ARMOEDE: NIEUWE SOLIDARITEIT Een project in samenwerking met de Euregio Rijn-Maas-noord
Doel van het project is de ontwikkeling en uitvoering van een onderwijsproject met als thema ‘Armoede en Nieuwe Solidariteit’. Er worden thematische onderwijsmaterialen en didactische handleidingen t.b.v. het educatieve programma van scholen ontwikkeld, samengesteld en uitgewerkt. Projektpartner Cityseelsorge Mönchengladbach, D Cityseelsorge Krefeld, D Stichting ‘t Groenewold Venlo, NL (Lead Partner) (partners worden kortweg met MKV aangeduid / de beginletters van de steden) Looptijd van het project 1.10. 2009 tot 30.3.2012 Aanleiding en innovatief karakter van het project Het aantal mensen dat in armoede leeft en met uitsluiting te maken heeft stijgt in de Euregio. Voor de grensregio van Nederland met Duitsland doet zich de vraag naar armoede en van daaruit nieuwe vormen van engagement (solidariteit) steeds dringender stellen. Vaak ontbreekt voldoende informatie over het thema armoede, uitsluiting en de sociale situatie van groepen mensen. Gevolgen daarvan zijn o.a. terughoudendheid maar ook vooroordelen jegens medeburgers. Daaruit ontstaan soms vormen van uitsluiting of vreemdelingenhaat. Belangrijk is jongeren/leerlingen van adequate informatie te voorzien en hen te ondersteunen in de beeldvorming rond deze problematiek. Zij leren deze onder woorden te brengen en leren zo zich tot de problematiek te verhouden. Een lessenreeks/onderwijsmodule met dit thema als onderwerp, heeft tot doel de bewustwording bij de jongeren te bevorderen en hen tot andere inzichten te bewegen. Scholen vormen een belangrijk podium om deze problematiek verantwoord uit te werken. Om zodoende nieuwe ideeën en aanzetten te ontwikkelen en grensoverschrijdend uit te wisselen. Het grensoverschrijdende project 'Armoede en Nieuwe Solidariteit' nodigt Duitse en Nederlandse jongeren/leerlingen uit om in de context van een verenigd Europa met elkaar te discussiërend en vragen te stellen. Om zo op kleine schaal en hun niveau, innovatieve vormen van engagement en solidariteit uit te helpen dragen. Al sinds de tijd van de Industriële revolutie ontmoeten volkeren en culturen zich grensoverschrijdend op hun zoektocht naar werk en inkomen. Tot op heden is de grensoverschrijdende arbeidsmarkt een kenteken van onze regio tussen Maas en Rijn. Sinds enkele jaren dwingen toenemende werkeloosheid en armoede, een groeiend deel van de bevolking nieuwe wegen te zoeken. Binnen die zoektocht hebben kerken zich steeds ingezet voor gerechtigheid en sociale zekerheid; dichtbij 1
en ver weg. De inzet van (plaatselijke) kerken in het verleden, maar ook de initiatieven in de huidige tijd op het gebied van ondersteuning van hen die leven aan de onderkant van de maatschappij, getuigen hiervan. Het brede netwerk van kerkelijke organisaties als wel de veelheid aan (vernieuwende) sociale initiatieven en hulpverleningsprojecten zorgen voor een zekere binding en samenwerking. Ze bieden kansen voor nieuwe oplossingen van de armoedevraagstuk. Deze verbondenheid van onze met andere delen van de wereld wordt door bewegingen en initiatieven in Nederland en Duitsland gezocht. Het project Grenswegen-Kruiswegen in de samenwerking van MKV, houdt zich op deze wijze met het thema bezig. Door discussies en informatieverstrekking wil MKV mogelijke oplossingen aandragen. Onder het motto 'Ons dagelijks Brood' vond er in 2008 een grensoverschrijdende uitwisseling en dialoog plaats rond de actuele problematiek van armoede. T.b.v. de voorbereiding als wel in de fase van de uitwerking door de leerlingen, worden bij dit door de Euregio Rijn-Maas gedragen project, scholen in Krefeld , Mönchengladbach en de regio Venlo betrokken. Op deze wijze krijgt het project middels studie en dialoog diepgang. Projectactiviteiten De ontwikkeling en vervolgens het gebruik van educatief materiaal staat in het project centraal. Een werkgroep van projectvoorbereiders en leerkrachten ontwikkelt (interactief) lesmateriaal en adequate achtergrondinformatie. De doelgroep zijn de leerlingen van de brugklassen van het Middelbaar Voortgezet Onderwijs. De materialen worden zo ontwikkeld dat ze breed bruikbaar zijn in de verschillende schooltypen. Een aantal personen uit de werkgroep kan ondersteuning bieden bij de uitvoering. In de klas werken leerlingen aan een project en ontwikkelen leerlingen eigen materiaal voor een tentoonstelling, voorstelling en interactieve vormen van vervolggebruik. Middels foto's, teksten en andere werkvormen worden leerlingen uitgedaagd om op een bijzondere creatieve en innovatieve wijze de problematiek te verbeelden. Daarbinnen wordt waar mogelijk geprobeerd om op een veilige manier de eigen groepsbiografie van de klassen tot uitgangspunt van bespreking te maken. Op deze wijze engageren jongeren zich met de thematiek en biedt dit kansen voor verdere uitwerking van de problematiek. De ontwikkeling van het project en de activiteiten op school zijn zodoende sterk op elkaar betrokken. De resultaten komen uiteindelijk ter beschikking van andere klassen en scholen zodat het materiaal ook elders en in de toekomst dienst doet. Planning: Najaar 2009: • Voorbereiding van de lesbrieven en de lessen voor de scholen • Overleggen met de scholen/ leerkrachten en het project introduceren • Zoeken naar partners zoals KAB, Dienst Kerk en Samenleving in Limburg, en onderwijsinstellingen zoeken voor ondersteuning van het uitwerken van het schoolproject Voorjaar 2010: • Het onderwijsproject in zijn uitgewerkte vorm aanbieden aan de scholen • Afspraken maken over het verloop van het project • Afspraken over uitwisseling tussen Nederlandse en Duitse scholen
2
Najaar 2010: begin schooljaar 2010-2011 • Starten met het uitvoeren van het project: de scholieren gaan aan de slag met de lessen en de opdrachten binnen het project. Voorjaar 2011: • Uitwisseling scholen Nederland/Duitsland • Samenstellen van de tentoonstelling • Symposium in juli/augustus Najaar 2011: Afwerking van het project • Afspraken maken over voortgang op de scholen • Inhoudelijke verantwoording • Financiële afwikkeling Voorjaar 2012 • Eindverslag Euregio. Doelstelling(en), grensoverschrijdend karakter en meerwaarde van het project Er zijn contacten met scholen die mee willen werken. Het grensoverschrijdende karakter van leren en kennis vergaren en de positieve invloed van de tweetaligheid, staan vanaf het begin centraal. De medewerking van leerkrachten is hierbij noodzakelijk. Hun motivatie is een belangrijk onderdeel van het project. Bovendien moeten de lesmaterialen binnen hun onderwijspraktijk passen. Grensoverschrijdende uitwisseling tussen collega leerkrachten kan hierin een meerwaarde bieden. De les- en leermaterialen (achtergrond informatie en opdrachtmaterialen) dienen er toe om het thema en mogelijke oplossingen bespreekbaar te maken. Ze vormen de spil van de educatieve methode m.b.t. het thema 'armoede'. In de methode worden drie stappen gevolgd. Plaatselijke en regionale problematiek, vervolgens hoe het gesteld is net over de grens (bij de buren) en tenslotte de verwevenheid met de mondiale problematiek. Als zodanig houdt het probleem niet bij de grens op. Voor het maken van goed onderwijsmateriaal is alle informatie betreffende het thema uit de drie steden en regio's en met betrekking tot wereldwijde armoede noodzakelijk. Leerlingen en leerkrachten worden vanaf het begin betrokken om ook input te leveren t.b.v. de te ontwikkelen materialen. In zoverre is de methode flexibel en mede afgepast op iemands kwaliteit en vakrichting. Zij gaan op den duur zelf op zoek naar situaties en verschillende vormen van armoede in hun eigen omgeving. Het resultaat daarvan vormt de basis van de tentoonstelling e/o voordrachtsmaterialen. Dit ‘verbeelden’ van situaties van armoede in de eigen buurt zal door een vakfotograaf dan wel andere deskundigen worden begeleid en ondersteund. De leiding van het project bestaat uit de drie dragende organisaties. De groep zal waar mogelijk partieel samenwerken met anderen toegevoegde partners zoals de deelnemende scholen. Voor de deelnemende scholen worden gedurende het project enkele uitwisselingsprogramma's opgezet waarbij leerlingen uit Duitsland en Nederland elkaar treffen en ervaringen met elkaar uit wisselen. Binnen de grensoverschrijdende problematiek staat Euregionale samenwerking in deze eveneens voorop.
3
Doelgroep(en) van het project De doelgroep bestaat mogelijk uit leerlingen van het niveau 2e klas van het Voortgezet Onderwijs. De leerlingen werken in 2 schooljaren aan het project (in leeftijd plm. 14 en 15 jaar). Naast leerlingen en leerkrachten die betrokken zijn vanuit de school, wil de projectgroep ook anderen bij dit project bereiken en betrekken. We denken dan aan opvoeders, collega leerkrachten van andere groepen/klassen en schoolbesturen. Duurzaam karakter van het project na afloop van de projectperiode Na afloop van het project worden alle materialen samengebracht en gepresenteerd. Een intensief proces van evaluatie sluit daarop aan. Alle materialen staan daarna voor gebruik binnen scholen en voor organisaties ter beschikking. Het betreft hier alles op CD/DVD vastgelegde materialen als ook de onderwijs- en expositionele materialen. De projectpartners staan hen die het materiaal in een vervolgtraject willen gaan gebruiken voor ondersteuning ter beschikking. Deelnemende leerlingen ontwikkelen gedurende de deelname aan het project een breed inzicht m.b.t. de thematiek. Zijzelf kunnen binnen en buiten de school als discussiepartners worden aangesproken als het gaat om oplossingen aandragen m.b.t. de brede armoedeproblematiek. Hiermee ontstaan kleinschalige vormen van ‘nieuw engagement en solidariteit’ die uitsluiting, vooroordelen en vreemdelingenhaat ter discussie stellen. Samenvatting van het project In de komende jaren zullen plm. 130 tot 150 leerlingen van verschillende schooltypen in Krefeld, Mönchengladbach, Venlo en Horst zich bezighouden met het thema; 'Armoede en Nieuwe Solidariteit'. Speciaal daarvoor ontwikkeld lesmateriaal zal de jongeren informatie en verwerkingsmodellen aanreiken welke in de toekomst door anderen kunnen worden gebruikt. Op die manier werken jongeren aan nieuwe vormen van engagement en motivaties. Binnen het project zullen zij de grensoverschrijdende realiteit bewust leren ervaren en leren waarnemen. Ze proberen de achtergronden daarvan te analyseren en te verstaan. Ze leren vervolgens hun ervaringen en indrukken in woord en beeld vastleggen. Door een uitwisseling met leerlingen uit het buurland doen zijn ook weer nieuwe leerervaringen op die hun maatschappelijke blik verruimen. Daardoor neemt hun oordeelsvermogen toe en vergroot het hun kennis t.a.v. de problematiek. De vraagstelling t.a.v. de armoede-problematiek, de uitwerking van het thema en het verwijzen naar een gemeenschappelijke geschiedenis en toekomst, zorgt er voor dat jongeren opnieuw en met meer diepgang elkaar weten te vinden. De projectgroep is zeer benieuwd naar vraagstellingen, verwerking, uiteindelijke verbeelding en mogelijke richtinggevende oplossingen m.b.t. het thema. De projectmaterialen zullen tenslotte binnen en buiten de betreffende scholen te zien zijn.
4
Het project Nieuwe Solidariteit wordt in het kader van het INTERREG IV A progamma Deutschland-Nederland medegefinancierd door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en door Citypastoral Krefeld, M.Gladbach, Venlo en PIN. Het wordt begeleid door het programmamanagement bij de euregio rhein-maas-nord.
Unterstützt durch / mede mogelijk gemaakt door:
www.deutschland-nederland.eu
Van de gezamenlijke religieuzen in Nederland M.m.v. Dienst Kerk en Samenleving Roermond
Projectverantwoordelijken Wolfgang Funke, Cityseelsorge Mönchengladbach Piet Linders, Stichting ’t Groenwold Venlo Karl-Heinz hermans, Cityseelsorge Krefeld Hub van den Bosch, Jongerenkerk Venlo
5
