbedeelden. De wachtdiensten van de ziekenhuizen en de bestaande opvangstructuur bleek overvraagd en bepaalde sociale groepen vonden moeilijk of niet de weg naar het zorgaanbod. Wie ’s nachts in nood verkeert en aan de zelfkant van de samenleving ploetert, heeft weinig heil te verwachten. Samusocial verwierf snel bekendheid met zijn ‘maraudes’, mobiele teams die ’s nachts uitrukken en naar de hulpbehoevende toestappen. De equipes komen in actie bij noodoproepen ( via een groen nummer) van bezorgde burgers, politie- en brandweerpatrouilles of van slachtoffers zelf. Of ze gaan langs op de plaatsen en squats die ze eerder in kaart brachten en waar daklozen zich een veilig plaatsje voor de nacht improviseerden. Er bestaat een categorie zwervers die ver weg blijft van opvangtehuizen, omdat ze zich moeilijk aanpassen aan huisregels of te 8

wantrouwig zijn om contact te leggen. Deze fragiele mensen vind je ook niet terug bij de stations omdat ze bang zijn voor confrontaties. Maar hun medische en psychische problemen zijn vaak schrijnend. Mobiele equipes hielden in 2014 gemiddeld 15 keer per nacht halt bij mensen in een acute of een chronische noodsituatie, het hele jaar door. Ze verwijzen mensen door naar medische spoeddiensten, crisisopvang, sociale dagvoorzieningen, afkickcentra, hygiënische voorzieningen. Dikwijls verstrekken ze ter plaatse zorgen, want doorverwijzen ligt moeilijk bij een publiek dat leeft in volledige uitsluiting. Winteropvang Wanneer men tijdens de winter van 2005 op straat twee daklozen dood aantreft, reageert het publiek geweten geschokt. In een welvarend land met zoveel sociale vangnetten! Er zijn nachtasielen en Samusocial beschikt over nachtopvang voor daklozen, maar kon de toevloed tijdens de koude periode niet aan. Sindsdien werden meer opvangplaatsen opengesteld van november tot einde

maart. Er zijn voorzieningen voor alleenstaande mannen (de grootste groep), voor vrouwen en voor families. Vooral de laatste groep neemt onrustbarende proporties aan. Vorig jaar bestond 15% van de overnachtingen uit families, met 309 kinderen. Samusocial wil een niet-weigeringsbeleid handhaven en tijdens de winter iedereen onderdak geven die daarom vraagt, los van administratieve statuten. De federale en gewestelijke overheden leverden inspanningen, vooral toen de winter ongenadig toesloeg begin 2012. Men wilde nieuwe vriesdoden vermijden. Er zijn momenteel 800 plaatsen voor winteropvang en 160 permanente residentiële verblijfplaatsen. Daarvan bevinden er zich 110 aan de Anderlechtse Poort, waar ook de administratieve zetel van Samusocial gevestigd is. Men voorziet daar opvang voor de meest kwetsbare populatie: alleenstaande hoogzwangere vrouwen, mishandelde, gehandicapte en verzwakte mensen die het leven op straat niet meer aankunnen maar ook nergens anders terecht kunnen. Alle vestigingen beschikken over een psychosociale permanentie en voorzien medische zorg door Artsen van de Wereld ( 1736 consultaties vorige winter). De innigste wens van Samusocial: dat deze winteropvang residentieel en permanent wordt, zodat zij einde maart niet meer voor de verscheurende opdracht worden geplaatst 800 mensen aan de deur te zetten. Vaak wordt daardoor het moeizame reïntegratiewerk teniet gedaan. Mensen verdwijnen op-

© ARNOUT WILLEMS

nieuw in het chronisch zwerversbestaan. Asielvragers Sinds 2010 organiseert Samusocial in samenwerking met Fedasil residentiële 24 urenopvang voor 400 asielzoekers, voornamelijk gezinnen. Het netwerk van Fedasil was verzadigd en de mobiele equipes troffen deze mensen ’s nachts op straat aan. Anno 2015 is de situatie dramatisch. De winter is in aantocht en de pre-opvang in WTC III herbergt sinds half september 300 van de 1000 overlevers in het Maximiliaanpark. Christophe Thielens voorziet nieuwe winterproblemen, want er kamperen daar ook heel wat ‘sans-papiers’ die een graantje meepikken van de actieve solidariteit in het park. Het zijn uitgeprocedeerden, mensen die niet in aanmerking komen voor een asielaanvraag en van geen hout pijlen weten te maken. Zij zullen de al bestaande kandidaten voor winteropvang vervoegen. Samu staat momenteel in voor het sanitaire luik van het parkbeheer. Zij verzekeren ook een soort intermediaire functie tussen diverse actoren op het terrein: het Burgerplatform, Oxfam, Artsen van de Wereld, de Stad, het OCMW en diverse collectieven die zich allen met hart en ziel inzetten. Daarenboven waken ze over het sociale aspect, de belangen van de allerzwaksten, wat uiteindelijk hun missie uitmaakt. Maar

hoe zullen de geëngageerde probleemoplossers van het park zich opstellen over pakweg twee maanden? Volgens Christophe Thielens van Samusocial moet in de eerste plaats de overheid zijn verantwoordelijkheid nemen. Gulle solidariteit is hartverwarmend maar niet genoeg. Hoe komt het dat deze vluchtelingen op zoveel medeleven en inzet kunnen rekenen en dat de 21 Roma-families, die eerder op dezelfde plaats kampeerden nadat ze door lokale overheden uit hun verblijfplaatsen in Slowakije waren verdreven, genegeerd werden? Marleen Janssens Résumé en français

Depuis 1999, le Samusocial travaille en Région bruxelloise comme service médico-social d'urgence pour les personnes les plus démunies. Les services de garde des hôpitaux et les dispositifs d'accueil existants sont surchargés et certains groupes sociaux ont du mal à trouver l'accès aux soins. Depuis 2010, le Samusocial organise avec Fedasil un accueil résidentiel 24 heures sur 24 pour 400 demandeurs d'asile, principalement des familles

STADSCHAP VIJFHOEK >WONINGNOOD

De Armoede barometer 2014 geeft aan dat zowat 189.556 mensen van een minimum- of vervanginkomen leven, dat is 16,29 % van de Brusselse bevolking. Als we even de veronderstelling maken dat Brusselse woningen gemiddeld bewoond zijn door 1.9 personen, wat uiteraard een grove en niet wetenschappelijke benadering is maar gezien de gemiddelde gezinssamenstelling (2.1 personen) en het groot aantal alleenstaanden, niet echt overdreven, dan zouden er 99.766 woningen nodig zijn voor deze mensen. We kunnen er verder hypothetisch van uitgaan dat deze mensen met inkomens tussen de 850 en de 1600 euro op de privé woningmarkt, waar de gemiddelde prijs van éénkamer woningen 575 euro en voor twee kamer woningen 700 euro bedraagt, weinig geschikte en betaalbare woningen vinden. De sociale woning maatschappijen en de sociale verhuurkantoren waar de huurprijs berekend wordt in functie van het inkomen, maximum rond de 22 %, zijn de enige hoop voor deze mensen. Cijfers… cijfers… Verder bladerend in het Armoede rapport zien we dan dat deze maatschappijen eind 2012 amper 40.000 ( 35.883 + 3.501) woningen verhuurden. Bijna 60.000 betaalbare woningen zijn er dus tekort wat veel (50%) meer is dan de meestal geciteerde 40.000 gezinnen die op de wachtlijsten staan van de sociale woning maatschappijen. Deze cijfers tonen niet alleen aan dat er veel te weinig betaalbare woningen beschikbaar zijn maar ook dat nog een groot deel van het doelpubliek onder de radar blijft

We begrijpen de wanhoop van de tientallen organisaties die zich met het recht op wonen bezig houden. Op hun websites lezen, zien en horen we schrijnende getuigenissen. Ook OCMW’s kampen regelmatig met een gebrek aan onmiddellijk beschikbare “noodwoningen” ondanks hun gepri-

zetten omdat dit wel als gevolg heeft dat slechte woningen gesloten worden zonder echter een menswaardig alternatief voor de bewoners. Een ander gevolg is dat gezinnen veel te veel, tot meer dan 50% van hun beperkt inkomen moeten besteden aan wonen waardoor ze in een onomkeerbare spiraal van schulden komen, lees hierover de cijfers van de schuldbemiddelingsdiensten.

woningen. Van de Alliantie Wonen die de opvolger van het Huisvestingsplan moet worden met een streefcijfer van 6.500 woningen is voorlopig nog niet veel in huis gekomen behoudens een oproep naar terreinen met als voorlopig resultaat 260 mogelijke woningen. Het voorwoord van het Jaarverslag 2014 van de BGHM stelt slechts 4000 woningen voorop waarvan 3000 sociale woningen, achteruitgang?

Nog cijfers… Intussen gaat de productie van nieuwe sociale woningen tergend traag in tegenstelling met de bouw van midden-

Marcel Rijdams

"Iedereen heeft recht op een behoorlijke huisvesting". (Artikel 23 van de Grondwet - Artikel 3 van de ordonnantie van 17 juli 2003 houdende de Brusselse Huisvestingcode)

vilegieerde relaties met de officiële sociale maatschappijen Een gebrek aan beschikbare en betaalbare woningen heeft als pervers gevolg ook dat er amper opgetreden wordt tegen huisjesmelkers, dat eigenaars die “onbewoonbare” woningen verhuren niet gesanctioneerd worden. Sociale diensten schrikken ervoor terug om de Huisvestingsinspectie in te

klas woningen die sinds enkele jaren een boom kent. Begin 2005 besliste de regering 3.500 sociale woningen te bouwen (Huisvestingsplan 5000 woningen) Volgens eigen telling vandaag (midden september 2015) op de website van de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij BGHM zouden 1342 woningen afgewerkt zijn, van de 5000 en dat zijn dan nog niet allemaal sociale

Voor foto’s, verhalen en filmpjes surf naar de website van de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen en zijn 50 aangesloten verenigingen http://www.rbdh-bbrow.be/spip.php?rubrique1&lang=nl

Résumé en français

Le Baromètre de la Pauvreté de 2014 indique que 16,29 % de la population bruxelloise vit d'un revenu d'intégration ou de remplacement. Il faudrait 99.766 logements pour ces personnes qui trouvent difficilement des habitations adaptées et financièrement abordables. Le seul espoir de ces personnes est de trouver un logement des sociétés d'habitations sociales et des agences immobilières sociales où le loyer est calculé en fonction des revenus et ne dépasse pas 22% de ceux-ci. Il manque presque 60.000 logements à prix abordable. La pénurie de logements disponibles et abordables a également pour effet pervers que l'on intervient à peine contre les marchands de sommeil. Entre-temps, la production de nouveaux logements sociaux progresse avec une lenteur désespérante. La construction de logements pour les classes moyennes connaît par contre un boom depuis quelques années.

9

DE OPROEP VAN DE MAAND >IEDEREEN SOLIDAIR MET DE RIJKEN!

Het leek er enkele weken geleden op dat het medeleven en de solidariteit met de in onze contreien samengetroepte vluchtelingen werkelijk grenzeloos was. Het ging zelfs zo ver dat onze minister-president zijn Vlaamse onderdanen moest oproepen om op te houden om zomaar, zonder enige omkadering, hulpgoederen en etenswaren te schenken aan de vluchtelingen die naar ons grijze land waren uitgeweken. Het zou voortaan wat ordelijk moeten verlopen en het was niet aan de geëngageerde burger maar aan het Rode Kruis of andere professionele organisaties om de verdeling van hulpgoederen te coördineren. Dat was een streep door de rekening voor al die bemiddelde Brusselaars die in allerijl met hun warme soep en dikke dekens volgestouwde monovolumewagens naar het tentenkamp in de schaduw van de WTC-torens waren gestoven in de hoop wat van hun overtollige rijkdom rechtstreeks, zonder enige tussenstap via een professionele bemiddelaar aan de vluchtende medemensen te schenken… Het is niet onze gewoonte om sympathie te koesteren voor Vlaams-nationalisten maar we kunnen deze keer toch wel wat begrip opbrengen voor de oproep van de minister-president: het spreekt voor zich dat hulpverlening ordelijk en dus gecoördineerd moet verlopen. Het risico is immers dat de sterksten of snelsten onder de hulpbehoevenden garen spinnen bij een slecht georganiseerde aanpak. Wij zagen onlangs hoe een bestelwagen met hulpgoederen in de buurt van de “jungle”, het vluchtelingenkamp in de buurt van Calais, werd bestormd: het waren geen doetjes die het proviand wegkaapten… Maar tegelijkertijd hebben we ook alle begrip voor de geëngageerde Brusselse medemens die zijn/haar hulp liever zonder enig tussenstadium bij de hulpbehoevende brengt: solidariteit is in onze postmoderne samenleving 10

immers al te vaak verworden tot een anonieme overschrijving van wat geld op een zichtrekening met veel nullen. Voor solidaire mensen is deze vluchtelingencrisis daarom een uitgelezen kans om nu eens in direct contact met het internationale leed zijn goed hart te laten zien in plaats van machteloos van achter de treurbuis te moeten toekijken. Solidair zijn is goed, maar als we kunnen kiezen tussen een anoniem gift na een televisuele oproep van een BV en rechtstreeks oogcontact met de noodlijdende maar dankbare vluchteling, dan is de keuze toch snel gemaakt, niet? Maar nu we het toch hebben over de postmoderne samenleving nog even deze bedenking. Er is een sociale categorie die we al jaren aan hun lot overlaten. Ze leven ook in onze stad, in onze wijk misschien, maar krijgen nauwelijks aandacht wanneer het gaat

ik dit probleem op een wat gestructureerde manier aanpakken. Daarom lanceren wij hier de volgende oproep: hoe kunnen we onze schatrijke medemens wat socialer en gelukkiger maken en er voor zorgen dat hij/zij niet verder wegkwijnt in zijn te grote villa in Ukkel of Watermaal-Bosvoorde? Stuur uw solidariteitsproject of idee op een gele briefkaart of per e-mail naar [email protected]. We begrijpen dat warme soep en dekens, laat staan wat geld overschrijven hier niet zullen volstaan maar we sluiten zelfs dat niet uit. Het probleem is complex en misschien zijn we naïef door te geloven dat we dit echt kunnen oplossen maar baat het niet dan schaadt het niet … Stefan Moens over solidariteit en medeleven. Ik heb het niet over vluchtelingen, daklozen, gehandicapten, geïnterneerden of personen die vallen onder een combinatie van deze categorieën, ik heb het over de rijken…. Wetenschappelijke studies hebben overduidelijk aangetoond dat mensen met heel veel geld doodongelukkig zijn en vaak onaangepast en asociaal gedrag vertonen. Enkele voorbeelden: hoe rijker ze zijn, hoe agressiever ze zich in het verkeer gedragen. Ze mijden het openbaar vervoer, hebben de neiging om aan voetgangers geen

voorrang te verlenen. Een andere studie toonde aan dat hoe rijker men is, hoe minder empathisch en eerlijk men is. De rijken hebben het ook vaak heel moeilijk bij tegenslag want ze hebben niet geleerd hoe ze hier mee moeten omgaan. Ze wonen heel geïsoleerd in grote villa’s of nog erger, gated communities… U ziet: het is geen pretje om superrijk te zijn en daar komt nog bij dat niemand zich hun lot aantrekt. Persoonlijk vind ik dat we deze mensen moeten helpen. Maar de bezorgdheid over ongecoördineerde hulp van onze minister-president indachtig wil

Résumé en français

Le Ministre-Président flamand a lancé un appel il y a quelques semaines en faveur d'une aide coordonnée aux réfugiés de notre pays. Mais la solidarité citoyenne avec les réfugiés nous fait oublier une catégorie sociale: notre prochain (super) riche. Diverses études indiquent qu'il se sent malheureux, seul et asocial. Nous lançons donc à notre tour un appel à idées susceptibles de sortir les riches de leur isolement.

BRUSSELS BACHKOOR ZOEKT ENTHOUSIASTE ZANGERS

La Chapelle Royale de Versailles Maak dit prachtige concert mee op zondag 20 december in de Brusselse Miniemenkerk. Brussels Bachkoor onder de leiding van Pieter De Moor. Solisten: Erik Van Nevel (bas), Pieter De Moor (tenor), Kristien Nijs (sopraan) Continuo: Zeljko Manic (orgel), Lies Weyers (gamba)

Dirigent Pieter De Moor (26) is sinds kort de vaste dirigent van het Brussels Bachkoor of het BBK. Op 20 december presenteren de 25 zangers en de dirigent samen hun eerste concert. We hadden een kort gesprek met Pieter. “Zang en koorzang werden mijn passie toen ik als jongen mee kon zingen met het befaamde koor Schola Cantorum Cantate Domino in Aalst. Ik volgde ook zang en dwarsfluit aan de academies van Aalst en Asse. Het Lemmensinstituut leek voor mij een logische keuze. Zang, traverso, klavecimbel bij diverse uitstekende leermeesters gaven me de nodige professionele kunde en gedrevenheid. Intussen kreeg het zingen de bovenhand. Als tenor zing ik als solist bij verscheidene ensembles. Het dirigeren volgde bijna logisch uit mijn andere activiteiten.” Aangenaam resultaat “Ik specialiseer me vooral in renaissance- en barokmuziek en de uitvoeringspraktijk daarvan. Bij het BBK voel ik dat het niveau hoog genoeg is om te kunnen werken aan muziek die me nauw aan het hart ligt en daar een aangenaam resultaat mee te bereiken. Als dirigent, zo zie ik dat ten minste, is het mijn taak om niet altijd de platgetreden paden te bewandelen en niet altijd gekende stukken te kiezen. Mijn eerste opdracht is dan ook de zangers met wie ik werk te overtuigen

van de kwaliteit van muziek die ze misschien niet kennen. Daarnaast draag ik graag mijn vergaarde kennis over aan mensen die daar voor open staan. Niet alleen de uitvoeringspraktijk van verschillende stijlen, genres en tijdsperioden, maar ook de technische kant van het zingen ervan.” De stem van liefhebbers “Het is onmogelijk om zangles te geven aan een hele groep tegelijkertijd. Toch probeer ik ervoor te zorgen dat iedereen op een ontspannen en aangename manier kan zingen. Een dirigent zonder ervaring in het zingen kan voor mijn part geen koor leiden. Het is enorm belangrijk om te weten hoe men moet omgaan met een stem en in het bijzonder met een stem van liefhebbers. Deze laten samenklinken in een groep, is mijn passie en mijn ultieme doel. Zonder eigen ervaring kan je dit niet bereiken.” Huiswerk “Ik had altijd een zwak voor Sacrale muziek van de 15e tot de 18e eeuw. Voor het concert op 20 december begeven we ons dan ook aan het hof van

PIETER DE MOOR: “MINDER BEKENDE MUZIEK EN HET BRUSSELS BACH KOOR LIJKEN GOED SAMEN TE GAAN. DAAR BEN IK BLIJ OM.”

Versailles, in de 17de en 18de eeuw. Daar zitten minder bekende maar heuse parels verborgen. Wat me opvalt bij het BBK is dat de interesse voor het repertoire, voor het begrijpen ervan en het plaatsen in de historische context zeer zeker aanwezig is. Dat is voor mij erg motiverend en zowat een voorwaarde om met een groep die muzikale reis te maken. Zoals vaak bij liefhebberskoren zijn de vrouwenstemmen vrij goed bezet, tenoren en bassen, de hoge en lage mannenstemmen, kunnen nog wat aangevuld worden. In principe kan iedereen aansluiten bij het BBK, maar een basis notenleer om vlot te kunnen lezen tijdens de re-

petities is essentieel. Kandidaten met koorervaring en/of zangervaring hebben uiteraard meer overlevingskansen. (lacht) Nieuwelingen leer ik het liefst kennen via een gesprek, ook met zijn of haar stem maak ik graag kennis. Gewoonlijk werk ik dan even met de stem om na te gaan of de persoon in kwestie in staat is om snel te reageren op tips, aanmerkingen en zo meer. Om met het BBK te kunnen meezingen zijn kennis van notenleer, zangervaring en kennis van je stem onontbeerlijk. Je krijgt er een aangename groep en schitterende muziek voor terug.” Lieve Demeester

La Chapelle Royale de Versailles. Muziek geschreven voor de kapel van Louis XIV en Louis XV voor koor, soli en continuo. Op het programma staat werk van Campra, Madin, Du Mont en Delalande.

Tenor of bas? Meezingen op 20 december? Dat kan nog! Je hebt kaas gegeten van notenleer? Je hebt zangervaring? Je bent tenor of bas? Je bent vrij op woensdag van 20u tot 22u? Maak een repetitie van het Brussels Bachkoor mee! BBK repeteert elke woensdag in De Markten. Meer info via www.brusselsbachkoor.be 11

BERICHTJES VAN HIER EN GINDER

COLOFON

VERENIGINGEN EN ANDERE LEUKE ACTIVITEITEN Davidsfonds organiseert “Vers geperst”: een boekenbeurs met een gevarieerd en rijk pakket aan nieuwe boeken en cd’s. Tijdens de beurs is er de boekvoorstelling “Waterloo (1815): eindpunt van Napoleons imperiale droom” van Emiel Lamberts gevolgd door een lezing door de auteur. Zondag 4 oktober vanaf 14u30 in Essegem, Leopold I straat 329, 1090 Jette. • Info: [email protected] 02 888 93 54 De Vlaamse Club voor Kunst, Wetenschap en Letteren organiseert in oktober, telkens op maandagavond om 19u45, lezingen in de Markten. Op 5 oktober is beiaardier Luc Rombouts te gast die het zal hebben over zijn boek “Zingend brons, het verhaal van beiaardmuziek in de Lage Landen en in het bijzonder Brussel” en op 19 oktober bespreekt professor Philippe Huybrechts, naar aanleiding van de wereldconferentie in december te Parijs, de gevolgen van de klimaatwijzigingen. • Info: www.vlaamseclubbrussel.be, [email protected] Club Raval (Recreatie en activiteiten Vereniging voor Alleenstaanden) brengt op zondag 11 oktober een bezoek aan de Koninklijke Sterrenwacht van België. Daarna volgt er een kleine wandeling, 12

afgesloten met een drankje in de buurt. Afspraak om 14u aan halte metro Heizel of aan het Planetarium om 14u30. De club Raval is vooral bedoelt om singles de gelegenheid te bieden, kennis te maken met elkaar.

plaats in het Nederlands en het Frans en de prijs bedraagt 9 euro.

• Info: [email protected] 02 465 98 40 www.raval.be

VORMING

De tweedehandsbeurs voor baby-uitzet, (winter)kinderkleding tot 12 jaar, speelgoed en boeken vindt dit jaar plaats op zaterdag 17 oktober van 13 tot 16 uur in De Rinck, Dapperheidsplein 7 1070 Anderlecht. Iedereen kan komen kopen (toegang gratis) maar verkopen is enkel voor leden van de Gezinsbond. • Info: 0498 830 310 [email protected] [email protected]

• Info & inschrijvingen: [email protected] 0496 548 424

Oefenkans NL is een project van het Huis van het Nederlands Brussel, in samenwerking met Het Punt vzw. Op dinsdag 20 oktober van 13u30 tot 15u30is er een gratis infomoment om samen met het Huis een Oefenkans NL project op te starten. De infonamiddag vindt plaats in het Huis van het Nederlands, Philippe de Champagnestraat 23 te 1000 Brussel. • Inschrijven: [email protected]

VACATURE CURSUS Gooi alle werkstress van je af met yoga voor beginners en gevorderden, elke vrijdagmiddag vanaf 2 oktober in De Markten. Tijdens deze sessie die begint om 12u15 en afloopt om 13u30 kan je werken aan je kracht en soepelheid. Tegelijkertijd word je je bewust van je lichaamshouding en ademhaling. Na de lessen voel je je beter, krachtig, ontspannen en rustig. De lessen vinden

De Vaartkapoen is op zoek naar een medewerker die de nieuwe ruimtes (gemeenschaptuin en de artistieke labo ruimte) vorm kan geven in cocreatie met de buurt en in een tweede fase de gemeenschapstuin en laboruimte uitbouwt tot een volwaardige werking. Solliciteren voor 5 oktober: [email protected]. • Info: Yannick Bochem 02 413 04 30 - 0476 83 07 45

Werkten aan dit nummer mee: Nora De Kempeneer, Pol Vervaeke, Etienne Philips, Hilde Van Geel, Marcel Rijdams, Arnout Willems, Marleen Janssens, Stefan Moens, Werner De Bus en Charles Six. Foto’s: De Markten en ingezonden Lay-out en druk: Drukkerij Atlanta Schaffen Oplage: 6.350 Advertentiewerving: De Markten, 02 512 34 25, [email protected] Verantwoordelijke uitgever: Isolde Boutsen De Vijfhoek is het maandblad van De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel 02 512 34 25, [email protected], www.demarkten.be

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De Markten maakt deel uit van Cultuurcentrum Brussel. Steun De Vijfhoek: uw steun blijft welkom op rekeningnummer BE62- 433-1147061-61 van De Markten met vermelding "steun De Vijfhoek". Voor het novembernummer van De Vijfhoek zijn teksten en aankondigingen welkom tot uiterlijk 12 oktober Openingsuren onthaal: Openingsuren onthaal: maandag tot donderdag van 9 tot 20u, vrijdag van 9 tot 17u en zaterdag van 9 tot 13u (behalve tijdens de schoolvakanties)