Sociaal beleid tussen beschermen en activeren Bea Cantillon Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck, Universiteit Antwerpen
Academische Zitting n.a.v. 100 jaar Psychiatrisch Ziekenhuis Onze-Lieve-Vrouw, Brugge, 3 december 2010
1.de gedaantewisseling van de verzorgingsstaat 2.is ons sociaal-economisch systeem er klaar voor ? 3.de keerzijde 4.besluit
1.De gedaantewisseling van de verzorgingsstaat Social Investment State The Enabling Welfare State The Developmental Welfare State De Actieve Welvaartsstaat Active Inclusion
2.Is ons sociaal-economisch systeem er klaar voor ? Zijn de uitkeringen voldoende hoog ? Is werk voldoende aantrekkelijk ? Zijn de administratieve praktijken aangepast ? En arbeidsmarkt ?
Al lee ns ta an de Al v r lee ou ns w ta vr a n ou de w+ m kin an d ( vr j ou , 2 ja w+ ar kin ) d vr (m ou ,4 w+ jaa kin r) vr d ( ou j , w+ 8 j vr kin aa ou r) d (m w + , 15 kin ja vr de ar ou re ) w n (2 + , k 4 in vr jaa de ou r r) e w n + ( 4 kin , 8 de ja re ar n ) (8 , 1 5 j aa r) ko pp el ko + pp kin el ko d (j, pp 2 el jaa + ki n r) ko d pp (m el ,4 + jaa ki n ko r) d pp ( el j, 8 + ja ko kin ar pp d ) el ( m + ,1 kin 5 j ko de aa pp re r) el n ( 2 + kin , 4 ko ja de pp ar re el ) n + (4 kin , 8 de ja re ar n ) (8 , 1 5 jaa r)
euro per maand
a.invaliditeitsuitkering vergeleken met minimumbudget 2500
2000
1500
1000
500
0
gemiddelde netto gezondheidskost chronisch zieken (Avalosse, Van Corenland, Mertens,2009)
referentiebudget gezinnen zonder gezondheidssproblemen
Minimum invaliditeitsuitkering + verhoogde KB
b.Relatieve meeropbrengst (in %) van tewerkstelling aan minimumloon na primaire arbeidsongeschiktheid, 1 januari 2009 NBI bij uitkering
Relatieve meeropbrengst bij arbeidsduur
€/maand
100%
100% met uitkering
50%
33%
Na minimumuitkering (> 7 maanden) Alleenstaande Eenouder Koppel zonder kinderen ten laste Koppel met kinderen ten laste Tweeverdiener zonder kinderen ten laste Tweeverdiener met kinderen ten laste
921 € 1.437 € 1.053 € 1.502 € 2.260 € 2.614 €
40 24 44 31 19 12
66 48 82 60 27 18
54 43 63 43 21 15
42 35 51 35 15 11
Na maximumuitkering (> 7 maanden) Alleenstaande Eenouder Koppel zonder kinderen ten laste Koppel met kinderen ten laste Tweeverdiener zonder kinderen ten laste Tweeverdiener met kinderen ten laste
1.536 € 2.082 € 1.793 € 2.234 € 2.952 € 3.127 €
-16 -14 -15 -12 -9 -7
27 8 26 17 14 12
19 5 17 10 10 12
13 1 13 7 7 10
b.Relatieve meeropbrengst van tewerkstelling aan minimumloon na invaliditeit
c)De uitvoeringspraktijken
Te weinig communicatie VDAB, RIZIV, adviserend geneesheer Evaluatie van handicap en toegestaan percentage van werkhervatting (50% medische ongeschiktheid = maximaal 50% tewerkstelling) onduidelijk Lange beslissingstermijnen voor aanvatten van herscholingen onzekerheden bij herval: Kan men terug recht hebben op de vorige uitkering? Wordt de arbeidsongeschiktheid of handicap opnieuw geëvalueerd? Moeilijk om de financiële gevolgen van een tewerkstelling in te schatten (uitkering, kinderbijslag, tegemoetkoming gezondheidszorgen).
d)De arbeidsmarkt
een bloemlezing uit Aanwerven zonder hinderpalen , CoCom, 2001
Een werkgever : “Mensen die uit de running zijn geweest en meer dan een jaar niet gewerkt hebben, die kunnen het ritme niet meer aan. Als we genoeg sollicitanten hebben, dan worden ze niet uitgenodigd. We vrezen dat ze het ritme niet zullen kunnen volgen.” (HR officer, scheikunde)
Een werkgever : “Mensen met een CV waarin gaten zitten, hebben nu echt een probleem, want tijdens de proeven komen ze er slechter uit.” (HR directeur, diensten)
Een begeleider : “Mensen die ziek geweest zijn, hoe gaan we die omschrijven? Het is altijd heel verschillend. Een fysiek letsel dat is duidelijk, psychisch is lastig. Leg dat maar eens uit aan een werkgever dat je trager bent, geen deadlines en enkel deeltijds. Voor hen moeten het supermensen zijn.” (begeleider, GOB)
Een begeleider : “Zelfs in de arbeidszorgcentra worden er almaar meer eisen gesteld waardoor ons mensen uit de boot vallen. Hetzelfde geldt voor de beschutte werkplaatsen, waar dan ook nog lange wachtlijsten zijn. Onze mensen hebben gewoon meer aanpassingstijd nodig in plaats van één dag, twee weken.” (begeleider, voortraject psychiatrie)
Een werknemer : “Ik heb schrik dat ze vragen waar ik nu werk. Ik zou het liefst liegen, maar dat is zo simpel niet, want ze moeten mijn papier van arbeidsongeschiktheid invullen en dan weten ze het toch. Werkgevers denken dat ze altijd problemen met mij gaan hebben, nochtans zijn mijn angsten zo goed als onder controle. Maar wanneer ben je zeker? Ik durf dat niet zeker te zeggen.” (man, psychisch)
Een werknemer : “Ik kan niet meer dan drie uur werken. Vier uur in een rustig tempo en geen zware arbeid zou lukken. Ik wil niet naar een beschutte werkplaats gaan. Ik ken iemand die daar werkt. Dat zijn mensen die gehandicapt zijn. Ze kunnen niet goed mee. Ik ben niet zo.” (man, fysisch en psychisch)
Zwakkeren profiteerden weinig van de jobgroei -Tussen 1995 en 2009 : 500.000 meer mensen aan het werk -aantal gezinnen zonder werk van 140.000 naar 120.000
In de loop van twee en een half jaar
9
2 1
6
9
59 14
Geen uitstroom/leefloon bij andere uitkering
Ander werk
Tijdelijk werk
Artikel 60
Activeringsmaatregel
Zelfstandige
Andere uitstroom
C. De keerzijde van de investeringsstaat
Overdreven activisme
Minder meededogen
Minder beschermend
D. Besluit DOEN ! Sociale innovatie op kleine schaal nodig om systemen tot verandering te dwingen DOENBAAR ! mits strakke regie OPGELET ! voor overdreven activisme
