de oosterpoort programma 24 september, 20.15 uur
sinfonia rotterdam & laurenscantorij conrad van alphen dirigent renate arends sopraan martijn cornet bariton
Programma
W.A. Mozart (1756-1791) Ouverture Cosi fan tutte F. Mendelssohn (1809-1847) Midzomernachtdroom Suite
Pauze
G. Fauré (1845-1924) Requiem (Opus 48; 1893)
Sinfonia Rotterdam Synchroon aan de energie en intensiteit van de grote havenstad, brengt Sinfonia Rotterdam de muziek van klassieke meesters op een dynamische, indringende wijze naar een groot publiek. Tijdens uitvoeringen in concertseries in Rotterdam, Amsterdam en op de vele nationale en internationale podia weet Sinfonia Rotterdam onder leiding van gedreven chef-dirigent Conrad van Alphen het publiek te betrekken bij de muzikale beleving. Met als basis de klassiekers van de 18de eeuw programmeert het orkest in samenhang composities uit alle latere perioden. Door de oude meesters zelfs te koppelen met wereldpremières weet Sinfonia Rotterdam steeds te boeien met nieuwe kleuren en contrasten. Door haar expressieve manier van musiceren brengt Sinfonia Rotterdam energie en intensiteit in oude én nieuwe werken. Sinfonia Rotterdam onderscheidt zich door haar actieve manier van musiceren, wat het orkest een jonge, energieke uitstraling geeft. Tijdens de concerten wordt een intieme, persoonlijke sfeer gecreëerd waardoor het publiek zich bij het orkest betrokken voelt. Conrad van Alphen De Zuid-Afrikaanse/Nederlandse dirigent Conrad van Alphen geniet grote populariteit vanwege zijn uitvoering en interpretatie van het orkestrepertoire. Als ervaren dirigent is hij enorm geliefd bij orkesten door de manier waarop hij repeteert en concerten geeft. Conrad van Alphen is een internationaal veelgevraagd gastdirigent met regelmatige uitnodigingen van
vooraanstaande orkesten in Nederland, Engeland, Duitsland, Denemarken, Bulgarije, Rusland, Slovenië, Polen, ZuidAfrika, China en Mexico. In de afgelopen seizoenen maakte Conrad succesvolle debuten bij o.a. het Noord Nederlands Orkest, het Aarhus Symfonie Orkest en het bekende Moskou Filharmonisch Orkest. Recentelijk ging van Alphen met succes op tournee met het Russisch Nationaal Orkest en pianist Mikhail Pletnev. Conrad van Alphen heeft met vele solisten samengewerkt. Enkele namen: Daniel Hope, Janine Jansen, Benjamin Schmid, Quirine Viersen, Boris Petruchansky, Ronald Brautigam, John-Edward Kelly, Simone Lamsma en Nikita Boriso-Glebsky. Laurenscantorij & Laurens Collegium Rotterdam De Laurenscantorij is een jong, semiprofessioneel koor dat zijn thuisbasis heeft in de Grote of Sint Laurenskerk in het hart van Rotterdam. Het koor staat onder de inspirerende leiding van dirigent Wiecher Mandemaker, die sinds 2005 artistiek leider is van de Stichting Laurenscantorij. Vanaf de oprichting van de Laurenscantorij in 1966 door Barend Schuurman ontwikkelde zich in de Grote of Sint Laurenskerk een rijke koorcultuur, waarin koorliteratuur van de 16e tot en met de 21e eeuw tot klinken wordt gebracht. In de schitterende, historische Laurenskerk voert de Laurenscantorij maandelijks de cantatediensten uit, die inmiddels een begrip zijn in Rotterdam en omgeving. Naast het verzorgen van deze cantatediensten vervult de cantorij nog twee functies: het zingen in de
kerkdiensten in de Laurenskerk en het organiseren en uitvoeren van concerten binnen en buiten de Laurenskerk, al dan niet in samenwerking met de grote orkesten van Nederland en daarbuiten. Daarnaast wordt jaarlijks Bachs onvolprezen Matthäus-Passion uitgevoerd. Het Laurens Collegium Rotterdam is Nederlands jongste professionele koor en staat bekend om zijn veelzijdige, enthousiaste uitvoeringen van hoog niveau. “Om tot in het oneindige naar te luisteren!” (Elsevier) Renate Arends De Nederlandse sopraan Renate Arends studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, het Internationale Opera Centrum in Amsterdam en het Steans Institute in Chicago. Tot haar meest recente engagement behoren de rol van Donna Elvira in Mozart’s Don Giovanni met Het Symfonieorkest, Haydn’s The Creation met het Residentieorkest en de sopraanpartij in de Mattheaus Passion met het Brabants Orkest en met het Concertgebouworkest. Verder zong zij de rollen van La Bergère, La Chauve-souris en La Chouette in Ravel’s L’Enfant et les Sortilèges met het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Eerste maagd in Strauss’ Daphne, Gianetta in Donizetti’s L’Elisir d’Amore en Frasquita in Carmen bij De Nationale Opera, het Stabat Mater van Rossini met het Brabants Orkest, Elisetta in The Secret Marriage bij de Scottish Opera (Cimarosa’s Matrimonio segreto in het Engels), Bach’s Magnificat in de NTR
Zaterdagmatinee, de sopraanpartij in het Magnificat van John Rutter, Zerlina in Don Giovanni met het Combattimento Consort en Virtù in Monteverdi’s L’Incoronazione di Poppea in Theater an der Wien. Martijn Cornet De Nederlandse bariton Martijn Cornet studeerde klassieke zang aan het Conservatorium te Amsterdam bij Claron McFadden, Maarten Koningsberger, Udo Reinemann en later Pierre Mak. Op dit moment wordt hij vocaal begeleid door Margreet Honig. Vanaf het seizoen 2013/2014 is hij verbonden aan het Aalto Theater in Essen / Duitsland waar zijn repertoire o.a. de volgende rollen omvat; Papageno in Mozart’s Zauberflöte, Harlekin in Ariadne auf Naxos van Richard Strauss, Il Conte d’Almaviva in Mozarts Le Nozze di Figaro, Morales in Bizet’s Carmen, Masetto in Mozart’s Don Giovanni., Baron Douphol in Verdi’s La Traviata en Guglielmo in Mozart’s Cosi fan Tutte. Tot enkele van zijn meest recente engagementen behoren As big as the Sky bij het Holland Festival, titelrol in Mozart’s Don Giovanni in Buenos Aires en Den Haag, Falke in Johann Strauss’ Die Fledermaus bij de Opera van Nancy, Horatio in Hamlet van Ambroise Thomas zowel als Hermann/ Schlémil in Offenbach’s Les contes d’Hoffmann bij Theater an der Wien, Cithéron en Un Satyre Rameau’s Platée bij De Nederlandse Opera en Papageno in Die Zauberflöte bij de New Israeli Opera in Tel Aviv.
Toelichting
Mozart – Così fan tutte Così fan tutte bevat niet alleen de mooiste muziek die Mozart ooit voor het operagenre schreef, het is ook nog eens de meest volmaakte ensemble-opera aller tijden. Het werk bevat naast mooie aria’s een keur aan geniale duetten, terzetten en kwartetten. Het gaat in dit werk over het altijd aanwezige spanningsveld tussen man en vrouw, over aantrekken en afstoten. Het gevaarlijke spel met de liefde dat de twee vriendenkoppels in deze opera spelen, zorgt ervoor dat deze ‘komedie van het leven’ gaandeweg een steeds duidelijker waarneembare tragische ondertoon krijgt. Mendelssohn – Midzomernacht Suite Sinds Shakespeare’s A Midsummer night’s dream door Felix Mendelssohn Bartholdy van muziek werd voorzien, meent iedereen te weten wat hij zich onder elfjes, die sprookjesachtige wezens, moet voorstellen. Blijkbaar zweven ze gewichtloos door de lucht terwijl ze allerlei kattenkwaad uithalen. Wat is de connectie tussen Shakespeare en Mendelssohn? Als 17-jarige las de jonge componist de vertaling die Schlegel van het Engelse lichtvoetige toneelstuk maakte. Meteen componeerde hij een treffende ouverture, geïnspireerd door die elfenwereld. De complete toneelmuziek bij dit stuk ontstond pas veel later in 1842. Wie zich beperkt tot die ouverture
en de overbekende bruiloftsmars uit dit werk doet zichzelf te kort. De complete, uit 14 delen bestaande muziek met inbreng van een verteller, een sopraan, een mezzosopraan, een kinder- en een vrouwenkoor is te mooi om links te laten liggen. Schumann zei terecht over dit stuk dat het gloeit “met de blos van de jeugd”. Fauré – Requiem Fauré zei dat hij zijn Requiem voor zijn plezier had gecomponeerd, maar de dood van zijn moeder in 1887 kan hem de aanleiding hebben gegeven om zijn eerste versie af te maken. Dat gebeurde met enige haast om op tijd te zijn voor de eerste uitvoering in januari 1888 bij de begrafenis van een bekende architect in de modieuze La Madeleine kerk in Parijs, waar Fauré de maître de chapelle was. Hij vond dat werk vervelend en had een hekel aan conventionele begrafenissen zodat hij voor deze iets bijzonders wilde ondernemen – om zijn kijk op de dood “als een blije verlossing, een aspiratie in de richting van het geluk van het hiernamaals in plaats van een pijnlijk weggaan” uit te drukken. Hij hield niet van de dramatiek in de Requiems van Berlioz en Verdi; laatstgenoemd werk was onder leiding van Verdi zelf in 1875 in Parijs uitgevoerd. Fauré was meer gesteld op de teerheid van Gounods kerkmuziek en wilde die traditie in zijn eigen werk voortzetten. Fauré schreef de
zeven delen van zijn Requiem niet in de volgorde waarin ze worden uitgevoerd. En het hele werk werd in verschillende stadia gebundeld. Hij begon met de compositie van het beroemde Pie Jesu voor sopraansolo, waarna hij het Introitus en Kyrie schreef, beide nog voor de dood van zijn moeder. Daarna voegde hij het etherische In paradisum toe waarmee het werk eindigt en het Agnus Dei en Sanctus. In januari 1888 dirigeerde hij deze vijf delen met zijn koor dat bestond uit jongens- en mannenstemmen, waarbij een koorknaap het Pie Jesu voordroeg. Het kleine geheel werd begeleid door orgel en een tamelijk ad hoc instrumentaal ensemble bestaande uit een groep altviolen, celli met een soloviool in het Sanctus, een harp in drie delen en pauken in het Kyrie. Gedurende Fauré’s leven groeide, of beter gezegd veranderde zijn Requiem haast stapsgewijs. Afgezien van de beroemde Elegie voor cello en de Pavane uit Masques et bergamasques is het Requiem vrijwel het enige werk dat de meeste muziekliefhebbers kennen van een componist die nog steeds wordt ondergewaardeerd en die ook nog wel verkeerd wordt begrepen. En ondanks alle schoonheid is ook het Requiem niet in staat om een volledig beeld te geven van de componist. Het werk begint met Introïtus en Kyrie. Een streng, langzaam begin waarin het koor veel rustiger inzet dan de instrumenten wordt vervolgd door een vloeiende voortzetting op de woorden “Requiem aeternam dona eis requiem” en Kyrie, het begingedeelte van alle missen. De langzame hoekgedeelten van het Offertorium zijn donker getint en de koorstemmen weven een nabootsend
contrapunt met de strijkers. De tekst vormt een gebed voor verlossing uit de hel. Deze gedeelten en de baritonsolo in het midden (Hostias..) hebben een archaïsche modale kwaliteit gemeen die kenmerkend is voor Fauré. Het Sanctus is een veel zoetgevooisder, melodieuzer deel, waarbij de harp wat extra glans verleent aan de altviolen. Het is merkwaardig dat hij het Sanctus niet liet volgen door een zetting van het gangbare Benedictus. De sopraansolo Pie Jesu was oorspronkelijk geschreven voor een jongen en moet liefst met eenvoudige directheid worden gezongen om te voorkomen dat het resultaat te zoetelijk klinkt. In het hierop volgende Agnus Dei is de harmonie nogal Wagneriaans. Tegen het eind herinneren de hoorns op dramatische wijze aan het begin van het Requiem. Het Libera me is het somberste en meest dramatische deel; een gebed voor verlossing uit het hellevuur voor de bariton solo. Het wordt gesteund door een koor dat wordt gewekt door de dramatische inzet van de hoorns bij het Dies illa gedeelte waarin de verschrikkingen worden geschilderd die de verdoemden wachten. Voor menigeen vormt het In paradisum het mooiste gedeelte uit het werk, niet alleen dankzij de prachtige begeleiding (die mogelijk werd geïnspireerd door Wagners Feuerzauber uit Die Walküre) waarbij harp en orgel nogal ongewoon samengaan, maar vooral ook door de moeilijk nader te bepalen charme van zijn kuise en vloeiende melodie voor het koor.
Teksten
Gabriël Fauré (Opus 48; 1893) - Requiem Introïtus en Kyrie Requiem aeternam dona eis, Domine: et lux perpetua luceat eis. Te decet hymnus, Deus, in Sion: et tibi reddetur votum in Jerusalem. Exaudi orationem meam, ad te omnis caro veniet. Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison.
Offertorium O Domine Jesu Christe, Rex gloriae, libera animas defunctorum de poenis inferni, et de profundo lacu: O Domine Jesu Christe, Rex gloriae, libera animas defunctorum de ore leonis, ne absorbeat tartarus: O Domine Jesu Christe, Rex gloriae, ne cadant in obscurum.
Geef hen de eeuwige rust, Heer, en het eeuwige licht verlichte hen. U, God, komt een loflied in Sion toe, en U zal een gelofte afgelegd worden in Jeruzalem. Verhoor mijn gebed, tot U kome alle vlees. Heer, ontferm U over ons. Christus, ontferm U over ons. Heer, ontferm U over ons. Heer Jezus Christus, Koning der heerlijkheid, bevrijd de zielen van alle gelovige overledenen van de straffen van de hel en van de diepe afgrond. Heer Jezus Christus, Koning der heerlijkheid, bevrijd hen uit de muil van de leeuw, opdat de onderwereld hen niet verslinde: Heer Jezus Christus, Koning der heerlijkheid, en zij niet in de duisternis vallen.
Hostias et preces tibi Domine laudis offerimus: tu suscipe pro animabus illis, quarum hodie memoriam facimus. Fac eas, Domine, de morte transire ad vitam. Quam olim Abrahae promisisti, et semini eius.
Offeranden en gebeden van lof brengen wij U, Heer. Neem ze aan voor de zielen van hen die wij vandaag gedenken. Laat hen, Heer, van de dood overgaan naar het leven. Zoals Gij voorheen aan Abraham beloofd hebt en aan zijn nageslacht.
O Domine Jesu Christe, Rex gloriae, libera animas defunctorum de poenis inferni, et de profundo lacu: ne cadant in obscurum. Amen
Heer Jezus Christus, Koning der heerlijkheid, bevrijd de zielen van alle gelovige overledenen van de straffen van de hel en van de diepe afgrond; en laat hen niet in de duisternis vallen. Amen
Sanctus Sanctus Dominus Deus Sabaoth, Pleni sunt coeli et terra, gloria tua. Hosanna in excelsis.
Heilig de Heer, de God der hemelse heerscharen. Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid. Hosanna in de hoge.
Pie Jesu Pie Jesu Domine, dona eis requiem sempiternam.
O lieve Heer Jezus, geef hen eeuwige rust.
Agnus Dei Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona eis requiem sempiternam.
Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt, geef hen eeuwige rust.
Communio Lux aeterna luceat eis, Domine: Cum sanctis tuis in aeternum, quia pius es. Requiem aeternam dona eis Domine: et lux perpetua luceat eis.
Het eeuwige licht verlichte hen, Heer: Met Uw heiligen in de eeuwigheid, omdat Gij vroom zijt. Geef hen de eeuwige rust, Heer, en het eeuwige licht verlichte hen.
Libera me Libera me, Domine, de morte aeterna, in die illa tremenda: Quando caeli movendi sunt et terra: dum veneris judicare saeculum per ignem. Tremens factus sum ego et timeo, dum discussio venerit, atque ventura ira. Dies illa, dies irae, calamitatis et miseriae, dies magna et amara valde. Requiem aeternam dona eis Domine, et lux perpetua luceat eis. Libera me, Domine, de morte aeterna, in die illa tremenda: Quando caeli movendi sunt et terra: dum veneris judicare saeculum per ignem. Libera me, Domine de morte aeterna.
Bevrijd mij, Heer, van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag, wanneer de hemelen moeten wankelen en de aarde, wanneer U de wereld zult komen oordelen met vuur. Bang ben ik geworden en ik vrees, wanneer de beoordeling zal komen en de toorn nabij is. Die dag, dag van toorn, van rampspoed en ellende, grote en zeer bittere dag. Geef hen eeuwige rust, Heer, en het eeuwige licht verlichte hen. Bevrijd mij, Heer, van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag, Wanneer de hemelen moeten wankelen en de aarde, wanneer U de wereld zult komen oordelen met vuur. Bevrijd mij, Heer, van de eeuwige dood.
In paradisum In paradisum deducant (te) angeli: in tuo adventu suscipiant te martyres, et perducant te in civitatem sanctam Jerusalem. Chorus angelorum te suscipiat, et cum Lazaro quondam paupere aeternam habeas requiem.
Mogen de engelen u bij Uw komst het paradijs binnenleiden, en de martelaren u gunstig ontvangen, en u brengen naar de heilige stad Jeruzalem. Moge het engelenkoor u opnemen, en moge u, evenals Lazarus, ooit zo arm, eeuwige rust hebben.
Synchroon aan de energie en intensiteit van de grote havenstad, brengt Sinfonia Rotterdam de muziek van klassieke meesters op een dynamische, indringende wijze naar een groot publiek. Met als basis de klassiekers van de 18e eeuw programmeert het orkest in samenhang composities uit alle latere perioden. Door de oude meesters zelfs te koppelen met wereldpremières weet Sinfonia Rotterdam steeds te boeien met nieuwe kleuren en contrasten. Door haar expressieve manier van musiceren brengt Sinfonia Rotterdam energie en intensiteit in oude én nieuwe werken. Sinfonia Rotterdam onderscheidt zich door haar actieve manier van musiceren, wat het orkest een jonge, energieke uitstraling geeft. Sinfonia Rotterdam geeft concerten in alle windstreken van Nederland en heeft eigen series in Rotterdam en Den Haag. De concerten blijven niet beperkt binnen de landsgrenzen. Het orkest maakte tournees naar Duitsland, GrootBrittannië, Slovenië, Macedonië, Mexico, Brazilië, Rusland en Colombia. In 2015 maakte het orkest succesvolle tournees naar Chili en Brazilië. Naast beroemde solisten presenteert Sinfonia Rotterdam ook jonge toptalenten in samenwerking met de bekende Nederlandse en internationale concoursen. www.sinfoiarotterdam.nl
