UPB ta Informá
SIGURÁ BO MAÑAN AWE Elekshon 2007
Vota Monchi
Ban duna tur ku tin Ramonsito i UPB mester kaba e trabou Nos futuro ta den nos mes man Awor òf nunka mas
Aprel 2007
2
Korant informativo UPB
INTRODUKSHON Boneiru i e demas islanan di Reinado Hulandes ta bibando momentonan históriko i di krusial importansha pa su habitantenan i pa su futuro generashonnan. Despues di mas ku 20 aña ku Antia Hulandes a tuma despedida di isla hermana Aruba, nos pueblonan ta para atrobe dilanti di un despedida históriko. E bia aki ta pa tuma despedida di Antia komo entidat estatal i komo pais. E último 20 aña a purba den tur forma pa laga e Antia di sinku isla funshoná, sinembargo sin resultado konkreto òf positivo. Finalmente e pueblonan di tur sinku isla a yega na e konklushon ku e konosido analogia ku Karibe Ingles di dies kita unu ta sero (10-1=0) tambe den e kaso di Antia Hulandes ta bèrdat, esta ku seis kita unu tambe ta sero (6-1=0). Dia 12 di sèptèmber 2004 pueblo di Boneiru den un referèndem a skohe pa sali for di Antia Hulandes i opta pa lasonan direkto ku Hulanda. Den e añanan ku ta tras di lomba UPB di un forma konsistente i inkansabel a trese su punto di bista dilanti i splika ku e Antia di 5 no ta funshoná na bienestar di Ramonsito Booi informando miembronan di e komishon e desaroyo di e islanan en general i di Boneiru en partikular. E struktura di un Antia di 5 isla ku negoshado pa Boneiru detayes di e vishon ‘Laso Direkto’. a nase na 1986 a para bira un estorbo struktural pa e desaroyo di tur isla. Nos vishon a duna Boneiru un bes mas den historia ta pará fruta i awe Boneiru ta para dilanti di un komienso nobo ku por krea e espasio nesesario pa e dilanti di un krusada ku ta determinante pa su futuro. Sea nos ta komunidat Boneriano por realisá su aspirashonnan realístiko. skohe pa mantené e rumbo positivo ku Boneiru ta bayendo aden, òf un Boneiru ku tin ku chambuká sin ningun perspektiva serio pa su yunan. Si nos mantené e rumbo positivo aktual nos lo krea finalmente un Boneiru Nobo ku oportunidatnan pa un kalidat di bida mas haltu posibel pa tur su hendenan i barionan.
Awor mas ku nunka ta e mihó kapitan mester nabegá e barku. Un kapitan ku eksperensha i konosementu di e laman brutu i tin biaha hasta insigur, pa ankra e barku den e mihó haf i na e boeinan di mas fuerte i mas sigur.
UN BISTA BÈK RIBA E DESAROYONAN PA YEGA NA UN STRUKTURA ESTATAL NOBO E siguiente resúmen ta duna algun di e momentonan i desishonnan klave ku a keda tuma den e último 5 aña i ku a kondusí na e akuerdo di dia 12 di febrüari último den kua nos a akordá pasonan konkreto pa implementá e struktura nobo ku mayoria di nos pueblo a boga pe. Proseso di struktura estatal Fecha yüni 2000; St. Maarten atraves di referèndem ta skohe pa status di Land den Reinado Hulandes. Sèptèmber 2002; Posishon di UPB pone den dokumento: “POSITION PAPER politieke partij U.P.B. van Bonaire “Een keerpunt in de Staatkundige verhoudingen”.
Rapport Jesurun “Nu kan het Nu moet het”. yanüari 2005; BC ta instalá komishon pa konsehá riba e trayekto pa yega na un laso direkto ku Hulanda. 23 di sèptèmber 2005. Eilandsraad ta akordá nota di diskushon, Rapòrt “Boneiru Nobo, (Avansá pa un mihó Futuro)” pa guia e proseso di kambio. 22 di òktober 2005; Intentieverklaring ku Hulanda. 26 di novèmber 2005. Start RTC ku ta tuma e desishon pa desmantelá e pais Antia.
Òktober 2004;
Boneiru den referèndem ta 11 di òktober 2006. KRALENDIJK--Momentu di Ramonsito Booi i Alexander Pechthold a firma e futuro skohe pa laso direkto ku E tres islanan BSS ta yega direkshon di Boneiru, ku ta e laso direkto desea pa e pueblo mediante e ultimo referen- Hulanda 10 di sèptèmber na akuerdo ku Hulanda ku 2004; dum. Sigui lesa pag. siguiente
Korant informativo UPB
Aprel 2007
3
VISHON PA UN FUNDESHI NOBO PA BONEIRU 4 puntonan di lansa pa logra esaki Union Patriótiko Boneriano su vishon pa desaroyo di Boneiru ta kla, konsistente i ta kuadra ku e aserkamentu definí pa promé bia den Rapòrt Pourier di 1992. E ta enserá: Kresementu ekonómiko ku mantenshon di nos naturalesa i nos kultura. · nos isla mester krese di un forma balansá ku rèspèt pa nos medio ambiente, nos kultura i nos identidat propio; · kresementu mester enserá adelanto ekonómiko bèrdadero pa pueblo Boneriano den su totalidat i alabes un outonomia finansiero fuerte; adelanto ekonómiko E momentu historiko kaminda Ramonsito Booi tabata · firma e relashon ofisial entre Boneiru i Hulanda, kumpliendo asina riba loke pueblo a skohe den e referendum 2001. nan ta bira “Openbaar Lichaam” i lo kai direktamente bou di Hulanda (Slotverklaring mini conferentie) 2 di novèmber 2006; Slotakkoord ku Kòrsou i St. Maarten ta keda aprobá na Den Haag i luego aprobá dor di Tweede Kamer i Konseho Insular di ST. M., B, S, S.
28 di novèmber 2006; Eilandsraad di Kòrsou ta rechasá Slotverklaring 12 di febrüari 2007; Overgangsakkoord. 20 di aprel 2007; Desishon ken ta bai guia Boneiru drenta e status nobo 15 di desèmber 2008. Fecha final pa e status nobo drenta na vigor.
Momentu ku sr. Will Johnson (Saba), sr. Roy Hooker (St. Maarten) i sr. Ramonsito Booi ta brinda na okashon fdi firmamentu di e ‘overgangsakkoord’ 12 di februari 2007.
mester bai kompañá pa adelanto sosial, kuido pa naturalesa i mester kondusí na un bon kalidat di bida pa un i tur ku ta biba aki na Boneiru; tur esaki mester ta bou di un seguridat i trankilidat indiskutibel; · fundeshi di e tipo di kresementu aki mester ta un komunidat bon eduká i bon formá, pues basá riba kapital humano i kapital sosial. Ku otro palabra, nos pueblo no mester konsistí solamente di hendenan ku ta téknikamente bon eduká, sino tambe ku un sentido spiritual i síviko bon desaroyá, ku por kombibí i traha den harmonia ku otro pa
logra metanan komun pa asina kontribuí na bienestar i interes general di Boneiru den su totalidat. · kresementu mester ta basá riba sierto balornan positivo – manera: konfiansa, koperashon, rèspèt pa otro, – ku ta guia nos den nos lucha pa adelanto. E liña di pensamentu aki ta ankra den e Nota Stratégiko, Rapòrt “Boneiru Nobo”, ku Eilandsraad di Boneiru a aprobá den su totalidat dia 23 di sèptèmber 2005 pa drenta negosiashonnan ku Hulanda over di un struktura estatal Sigui lesa pag. siguiente
Aprel 2007
4 nobo. Pa realisá e vishon aki, UPB ta komprometé su mes ku 4 meta prinsipal pa desaroyo di Boneiru. Nan ta: Un kalidat di bida haltu Esaki ta enserá entre otro ku pueblo por disfrutá di un alto grado di seguridat i trankilidat, un naturalesa riku, i nivelnan adekuá di salubridat, bibienda, kuido sosial, kuido pa nos grandinan edukashon i formashon, fasilidatnan di rekreo i deporte. Kresementu ekonómiko sólido i duradero Kresementu ekonómiko mester kondusí na empleo pa tur ku ke traha, devisa pa nos por paga mas tantu posibel tur loke nos tin di importá for di estranheria. Un presupuesto di gobièrnu balansa ku ta sirbi komo instrumento pa fasilitá e proseso di transformashon pa un Boneiru Nobo. Uso efisiente i efikas di e ayudo presupuestario Hulandes i di Union Europeo pa di un forma rápido rekobrá e retraso ku nos isla a sufri den e añanan di Antia di 5. Bon gobernashon Bon gobernashon ta nifiká gobernashon demokrátiko, efektivo i efisiente na servisio di pueblo, denter di un struktura estatal ku ta respetá outonomia i e prinsipio di subsidiaridat (esta, loke Boneiru mes mester hasi i tur loke Boneiru mes por hasi, Boneiru ta hasi). Tur esaki ta kondishonnan klave pa gobièrnu por karga i duna kontenido na e vishon komun na nòmber di pueblo. Un identidat komun i integrashon sosial fuerte Pueblo di Boneiru tambe ta duna hopi importansha na e pensamentu ku kualkier aserkamentu di desaroyo mester ta basá riba un identidat komun i integrashon sosial fuerte. Esaki ta nifiká: bon koperashon entre e diferente gremio- i sektornan di nos komunidat, a base di balornan
Korant informativo UPB spiritual, kultural i étiko, i partisipashon real di un i tur ku ta biba aki na Boneiru den e proseso di desaroyo di e isla. Pa logra e metanan aki UPB lo konsentrá riba e siguiente puntonan di lansa: 1. ASPEKTONAN E K O N Ó M I K O / F I N A N S I E R O / INFRASTRUKTURA EKONÓMIKO Den final di añanan nobenta pueblo a hasi un yamada atrobe riba UPB pa goberná i a kuminsá pone ekonomia kana. Den komienso di añanan dos mil e krísis den gobièrnu sentral sinembargo, a konosé su momentonan di mas grave. E situashon na e hermana isla di Kòrsou a bai di malu bira pió. Nos ke menshoná por ehemplo e problemanan den sektor di aviashon ku a hasi hopi daño na nos industria di turismo. No opstante tur e kontratempunan aki gobernashon di Boneiru a sa di wanta kabes riba awa i ku hopi lucha a logra di realisá algun proyekto importante pa kontrarestá e krísis ekonómiko. Un di e indikadónan importante di nos ekonomia, e desaroyo di desempleo, ta mustra ku nos a sa di bringa e kurso negativo di fin di añanan nobenta i kuminsamentu di añanan dos mil (2000). Sifranan di Ofisina di Statistik (CBS) (Resultaten Arbeidsmarkt onderzoek Bonaire 2006) ta duna entre otro e siguiente bista.
konvikshon gobernashon di UPB a sa di para e trènt aki. A stimulá invershonnan ku a krea empleo nobo. Di 2002 pa 2004 no solamente e poblashon di Boneiru a krese atrobe i a yega e nivel di 1994 pero tambe a sa di yuda krea kuponan di trabou ku a redusí e desempleo di 11.6% te na 7.8% na òktober 2006. Desempleo bou di hubentut a ser redusí di 31.5 na òktober 2002 te na 20.5% na òktober
2006. Mester remarká akinan ku Ofisina di Statistik (CBS) ta usando sifranan di poblashon basá riba sensonan ku nan sa tene. Esaki ta pone ku tin un diskrepansia entre e sifranan di Ofisina di Statistik (CBS) i e sifranan di Registro Sivil di Boneiru ku ta bisa ku na e momentunan aki tin alrededor di 14.500 hende ta biba aki na Boneiru. Un otro indikadó importante ku ta indiká si un ekonomia ta krese òf si e ta den krísis ta esun ku
Kantidat di pèrmitnan otorgá pa DROB den añanan 20032006 Total Total Total Total 2003 2004 2005 2006 Total 166 185 244 317 Mas o ménos mitar tabata pa konstrukshon di kas di famia 2003 Konstrukshon di kas 59
Un otro indikadó importante ta esun di e kresementu di nos ekonomia ku mustra un kresementu di un averahe di 3% den 2002, 2003, 2004 i 2005 i atrobe un kresementu Okt 2002 Okt 2004 Okt 2006 di 3 % na aña 2006. Pues nos Poblashon total 9928 10432 11793 por konkluí ku no opstante un % di desempleo 11.6 8.9 7.8 kantidat múltiple di % di desempleo kontratempu riba tereno di bou di hubentut gobernashon sentral i un 14-24 aña 31.5 25.2 20.5 situashon di défisit finansiero E tabla aki ta mustra kon ta indiká kuantu konstrukshon struktural, gobernashon di miéntras poblashon tabata ta tumando lugá. For di UPB a sa di surpasá e krísis i bandoná Boneiru, desempleo sifranan di DROB nos por mira pone nos ekonomia kana a subi i a yega un rekòrt di un kresementu kontinuo atrobe. Ku e Akuerdo firmá 11.6% na aña 2002. Bou di durante e añanan 2003-2006 ku Hulanda dia 12 di febrüari último na St. Maarten, Boneiru hubentut e la yega te na 31.5%. ta bai ta den un posishon awor Ku trabou duru, dedikashon i
2004 83
2005 113
2006 151
pa dal un stap grandi dilanti i rekobrá un parti di e tempu ku nos a pèrdè den e añanan ku a pasa. E asina ya “SociaalEconomisch Initiatief” ku ta forma parti di e Akuerdo ta habri kaminda pa nos duna nos ekonomia un empuhe grandi i nos ta sita. Unda nos ke yega, nos vishon ekonómiko: Sigui baha desempleo te na un mínimo òf mihó bisa na un situashon ku tur Boneriano ku ke traha ta haña trabou pues na un porsentahe ku tin ku ta bou di 5%. Sigui stimulá Sigui lesa pag. siguiente
Korant informativo UPB kresementu di nos ekonomia ku un porsentahe di 4%-5% pa aña. Pa logra metanan aki UPB lo: 1. Konvertí e Inisiativa Soshal Ekonómiko ya menshoná aki riba den un programa pa desaroyo duradero di mas aña ku ta sigui e patronchi deskribí bou di e kapítulo 2.2. aki riba. Pues un plan ku ta integrá e aspektonan di kresementu ekonómiko/ finansiero/infrastruktura, desaroyo soshal/kultural, kuido di ekologia/ medioambiente i gobernashon efektivo/transparente. 2. Sigui stimulá kresementu di e sektor di turismo, ku un maneho di turismo ku ta dirigí riba e merkado di turistanan ku ke gosa di nos naturalesa i trankilidat tantu bou di awa komo riba tera. E kantidat di kamber lo tin ku yega na un total di aproksimadamente 1800 den e periodo di gobernashon ku ta nos dilanti. Próksimamente e grupo di Divi Resorts & Hotels lo kuminsá ku konstrukshon di un hotèl
nobo na e sitio di Sunset Beach ku lo konta ku alrededor di 280 kamber i 70 a p a r t a m e n t o . Negosiashonnan ta tumando lugá pa konstrukshon di un hotèl nobo den e área di e islanan banda di airopuerto i ku lo ser manehá pa un kadena internashonal prestigioso. Asina tin mas proyektonan di kambernan di hotèl ku ta repartí riba diferente sitionan riba e isla. 3. Un estudio di faktibilidat lo ser hasi pa determiná kon por hasi mihó uzo di e status nobo di Boneiru pa desaroyá Boneiru komo un sentro di servisionan spesialisá. Mas aleu mester tambe hasi menshon di posibilidatnan nobo di hasi ekonomia ku lo habri na momentu ku Boneiru tin su relashon nobo ku Hulanda. 4. Empresa Chikí: E desaroyo di empresa chikí, ta kuadra ku nos prinsipio di un desaroyo ku nos forsanan lokal tambe por karga kaminda esaki ta posibel.
Empresa Chikí ta e wesu di lomba di un ekonomia dinámiko i vibrante. Lo sigui stimulá e desaroyo di e sektor aki pa medio di fondonan ku ta disponibel atraves di por lo pronto Antia i despues fondonan ku Boneiru ta haña di Hulanda. Alabes lo eksplorá e posibilidatnan pa instituí un fondo ku por fasilitá kapital di partisipashon pa empresanan ku ta kuminsá òf esnan ku ke ekspandé. Mas aleu por menshoná ku den e relashon nobo ku Hulanda diferente insentivá pa empresa chikí ku awor aki ta konta pa empresanan chikí na Hulanda so, lo bai konta tambe pa nos empresanan chikí. FINANSIERO Den kuadro di e negosiashonnan ku Hulanda pa yega na un struktura estatal nobo e situashon finansiero di tur isla di Antia ta un punto di agènda importante. A base di lokual a keda kumbiní den e akuerdo di prinsipio di sèptèmber 2005, gruponan di
trabou miksto Boneriano/ Hulandes a analisá e situashon finansiero prekario di Boneiru. A base di e análisis aki a yega na entre otro e siguiente konklushonnan konkreto ku a keda firma dia 12 di febrüari 2007 na St. Maarten, a keda kumbiní ku: a. Hulanda lo eliminá pagonan atrasá di Boneiru te na un montante di F. 55.3 mion; b. Hulanda lo eliminá debenan ku Boneiru tin na institushonnan manera APNA, e montante ku ta inkluí akinan ta alrededor di 102 mion florin; c. Hulanda lo tuma e parti di Boneiru den debenan total di Antia, e montante ku ta inkluí akinan ta alrededor di 101 mion florin. d. Ademas Hulanda lo atendé separadamente ku Boneiru pa yega na e montante ku lo mester paga na retrasonan den e sektor di salubridat, miéntras tantu Hulanda a pone 3 mion florin aworakí disponibel pa suavisá asuntunan di falta di fondonan den salubridat. e. Den tempu korto Hulanda lo pone na disposishon di Boneiru un montante di F. 2,1 mion florin pa atendé ku un kantidat di proyekto den sektor sosial i di infrastruktura. Finansiamentu di e proyektonan aki ta kore via di USONA i mester kuminsá ku ehekushon di tur proyekto promé ku yüni 2007.
Aprel 2007
5
próksimo 4 aña ta stabilisá e presupuesto di nos isla di tal manera ku no ta traha ku défisit mas. Den e periodo aki mester likidá tur debe atrasá i lo mester rekobrá mas tantu ku ta posibel e retrasonan ku Boneiru a sufri den e añanan ku a pasa. E presupuesto di Boneiru nobo mester kuminsá ku un posishon sano i ku sufisiente espasio pa hiba un maneho di desaroyo duradero responsabel. Esaki ta nifiká ku tin sufisiente fondonan pa manehá sektornan importante ku ta klave pa nos desaroyo manera entre otro enseñansa i formashon; kuido soshal; deporte; kuido di hubentut i di grandinan; stimulá sektor turístiko; desaroyá i kuida bunitesa di nos isla tantu riba tera komo bou di awa. Ku otro palabra un situashon ku ta hasi posibel pa manehá nos isla pa bira un di e islanan di mas próspero den Karibe i kaminda tur Boneriano ta sinti nan mes orguyoso di ke biba. Tur esaki ta eksigí ku nos lo manehá finansa públiko di un forma transparente, dor di un ekipo di profeshonalnan bon entrená, ku mekanismonan di kòntròl bon desaroyá i bon implementá.
INFRASTRUKTURA: Debí na e situashon finansiero di añanan tras di lomba, tabata práktikamente imposibel pa hiba un maneho efektivo di infrastruktura. Ku e poko medionan ku gobièrnu tabatin na su disposishon, a lucha pa Unda nos ke yega hasi lo mas importante pa di Boneiru ke yega na un tal manera atraé aktividatnan situashon finansiero kaminda ekonómiko i krea kuponan di ku yudansa di Hulanda den e Sigui lesa pag. siguiente
Aprel 2007
6
Korant informativo UPB trabou. Esaki ta konta partikularmente pa nos kayanan ku mester di mantenshon urgente. Maneho di otro áreanan di infrastruktura manera awa, koriente(WEB), telekomunikashon (TELBO), maneho di shushi(SELIBON), a ser reorganisá i ta dunando mihó resultado. Debí na e retrasonan grandi aki, UPB a insistí ku den kuadro di e transishon pa un Boneiru
Nobo, Hulanda ta pone fondonan disponibel pa pone nos infrastruktura na nivel. Parti di e akuerdo sera ku Hulanda ta enserá un programa di urgensha pa mehorá kamindanan den barionan, drecha infrastruktura di skolnan den barionan, drecha kasnan den problema. Tambe tin fondonan disponibel pa mehorá medioambiente den barionan i mantené parke i plenchinan. Unda nos ke yega Ku infrastruktura ta importante pa kresementu ekonómiko i pa desaroyo sosial i di medio ambiente di nos isla no tin mester di muchu splikashon. Meta prinsipal durante e periodo di gobernashon aki ta pa rekuperá e retraso ku a krese durante di e añanan. Pa logra esaki e siguiente aspektonan lo haña atenshon speshal. Lo traha un plan maestro integral pa rekobrá retraso den infrastruktura di kareteranan prinsipal i otro fasilidatnan manera korida di awa. E plan lo ser ehekutá di 2007-2009. Kayanan manera Kaya Korona, Kaya Papa Cornes, Kaya Broertje Janga, Kaya Nikiboko Zuid i Nort, ringweg Tera Cora, i otronan tur lo ser drecha. Huntu ku Hulanda, ta trahando riba un presupuesto i programa di mas aña. E presupuesto i programa aki lo atendé tambe ku kayanan di tera ku mester keda asfaltá. Kareteranan nobo: Lo traha un kaminda nobo ku lo kore di Hato pa Rincon (Kaminda “Broertje Janga”). E invershon aki ta ser kalkulá na mas o ménos Naf. 20 mion florin. Bou di infrastruktura nos tin atenshon speshal pa e siguiente terenonan spesífiko ku ta “ENERGIA (AWA I LUS), TELEKOMUNIKASHON I TRANSPORTE”.
Ramonsito Booi ta un lider ku ta priminti i kumpli. Prueba di esaki ta nos dos pilotonan lokal ku ta piloteando avionnan pa DAE, eksBonairExel.
ENERGIA: AWA I LUS: Nos suministro di koriente i awa ta dependé ketu bai demasiado di instanshanan i
fuentenan ku nos no tin ningun sorto di kòntròl riba dje i ku no ta kontribuí na e prinsipio di desaroyo duradero. Den e último añanan a logra pa parsialmente trese kambio den esaki dor di negoshá kontratonan nobo ku ta mas na benefisio di e desaroyo di Boneiru. Tambe a logra reorganisá e maneho di e kompania ku ta enkargá ku e sektor importante aki. Unda nos ke yega Pa loke ta toka e maneho di energia, UPB ke pa Boneiru yega na un suministro di energia ku ta ménos dependiente posibel di petroli. Pa logra esaki ta trahando riba un plan pa introdusí gradualmente produkshon di energia pa medio di bientu den kombinashon ku generatornan ku ta traha riba bio-diesel. Ku e proyekto aki Boneiru lo tin di bira un di e promé islanan ku lo no ta dependiente di petroli i tur esaki na preisnan pagabel. TELEKOMUNIKASHON Den e último añanan Boneiru su telekomunikashon a konosé un avanse grandi. Si den aña 1998 a kuminsá ku uso di Internet via di liña di telefon, ya pa 2002 a introdusí Internet via kabel i awendia mas i mas no tin mester di hasi uso di liña di telefon pa usa Internet (wireless). Na aña 2004 a introdusí e sistema di mobil GSM i gradualmente a sigui modernisá e sistema ku e asina yama Internet Protokòl ku ta hasi posibel pa inkorporá data i bos via un sistema ku no tin mester di usa liña di telefon. Unda nos ke yega Telekomunikashon mester bira un di e instrumentonan di mas importante den tantu e kresementu ekonómiko i e desaroyo sosial di Boneiru. Telekomunikashon moderno, rápido i barata tin ku habri oportunidatnan pa desaroyo den e sektor di servisio Sigui lesa pag. siguiente
Korant informativo UPB
Aprel 2007
7
BONEIRU DESAROYANDO SATISFATORIAMENTE
Aprel 2007
8
internashonal i krea posibilidatnan nobo den e sektor di enseñansa i formashon pa nos hendenan. Durante 2007 Boneiru lo tin di bira e promé isla den Karibe ku ta ofresé servisio di Internet, telefon, i televishon den un pakete (Triple Play).
TRANSPORTE
Korant informativo UPB Komunikashon marítimo i aéreo adekuá pa un isla chikí manera Boneiru ta un reto grandi i pues un foko di prekupashon konstante pa gobernashon di Boneiru. Gobernashon di UPB a dal stapnan grandi ku hopi riesgo pa loke ta trata nos aeropuerto i nos komunikashon aéreo, p’asina
amplia posibilidatnan di konekshon aéreo pa Boneiru. Invershonnan den airopuerto di Boneiru a krea moveshonnan ekonómiko formal pa Boneiru i a saka Boneiru for di e reseshon ekonómiko ku e tabatin. Waf di kònteiner pa basta tempu kaba ta yegando su límite di kresementu i no tin espasio pa
ekspanshon. Estudionan ta ser hasi pa re-aloká e waf i hib’é na un lokalidat ku ta kuadra ku e kriterionan di ekspanshon i alabes duna empuhe ekonómiko nobo na otro
regionnan di Boneiru. Unda nos ke yega Boneiru ta para dilanti di e reto pa sigui atraé mas liñanan Sigui lesa pag. siguiente
April 2007
Informatieve Krant UPB
1
Stem op lijst # 2 - Groene lijst
Stem UPB
3. R.R. (Yonchi) Dortalina
2. P.J. (James) Kroon
4. M.D. (Maritza) Silberie
1. R.T. (Monchi) Booi
5. A.T.C. (Antho) Nicolaas
7. F.J. (Frencel) Janga
8. E.E.J. (Elvis) Tjin Asjoe
9. E.N. (Nununu) Josephia
10. G.E. (Earon) Rosaria
11. R.V.M. (Richena) Look
12. E.N.T. (Elvis) Flores
13. V.A. (Vanessa) Tunk
14. C.D.J. (Nelson) Crestian
15. V.A. (Yola) Coffy
16. M.S.H. (Juni) Piar
17. F.G. (Boy) Clarenda
6. H.E. (Onni) Emerenciana
April 2007
2
Informatieve Krant UPB
Nieuw Fundament voor een Nieuw Bonaire Actieprogramma voor Bonaire in het overgangsproces naar een nieuwe staatkundige structuur
Inleiding Wederom staat Bonaire op een historisch kruispunt en moet haar toekomst bepalen. Of wij kiezen voor voortgang op de positieve weg die Bonaire heeft ingeslagen, of Bonaire hobbelt weer voort zonder enig waarachtig perspectief voor onze kinderen. Als wij kiezen voor voortgang op de huidige positieve weg, dan zullen we in staat zijn het Nieuwe Bonaire te creëren met een zo hoog mogelijke levensstandaard voor al haar bewoners en wijken. De UPB gaat er principieel van uit dat noch autonomie, noch staatkundige structuur doel op zich is, doch middel om een hoger doel te bereiken. Dit hogere doel is een zo hoog mogelijke levensstandaard voor alle inwoners van Bonaire. In dit actieprogramma staan we stil bij twee beginselen die de steunpilaren vormen van het Nieuwe Bonaire dat we willen opbouwen. Dit zijn: het beginsel van subsidiariteit en het beginsel van duurzame ontwikkeling. Nu meer dan ooit moet de beste kapitein het schip besturen. Een kapitein met ervaring die de ruwe zee met al zijn gevaren kent, teneinde het schip voor anker te laten gaan in de veiligste haven en af te meren aan de beste, sterkste en zekerste boeien. Met deze beeldspraak willen wij het Bonaireaanse volk dit actieprogramma aanbieden. Een programma waarin de achterliggende filosofie en beginselen op eenvoudige wijze worden uitgelegd. De actiepunten voor de toekomst worden tevens op schematische
wijze uiteengezet. Dit programma heeft tot doel het volk, dat op een cruciaal kruispunt staat, in staat te stellen een keus te maken voor zijn toekomst en om de dag van morgen zeker te stellen. De vier regeringsjaren die in juli 2007 zullen aanvangen zijn van cruciaal belang voor Bonaire. Gedurende deze regeringsperiode zal concrete inhoud gegeven worden aan het Nieuwe Bonaire en zal het fundament worden gelegd voor een duurzame ontwikkeling die het levenspeil van alle Bonaireanen zal moeten verhogen. Een Nieuw Fundament gebaseerd op de beginselen van subsidiariteit en duurzame ontwikkeling Van het begin af aan heeft de UPB ervoor gekozen om de nieuwe band met Nederland te baseren op enkele basisprincipes. Evenals in alle moderne samenwerkingsovereenkomsten tussen landen het geval is en zoals onder andere ook in de Europese Unie gebruikelijk is, is de UPB ervan uitgegaan dat het zeer belangrijk is om vanaf het begin zich te realiseren en aan te geven welke beginselen en waarden de nieuwe relatie met Nederland moeten bepalen. In overeenstemming hiermee lezen wij in het Principe-Akkoord (Intentieverklaring tussen Nederland, Bonaire, Sint Eustatius en Saba inzake een directe/nieuwe band), getekend te Bonaire op 22 oktober 2005, het volgende: 1. De grondbeginselen van de directe/nieuwe band tussen Bonaire, Sint Eustatius en Saba met Nederland zijn: a. Eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, goed bestuur, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van mensenrechten.
b. De relatie wordt verder gekenmerkt door subsidiariteit, pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, solidariteit, diversiteit en gelijkwaardigheid tussen vrouwen en mannen. 2. De grondbeginselen moeten ertoe leiden dat er op de drie eilanden – in nauwe samenwerking met Nederland – een duurzame sociaaleconomische ontwikkeling wordt bereikt welke gericht is op: Een evenwichtige economische groei, volledige werkgelegenheid, sociale vooruitgang, een hoog niveau van bescherming en veiligheid en een continue zorg voor de kwaliteit van het milieu, alsmede zorg voor het verkrijgen van investeringsmiddelen die noodzakelijk zijn voor de bevordering van die duurzame ontwikkeling. Dit moet leiden tot een aanvaardbaar voorzieningenniveau voor de burgers van Bonaire, Sint Eustatius en Saba”. De UPB heeft steeds de nadruk gelegd op twee beginselen, t.w. het beginsel van subsidiariteit en het beginsel van duurzame ontwikkeling en heeft deze twee beginselen gemaakt tot steunpilaren voor het Nieuwe Bonaire. Het beginsel van subsidiariteit Nederland heeft dit beginsel in de overeenkomsten die met Nederland gesloten zijn erkend. Dit beginsel houdt onder andere in dat onze eigen mensen en onze eigen wijken de pilaren moeten zijn van onze eigen ontwikkeling. Alles wat onze eigen mensen, organisaties en instituten hier op Bonaire zelf kunnen doen, moeten zij ook zelf doen. Zodra we verlost zijn van de centrale overheid van de Nederlandse Antillen, is het moment aangebroken voor ons eilandelijk bestuur om nog meer aandacht te schenken aan een
benadering die uitgaat van wat er onder de mensen en in de wijken leeft. Om dit te bereiken, zullen wij in de komende regeringsperiode een proces in gang zetten om het bestuursbeleid nog dichter bij de mensen in de wijken te brengen. Wij zullen geleidelijk aan structuren en faciliteiten creëren die de wijken in staat zullen stellen om hun behoeftes kenbaar te maken ten einde voor elke wijk een ontwikkelingsprogramma te kunnen opstellen. Overheidsdiensten die van belang zijn om een dergelijk beleid te ondersteunen zullen worden opgezet en geïnstrueerd om dit proces te faciliteren en waar nodig zullen multifunctionele kantoren in de wijken worden geopend. Onderwijs en vorming van jongeren en volwassenen zal absolute prioriteit krijgen en alle wijken zullen faciliteiten krijgen voor de opvang van kinderen tussen 0-4 jaar en naschoolse opvang. Daarnaast zullen de buurtcentra worden versterkt en zullen zij worden geholpen bij het opzetten van educatieve programma’s voor volwassenen. Wat onze relatie met Nederland betreft, houdt dit beginsel in dat we een beleid zullen voeren dat erop gericht is om de kwaliteit van ons overheidsapparaat en onze overheidsdiensten constant te verbeteren. En dit op een dusdanige wijze dat al wat de Bonaireaanse overheid moet en kan doen, ook steeds door onze eigen mensen en instanties gedaan zal worden. Dit houdt tevens in dat er steeds aandacht zal zijn voor de verhoging van de kennis en kunde van onze mensen en van onze organisaties door middel van constante opleidingen en trainingen en waar nodig d.m.v. reorganisatie van de structuren van onze diensten. Programma’s om Bonaireanen die nu in andere delen van het Koninkrijk of in het buitenland wonen, aan te trekken zullen
worden opgezet om op die wijze alle voor handen zijnde ‘human resources’ in te kunnen zetten om het Nieuwe Bonaire waar wij allen naar verlangen, te kunnen realiseren. Het beginsel van duurzame ontwikkeling Dit beginsel is verankerd in de verdragen van de Europese Unie, en maakt integraal deel uit van de overeenkomst met Nederland. Zoals in de inleiding reeds uitgelegd, is dit beginsel gebaseerd op de overtuiging dat onze ontwikkeling ook rekening moet houden met toekomstige generaties. De UPB erkent dat dit beginsel drie dimensies heeft, t.w. 1) economische groei, 2) sociale en culturele ontwikkeling en 3) zorg voor ons milieu. De UPB is ervan overtuigd dat deze drie dimensies in evenwicht moeten zijn met elkaar. In de praktijk is dit niet altijd even gemakkelijk. Er moet voor worden gewaakt dat niet alleen economische groei altijd de hoogste prioriteit zal krijgen, evenals het ook niet zo kan zijn dat uitsluitend de zorg voor het milieu of de sociale zorg de hoogste prioriteit kunnen hebben. Dus in dit geval kan men zeggen ‘it takes three to tango’. Gezamenlijk vormen deze drie de duurzame ontwikkeling die kan leiden tot een betere ‘quality of life’ voor de huidige en toekomstige generaties. Om een zo goed mogelijk evenwicht te bereiken, zal een politiek beleid worden gevoerd dat erop gericht is een benadering van deze drie dimensies te stimuleren en faciliteren. Dit vereist een bestuur en een publieke sector die transparant, doelmatig en efficiënt functioneren. Wij zouden deze integrale benadering als volgt willen illustreren: Wat betekent dit allemaal voor het overheidsbeleid gedurende de overgangsperiode die thans voor de deur staat? Laten we eerst
Door lezen vlgde. pag.
Informatieve Krant UPB
Terugblik op de ontwikkelingen die leiden naar een nieuwe staatkundige structuur
JUNI 2000 St. Maarten kiest bij referendum voor de status van Land in het Koninkrijk der Nederlanden; SEPTEMBER 2002 De UPB bepaalt zijn positie in het document: “POSITION PAPER politieke partij U.P.B. van Bonaire “Een keerpunt in de Staatkundige verhoudingen”; 10 SEPTEMBER 2004 Bonaire kiest bij referendum voor een directe band met Nederland; OKTOBER 2004 Rapport Jesurun “Nu kan het, Nu moet het”; JANUARI 2005 Het BC benoemt een commissie van advies terzake het traject om tot een directe band met Nederland te komen; 23 SEPTEMBER 2005 De Eilandsraad keurt de discussienota, “Boneiru Nobo, (Avansá pa un mihó Futuro)” goed als leidraad voor het veranderingsproces; 22 OKTOBER 2005 Intentieverklaring geaccordeerd met Nederland; 26 NOVEMBER 2005 Start RTC waarin besloten wordt dat het Land de Nederlandse Antillen zal worden ontmanteld;
3
moet zijn op een gemeenschappelijke identiteit en sterke sociale cohesie. Dit houdt in: goede samenwerking tussen de verschillende groepen en sectoren in onze samenleving, gebaseerd op culturele en ethische waarden en actieve deelname in de ontwikkeling van ons eiland door een ieder die op Bonaire woont.
eens kijken naar hetgeen de laatste tijd op bestuursniveau heeft plaats gevonden en bezien hoe Bonaire het daarheen heeft weten te leiden dat de beslissing die het volk bij referendum d.d. 12 september 2004 heeft genomen, thans verwezenlijkt kan worden.
In het volgende overzicht worden een aantal cruciale momenten en belangrijke beslissingen van de afgelopen 5 jaar genoemd, die geresulteerd hebben in het akkoord van 12 februari jl., waarin concrete stappen zijn overeengekomen om de nieuwe structuur die de meerderheid van ons volk verlangt, tot stand te brengen.
April 2007
Om deze doelen te bereiken baseert de UPB haar beleid op acties zoals aangehaald in de samenvatting: ——— Zie MATRIX ——— 11 OKTOBER 2006 De drie BSS eilanden komen met Nederland overeen dat zij een “Openbaar Lichaam” zullen worden en direct onder Nederland zullen vallen (Slotverklaring miniconferentie); 2 NOVEMBER 2006 Slotverklaring met Curaçao en St. Maarten wordt te Den Haag geaccordeerd en daarna goedgekeurd door de Tweede Kamer en de Eilandsraad van ST. M., B, S, S.; 28 NOVEMBER 2006 Eilandsraad van Curaçao verwerpt de Slotverklaring; 12 FEBRUARI 2007 Overgangsakkoord; 20 APRIL 2007 (VERKIEZINGEN OP BONAIRE) Beslissing welke partij Bonaire zal leiden naar haar nieuwe status; 15 DECEMBER 2008 Datum waarop de nieuwe status in werking zal treden; Visie van een nieuw fundament voor Bonaire en 4 speerpunten om dit te bereiken De visie van de Union Patriótiko Boneriano voor de ontwikkeling van Bonaire is helder en consistent en stemt overeen met de benadering zoals die voor het eerst in het Rapport Pourier in 1992 werd ontvouwd. Het houdt in: Economische groei met behoud van onze natuur en cultuur. · ons eiland moet op evenwichtige wijze groeien met respect voor ons milieu, onze cultuur en onze eigen identiteit;
· groei moet inhouden echte economische vooruitgang voor het gehele volk van Bonaire en tevens sterke financiële autonomie; · economische vooruitgang moet gepaard gaan met sociale vooruitgang en zorg voor de natuur en moet leiden tot een goede levensstandaard voor een ieder die op Bonaire woont; en dit alles in een onvoorwaardelijk veilige en rustige omgeving; · de basis voor dit soort groei moet zijn een goed geschoolde en gevormde bevolking, dus gebaseerd op menselijk en sociaal kapitaal. Met andere woorden, ons volk moet niet louter bestaan uit mensen die technisch goed opgeleid zijn, maar die ook een goed ontwikkelde burgerzin en spirituele ontwikkeling hebben meegekregen, zodat zij in goede harmonie samen kunnen leven en werken ten einde gezamenlijke doelen te bereiken, waarmee zij bijdragen aan het welzijn en het algemeen belang van geheel Bonaire. · groei moet gebaseerd zijn op bepaalde positieve waarden – zoals: vertrouwen, samenwerking, respect voor elkaar, – als leidraad in de strijd voor vooruitgang. Deze gedachtegang is verwoord in de Strategische Nota, het Rapport “Boneiru Nobo”, welk rapport door de gehele Eilandsraad van Bonaire werd goedgekeurd op 23 september 2005 en dat gediend heeft als leidraad voor de onderhandelingen met Nederland over de nieuwe staatkundige structuur. Om deze visie te verwezenlijken, heeft de UPB zich 4 hoofddoelen gesteld voor de ontwikkeling van Bonaire. Dit zijn:
Een hoge levensstandaard Dit houdt onder andere in dat het volk kan genieten van een hoge graad van rust en veiligheid, een rijke natuur en een behoorlijk niveau van gezondheidszorg, huisvesting, sociale zorg, ouderenzorg, onderwijs en vorming, recreatieve faciliteiten en sport. Stevige en duurzame economische groei Economische groei moet ervoor zorgen dat er werk is voor iedereen die werken wil, en dat er voldoende deviezen zijn om te betalen wat we uit het buitenland moeten importeren. Een sluitende begroting die dient als instrument voor de opbouw van het Nieuwe Bonaire. Efficiënt en doelmatig gebruik van de Nederlandse en Europese begrotingshulp om snel de achterstand te kunnen inhalen die ons eiland heeft opgelopen gedurende de jaren van de Antillen van 5. Behoorlijk bestuur Behoorlijk bestuur houdt in democratisch, effectief en efficiënt bestuur ten dienste van het volk, binnen een staatkundige structuur waarin autonomie en het beginsel van subsidiariteit worden gerespecteerd (d.w.z. al wat Bonaire zelf kan en moet doen, doet Bonaire ook zelf). Dit zijn allemaal randvoorwaarden voor een overheid om de gezamenlijke visie van het volk uit te dragen en concrete inhoud te geven. Gemeenschappelijke identiteit en sterke sociale cohesie Het volk van Bonaire hecht veel waarde aan de gedachte dat welke benadering van ontwikkeling dan ook gebaseerd
Waarom kiezen voor de UPB De uitdaging waar wij voor staan is niet gemakkelijk. Het traject dat wij achter ons hebben, kende ook vele moeilijkheden. Wij staan thans voor één van de meest cruciale momenten in de politieke geschiedenis van Bonaire. Ons volk heeft thans de belangrijke taak om leiders te kiezen die het best in staat zijn om het Nieuwe Bonaire te realiseren. Gedurende de komende regeringsperiode heeft Bonaire meer dan ooit de beste leiders nodig om de gestelde (staatkundige) doelen te kunnen bereiken en aan de verwachtingen van het volk te voldoen. Om het Nieuwe Bonaire te grondvesten op een solide fundament, is er leiding nodig met visie, capaciteiten, daadkracht en ervaring, Mensen die bewezen hebben in staat te zijn moeilijke hindernissen uit de weg te ruimen ten einde de doelen van het Bonaireaanse volk te verwezenlijken. De UPB is zich bewust van de moeilijke taak die voor ons ligt en heeft een kandidatenlijst gepresenteerd bestaande uit personen die deze uitdaging aankunnen. Personen met bestuurservaring en personen die zich reeds bewezen hebben in verschillende sectoren van onze samenleving. Personen die bereid zijn om hard te werken voor het welzijn van een Nieuw Bonaire. Personen die willen helpen om Bonaire het welvarendste eiland in de Cariben te maken met het hoogste welzijnsniveau. Het UPB-team wordt aangevoerd door een leider met visie, die het beste met het volk voor heeft. Hij heeft bewezen leiding te kunnen geven in moeilijke tijden en heeft steeds de beste krachten weten te mobiliseren ter
Door lezen vlgde. pag.
April 2007
Informatieve Krant UPB
4
versterking van zijn team wanneer dat nodig was om Nederland te overreden de beslissing van het Bonaireaanse volk te accepteren. De leider van de UPB werkt hard en boekt resultaten. Onder zijn leiding en met zijn ervaring, doortastendheid en hard en onvermoeibaar werk, alsook zijn doorzettingsvermogen en toewijding voor de Bonaireaanse zaak, staat de UPB klaar om het volk van Bonaire te blijven dienen.
“UW TOEKOMST IS VERZEKERD INDIEN U VANDAAG KIEST VOOR DE UPB”. =============== GEEN WOORDEN MAAR DADEN ====================
DIRECTE
BAND
<<<<<<<=======>>>>>>>
Samenvatting UPB Actieprogramma Visie Het leggen van een Nieuw Fundament voor een Nieuw Bonaire gebaseerd op de beginselen van subsidiariteit en duurzame ontwikkeling, een Bonaire met economische groei, maar met behoud van natuur en cultuur, een Bonaire dat in 10 jaar tijd het welvarendste eiland in de Cariben wordt met het hoogste welzijnsniveau.
• • • •
Strategische doelen Hoog welzijnsniveau voor alle Bonairianen: Dit houdt onder meer in een hoge graad van rust en veiligheid, een rijke natuur, adequate gezondheidszorg, (sociale) woningbouw, sociale zorg, ouderenzorg, onderwijs en vorming, alsmede recreatiefaciliteiten en sport. Stabiele en duurzame economische groei: Dit zal werkgelegenheid creëren voor een ieder die werken wil en deviezen om zoveel mogelijk te kunnen betalen wat uit het buitenland moet worden geïmporteerd. Een sluitende begroting zal instrumenteel zijn om de transformatie naar een Nieuw Bonaire te realiseren. Door efficënt en doelmatig gebruik van de Nederlandse en Europese begrotingshulp zal in korte tijd de opgelopen achterstand van de Antillen van 5 worden ingehaald. Deugdelijk bestuur bestuur: Dit betekent democratisch bestuur, effectief en efficiënt, ten dienste van het volk, binnen een staatkundige structuur uitgaande van het subsidiariteitsbeginsel. Een gemeenschappelijke identiteit en sterke sociale cohesie: Dit betekent: goede samenweking tussen de verschillende groeperingen en sectoren van onze samenleving, gebaseerd op spirituele waarden, cultuur en ethiek, en daadwerkelijke inbreng van alle Bonaireanen in de ontwikkeling van ons eiland.
Samenvatting van Speerpunten Economische/Financiële/Infrastructurele Aspecten
Sociale Aspecten
Milieu Aspecten & Ecologie
Bestuurlijke Aspecten en de band met Nederland
Samen met Nederland het Sociaal Economisch Initiatief afronden, zodat dit in werking kan treden in de tweede helft van 2007, hetgeen inhoudt een investering van F. 19,- miljoen. Dit zal de werkeloosheid terugbrengen tot onder de 5%.
Uit de fondsen van het Sociaal Economisch Initiatief worden gelden bestemd voor de ontwkkeling van een cultuurbeleidsplan.
Het ruimtelijk ontwikkelings- en milieuplan verder uitwerken en formaliseren.
Doorgaan met uitvoering van het programma van upgrading van het openbaar beleid en, waar nodig, dit aanpassen ter ondersteuning van de overgang naar een Nieuw Bonaire.
Blijven focussen op de toeristische sector met nadruk op duurzaam toerisme en uitbreiden van het aantal kamers naar 1800; intussen wordt onderzocht welke nieuwe economische activiteiten mogelijk worden als gevolg van de nieuwe staatkundige band met Nederland.
Doorgaan met de reorganisatie van de onderwijssector en een master plan opstellen voor de integratie van alle sectoren van onderwijs, vorming en jeugdzorg. Het openen van centra voor de zorg voor kinderen in alle wijken.
Voortgaan met de ontwikkeling van programma’s voor het integreren van lesmateriaal over natuurbehoud in het onderwijssysteem
Geleidelijk aan een bestuursmodel introduceren dat het openbaar en ontwikkelingsbeleid dichter bij de mensen in de wijken brengt.
Speciale aandacht schenken aan het kleinbedrijf en het Het urgentieprogramma voor de gezondheidszorg uitvoeren en een bestaande programma dat door de Europese Unie nieuw systeem opzetten dat zo goed wordt gefinancierd, verder uitbreiden. mogelijk inspeelt op de voordelen van het Nederlandse systeem. Centra openen voor specialistische zorg, zoals een nier-, long- en hart-centrum
Programma’s uitvoeren voor het behoud Prioriteit geven aan de hieronder genoemde zorggebieden, zodat de noodzakelijke wetswijzigingen en de verbetering van de natuur en het in werking kunnen treden vóór december 2008. milieu in alle wijken. Sociale zekerheid, onderwijs en jeugdzorg, veiligheid en politie, en openbare financiën.
Met Nederlandse hulp in het kader van het Overgangsakkoord alle achterstallige schulden afbetalen en een nieuw begrotingssysteem introduceren met planning, controle en rapportage op dagbasis.
Ontwikkelen en uitvoeren van een programma voor ouderenzorg, rekening houdend met de noden van alle wijken.
Uitvoeren van het project voor de aanleg van riolering gefinancierd door het Ontwikkelingsfonds van de Europese Unie.
Onderzoek verrichten naar wat voor politiemacht (materieel en immaterieel benodigd is om het bestuur van Bonaire in staat te stellen de bewoners de best mogelijke veiligheid te garanderen.
Onderzoek verrichten naar de haalbaarheid van een nieuwe containerhaven en voor de vernieuwing van de bestaande haven; onderzoek verrichten naar de mogelijkheden voor uitbreiding van internatio-nale dienstverlening in de haven en luchthaven Het bestaande wegennet verbeteren en nieuwe wegen aanleggen, en voorts zandwegen in de wijken asfalteren.
Het sportbeleid voortzetten en voortgaan met uitbreiding van centraal gelegen faciliteiten, en tevens openen van haalbare faciliteiten in alle wijken. Een integraal sportbeleids-plan ontwikkelen en meer nadruk leggen op programma’s om sport-leiders op te leiden voor alle wijken.
Het bevorderen van samenwerking tussen alle organisaties die werk-zaam zijn op het gebied van natuur-behoud en milieu, zowel NGO’s als overheidsorganisaties.
Opstellen van een rekening houdend beleidsprioriteiten zullen leggen voor
meerjarenbegroting met alle zorg-gebieden en die een solide fundament een Nieuw Bonaire.
Aprel 2007
Korant informativo UPB
9
Vota Lista # 2 - Lista berde
Vota UPB
3. R.R. (Yonchi) Dortalina
2. P.J. (James) Kroon
4. M.D. (Maritza) Silberie
1. R.T. (Monchi) Booi
5. A.T.C. (Antho) Nicolaas
7. F.J. (Frencel) Janga
8. E.E.J. (Elvis) Tjin Asjoe
9. E.N. (Nununu) Josephia
10. G.E. (Earon) Rosaria
11. R.V.M. (Richena) Look
12. E.N.T. (Elvis) Flores
13. V.A. (Vanessa) Tunk
14. C.D.J. (Nelson) Crestian
15. V.A. (Yola) Coffy
16. M.S.H. (Juni) Piar
17. F.G. (Boy) Clarenda
6. H.E. (Onni) Emerenciana
Aprel 2007
10
aéreo pa bin bula Boneiru i asina aportá na kresementu di nos sektor di turismo, i fasilitá e mobilidat di nos hendenan. Banda di esaki e infrastruktura nobo di airopuerto den kombinashon ku esun di telekomunikashon, tin ku sirbi pa atraé otro tipo di aktividatnan ekonómiko pa e
Korant informativo UPB isla. Un di e proyektonan ku tin ku materialisá den e periodo di gobernashon benidero ta e invershon di KLM den un sentro di mantenshon di avionnan tipo MD11. Pa loke ta trata komunikashon marítimo, ta e intenshon pa amplia posibilidatnan di konekshon marítimo. Den e
periodo di gobernashon dilanti porta lo traha ku fondonan di Hulanda un waf di kònteiner nobo ku lo tene kuenta ku e proyekshon di futuro kresementu ekonómiko i ku lo kumpli ku tur e eksigenshanan tékniko moderno. E fasilidat nobo aki tambe lo mester habri posibilidatnan nobo pa
desaroyo di otro tipo di UPB ta boga pa ankra e servisionan internashonal den aspektonan aki den edukashon i formashon di nos hendenan. e sektor aki. Mantenshon di nos identidat 2. ASPEKTONAN kultural solamente ta posibel si SOSHAL/KULTURAL nos por forma nos hendenan Un desaroyo sosial i kultural den lokual nos ta identifiká optimal di nos hendenan komo e totalidat di nos mester ta e fruta di mas normanan i balornan, nos importante di un desaroyo kustumbernan, nos rikesa duradero di Boneiru. E folklóriko, nos idioma potensial humano ta e motor papiamentu, nos herensia tras di tur desaroyo i kultural, nos kushina outéntiko, kresementu ekonómiko di nos historia i nos arkitektura kualkier komunidat. Desaroyo típiko. Tambe ta hopi duradero mester fasilitá i habri importante pa krea posibilidat kaminda pa tur siudadano por pa Bonerianonan ku ke, por hasi máksimo uzo di nan hiba un bida di kalidat haltu na potensial i kapasidatnan. Bou Boneiru mes. Si nos hendenan di e aspektonan soshal i tin ku sigui bai for di Boneiru kultural nos ta distinguí e pa motibu ku nan no tin un siguiente terenonan spesífiko rason ekonómiko sosial pa ku ta “KULTURA, keda riba nan isla, esaki lo no ENSEÑANSA I kontribuí na un kultura i F O R M A S H O N , identidat fuerte. Nos futuro ta SALUBRIDAT, KUIDO PA sintá den nos kapasidat pa G R A N D I N A N , konsientisá nos hendenan, for REKREASHON I di grandi te ku chikí, di e lokualnan ta distinguí nos DEPORTE”. komo Boneriano. Na mes momentu basa riba e forsa di KULTURA Pa kuida i preservá nos kultura Sigui lesa pag. siguiente
Korant informativo UPB nos propio identidat nos mester por ta fleksibel pa apsorba influenshanan positivo di otro kulturanan. Nos ke referí aki na loke e gran lider di India Mahatma Gandhi a yega di bisa: “I do not want my house to be walled in on all sides and my windows to be stuffed. I want the cultures of all the lands to be blown about my house as freely as possible. But I refuse to be blown off my feet by any.” (“Mi no ke pa mi kas ta sera ku muraya di tur banda i mi
bentananan blindá. Mi ke pa kulturanan di tur pais waya pasa den mi kas mas liber ku por. Pero mi ta ninga redondamente pa ser suplá un banda pa ningun di nan.”) Den e relashon nobo ku Hulanda nos lo para riba pa apliká e prinsipio di diversividat. Esaki ta enserá ku nos ta rekonosé ku nos tur su kultura no ta igual i ta ku rèspèt pa otro nos por biba den harmonia ku otro. Pues den forma simbóliko: Nos ta kere den krea un “makutu di fruta” i no den un “djus di fruta”. For di e
UPB, ta e konvikshon ku enseñansa i formashon ta e faktor di mas importante pa krea un komunidat Boneriano ku ta gosa di un kapital humano i un kapital sosial bon desaroyá. Un pueblo eduká i formá den tur aspektonan, tantu sosial i spiritual ta un kondishon sin mas pa logra un sosiedat bon desaroyá i ku un kalidat di bida haltu. Pa logra esaki UPB a kuminsá ku ENSEÑANSA, trayektonan di inovashon den FORMASHON I KUIDO enseñansa básiko i avansá. E trayektonan aki ta kana nan PA HÓBENNAN Un di e puntonan di salida mas kaminda pero enseñansa no ta fuerte ankrá den e ideologia di un kuestion di e aspekto tékniko so. Enseñansa ta konsistí di tres aspekto ku Sociaal Economisch Initiatief, pa kua Hulanda ya a pone 19 mion florin disponibel, lo destiná fondonan pa yuda dokumentá i fortifiká nos kultura i stimulá nos identidat komo Boneriano. Al final, no ta pòrnada e kredo pa nos desaroyo duradero ta: “Kresementu ekonómiko ku mantenshon di nos naturalesa i nos kultura.”
Aprel 2007
11
mester ta bon reglá i ta funshoná den harmonia ku otro. E tres aspektonan aki ta e aspekto tékniko, esun organisatorio i esun finansiero. Si e tres faktornan aki no ta bon regla i bon harmonisá ku otro, diferente problemanan lo surgi den enseñansa i esaki lo por ta un menasa serio pa e metanan ku nos mester logra ku enseñansa i formashon. Den e trayekto di inovashon den enseñansa nos por tuma nota ku mester di hopi mas atenshon pa organisashon i finansa, entre otro e parti di kapital humano (kantidat di maestronan prepará Sigui lesa pag. siguiente
Aprel 2007
12
adekuadamente). UPB nunka no a kere ku Boneiru den e struktura estatal aktual lo por ta kapas di karga e pakete to-
Korant informativo UPB tal di enseñansa i formashon ku ta ideal pa Boneiru. UPB den negoshashon di e akuerdo nobo ku Hulanda,
enfátikamente a splika ku nos muchanan mester haña e mesun posibilidatnan di enseñansa i formashon ku e
muchanan ku ta biba na Hulanda. Ku Hulanda komo partner UPB ta kere ku nos por krea e situashon ideal di posibilidatnan di enseñansa i formashon pa nos muchanan. Puntonan spesífiko ku UPB lo kier atendé den enseñansa ta kuminsá ku spletmentu di Komunidat di Skol Boneriano, esta SGB. Mester krea un skol apart pa muchanan di HAVO/VWO. Di otro banda e parti di SGB ku keda eksistí mester bira un instituto nobo kaminda por konsentrá mas riba tipo di enseñansanan ku por kualifiká nos hóbennan pa por drenta proseso laboral un bes despues di skol, den kaso ku nan ta deseá esaki. Den esaki mester mira si por instituí un skol di horeca i turismo aki na Boneiru. Pa loke ta trata HAVO/VWO mester invertí den traha un edifisio nobo i un struktura nobo pa hinka e tipo di enseñansanan aki den dje. Mester analisá mira kon leu por hasi un integrashon den e struktura aktual di UNI COLLEGE ku ta eksistí na Boneiru i ku tin un grado haltu kaba di éksito. Pa loke ta trata enseñansa pa adultonan
mester sigui ku e bon desaroyo riba e tereno aki i mira si por fortifiká i amplia e posibilidatnan di enseñansa i formashon pa adulto aki na Boneiru mes. Ku e teknologia moderno di telekomunikashon posibilidatnan nobo lo habri tambe riba e tereno di enseñansa i formashon pa adultonan. UPB ta para tambe tras di un sistema mas integral pa atendé ku hóbennan ku di un òf otro manera ta kai for di e sistema regular di enseñansa i formashon. E hóbennan aki mester haña un akohida integral i dirigí pa asina por prepará nan pa por drenta merkado laboral rápidamente si nan ta deseá esaki i mantené nan tambe aktivo riba merkado laboral. Den kaso ku nan ke sigui studia, mester krea e posibilidat pa dirigí nan bèk den e trayektonan regular di enseñansa i formashon. SALUBRIDAT E sektor di kuido pa salú ta un parti importante di nos bida soshal i nos ekonomia. Sektor di salú banda di kuida salú di nos mes komo Boneriano tambe ta duna un aporte na Sigui lesa pag. siguiente
Korant informativo UPB desaroyo di turismo. Ta pa tal pone fondonan disponibel pa firmá na St. Maarten na debenan den sektor di motibu a konvensé Hulanda pa kuminsá invertí den nos sektor febrüari último a ser pone Naf. salubridat. Den e akuerdo a ya for di den promé instansha di salubridat. Den e akuerdo 3 mion disponibel pa saneá keda stipulá tambe ku kambio di e sistema di salubridat lo ser atendé ku urgensha. Esaki pa evitá ku den futuro lo surgi mes un problemanan. E sistema nobo lo sòru ku tur Boneriano lo por gosa di un kuido bon i pagabel. Pa e motibu aki a akordá un lokual nos ta yama “blanco cheque” pa invershonnan den sektor di kuido. Banda di e kambio den sistema di salubridat ya menshoná, UPB lo konsentrá riba e siguiente puntonan realístiko di akshon den e periodo di gobernashon ku ta nos dilanti. · Sentro di diálisis di nir · Sentro spesialisá pa problema di kurason i pulmon · Fasilidat pa atendé problema di kanser · Amplia koperashon ku sentro médiko na Venezuela · Amplia e kuido di salú mental · Kuminsá kuido di djente di nos mucha i hóben nan · Introdusí un sistema nobo di seguro pa malesa
Aprel 2007
13
ta kumpli ku nan nesesidat.
REKREASHON I DEPORTE UPB su vishon ta pa por krea fasilidatnan básiko pa práktika deporte den tur bario i establesé fasilidatnan sentral di hasi deporte akí na Boneiru, manera Stadion di Playa ku yerba artifisial i un pista pa práktika atletismo. Mas aleu e vishon ta pa krea lidernan den tur rangonan di deporte aki na Boneiru. Lidernan di deporte mester tantu duna e preparashonnan nesesario na su deportista komo tambe mira pa Boneiru por tin kompetenshanan duradero di deporte aki na Boneiru. Nos ke pone tur hende den moveshon deportivo aki na Boneiru. Nos kerensha ta ku deporte no solamente ta sano pa físika i ta duna nos muchanan posibilidat di amplia nan posibilidatnan praktikando deporte pero tambe deporte ta e instrumento mas sano pa krea moveshon sosial i te hasta ekonómiko na Boneiru. Tur nos pensamentunan den e añanan benidero lo keda establesé den un maneho nobo KUIDO PA GRANDINAN i integral di deporte. Nos grandinan ta nos tesoro. Nos meta ta pa sòru pa un bon kuido pa nos grandinan. Asina 3. ASPEKTONAN DI nan por gosa di nan penshun, NATURALESA/MEDIO gosa di famia i nan nietunan. AMBIENTE/EKOLOGIA Gobièrnu di UPB tin un UPB ta konvensí ku un kompromiso ku nos desaroyo duradero mester ser grandinan. Nos mester duna guiá teniendo kuenta ku tres un alivio den kaso di malesa, aspekto. entrada òf kaminda di biba. 1. E aspekto di kresementu di UPB ta komprometé su mes nos ekonomia, pa den e próksimo 4 aña logra 2. E aspekto di desaroyo e siguiente puntonan realístiko sosial i kultural di nos pueblo; di akshon pa nos grandinan: 3. E aspekto di kuido di nos · Un bon penshun ku un naturalesa. entrada ku nos grandinan por Manera a ser konstatá kaba, biba desentemente i sin doló e reto ta pa mantené un di kabes. balanse entre e tres · Un bon kuido médiko aspektonan aki. Pa logra esaki manera nan tin derecho ariba i sigui duna kontenido na e · Un bon kuido na kas kredo di desaroyo duradero di kaminda lo duna e sosten Boneiru “Kresementu nesesario pa nos grandinan ekonómiko ku mantenshon di keda den nan propio nos kultura i naturalesa, UPB ambiente. lo hiba e siguiente strategia. · Pa esnan ku no por keda den · Stimulá un estrecho nan kas lo konstruí kasnan ku Sigui lesa pag. siguiente
Aprel 2007
14
koperashon entre tur instanshanan envolví den kuido di nos medio ambiente, tantu esnan gubernamental komo no gubernamental. · Sigui konsientisá nos hubentut pa ku konservashon di naturalesa komo parti integral di nos enseñansa regular. · Kaba di desaroyá e plan di maneho di espasio (bestemmingsplan) i formalisá esaki. · Implementá e proyekto di kloaka finansiá pa Fondo di Desaroyo di Union Europeo · Instituí un órgano ofisial di konsulta igual ku e struktura di “SER” pa konsehá gobernashon na momentu di toma di desishon riba tópikonan ku e potensial di tin
Korant informativo UPB efekto riba duradero riba desaroyo sosial i ekonómiko i tambe nos naturalesa. 4. ASPEKTONAN DI BONB GOBERNASHON I RELASHON NOBO KU HULANDA Pa UPB, bon gobernashon ta basá riba diferente balornan importante, manera transparensha, kapasidat, subsidiaridat, dedikashon i liderazgo efektivo. E kambio di struktura estatal ta habri kaminda pa nos introdusí gradualmente un modelo di gobernashon nobo ku ta trese maneho públiko i maneho di desaroyo mas serka di nos barionan i nos hendenan. Esaki
no solamente ta yuda duna kontenido na e prinsipio di subsidiaridat, sino tambe ta kondishon sin mas pa un desaroyo duradero ku ta tuma lugá ku partisipashon di komunidat. UPB ta konvensí ku nos barionan i nos organisashonnan boluntario i lidernan den nos barionan sa hopi bon kiko ta nesesario pa nan bario por yega na un mihó kalidat di bida. Gobernashon i atministrashon públiko tin ku sostené e inisiativanan i yuda identifiká programanan i proyektonan ku ta kontribuí na desaroyo di e barionan i su habitantenan. Den e akuerdo firma ku Hulanda dia 12 di febrüari último, a keda aprobá ku Boneiru lo bira un kuerpo públiko dentro di e sistema konstitushonal Hulandes di akuerdo ku artíkulo 134 di e Konstitushon Hulandes. Tambe a keda akseptá ku e sistema legal eksistente lo keda na vigor ya ku no ta prudente ni posibel pa adaptá
tur e leinan Antiano pa leinan Hulandes. Despues di ku e status nobo pa Boneiru drenta na vigor na desèmber 2008, lo wak unda tin ku kambia e leinan eksistente i adaptá nan na e leinan Hulandes. Den e periodo di transishon ku a drenta na vigor ku e firmamentu di e akuerdo di 12 di febrüari 2007, UPB lo sigui koperá ku Gobièrnu Sentral pa atendé ku tur loke ta nesesario pa e transishon tuma lugá mas mihó posibel. Den e periodo aki UPB lo duna prioridat huntu ku Hulanda na e siguiente áreanan di tal manera ku e kambionan di lei ku ta nesesario lo tuma lugá promé ku desèmber 2008. Nan ta: · Leinan ku ta retardá e sistema di salubridat di tal manera ku Boneiru lo por partisipá den e sistema di salubridat Hulandes; · Leinan ku ta atendé ku seguridat sosial, enseñansa i hubentut, seguridat i polis, i finansa públiko. · Pa loke ta toka
seguridat di nos pueblo, lo bini un investigashon di kiko ta e forsa polisial, tantu di material avansá komo e parti di rekurso humano, ku ta nesesario pa gobièrnu di Boneiru por garantisá habitantenan un mihó seguridat posibel. · Pa loke ta toka finansa públiko, lo sigui ku e proseso pa mehorá e maneho i e sistema atministrativo huntu ku e instanshanan Hulanda konserní. Den e kuadro aki lo revisá e presupuesto di aña 2007 i kaminda ta nesesario lo adaptá esaki. Tambe lo prepará un presupuesto di mas aña ku lo enserá tur e áreanan i prioridatnan ku ta nesesario pa pone un fundeshi fuerte pa Boneiru Nobo. Miéntras tantu e programa ku gobernashon di UPB ta ehekutando pa kapasitashon di maneho públiko lo sigui kore i lo ser intensivá i kaminda ta nesesario adaptá pa sostené e transishon pa un Boneiru Nobo.
Ban duna tur ku tin Ramonsito i UPB mester kaba e trabou Nos futuro ta den nos mes man
Awor of nunka mas Fuera di e crashtendernan na aeropuerto Flamingo, a logra reforsa e trucknan pa kompati kandela ku dos truck super moderno. Riba kombinashon di potret por mira momentu ofisial ku a introdusi esakinan.
VOTA BON - VOTA UPB
Korant informativo UPB
Aprel 2007
15
DIKON SKOHE PA E PROGRAMA DI UNION PATRIOTIKO BONERIANO I SU LIDERAZGO
UPB ta konvensí ku kualke struktura mester sirbi un meta mas ayá. Den e kaso di struktura estatal nobo pa Boneiru e meta mas ayá ta un kalidat di bida mas haltu posibel pa tur Boneriano. UPB ta kere den un Boneiru ku ta krese ekonómikamente ku mantenshon di nos naturalesa i nos kultura. Den e programa di akshon aki UPB den un forma kòrtiku pero klarito a duna un splikashon kon e ke traha un fundeshi fuerte pa yega na un Boneiru Nobo den e 4 aña ku ta nos dilanti. E programa aki ta esun ku lo yuda krea e fundeshi pa krea un Boneiru Nobo ku lo bira e isla di mas próspero i ku e kalidat di bida di mas haltu den Karibe.
unu fásil. E trayekto ku ta tras di lomba, tampoko no tabata sin su difikultatnan. Awor nos ta pará dilanti di un di e momentonan mas krusial den historia polítiko di Boneiru. Nos pueblo ta pará dilanti di e tarea importante di skohe e liderazgo ku e ke pa sigui dirigí e proseso pa yega na un Boneiru Nobo. Den e periodo di gobernashon nos dilanti mas ku nunka Boneiru mester di su mihó liderazgo pa alkansá e metanan i kumpli ku e espektativanan di e pueblo di Boneiru. Pa yega na un Boneiru Nobo basá riba un fundeshi fuerte, mester di un liderazgo ku vishon, ku kapasidat, ku determinashon, ku eksperensha i ku a prueba di por logra vense Dikon skohe pa e liderazgo di opstákulonan difísil pa logra metanan di e pueblo UPB E reto ku ta nos dilanti no ta Boneriano. UPB, konsiente di
e tarea difísil ku ta nos dilanti a presentá un lista di kandidato ku ta konsistí di personanan ku por bai e reto aki. Personanan ku eksperensha di gobernashon i personanan ku a prueba nan mes den vários sektor di nos komunidat. Personanan ku ta dispuesto pa traha duru na bienestar di Boneiru Nobo i yuda krea e isla di mas próspero i ku e kalidat di bida di mas haltu di den Karibe. E ekipo di UPB ta enkabesá pa un lider ku a prueba ku e tin vishon, i ku ta stima su pueblo. E la mustra ku e tin kapasidat pa dirigí den tempunan difísil i a sa di mobilisá e mihó forsanan pa reforsá su ekipo ora esaki ta nesesario, pa konvensé Hulanda pa akseptá e desishon di e pueblo di Boneiru. E lider di UPB ta traha i ta logra.
Bou di guia di RAMONSITO BOOI, ku su eksperensha, determinashon, trabou duru i inkansabel, perseveransha i dedikashon pa e kousa Boneriano, UPB ta disponibel pa sigui sirbi pueblo di Boneiru. “BO MAÑAN TA SIGURA SI BO SKOHE AWE PA UPB”, “ PUNTO ”
Aprel 2007
Korant informativo UPB
16
Resúmen di programa di akshon di UPB Vishon Krea un Fundeshi Nobo pa un Boneiru Nobo ankra riba e prinsipionan di subsidiaridat i desaroyo duradero, Un Boneiru ku ta krese ekonómikamente miéntras e ta mantené su naturalesa i su kultura, Un Boneiru ku den e próksimo 10 aña ta bira e isla di mas próspero di Karibe, ku e kalidat di bida di mas haltu.
• • • •
Metanan stratégiko Kalidat di bida haltu pa tur Boneriano: Esaki ta enserá entre otro, alto grado di seguridat i trankilidat, un naturalesa riku, i nivelnan adekuá di salubridat, bibienda, kuido sosial, kuido pa nos grandinan edukashon i formashon, fasilidatnan di rekreo i deporte. Kresementu ekonómiko sólido i duradero: Esaki mester kondusí na empleo pa tur ku ke traha, devisa pa nos por paga mas tantu ku ta posibel tur loke nos tin di importá for di estranheria. Un presupuesto di gobièrnu balansa ku ta sirbi komo instrumento pa fasilitá e proseso di transformashon pa un Boneiru Nobo. Uso efisiente e efikas di e ayudo presupuestario Hulandes i di Union Europeo pa di un forma rápido rekobrá e retraso ku nos isla a sufri den e añanan di Antia di 5. Bon gobernashon: Esaki ta nifiká, gobernashon demokrátiko, efektivo i efisiente na servisio di pueblo, denter di un struktura estatal ku ta respetá e prinsipio di subsidiaridat Un identidat komun i integrashon sosial fuerte: Esaki ta nifiká: bon koperashon entre e diferente gremio- i sektornan di nos komunidat, a base di balornan spiritual, kultural i étiko, i partisipashon real di tur boneriano den e proseso di desaroyo di e isla.
Resúmen di Puntonan di Lansa Aspektonan Ekonómiko/Finansiero/ Infrastruktura
Aspektonan Soshal
Aspektonan di Medio Ambiente & Aspektonan di Gobernashon i relashon ku Ekologia Hulanda
Finalisá huntu ku Hulanda e Inisiativa Sosial Ekonómiko pa e por drenta na vigor den e di dos mitar di 2007 ku un invershon di F. 19,- mion. Esaki lo yuda baha desempleo bou di 5%.
For di fondonan di Inisiativa Sosial Ekonómiko, ta pone fondonan disponibel pa desaroyá un plan di maneho pa kultura.
Kaba di desaroyá i formalisá e plan pa maneho di espasio i medio ambiente
Sigui implementá e programa pa kapasitashon di maneho públiko i adapt’é kaminda ta nesesario pa sostené e transishon pa un Boneiru Nobo.
Sigui focus riba e sektor di turismo ku énfasis riba turismo duradero i amplia kantidat di kamber di hotèl te na 1800; Miéntras ta studia e posibilidatnan di aktividatnan ekonómiko nobo basa riba e relashon estatal nobo ku Hulanda.
Sigui ku e programa pa reorganisá Sigui desaroyá programa pa integrá sektor di edukashon i desaroyá un lèsnan pa konserva naturalesa den plan maestro ku ta integrá tur área sistema di enseñansa di edukashon, formashon i kuido pa hubentut. Habri sentronan pa kuido di mucha den tur bario.
Introdusí gradualmente un modelo di gobernashon ku ta trese maneho públiko i maneho di desaroyo mas serka di nos barionan i nos hendenan.
Duna atenshon speshal na empresa chikí e amplia e programa eksistente finansiá pa Union Europeo
Atendé ku e programa di urgensha Implementá programa pa konserva i pa sektor di salubridat i traha riba mehorá naturalesa i medio ambiente un sistema nobo ku ta hasi uso den tur bario optimal di e bentahanan di e sistema Hulandes. Habri sentronan pa kuido spesialisá manera pa nir, kurason i pulmon.
Duna prioridat huntu na e siguiente áreanan di tal manera ku e kambionan di lei ku ta nesesario lo tuma lugá promé ku desèmber 2008. Seguridat sosial, enseñansa i hubentut, seguridat i polis, i finansa públiko.
Rekobrá ku ayudo den kuadro di e akuerdo ku Hulanda tur debenan atrasa i kuminsá ku un sistema di presupuesto nobo i ku planifikashon, kontròl i reportahe al dia.
Desaroyá e implementá un Implementá e proyekto di kloaka programa pa kuido pa grandinan finansiá pa Fondo di Desaroyo di teniendo kuenta ku e nesesidatnan Union Europeo di tur bario.
Entamá un investigashon di kiko ta e forsa polisial ku ta nesesario pa gobièrnu di Boneiru por garantisá habitantenan un mihó seguridat posibel.
Finalisá estudio pa un haf di kònteiner nobo i pa renobashon di haf eksistente; entamá estudio pa amplia servisionan internashonal na aeropuerto i haf. Drecha ret di kareteranan i traha kamindanan nobo, asfaltá kamindanan di tera den barionan.
Kontinuá ku e maneho di deporte i sigui amplia fasilidatnan sentral miéntras ta habri fasilidatnan faktibel den tur bario. Desaroyá un plan di maneho di pa deporte integral i intensiva programanan pa entrenamentu di lidernan pa deporte pa tur bario.
Prepará un presupuesto di mas aña ku lo enserá tur e áreanan i prioridatnan ku ta nesesario pa pone un fundeshi fuerte pa Boneiru Nobo.
Stimulá kooperashon entre tur organisashonnan ku ta envolví den kuido di naturalesa i medio ambiente, tantu esnan gubernamental i no-gubernamental
Sigura bo mayan tur tur ku Union Patritiko Boneriano (UPB)
LASO
DIREKTO <<<<<<<=======>>>>>>>
