SLIM wonen met energie in. een gamechanger

resultaten 16 mei 2013

In 2011 en 2012 is met de aanpak ‘SLIM wonen met energie’ een transitie in de noordelijke energiebesparingsmarkt in gang gezet: van aanbodgericht naar klantgericht. In dit document presenteren we u de resultaten van ‘SLIM wonen met energie’ tot nu toe. Daarbij kijken we naar kwantitatieve gegevens, maar staan we ook geregeld stil bij de effecten van het project die zich niet in cijfers laten uitdrukken.

Noordelijke koplopers verlaten gefragmenteerde markt

Inhoud > slim wonen met energie een gamechanger 2 v  an aanbodgericht naar klantgericht 3 Even voorstellen: de 13 SLIM consortia 4 Communicatiestrategie ‘SLIM Wonen met energie’ 2012 7  stevige basis voor merk ‘slim wonen met energie’ 9 resultaten 10 analyse resultaten 11 Het moment om door te pakken

‘SLIM wonen met energie’ een gamechanger Met ‘SLIM wonen met energie’ hebben de drie Noordelijke provincies de energierenovatiemarkt voorgoed veranderd. Eén van de grootste drempels voor woningbezitters om te gaan investeren was een overdaad aan aanbodgerichte bedrijven, die elkaar tegenspraken, beconcurreerden en vergaten de klant centraal te stellen. Door de keuze van de noordelijke provincies om te investeren in de ontwikkeling en kwaliteit van de markt, is het voor veel MKB-bedrijven niet nieuw meer om samen te werken aan een comfortabele, energiezuinige woning, waarbij de consument weet wat het kost, wanneer het klaar is en er op kan bouwen dat kwalitatief goed werk is geleverd. Wij zijn er van overtuigd dat woningbezitters hierdoor sneller gaan investeren. En dat is hard nodig, want zonder die investering geen woonlastenverlaging, geen CO2-reductie en geen ‘groene banen’.

Bedrijven gaan samenwerken, ook zonder subsidie Dat het project een gamechanger is, blijkt wel uit het feit dat er nu ook consortia actief zijn zonder provinciale subsidie. Deze tweede ondernemersbeweging wordt vooral in samenwerking met gemeenten aangegaan.

Gemeenten haken aan bij SLIM wonen met energie Niet alleen bedrijven komen meer in beweging; ook een toenemend aantal gemeenten ziet in de energiebesparingsmarkt een actieve rol voor zichzelf weggelegd. Politiek gezien is het onderwerp een intelligente prioriteit; hier winnen immers bewoners, bedrijven én milieu. Dat sinds SLIM, de gemeenten de kar niet meer alleen hoeven te trekken, scheelt daarbij enorm. Daarbij kan doorontwikkeld worden op de ervaring en materialen van ‘SLIM wonen met energie’.

SLIM wonen met energie in landelijk perspectief Landelijk blijft de slimme regionale samenwerking tussen overheden en bedrijfsleven niet onopgemerkt. Het Ministerie van BZK gelooft zodanig in´SLIM wonen met energie’, dat ze een startbudget ter beschikking heeft gesteld om de te ontwikkelen marketingmiddelen regionaal inzetbaar te maken. Daarmee wordt een aanzet gegeven tot een intergemeentelijke samenwerking met SLIM. lees verder op pagina 2

2

resultaten

slim wonen met energie

Transitie energiebesparingsmarkt: van aanbodgericht naar klantgericht Noordelijke provincies jagen aan

Over ‘SLIM wonen met energie’ ‘SLIM wonen met energie’ is een concept om energiezuinig wonen te stimuleren. Lokale bedrijven vormen samen consortia. Deze consortia helpen woningeigenaren bij het energiezuinig maken van hun woning. Ieder consortium biedt een totaalpakket aan met één contactpersoon. Deze kijkt met de klant welke slimme maatregelen passen bij de woonwensen, planning en budget. Bedrijven die zich aansluiten bij het SLIMconcept onderschrijven de zes beloften van SLIM en maken ze waar. Dit zijn:

De 3 noordelijke provincies constateerden in 2010 dat het energiezuiniger maken van bestaande woningen in Noord-Nederland nog onvoldoende op gang kwam. Om de energiebesparingsmarkt duurzaam te transformeren werd als mogelijke oplossing het veranderen van de traditionele en gefragmenteerde bouw- en vastgoedsector naar samenwerkingen met ontzorgingsconcepten en goede marketing gezien. De provincies ondersteunden het in beweging krijgen van de energiebesparings­markt door zowel de aanbod- als de vraagzijde te stimuleren. Het project ‘SEBB’ richtte zich op het stimuleren van de consument met onder andere een subsidieregeling en een marketing- en communicatie­ strategie. Het project ‘Consortia’ richtte zich op het stimuleren van de aanbodzijde. De focus lag hierbij op samenwerkingen en de ontwikkeling van diensten die het de consument makkelijker moet maken energiezuinig te investeren in zijn woning. Deze innovatie ondersteunden de provincies met een subsidieregeling en aanjaagprogramma.

Doelstellingen ‘Consortia’ project: opdracht aanjager KUUB centrum particuliere bouw is als onderdeel van het interreg IVa project NEND in oktober 2010 door de provincies aangewezen om, in het kort, de volgende opdracht uit te voeren: ‘Zet 6 tot 9 Noord-Nederlandse bouw- en adviesconsortia op om hen innovatieve energiebesparingsconcepten te laten ontwikkelen die aansluiten bij de wensen van de klant (meerwaarde bieden) en ze ‘verleidt’ tot het investeren in maatregelen. Begeleid de bedrijven in dit proces en ondersteun de consortia in het

verbeteren van hun kennisniveau. Laat de consortia onderling kennis delen door het organiseren van cursussen en werkvergaderingen.’

Invulling aanjaagprogramma Het noordelijke bedrijfsleven en de noordelijke gemeenten zijn in de aanloopfase (eind 2010, begin 2011) actief door de aanjager benaderd. Dit heeft gemaakt dat niet 6 tot 9, maar 31 consortia zijn gevormd, een plan hebben gemaakt en een subsidieaanvraag ingediend hebben. Hiervan konden vanuit het beschikbare budget 13 aanvragen gehonoreerd worden. De consortia zijn verspreid over Groningen (5 stuks), Fryslân (5 stuks) en Drenthe (3 stuks). Met deze 13 consortia, die circa 90 noordelijke bedrijven vertegenwoordigen, is invulling gegeven aan het aanjaagprogramma. Met alle consortia zijn regelmatig plenaire (werk)vergaderingen en individuele contacten geweest, de consortia zijn uitgedaagd om middels korte presentaties de stand van zaken met elkaar te delen, hun specifieke product te formuleren en de andere consortia te voorzien van adviezen. Bovendien zijn de opgedane ervaringen gecommuniceerd met alle partners in het EDR gebied waarmee de ambities van het NEND-programma “leren van elkaar”zijn behaald. Daarnaast heeft de aanjager samen met onder meer kennisinstellingen en brancheorganisaties, zoals SEV/ Platform 31, TNO, Houden van Klanten en Bouwend Nederland 6 cursussen georganiseerd voor de inhoudelijke en praktische kennisvergroting van de consortia. Alle gewenste resultaten, zoals benoemd in de opdrachtomschrijving van de provincie Groningen, zijn in het aanjaagprogramma behaald. KUUB heeft deze meer specifiek uiteen gezet in een separatie notitie, die aan de provincies verstrekt is.

slim consortia! We stellen hier een aantal consortia aan u voor die o.a. vanuit de subsidieregeling gekozen zijn en geparticipeerd hebben in het aanjaag­ programma.

blauwe ogen

Goed advies Maatwerk Eén loket Heldere  afspraken service  Van A tot Z

Rolf Koops, Regiomanager Bouwend Nederland Noord

SLIM wonen met energie: het moment om ‘door te pakken’

“Het provinciale programma ‘SLIM wonen met energie’ heeft de markt in Noord-Nederland een duidelijke richting en impuls gegeven. Waar de overheid traditioneel burgers subsidieert, heeft ze hier de marktpartijen gefaciliteerd. Zodat zijzelf in staat zijn de groeimarkt van energiebesparing te verzilveren. De rol van de provincies is daarmee innovatief. Ze heeft de transitie van aanbod- naar vraaggericht werken versneld en de versnippering in de bouw- en vastgoedsector gekanteld. De krachten zijn gebundeld. Verhoging van de omzet in de bouw zal zeker gaan volgen op deze nieuwe aanpak . Energierenovatie is de bouwstroom van de toekomst. ‘SLIM wonen met energie’ heeft de potentie om door te groeien naar een banenmotor. Het is essentieel dat de MKB haar samenwerkingen versterkt en haar kwaliteit en klantvertrouwen nog beter gaat organiseren. Dat is wat de klant wil. Dán maakt ‘SLIM’ een energie los die echt uniek is in Nederland.”

De drie provincies hebben een belangrijke rol gespeeld in het ‘in beweging zetten van de markt’ en er is een stevige basis gelegd. Zo zal ook blijken uit dit document. Maar het is nog niet ‘klaar’. Op ketenintegratie, prijs, kwalit eit en garantie moet in de bouwkolom nog veel verder geïnnoveerd worden. Daarnaast kan er nog niet geconcurreerd worden met de marketing van grote bedrijven, zoals Essent en NUON, die zich ook bewegen in de renovatiemarkt. Daarmee landen veel investeringen nog buiten de regio en zelfs buiten de landsgrenzen. Ook kleinere gemeenten zijn nog onvoldoende toegerust om een complementaire rol te pakken, die het lokale MKB in stelling weet te brengen. Het is dan ook nu het moment om ‘door te pakken’, zodat het MKB na de crisis klaar staat om haar nieuwe rol te verzilveren en van de overheid over te nemen.

Energiebespaarnet

EnergieRemmers

verdien geld met energiebespaarnet.nl

Uitvoeringsconsortium Veendam (Groningen) Energiebespaarnet is een samenwerking van: Grozema Isolatie, Ecocert en Ritsema isolatie en energieadvies duurzame partner in wonen

Lokaal adviesconsortium stad Groningen blauwe ogen is een samenwerking van: Architectengroep Archiview, dT concept & ontwerp, Ecocert Sneek, ABN Amro, Adviesbureau Van der Plas, Interieurarchitect Hester Buunk, Adviesbureau VanderWeele, Kompetenzzentrum Werlte.

Duurzaam Slochteren

Energiebesparing Noord-Nederland (ENN)

zorgeloos energiebesparen!

Lokaal full service consortium Slochteren (Groningen) Duurzaam Slochteren is een samenwerking van: Bouwbedrijf Fledderman, Rabobank Stad- en Midden Groningen, Reilink Vastgoed, Bosma Installatietechniek, Schildersbedrijf Haan, Harryvan, Elementenbau Rothe, Grozema Isolatie BV en Stichting Woningbouw Slochteren.

uw woning verdient het!

Lokaal full service consortium Franeker (Fryslân) Ecoster is een samenwerking van: Bouwbedrijf van Marrum, Technisch Buro Zonderland enD&O Bouwglas

Energiebespaargroep Friesland

EBS Friesland

Lokaal full service consortium Workum (Fryslân) EBG Friesland is een samenwerking van: Bleeker en Flapper makelaars, Tijtsma Schilders, Bouwbedrijf Dijkstra en Sanitiem Visser

Slim Dwaande

wij maken uw huis energiezuinig

Lokaal full service consortium Harkema (Fryslân) Slim Dwaande is een samenwerking van: Bouwadvies Kootstra Van der Veen, Woningkeur Surhuisterveen, Installatiebedrijf Boerma, Glashandel Hoekstra

SlimmeRik

alles in huis voor een duurzame toekomst

Full service consortium Sneek (Fryslân) EBS Friesland is een samenwerking van: Ecoster Friesland, Wijbenga architecten, Sijperda-Hardy, Tigchelaar architecten, Installatiebedrijf Otte, Installatiebedrijf Sikma, Bouwbedrijf Leenstra, Installtiebedrijf Van der Weij, Bouwbedrijf Van der Bosch, Rabobank Sneek, Bouwgroep Fryslân, Bouwbedrijf Van der Meer, Bouwbedrijf Bootsma Tirns, Bouwbedrijf De Vries, Kat Architecten, Architect De Boer, Makelaardij Sneek, Makelaardij Smedes, Makelaardij Hoekstra

Energie(k) Loket Tytsjerksteradiel

bespaart u kosten en vergroot uw wooncomfort vernieuwend vakmanschap

creatief in energiebesparing

Full service consortium Groningen EnergieRemmers is een samenwerking van: Ecocert, Taxatheek, EnergieRemmers, Lambeck Harms notarissen, Lichtkraft Nord, L&B installatiebedrijf, Onderhoud en zorg hometeam, FlexFront service, Tripple B, AAABEE Accountants

persoonlijk in energiebesparing

Advies­consortium Beilen (Drenthe) ENN is een samenwerking van: Invent, SEGON, EnerGQ, architectenbureau Studio Dubovci, Duurzame Kracht, Enermo

Ecoster

Een ambitiesprong die van ongekende meerwaarde is voor het MKB in Noord-Nederland, dat in deze moeilijke tijd geen financiële armslag heeft om groots in te zetten op de zo benodigde marketing en communicatie.

U vindt alle SLIM-aanbieders via www.slimwonenmetenergie.nl/slimme-aanbieders

even voorstellen

VERVOLG VAN PAGINA 1... Alle kansen  in beeld

3

Lokaal full service consortium Gytsjerk (Fryslân) Energie(k) Loket Tytsjerksteradiel is een samenwerking van: gemeente T-diel, Bouwbedrijf Swart, Aannemersbedrijf Pompstra, Bouwbedrijf Jan Hooghiemster, Bouwbedrijf Van der Meer, Aannemersbedrijf Jager, Bodemisolatie Drocom, Kruimruimtespecialist gebroeders De Vries, Grozema Isolatie, Rob Schuil Isolatiezorg, Hoekstra Installateur, DRS Installaties, Zijlstra Schilderwerken, Glaszettersbedrijf van der Veen

energiebesparing voor slimmerikken

Adviesconsortium Aalden (Drenthe) SlimmeRik is een samenwerking van: Zuinig Wonen, Duvast en Ecoreest

Susteen

eenvoudig energie besparen

Uitvoeringsconsortium Assen (Drenthe) Susteen is een samenwerking van Susteen, De Hyptoheekshop en Isolatienet

MijnWoningPlus

persoonlijk in energiebesparing

Full service consortium stad Groningen MijnWoningPlus is een samenwerking van: KAW architecten, BAM woningbouw en Noorderlings Communicatie

(lees verder op pag 10)

4

resultaten

Communicatie ‘SLIM wonen met energie’ 2012

‘People rarely buy what they need. They buy what they want’

Zes communicatieconcepten Deze 8 strategieën zijn uitgewerkt in 6 communicatieconcepten. Doel: naamsbekendheid en het genereren van leads. De leads moesten de consortia zelf omzetten in opdrachten.

1 Leads genereren via een beurs •  SLIM wonen met energieplein op beurs Wonen & Co maart 2012 •  53.000 bezoekers Wonen & Co hebben kennis gemaakt met SLIM •  580 ingevulde kaarten met adresgegevens • ± 350 gesprekken op de beursvloer •  ruim 100 terugbelafspraken

-6

energie.nl www.slimwonenmet

Het project ‘SLIM wonen met energie’ heeft samenwerkingsverbanden (consortia) opgeleverd, die essentieel zijn voor het overtuigen van woningbezitters. daadwerkelijk wil hebben (een want) en daardoor overgaat tot (trans)actie. Maar niet alleen het fragmentarisch aanbod is gekeerd; RIkrachten met één merk bundelen levert FERRweAde D TE Wanneer A R T S U L IL ook in de marketing en communicatie is samengewerkt. dit een duidelijk signaal en brede zichtbaarheid op. Het YLOR BY: MARK TA ne.com creativedonli merk staat voor: http://www. En ook dat is een voorwaarde om ‘de massa’ aan te • een grotere impact en zichtbaarheid door spreken en investeringen uit te lokken. De 6 beloftes gezamenlijke profilering die de bedrijven doen om het klantvertrouwen te • één krachtig signaal om ‘energiezuinig’ te herpositioneren van ‘need’ naar ‘want’ garanderen (zie voorpagina), zijn daarbij nieuw in de • herkenbare betrouwbaarheid en kwaliteit • herkenbare en eenduidige communicatie richting de markt. DRE0007 omslag

boekje.indd 1

Haal mueeitrjoeunwergie Doeboek voor slimme huizenbezitters

27-06-12 13:46

www.slimwonenmetenergie.nl

Waarom merk SLIM wonen met energie Het merk SLIM wonen met energie is ontwikkeld zodat het MKB, de drie noordelijke provincies en de gemeenten van Noord-Nederland energiezuinig wonen gezamenlijk kunnen herprofileren. Om succesvol te zijn in de marketing van energiebesparende maatregelen moeten we bewegen van een consument die het belang inziet van energiebesparende maatregelen (een need), naar een consument die de energiebesparende maatregelen

Bovenstaande is vertaald in 8 strategieën 1. Maak zichtbaar wat je bijzonder maakt; waarom moet de klant bij jou zijn 2. Creëer regelmatig ‘buzz’ momenten; laat anderen over jou vertellen 3. Wees daar waar de klant is (natuurlijke momenten) 4. Maak het gemakkelijk om te kopen (totaalpakketten) 5. Creëer ambassadeurs 6. Creëer wants (things people want to buy) 7. Bouw stap voor stap een relatie op met de klant (begin klein en bouw relatie uit) 8. Maak gebruik van elkaars netwerk (cross-selling)

2 Online leads genereren via website en online marketing • • • • • • •

10.355 unieke bezoekers in 2012 gemiddeld 4,8 pagina’s per bezoek gemiddelde bezoekersduur 4.26 minuten laag bouncepercentage, nl. 36% aantal bestelde SLIM doeboekjes: 497 (conversie van 20% tijdens campagne) clicks op websites consortia: 1180 (sept-dec 2012) aantal adviesaanvragen: 21 (sept-dec 2012)

energie Haal meer uit jouw Woning

Online marketing is de meest effectieve, goed meetbare en relatief betaalbare vorm van marketing. Bovendien begint het oriëntatieproces vaak online. Een onmisbaar communicatiekanaal. DeDoeboek conversie naar adviezen blijft ondanks vele bezoekers voor echter uit (zie conclusie volgende slimme pagina). huizenbezitters

Nieuwe en onderscheidende marketingen communicatiestrategie ontwikkeld met SLIM wonen met energie In 2011/2012 is een stevige basis gelegd voor een onderscheidende marketing- en communicatiestijl. SLIM richt zich niet op techniek en rationele argumenten, maar op (woon)comfort en emotionele argumenten van woningeigenaren. Uitgangspunt van de communicatie van SLIM is: ‘ervoor zorgen dat woningeigenaren energiezuinig willen wonen’ met de focus op transactie.

We waren zeer tevreden over de hoeveelheid leads verkregen op de beursvloer. De conversie naar adviezen en uitvoering viel tegen. Enerzijds kan dit te maken hebben met relatief ‘koude’ leads, anderzijds kan het ook te maken hebben met de follow up van de consortia.

Woning

consument

Energiezuinig wonen werd tot de komst van ‘SLIM wonen met energie’ vooral gepositioneerd als ‘groen’, ‘beter voor de wereld’ en noodzakelijk. De toon was vooral informerend. Dit heeft geen doorbraak in de energiebesparingsmarkt opgeleverd. Enerzijds omdat niet iedereen zich voelt aangesproken door die boodschap, anderzijds omdat we consumenten vragen een rationele beslissing te nemen, terwijl het merendeel emotioneel beslist. Consumenten weten dat energiezuinig wonen een verstandige beslissing is. Maar deze verstandige beslissing verliest het uiteindelijk van datgene waar de consument direct plezier aan beleeft. Ze investeren hun geld liever aan een nieuwe badkamer, keuken, auto of vakantie. Hierdoor blijven kansen liggen.

5

WIJ KRIJGEN ENERGIE VAN JOU!

DRE0007 omslag boekje.indd 1 27-06-12 13:46

3 Leads generen via social media • 145 mensen deelden op Facebook van wie zij energie kregen • 272 likes • aantal personen bereikt: bij 69.095 mensen stond een bericht van een ‘vriend’ op zijn of haar Facebookpagina Het aantal ‘likes’ en deelnemers was van te voren hoger ingeschat. Een belangrijke oorzaak zit in de beveiliging van Facebook. Bij deelname aan de actie moet iedereen een standaardbericht van Facebook accorderen waarin je toestemming geeft om berichten op je pagina te plaatsen. Hier bleken veel mensen af te haken.

>>

bedankt voor je deelnam e aan de slIm Winactie! Jij weet inmiddels dat comfortabe l wonen mét een lagere energie rekening mogelijk is. dAt Is slIm! hierbij stur en we je met plezier jouw warme woonkado. Wij horen graag hoe dit bevalt. deel je dit met ons? /datisslim

WEtEN WElKE KANsEN JOUW hUIs bIEdt? VRAAG EEN AdVIEsGEspREK AAN mEt EEN slIm –AdVIsEUR EN mAAK KANs Op EEN IpAd! KIJK Op WWW.slImWONENmEtENERGIE.Nl

6

resultaten

Communicatie ‘SLIM wonen met energie’ 2012

4 Leads generen via massacommunicatie •  de massacommunicatie hebben we geconcentreerd gedurende week 44 en week 45 Het websitebezoek steeg in die weken met 35% naar ruim 500 per week

Abri’s

Radiospotjes

Plaats Weeknummer Aantal vakken Bereikte personen Groningen 24+25 25 223.3091 Groningen 44+45 25 275.532 Leeuwarden 24+25 15 144.826 Leeuwarden 44+45 15 165.919 Assen 24+25 15 175.348 Assen 44+45 15 210.144 Radiozender RTV Noord RTV Drenthe Omrop Fryslan

periode 29 okt t/m 11 november 29 okt t/m 11 november 29 okt t/m 11 november

Gem. aantal keer gezien pp 6,2 6,5 6,3 7,2 6,1 6,4

frequentie 3x p/dag 20 sec. 3x p/dag 20 sec. 3x p/dag 20 sec.

bereik 200.000 368.000 395.222

Top 5 best bezochte pagina’s op de website (weergaven per maand)

Home 12.641 Slimme maatregelen/ zonnepanelen 2.207 Slimme aanbieders 2.129

Noorderland

Oplage 40.000

Leeuwarder Courant

bereik 120.000

Friesch Dagblad

Oplage 15.466

Banners overige website

Medium > Aantal vertoningen

bereik 52.000

Dagblad van het Noorden

Marktplaats 350.000

oplage Print 89.942 E-paper

oplage Print 133.230 E-paper

dvhn.nl 200.000

bereik 232.200 12.220

bereik 406.700 14.799

Contact 2.066 Hoe werkt Slim 1.794

LC.nl 200.000

5 Leads genereren via de lokale bouwmarkt •  bezoekers op zaterdag in 10 vestigingen = 10.000 klanten GAMMA; potentiele klanten SLIM • 3000 slimme tips kaartjes uitgedeeld •  gemiddeld 100 contactmomenten per vestiging, afhankelijk van consortium •  echte uitgebreide adviesgesprekken lastig door ‘haast’ klanten • 5–10 terugbelafspraken • verkoopvaardigheden consortia is aandachtspunt •  goede eerste samenwerking, maar verdere uitwerking samenwerking nodig om te komen tot meer conversie. Gesprekken hierover met GAMMA zijn veelbelovend.

stevige basis voor merk ‘slim wonen met energie’ makkelijk opschaalbaar, verder bouwen noodzakelijk

Er is een belangrijke basis gelegd voor het merk SLIM wonen met energie. In anderhalf jaar is al veel behaald. Een merk in de markt zetten kost echter tijd. Hier is gemiddeld vijf jaar voor nodig. Verder bouwen is dus noodzakelijk. De kracht van SLIM wonen met energie zit in de opschaalbaarheid. Er is nu een volledig marketing- en communicatieconcept ontwikkeld. Er zijn veel materialen beschikbaar. Hierop kan makkelijk worden aangehaakt door bedrijven, gemeenten, maar zeker ook door de provincies. Dit gebeurt ook al in de praktijk! Dit versterkt het merk SLIM wonen met energie, versterkt de communicatie op alle niveaus (van lokaal door bedrijven en overkoepelend door gemeenten en provincies) en het wiel hoeft niet opnieuw uitgevonden te worden. De belangrijkste conclusies en ‘wat we geleerd hebben’ over de SLIM communicatie op een rij.

Conclusie 1 Meer dan 10.000 bezoekers op slimwonenmetenergie.nl in 2012; er is een markt voor energiezuinig wonen In 2012 bezochten ruim 10.355 mensen de website. Bezoekers komen bijna allemaal uit Noord-Nederland en blijven gemiddeld lang online; meer dan 3,5 minuut en er worden bovengemiddeld veel pagina’s bezocht. Tijdens de campagneweken waren het zelfs meer dan 500 bezoekers per week, van wie 20% het OVERIG FRIESLAND SLIM doeboek bestelde. Velen 32,2% 23,5% hebben het ’doeboek voor slimme huizenbezitters’ besteld. In de korte periode dat SLIM bestaat is dit een stevig resultaat. Al deze DRENTHE GRONINGEN 11,5% 32,8% mensen zijn geïnteresseerd in energiezuinig wonen. Wanneer we ervoor kunnen zorgen dat al deze mensen stappen nemen in het energiezuiniger maken van hun woning, kunnen we constateren dat er markt is voor energiezuinig wonen (zie overige conclusies).

6 Lokaal leads generen via een burenbouwbord/ QR-code met contactformulier/kaartje

SLIM BEZIG! ZEG

• ieder consortium 1 burenbord ‘hé slimme buren’ • 2 consortia hebben meer borden besteld • ieder consortium 1000 burenkaartjes • ieder consortium 1 QR code met daarachter contactformulier •  de meeste consortia zijn nog niet gestart met het gebruik van het bouwbord of zijn net gestart. Hierdoor zijn nog geen resultaatgegevens beschikbaar. • van dit concept verwachten we goede resultaten. Vooral omdat het naadloos aansluit bij de routine van de consortia, lokaal en makkelijk uitvoerbaar is. •  consortia zijn enthousiast over actie en platform vanuit SLIM. Actie goed toepasbaar en meerwaarde gezamenlijk ontwikkelde materialen.

7

497 AANVRAGEN DOEBOEKJE

DRENTHE 20%

GEEN OPDRACHT 34%

Conclusie 2

Ondanks de vele bezoekers op de website en het goed bestelde doeboek was de conversie in aanvragen van een adviesgesprek nog te laag. De afstand tussen de oriëntatiefase en het aanvragen van het adviesgesprek lijkt te groot, waardoor mensen afhaken of te lang in de oriëntatiefase blijven hangen. Dit kan te maken hebben met de (te hoge) kosten van een adviesgesprek, onduidelijkheid over inhoud en meerwaarde adviesgesprek, het feit dat mensen dan denken ‘dat ze ergens aan vast zitten’ of dat het adviesgesprek niet aan de behoefte voldoet. De waarde en vorm van een adviesgesprek / EPA moet nader geanalyseerd. Ook moet worden gekeken ‘of’ en in welke fase van het besluitvormingsproces een betaald advies wordt aangeboden, wat het mag kosten en wat de inhoud van een advies zou moeten zijn. Op dit moment hanteren de consortia het advies als stap 1 in het aankoopproces. Potentiële klanten worden hiermee direct voor een hoge investering gesteld. Hierdoor worden klanten verloren die misschien wel geïnteresseerd zijn in de stappen na een adviesgesprek. Belangrijk is deze drempels te identificeren in de klantroute en de klant stap voor stap in het aankoopproces te begeleiden met een op de klant afgestemd aanbod. Hiermee kunnen de verschillende fasen van oriëntatie naar aankoop worden versneld en zullen er meer mensen overgaan tot het nemen van maatregelen.

1500 LEADS

FRIESLAND 26%

GRONINGEN 54%

Woningeigenaren blijven lang in oriëntatiefase hangen; verzilveren leads in adviesgesprek moeizaam

VAN LEADS NAAR WERK

OPENSTAANDE OPDRACHTEN 13%

UITGEVOERDE OPDRACHTEN 53%

DRENTHE 13%

GRONINGEN 54%

FRIESLAND 33%

8

resultaten

slim wonen met energie

9

stevige basis voor merk ‘slim wonen met energie’

Resultaten

BEZOEKERS WEBSITE 2012

Samen meer bereiken

270

1412

1611

386

340

983

705

JANUARI

FEBRUARI

MAART

APRIL

MEI

JUNI

JULI

Conclusie 3 Doorontwikkeling nodig op klantgericht aanbod

621

717

AUGUSTUS SEPTEMBER

1035 OKTOBER

1756

744

NOVEMBER DECEMBER

Aanbeveling na 2012 Van het genereren van leads naar het stap-voor-stap begeleiden van woningeigenaar in aankoopproces

Om de massa te kunnen bereiken zal steviger moeten worden ingezet op innovatie en de doorontwikkeling van het (product) aanbod. De stap naar klantgericht denken is gemaakt, maar dit veranderingsproces van ‘wat heb ik de klant te bieden’ naar ‘waar heeft de klant behoefte aan’ zal zeker nog enkele tijd duren. De focus ligt nog teveel op ‘wat heb ik en hoe kan ik dat verkopen’ in plaats van ‘wat wil de klant en hoe pas ik daar mijn aanbod op aan’. Hierdoor zullen leads sneller worden omgezet in opdrachten. Bovendien is ontwikkeling van producten nodig die consumenten willen hebben. Waarmee woningeigenaren kunnen worden verleid om de eerste stap naar energiezuinig wonen te maken. Goede en effectieve communicatie begint met een goed aanbod dat is afgestemd op de wensen van de klant.

SLIM wonen met energie moet verder gaan dan leads genereren. SLIM moet het hele aankoopproces van een woningeigenaar kennen en ze stap voor stap ondersteunen in dit aankoopproces met een op maat aanbod. Uitdaging is dit aankoopproces in kaart te brengen en te bepalen wanneer je welk aanbod doet en wanneer je wat aan / van de consument vraagt. Hierbij is het van belang ‘out of the box’ te denken en niet uit te gaan van wat we al hebben en kennen, maar te denken vanuit de klant. Wanneer we dat doen ligt er een geweldige markt te wachten! De gemeenten Assen, Leeuwarden en Groningen gaan deze stap-voorstapbegeleiding ook daadwerkelijk organiseren.

Wat vonden de SLIMME aanbieders er van?

Conclusie 4 SLIM wonen met energie goede samenwerkingspartner

De meeste aanbieders geven aan dat de SLIM campagne ze in het afgelopen halfjaar opdrachten opgeleverd heeft. De meeste komen binnen via de website, enkelen via de acties, zoals de bouwmarktactie en de Wonen&Co beurs. De algemene bekendheid van SLIM wordt nog niet stevig genoeg gevonden. Met name lokaal wordt deze gemist. De abri’s bijvoorbeeld hingen alleen in de provinciale hoofdsteden. De huiselijke sfeer waar SLIM voor gekozen heeft wordt niet altijd passend genoemd; volgens consortia missen klanten hiermee de link met energiebesparing. Dit is de spagaat: stap je uit de techniek en ga je voor (woon)beleving? De juiste balans is hier noodzakelijk. Er is consensus over dat er met de campagnes een duidelijke start gemaakt is. Maar voor de echte doorbraak van SLIM moet nog stevig doorontwikkeld worden. Een lange adem en de kracht van de herhaling worden door de consortia dikwijls genoemd. Ook geven zij aan dat ze hier zelf ook een rol in hebben, door het beeldmerk uitgebreider te laten zien en de communicatiemiddelen van SLIM intensiever te benutten.

Dat SLIM een goede samenwerkingspartner is blijkt uit samenwerkingen met partijen als GAMMA en Noorderland. Doordat we als SLIM wonen met energie samenwerken met meer dan 100 bedrijven in Noord-Nederland wordt SLIM gezien als serieuze partij en zijn dit soort partners geïnteresseerd in samenwerking. Een absolute meerwaarde van SLIM wonen met energie. Dergelijke samenwerkingen bieden veel potentie en leveren veel exposure op tegen minimale kosten. Hiermee positioneert SLIM zich ook als dé partij op het gebied van energiezuinig wonen. Kansen liggen in het zoeken van samenwerkingen met bijvoorbeeld banken, hypotheekadviseurs, etc. (!) GAMMA wil in oktober 2013 acht weken campagne voeren met SLIM wonen met energie in alle vestigingen in NoordNederland.

toolkit voor bedrijven en gemeenten

(!) Magazine Noorderland wil nauwer samenwerken als het gaat om content over energiezuinig wonen, zoals het plaatsen van diverse ambassadeursverhalen en een rol in een special over energiezuinig wonen in 2013. voor gemeenten die energiezuinig

x communicatiebo n gemeente wonen willen stimuleren

De subsidies op energiebesparing gaan echter verdwijnen. De markt moet de rol van aanjager nu overnemen. Een goed voorbeeld van de markt die deze kans grijpt

Energiezuinig wonen is de toekomst. Voor het milieu, voor waardebehoud van woningen én om wonen betaalbaar te houden. Het biedt ook kansen voor de lokale economie. De drie noordelijke provincies en diverse gemeenten investeerden al fors in energiezuinig wonen.

is ‘SLIM wonen met energie’.

Wilt u ook uw energiebesparings­ doelstellingen halen samen met de markt? De communicatie­ pakketten op de achterzijde kunnen u daarbij helpen. Zo bouwen we samen aan een energiezuinig Noord­Nederland!

te stimuleren. Regionale (bouw- en andere) bedrijven SLIM wonen met energie is een nieuw concept om energiezuinig verbouwen energiezuinig maken van hun woning. Ieder consortium biedt vormen samen consortia. Deze consortia helpen woningeigenaren bij het welke slimme maatregelen passen bij de woonwensen, een totaalpakket met één contactpersoon. Deze kijkt met de woningeigenaar planning en het budget. Gemeenten spelen een belangrijke rol bij het vormen

van consortia in de eigen gemeente.

voldoende frankeren

Provincie Groningen

De kracht van SLIM wonen met energie is dat alle partijen die zich bezighouden met energiezuinig wonen communiceren vanuit 1 merk; SLIM wonen met energie. Zo ontstaat merkbekendheid en merkwaarde. Naast de 6 concepten zijn daarom twee toolkits ontwikkeld om dit te faciliteren. Een toolkit voor alle SLIM-consortia, die ze kunnen inzetten om lokaal te communiceren, en waarmee ze lokaal kunnen aanhaken op de noordelijke campagne. En een toolkit voor gemeenten die ze kunnen inzetten om hun inwoners op de voordelen van energiebesparing te wijzen en het lokale bedrijfsleven hier bij te betrekken.

De consortia geven aan dat ze dankzij dit project hun samenwerking hebben verstevigd, gestructureerd en geformaliseerd. Door samen te werken kunnen ze de klant beter bedienen, vergroten ze hun netwerk én hun eigen kennis; de bedrijven stimuleren en dwingen elkaar onderling om te innoveren, in aanbod, in uitvoering en in controle. Kennis wordt ook tussen consortia gedeeld: voor sommige consortia had dit zelfs intensiever gemogen, maar een aantal consortia hield de boot af. Zij houden de concurrentie op dit punt in de gaten en twijfelen of delen van alle, dus ook bedrijfsgevoelige, informatie verstandig is. Gezamenlijke acties om SLIM meer bekendheid te geven worden als waardevolle spin off van het project gezien. Een voorbeeld is ‘de bouwmarktactie’. Hoewel deze actie nog erg ‘éénmalig’ was, en er ook kritische noten zijn gekraakt, wordt gezien dat het ‘samen optrekken’ en ‘samen de markt aanjagen’ goede methoden zijn om meer bekendheid te geven aan het thema energiebesparing en aan SLIM zelf. Meerdere consortia geven aan SLIM zelf ook meer naamsbekendheid te gaan geven. Zij gaan het nut er daadwerkelijk van inzien.

Kwantitatieve voorwaarde: 20 woningen met 2 labelstappen verbeteren Het streven vanuit de subsidieregeling was dat er per consortium binnen de projectperiode minimaal 20 woningen met 2 labelstappen verduurzaamd moesten worden. Er zijn op dit moment door de betreffende consortia binnen de projectperiode in totaal meer dan 780 opdrachten uitgevoerd, waarvan 414 woningverbeteringen met twee labelstappen. Het is veilig aan te nemen dat tijdens het SLIM-traject een omzet van circa € 2,5 miljoen is gedraaid. Daarnaast staat er nog voor meer dan € 750.000 aan opdrachten uit.

SLIM gaat voor kwaliteit Met diverse consortia wordt op dit moment het kwaliteitsniveau dat SLIM aanbiedt besproken. Belangrijk vindt men dat de kwaliteit (op alle aspecten!) van SLIM-consortia op orde is. Bedrijven willen de investering in innovatie en bedrijfsvoering ook borgen. De weg naar het vastleggen van de goede kwaliteit en daarbij alle partijen meekrijgen is van levensbelang voor het voortbestaan van SLIM. Het op één lijn krijgen van de diverse typen consortia is hierin van belang. Ook is de samenwerking met gemeenten die lokaal actief consortia op (willen) richten belangrijk. Door tijdig de juiste informatie te verstrekken zien we de soms aanwezige sceptici ombuigen in begrip en enthousiasme. Het benoemen en vastleggen van de kwaliteit die je gezamenlijk biedt zal de consument meer vertrouwen geven in de werkzaamheden en te realiseren besparing en daardoor de investeringsbereidheid vergroten.

Het Noorden is verrijkt met een groeiend aantal samenwerkings­verbanden (13 voortkomend uit het project met subsidieregeling, de rest zonder subsidie). En er is zicht op meer. De dekking van SLIM in Noord-Nederland wordt hiermee steeds groter. Niet alleen het fragmentarisch aanbod is gekeerd, ook in de marketing en communicatie is samengewerkt. En ook dat is een voorwaarde om de massa aan te spreken en investeringen uit te lokken. De beloftes die de bedrijven doen om het klantvertrouwen te winnen, zijn daarbij nieuw in de markt.

Meer en meer gemeenten haken aan In de drie noordelijke hoofdsteden wordt inmiddels flink doorontwikkeld op het provinciale gedachtegoed van SLIM. In deze steden heeft de gemeentelijke overheid actief bedrijven gemobiliseerd om zich aan te sluiten bij SLIM, zodat hun inwoners lokale bedrijven tegenkomen als de gemeente communiceert over energiebesparing. Daarnaast zijn er vanuit het Groningse project ‘Helpende Hand’ diverse gemeenten óf al actief bezig met SLIM, óf zich aan het oriënteren op de mogelijkheden om aan te haken bij SLIM.

Begrensde mogelijkheden De bedrijven lopen nu tegen de grenzen van mogelijkheden aan; garanties omtrent financieringen kunnen nagenoeg niet gegeven worden terwijl dit wel een onderdeel van het totaalaanbod is, of zou moeten zijn. Over garanties en kwaliteitsborging zijn intussen al afspraken gemaakt met de consortia. De ingestelde borgingscommissie zal garant gaan staan als overkoepelend orgaan dat het gedachtengoed “Slim Wonen met energie” op de juiste wijze wordt uitgedragen. Dit dwingt partijen keer op keer het aanbod te heroverwegen, processen te stroomlijnen en nieuwe afspraken te maken. De problematiek van de ‘vele kleine investeringen’ ten opzichte van de ‘vele werkzaamheden om de opdracht op te halen en te delen met veel anderen’ zorgt voor de nodige hoofdbrekens binnen consortia. Wij zien consortia nieuwe manieren van samenwerken overwegen. Het zal ons niet verbazen als er nieuwe bedrijven ontstaan met een heldere en meer eenvoudige bedrijfsvoering. Dit om vanuit deze doorlopen innovatie ‘de markt echt te kunnen pakken’.

Meer en meer SLIM-consortia: zonder subsidie! Tijdens het Groen Event, eind februari 2012 in Leeuwarden, is ‘SLIM wonen met energie’ opengesteld voor nieuwe samenwerkingsverbanden. Dit resulteerde in 7 nieuwe aanmeldingen. Een greep uit de toegelaten SLIM-consortia: Duurzaam Assen, gevestigd in Assen, bestaande uit: Teken- en adviesbureau Zijlstra, fPlus.nu, Bouwmij Hendriks, Ensing onderhoud- en protectiesystemen, ITN installatietechniek, Makelaardij Gortemaker en Ratering Isolaties. MijnZuinigHuis, gevestigd in Drachten, bestaande uit VDM Woningbouw, VDM Installaties en TOECK advies. Bouw en Bespaar, gevestigd te Meppel, bestaande uit Harskamp Daken, Ecocert, Techniko Ekehaar, Bouwbedrijf Eikenaar, Mulder Schilder Bodewes en Isolatienet. Daarnaast breiden bestaande consortia zich ook uit met nieuwe bedrijven, waardoor ze beter herkenbaar worden in meerdere werkgebieden.

Gemeente Assen

‘We willen een goed gevoel hebben bij het positioneren van de markt’ “Wij willen onze inwoners een handelingsperspectief voorleggen waarbij ze zo snel mogelijk met het lokale bedrijfsleven aan de keukentafel komen. Wij helpen de verbinding tussen vraag en aanbod mogelijk te maken en vooral de markt zijn werk te laten doen. In onze gemeentelijke aanpak en communicatie geven we consequent de bedrijven een plek. Daar moet je als gemeente dan wel een goed gevoel bij hebben. De zes beloften van SLIM, en vooral de integrale dienstverlening, geven ons dat goede gevoel.”

Gemeente Leeuwarden Leeuwarden schrijft in haar uitvoeringsplan over energiebesparing in de gebouwde omgeving: “(…) Daarbij sluiten we aan bij het noordelijke open platform: ‘SLIM wonen met energie’, dat het ontzorgen van bewoners centraal heeft staan. Bovendien beschikt ze over een marketingstrategie en communicatiemiddelen waar de gemeente en haar bedrijven bij aan kunnen haken. Het noordelijke concept ‘SLIM wonen met energie’ past perfect bij onze visie op de veranderende rollen van overheid, markt en consument. We zullen optimaal gebruik maken van de positieve energie, die dit concept de afgelopen maanden bij bedrijven heeft los weten te maken (…)” De gemeente Leeuwarden doet bovendien samen met SLIM mee aan het RTL4- programma ‘Klusjerijk’! dat vanaf 5 januari wordt uitgezonden.

10

11

analyse resultaten

analyse resultaten Markt en overheid samen; de rol van gemeenten binnen het project Er is van uitgegaan dat de markt en de overheid samen de sleutel tot succes vormen. Naast de provincies zijn vooral de gemeenten een belangrijke schakel; zij zijn immers de logische plek waar burgers terecht kunnen met energievraagstukken. Daarnaast hebben gemeenten een direct belang om hun woningbezit te verbeteren: voor de lokale economie, voor de waarde van de woningen in de gemeente en voor de klimaatdoelstellingen. Het betrekken van de gemeenten is later op gang gekomen. Omdat een aantal grote gemeenten als Groningen, Leeuwarden en Assen het concept hebben opgepakt is duidelijk te zien dat de successen groter zijn.

Kleine stapjes De genoemde resultaten zijn behaald in het jaar dat de economie er vele malen slechter voor stond dan aanvankelijk werd voorspeld. De consortia geven stuk voor stuk aan dat twee labelstappen een forse investering vragen, terwijl consumenten in deze economische crisis heel erg voorzichtig zijn met de besteding van hun geld. Geld lenen is momenteel erg lastig, vaak niet haalbaar of men durft het niet aan. Woningbezitters kiezen er vaker voor om, vanuit een weliswaar integraal advies, een deel van de maatregelen uit te voeren. Een

ander deel laten ze zitten of kan eventueel later. De consortia maken hiervoor stappenplannen en faciliteren gefaseerde uitvoering. Belangrijk hierbij is dat er geconstateerd moet worden dat bedrijven meer werk doen voor minder omzet; er wordt dan ook stevig geïnvesteerd in het klantcontact voor de toekomst.

Te lange oriëntatiefase met teveel informatie en boodschappers

SLIM wonen met energie: hét moment om door te pakken

De drie provincies hebben de afgelopen 2 jaar een belangrijke rol gespeeld in het ‘in beweging zetten van de markt’, en er is een stevige basis gelegd. Maar het is nog niet ‘klaar’. Op ketenintegratie, prijs, kwaliteit en garanties moet in de bouwkolom nog veel geïnnoveerd worden. Daarnaast kan er nog niet geconcurreerd worden met de marketing van grote bedrijven, zoals Essent en NUON, die zich ook bewegen in de energierenovatiemarkt. Daarmee landen veel investeringen nog buiten de regio en zelfs buiten de landsgrenzen. Ook kleinere gemeenten zijn nog onvoldoende toegerust om een complementaire rol, die het lokale MKB in stelling weet te brengen, te pakken. Het is dan ook nu het moment om ‘door te pakken’, zodat het MKB na de crisis klaar staat om haar nieuwe rol te verzilveren en de rol van de overheid hierin overbodig te maken. Tot die tijd wordt de rol van de overheid echter nog als van essentieel belang gezien.

Grotere rol gemeenten nodig Gemeenten moeten bekender worden met het gedachtegoed van SLIM. Een intensieve samenwerking tussen gemeenten, adviseurs en uitvoerende partijen blijft belangrijk voor een succesvolle toekomst.

Bij de conclusies vanuit de communicatie gaven we al aan dat de afstand tussen de oriëntatiefase en het aanvragen van het adviesgesprek te groot bleek. Er is een enorme veelheid aan informatie, en deze informatie wordt door veel verschillende boodschappers vertolkt. Dit maakt het voor de klant onduidelijk. De drempels dienen herkend en in de klantroute beslecht te worden. Hierdoor kunnen de verschillende fasen van oriëntatie naar opdrachtverstrekking worden versneld en zullen meer mensen overgaan tot investeren. Dit is waar het energieservicepunt ‘Eerste hulp bij energiebesparing, SLIM wonen met energie’ zich b.v. op gaat richten.

Innovatie en zichtbaarheid in concrete producten Om de massa te kunnen bereiken zal steviger moeten worden ingezet op innovatie en de doorontwikkeling van het productaanbod. De stap naar klantgericht denken is gemaakt, maar dit is een veranderingsproces van ‘wat heb ik de klant te bieden’ naar ‘waar heeft de klant behoefte aan’ zal zeker nog enkele jaren duren. Energiebesparing dient ook zichtbaarder te worden, in producten gevat te worden. SLIM heeft gewerkt aan het herprofilering (‘willen hebben’); voorbeeldwoningen en slimme meters zijn bijvoorbeeld de volgende stappen.

slim consortia!

vervolg van pag 3

Duurzaam-Assen

mijnzuinighuis

bouw&bespaar

Plaats, provincie: Assen, Drenthe Duurzaam-Assen is een samenwerking van: Teken- en Adviesbureau Zijlstra (TAZ), Fplus.nu, Bouwmij Hendriks BV, Ensing Onderhoud- en protectiesystemen, ITN Instasllatietechniek Assen, Makelaardij Gortemaker, Ratering Isolaties

Plaats, provincie: Drogeham, Friesland MijnZuinigHuis is een samenwerking van VDM Wonen BV, VDM Wonen Beheer BV, VDM Installaties BV en TOECK.

Plaats, provincie: Meppel, Drenthe Bouw&Bespaar is een samenwerking van Harskamp Daken BV, Ecocert BV, Bouwbedrijf Eikenaar BV, Techniko Ekehaar BV, Mulder Schilders Bodewes BV, en Isolatienet BV.

Willem Bil, gemeente Tytsjerksteradiel en Energie(k) loket Tytsjerksteradiel:

‘De praktijk heeft geleerd dat de onafhankelijk samenbindende factor niet onderschat moet worden. Het is aan gemeenten in Nederland om hun verantwoording te nemen. De kracht van de lokale overheid is dat die als neutrale partner midden in de samenleving staat, uitstekend kan communiceren en samenbinden. Dat is in mijn beleving cruciaal voor een goed opererend bedrijfsconsortium. Van groot belang is natuurlijk de wijze waarop gemeenten participeren, want het is evident dat elk bedrijf dezelfde kansen geboden moet worden.’

Gemeente Leeuwarden, Groningen en Assen omarmen SLIM In de drie noordelijke hoofdsteden wordt inmiddels flink doorontwikkeld op het gedachtegoed van SLIM. In deze steden hebben de gemeenten actief bedrijven gemobiliseerd om zich aan te sluiten bij SLIM, zodat hun inwoners lokale bedrijven tegenkomen als de gemeenten communiceren over energiebesparing. Daarnaast zijn er vanuit het Groningse project ‘Helpende Hand’ diverse gemeenten óf al actief bezig met SLIM wonen met energie óf zich aan het oriënteren op de mogelijkheden om aan te haken bij SLIM.

Duurzame borging van SLIM wonen met energie Waar we voor staan is een rolverdeling af te spreken om er voor te zorgen dat de consument meer gaat investeren en SLIM duurzaam geborgd wordt. De samenwerkingen tussen overheid en markt, zoals die thans ontstaan, kunnen hierbij fungeren als inspiratiebron. In een goede economie was er sneller ‘versnelling’ geweest en had de markt naar verwachting eerder op eigen benen kunnen staan. In de huidige economie is het van groot belang respect te hebben voor de investeringen en innovaties van de bedrijven en consortia die zij, los van de subsidiebijdrage, allemaal hebben gedaan. De projectperiode is erg kort geweest en terecht met 3 maanden verlengd. De SLIM campagne moest voorbereid worden en kwam daardoor pas echt in de tweede helft van de uitvoeringsperiode op gang. Het overnemen van de concepten van SLIM wonen met energie door de marktpartijen is hierdoor pas net in gang gezet. De provincies hebben de beweging in gang gezet. Van overheid naar markt. Die lijn moet worden vastgehouden. Daarbij is een duurzame borging van ‘SLIM wonen met energie’ essentieel. Er is namelijk een basis gelegd, maar er is ook nog veel werk te verzetten om de groeimarkt van energiebesparing regionaal daadwerkelijk te laten bloeien.

12

HAAL MEER E I G R E EN W U O J UIT ! G N I N O W slim wonen met energie

HÉ SLIMME BUREN HIER WORDT GEWERKT

ER IN 3 NOVEMBW A R K T! DEZE BOU M Winterwarm huis én een lagere energierekening? Dat kan! Ontdek 3 november welke slimme kansen jouw huis biedt!

DOOR:

OOK ENERGIEZUINIG WONEN? WWW.SLIMDWAANDE.NL OF BEL 06 40 46 59 92

SLIMME tip!

Snel klusje:

Radiatorfolie plakken!

Staan jouw radiatoren voor een raam of niet- geisoleerde buitenmuur? Dan gaat veel warmte verloren. Plak radiatorfolie achter of op de achterkant van de verwarming; de warmte straalt dan weer de kamer in.

www.slimwonenmetenergie.nl SLIMME ti p!

Snel klusje:

Radiatorfolie plakken!

Staan jouw radiatoren voor een raam of niet- geisoleerde buitenmuur? Dan gaat veel warmte verloren. Plak radiatorfolie achter of op de achterkant van de verwarming; de warmte straalt dan weer de kamer in.

Dit is een uitgave van SLIM wonen met energie en KUUB - centrum particuliere bouw. Redactie: Marco van Dalfsen, Barbra Bloemink, Ellen van Acht en Jacobien de Goede Vormgeving: GH+O Voor vragen en opmerkingen: [email protected]

DIT PROJECT WORDT MEDEGEFINANCIERD DOOR HET EUROPEES FONDS VOOR WORDT REGIONALE ONTWIKKELING DIT PROJECT MEDEGEFINANCIERD DOOR HET EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING