Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
>
Retouradres Postbus 1600 3800 BP Amersfoort
Raad voor Cultuur Postbus 61243 2506 AE DEN HAAG
Smallepad 5 3B11 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoednI
Raad voor Cultuur
INGEKOMEN —
2
-
Contactpersoon Mw D Berkelmans
2015
$oV Doss. Nr.
Ç2,hA
/
Çd-2 0 / 1
T 0334217459 F 0334217799
d.berkelmans@ cultureelerfgoed.nI Onze referentie
Datum Betreft
23 KT 2015 V Wijziging monumentenregister Monumentnummer: 520038 Gemeente: Geertruidenberg Adres: Centraleweg 16, Geertruidenberg
Geachte raad,
Verzoek om advies Onlangs startte ik de procedure ‘wijzigen monumentenregister’ met betrekking tot bovenvermeld monument. Daartoe zond ik een adviesaanvraag aan de gemeente waarin het monument is gelegen. Informatie over het monument vindt u in de bijlagen. Termijn U heeft 2 maanden de tijd om tot uw advies te komen. Een eerder advies is uiteraard welkom. Ik stel uw medewerking op prijs en zie uw reactie met belangstelling tegemoet. Hoogachtend, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens deze, het hoofd Juridische Zaken,
J4 4 1 . mr. Nicole Heukelom
Pa9ina 1 van 1
VOORSTEL TOT WIJZIGING MONUMENTENREGISTER
Monumentnummer Naam object Straat en huisnummer Woonplaats Gemeente
: : : :
520038 Dongecentrale Centraleweg 16 Geertruidenberg Geertruidenberg
Betreft: bijbescherming van het schakelhuis van het centralegebouw Huidige registeromschrijving: Inleiding Het KETELHUIS en het MACHINEGEBOUW van de Dongecentrale bevinden zich aan de westelijke zijde van het terrein. De in 1931 opgetrokken gebouwen waren vastgebouwd aan het in de jaren negentig gesloopte ketelhuis en het machinegebouw van de eerste Dongecentrale, in bedrijf gesteld in 1919. Het ontwerp voor de gebouwen werd geleverd door prof. ir. G.J. van Swaaij. De gebouwen vertonen stijlelementen van het functionalisme. Tegen de oostelijke gevel van het machinehuis een schakelhuis uit de na-oorlogse periode, die buiten de bescherming valt. Omschrijving Het gebouw heeft een globaal rechthoekige plattegrond en telt één bouwlaag. Zowel het ketelhuis als het machinegebouw hebben een flauw hellend zadeldak, rustend op stalen vakwerkspanten. De gevels zijn opgetrokken uit baksteen tussen een stalen vakwerkskelet. De noordelijke en zuidelijke zijgevel van het ketelhuis worden door verticale stalen elementen in zeven traveeën verdeeld. In het midden van de traveeën verticale bandvensters met stalen kozijnen en roedenverdeling. Boven in de zijgevels een breed bandvenster, dat doorloopt over de noordwestelijke hoek. Tegen de noordgevel aan de westzijde een recentere uitbouw onder plat. Onder het dakoverstek in de noordelijke gevel de tekst “Dongecentrale. De oostelijke kopgevel in het midden een grote rechtgesloten poort. Rechts hiervan een kleinere ingang met vleugeldeur en drieruits bovenlicht. Linksboven een raster. De noordelijke zijgevel van de machinehal is voorzien van een vliesgevel. De westelijke kopgevel van de machinehal gaat grotendeels schuil achter het later aangebouwde schakelhuis. Het hierboven uitstekende geveldeel is bekleed met golfplaten. Geheel rechts een nog resterend gedeelte van het trappenhuis tussen Dongecentrale T en II. Hierin vensters met kleine stalen roedenverdeling in muurnissen. Op de zuidelijke kopgevel nog sporen -vloeren, binnenmuren, doorgangen en resten van hetegeling- van de aansluitende machinehal van de eerste Dongecentrale. Hierboven een horizontaal bandvenster met stalen roeden Inwendig heeft het centralegebouw een omkleed staaiskelet. De muren zijn aan de binnenzijde deels gepleisterd, deels schoon metselwerk met geglazuurde bakstenen. In het ketelhuis een loopkraan met vakwerkliggers (Stork-Hijsch 3000 kg., bouwjaar 1930). Tegen de oostgevel, tegen het schakelhuis een gang met tegellambrisering en trap met gietijzeren sierbalustrade. Tevens een turbo-generator van Boven Brown. In het ketelhuis een galerij op massieve stalen liggers. Hier bevond zich de aandrijfmotor voor de conveyor.
Waardering De machinehal en het ketelhuis van de Dongecentrale zijn van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling: het vormt een goede illustratie van de geschiedenis van de electriciteitsvoorziening in Noord Brabant. Het complex is voorts van belang als voorbeeld van een typologische ontwikkeling: de machinehal en het ketelhuis zijn illustratief voor de productietechniek binnen een electriciteitscentrale. Het object bezit architectuurhistorische waarde vanwege de functionalistische bouwstijl. Het object bezit ensemblewaarde als onderdeel van een groter geheel, dat cultuurhistorisch van nationaal belang is. Het object is van belang vanwege de gaafheid. Tot slot is het object van belang vanwege typologische en functionele zeldzaamheid.
Voorstel nieuwe gegevens monumentenregister Registeromsch rijving: Inleiding Het CENTRALEGEBOUW van de Dongecentrale, bestaande uit een ketelhuis, machinegebouw en schakelhuis, bevindt zich aan de westelijke zijde van het terrein. Het in 1931 opgetrokken centralegebouw was vastgebouwd aan het in de jaren negentig van de 20ste eeuw gesloopte ketelhuis en het machinegebouw van de eerste Dongecentrale, in bedrijf gesteld in 1919. Het ontwerp voor de constructies en de architectuur werd geleverd door ingenieursbureau DHV (Dwars, Hederik en Verheij) uit Amersfoort. Het centralegebouw vertoont stijlelementen van het functionalisme. Het schakelhuis is in 1950 uitgebreid met een verdieping en een nieuwe voorgevel. Omschrijving Het centralegebouw heeft een globaal rechthoekige plattegrond. Zowel het ketelhuis als het machinegebouw heeft een flauw hellend zadeldak, rustend op stalen vakwerkspanten. De gevels zijn opgetrokken uit baksteen tussen een stalen vakwerkskelet. De noordelijke en zuidelijke gevel van het ketelhuis worden door verticale stalen elementen in zeven traveeën verdeeld. In het midden van de traveeën verticale bandvensters met stalen kozijnen en roedenverdeling. Boven in de gevels een breed bandvenster. Tegen de noordgevel een recentere uitbouw onder plat. Onder het dakoverstek in de noordelijke gevel de tekst Dongecentrale. De oostelijke kopgevel in het midden een grote rechtgesloten poort. Rechts hiervan een kleinere ingang met vleugeldeur en drieruits bovenlicht. Linksboven een raster. De noordelijke zijgevel van de machinehal is voorzien van een vliesgevel. De westelijke kopgevel van de machinehal gaat grotendeels schuil achter het schakelhuis. Geheel rechts een nog resterend gedeelte van het trappenhuis tussen Dongecentrale 1 en II. Hierin vensters met kleine stalen roedenverdeling in muurnissen. Op de zuidelijke kopgevel nog sporen -vloeren, binnenmuren, doorgangen en resten van betegeling- van de aansluitende machinehal van de eerste Dongecentrale. Hierboven een horizontaal bandvenster met stalen roeden. Het schakelhuis is opgetrokken in baksteen onder een plat dak met overstek. Het schakelhuis heeft overal dezelfde totale hoogte maar een ongelijkmatige verdiepingsindeling. Aan de bredere voorzijde zijn er vijf verdiepingen met als vierde een lage, in de voorgevel blinde, tussenverdieping. De voorgevel is een uitbreiding uit 1950, gerealiseerd door architectenbureau 3. van Hasselt en De Koning. Het smallere deel erachter heeft vier hoge verdiepingen waarvan de bovenste verdieping dateert uit 1950. Inwendig heeft het centralegebouw een omkleed staalskelet. De muren zijn aan de binnenzijde deels gepleisterd, deels schoon metselwerk met geglazuurde bakstenen. In het ketelhuis een loopkraan met vakwerkliggers (Stork-Hijsch 3000 kg., bouwjaar 1930). Tegen de oostgevel, tegen het schakelhuis een gang met tegellambrisering en trap met gietijzeren sierbalustrade. Tevens een
turbo-generator van Boven Brown. In het ketelhuis een galerij op massieve stalen liggers. Hier bevond zich de aandrijfmotor voor de conveyor. In het schakelhuis zijn nog diverse ruimtes die aan de oorspronkelijke functie herinneren zoals de schakelgangen met aan weerszijde reeksen smalle, stenen brandschotten. Op de verdieping het grote schakelpodium dat vanuit de machinehal bereikbaar is via een trap vanaf de verdiepingsvloer. De wand tussen de ruimte met het schakelpodium en de machinehal is aan weerszijden voorzien van een afwerking in siermetselwerk met verblendsteen uit 1930.
Waardering Het centralegebouw van de Dongecentrale, bestaande uit de machinehal, het ketelhuïs en het schakelhuis, is van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling: het vormt een goede illustratie van de geschiedenis van de elektriciteitsvoorziening in Noord-Brabant. Het object is voorts van belang als voorbeeld van een typologische ontwikkeling: de machinehal, het ketelhuis en het schakelhuis zijn illustratief voor de productietechniek binnen een elektriciteitscentrale. Het object bezit architectuurhistorische waarde vanwege de functionalistische bouwstijl. Het object bezit ensemblewaarde als onderdeel van het complex, dat cultuurhistorisch van nationaal belang is. Het object is van belang vanwege de gaafheid. Tot slot is het object van belang vanwege typologische en functionele zeldzaamheid. Adres: blijft hetzelfde Kadastraal perceel: blijft hetzelfde
Motivering wijziging Het gaat hier om het rechtzetten van een juridische inconsistentïe: het schakelhuis was uitgesloten van bescherming. Het schakelhuis is echter in functioneel en bouwkundig opzicht verbonden met de machinehal. Het gaat om één zelfstandige eenheid en had zaakrechtelijk niet kunnen worden uitgesloten van bescherming. Het schakelhuis is ten tijde van de aanwijzing in 2002 verkeerd gedateerd: aangenomen werd dat te het dateerde uit de jaren ‘50 van de 20 eeuw. Onderzoek van BOEi toont echter aan dat het gebouw gelijktijdig met de rest van het gebouw in 1930-193 1 is opgetrokken en in 1950 is uitgebreid. Wanneer dit ten tijde van de aanwijzing bekend was geweest, was het bouwdeel niet uitgesloten van bescherming. Met de bijbescherming van dit gedeelte van de onroerende zaak wordt het gemis hersteld. De bijbescherming wordt tevens aangegrepen om onjuistheden in de beschrijvingen van alle complexonderdelen, zoals toeschrijving aan architecten, te verbeteren.
Bijlage: kaart
Paraat regiohoofd:
Datum:
rijksmonument
999999
Scele 1: 2.000
rij ksm on u mentn u mme kedastraal perceel
A 00000
perceel nummer
printdatum:
16-4-2015
besluitnummer : MS-2015-269 datum :
De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; gelet op de Monumentenwet 1988 (Staatsblad 1988, nr. 638); gezien het advies van burgemeester en wethouders van de gemeente waarin het hierna te noemen monument is gelegen; gezien het advies van gedeputeerde staten van de provincie waarin het hierna te noemen monument is gelegen; indien dit zich bevindt buiten de in artikel 20a, eerste lid, van de Wegenverkeerswet 1994 (Staatsbiad 1994, nr. 475) bedoelde bebouwde kom; gehoord de Raad voor Cultuur; BESLUIT te wijzigen de bescherming van onderstaand beschermd monument en deze alsvolgt vast te stellen:
Provincie Gemeente
: Noord-Brabant : Geertruidenberg
Rijksmonumentnummer: 520038
PLAATSELIJKE AANDUIDING
Plaats Straat Huisnummers:
: Geertruidenberg : Centraleweg : 16
KADASTRALE AANDUIDING Kad. Gemeente Sectie Nummer
: Geertruidenberg : A : 3871
OMSCHRIJVING Inleiding Het CENTRALEGEBOUW van de Dongecentrale, bestaande uit een ketelhuis, machinegebouw en schakelhuis, bevindt zich aan de westelijke zijde van het terrein. Het in 1931 opgetrokken centralegebouw was vastgebouwd aan het in de jaren negentig van de 20ste eeuw gesloopte ketelhuis en het machinegebouw van de eerste Dongecentrale, in bedrijf gesteld in 1919. Het ontwerp voor de constructies en de architectuur werd geleverd door ingenieursbureau DHV (Dwars, Hederik en Verheij) uit Amersfoort. Het centralegebouw vertoont stijlelementen van het functionalisme. Het schakelhuis is in 1950 uitgebreid met een verdieping en een nieuwe voorgevel. Omschrijving Het centralegebouw heeft een globaal rechthoekige plattegrond. Zowel het ketelhuis als het machinegebouw heeft een flauw hellend zadeldak, rustend op stalen vakwerkspanten. De gevels zijn opgetrokken uit baksteen tussen een stalen vakwerkskelet.
De noordelijke en zuidelijke gevel van het ketelhuis worden door verticale stalen elementen in zeven traveeën verdeeld. In het midden van de traveeën verticale bandvensters met stalen kozijnen en roedenverdeling. Boven in de gevels een breed bandvenster. Tegen de noordgevel een recentere uitbouw onder plat dak. Onder het dakoverstek in de noordelijke gevel de tekst ‘Dongecentrale. De oostelijke kopgevel in het midden een grote rechtgesloten poort. Rechts hiervan een kleinere ingang met vleugeldeur en drieruits bovenlicht. Linksboven een raster. De noordelijke zijgevel van de machinehal is voorzien van een vliesgevel. De westelijke kopgevel van de machinehal gaat grotendeels schuil achter het schakelhuis. Geheel rechts een nog resterend gedeelte van het trappenhuis tussen Dongecentrale 1 en II. Hierin vensters met kleine stalen roedenverdeling in muurnissen. Op de zuidelijke kopgevel nog sporen -vloeren, binnenmuren, doorgangen en resten van betegeling- van de aansluitende machinehal van de eerste Dongecentrale. Hierboven een horizontaal bandvenster met stalen roeden. Het schakelhuis is opgetrokken in baksteen onder een plat dak met overstek. Het schakelhuis heeft overal dezelfde totale hoogte maar een ongelijkmatige verdiepingsindeling. Aan de bredere voorzijde zijn er vijf verdiepingen met als vierde een lage, in de voorgevel blinde, tussenverdieping. De voorgevel is een uitbreiding uit 1950, gerealiseerd door architectenbureau]. van Hasselt en De Koning. Het smallere deel erachter heeft vier hoge verdiepingen waarvan de bovenste verdieping dateert uit 1950. Inwendig heeft het centralegebouw een omkleed staalskelet. De muren zijn aan de binnenzijde deels gepleisterd, deels schoon metselwerk met geglazuurde bakstenen. In het ketelhuis een loopkraan met vakwerkliggers (Stork-Hijsch 3000 kg., bouwjaar 1930). Tegen de oostgevel, tegen het schakelhuis een gang met tegellambrisering en trap met gietijzeren sierbalustrade. Tevens een turbo-generator van Boven Brown. In het ketelhuis een galerij op massieve stalen liggers. Hier bevond zich de aandrijfmotor voor de conveyor. In het schakelhuis zijn nog diverse ruimtes die aan de oorspronkelijke functie herinneren zoals de schakelgangen met aan weerszijde reeksen smalle, stenen brandschotten. Op de verdieping het grote schakelpodium dat vanuit de machinehal bereikbaar is via een trap vanaf de verdiepingsvloer. De wand tussen de ruimte met het schakelpodium en de machinehal is aan weerszijden voorzien van een afwerking in siermetselwerk met verblendsteen uit 1930.
Waardering Het centralegebouw van de Dongecentrale, bestaande uit de machinehal, het ketelhuis en het schakelhuis, is van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling: het vormt een goede illustratie van de geschiedenis van de elektriciteitsvoorziening in Noord—Brabant. Het object is voorts van belang als voorbeeld van een typologische ontwikkeling: de machinehal, het ketelhuis en het schakelhuis zijn illustratief voor de productietechniek binnen een elektriciteitscentrale. Het object bezit architectuurhistorische waarde vanwege de functionalistische bouwstijl. Het object bezit ensemblewaarde als onderdeel van het complex, dat cultuurhistorisch van nationaal belang is. Het object is van belang vanwege de gaafheid. Tot slot is het object van belang vanwege typologische en functionele zeldzaamheid. KAART Bijgevoegde begrenzingskaart maakt deel uit van dit besluit.
De overwegingen die aan dit besluit ten grondslag liggen zijn:
HOREN VAN BELANGHEBBENDEN
Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 3, vijfde lid, van de Monumentenwet 1988, heeft de gemeente belanghebbenden op de hoogte gesteld van het verzoek/voorstel tot wijziging van de bescherming en hen in de gelegenheid gesteld zich te doen horen. Van bezwaar is niet gebleken.
ADVIES GEMEENTE
Burgemeester en wethouders van Geertruidenberg hebben bij brief d.d. 10 september 2015 geadviseerd positief te beslissen inzake het verzoek/voorstel tot wijziging van de bescherming. ADVIES PROVINCIE
Gedeputeerde staten van Noord-Brabant hebben niet geadviseerd ten aanzien van aanwijzing als beschermd monument.
ADVIES RAAD VOOR CULTUUR
De Raad voor Cultuur heeft bij brief d.d. 1 geadviseerd >positief/negatie te beslissen inzake het verzoek/voorstel tot wijziging van de bescherming.
eropmerktnqen
CONCLUSIE
Aan de overwegingen van de Monumentenwet 1988 ligt onder meer ten grondslag het meer betrekken van lagere overheden bij het behoud van monumenten. In de Memorie van Toelichting wordt het grote belang gememoreerd dat in de huidige wet wordt gehecht aan de inbreng van vooral de gemeente over de aanwijzing. Hoewel op rijksniveau over het al dan niet beschermen wordt beslist, komt aan de adviezen van de lagere overheden een invloedrijke plaats toe. Slechts op zwaarwegende gronden zal de minister van die adviezen kunnen afwijken. In dit geval bestaat daartoe geen aanleiding.
> Alle opmerkingen van gemeente, belanghebbenden, provincie en RvC hier gemotiveerd bespreken.
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens deze, de directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed,
drs. Cees van ‘t Veen
Een afschrift van dit besluit zal, onder gelijke dagtekening, worden verzonden aan alle belanghebbenden. Burgemeester en wethouders van de gemeente waarin het monument is gelegen, leggen dit besluit op de secretarie ter inzage. De burgemeester maakt de ter inzage legging op de gebruikelijke wijze bekend. Een belanghebbende kan tegen dit besluit binnen zes weken na de dag waarop het besluit hem is toegezonden schriftelijk bezwaar maken door indiening van een bezwaarschrift bij het ministerie van OCW, ter attentie van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), Postbus 606, 2700 ML Zoetermeer. Meer informatie over het maken van bezwaar vindt u op de website: www. bezwaarschriftenocw. ni.
