signalement
Periodiek branchemagazine / FHI, federatie van technologiebranches / maart 2014, JAARGANG 23
1
paul stoffels, tispa medical
klaar om door te breken Tech-ondernemers in Soest en scherpenzeel
iter, de wondere wereld van kernfusie made in holland voor de wereldmarkt
2
Redactioneel
SIGNALEMENT
PERIODIEK BRANCHEMAGAZINE / FHI, FEDERATIE VAN TECHNOLOGIEBRANCHES / MAART 2014, JAARGANG 23
10
1
PAUL STOFFELS, TISPA MEDICAL
KLAAR OM DOOR TE BREKEN TECH-ONDERNEMERS IN SOEST EN SCHERPENZEEL
ITER, DE WONDERE WERELD VAN KERNFUSIE MADE IN HOLLAND VOOR DE WERELDMARKT
Voorbode Er wordt gehunkerd naar groei. Alsjeblieft, laat er weer percentages van vijf procent plus per jaar komen. Als de recessie voorbij is, dan moet dat toch kunnen? Het lijkt voorlopig niet te gaan gebeuren.
publicaties Eerdere uitgaven van Signalement
Intussen wordt er publiek gedebatteerd of we nog wel verder moeten
zijn terug te vinden op www.fhi.nl
met technologieontwikkeling. Nu die ook geen groei meer brengt en we ons steeds meer gaan ergeren aan ‘big brother’ verschijnselen, nu mag het wel stoppen met die technologie.
ITER, de wondere wereld van kernfusie
30
Twee dingen. Wat Google en de NSA, sorry de NIVD, aan het doen zijn, mag je geen technologieontwikkeling noemen. Natuurlijk kan het
Redactioneel
3
Redactie
allemaal dankzij de elektronica, maar het is geen technologie. Waar het
Bureau FHI
fout gaat blijkt technologie te worden misbruikt, zoals de thermische
Emmar Sinnige
lans door brandkastkraker Aage M.
Kees Groeneveld Paul van Nieuwenburg, MUNTZ
Interview Paul Stoffels 4 Kort nieuws 8 Haagse Babbel 10
Het tweede is veel mooier. Dat er geen versnelling van de economische groei plaatsvindt, terwijl we wel degelijk allerlei opzienbarende nieuwe
Redactieadres
technologie aan de horizon zien, dat zou wel eens een voorbode kunnen
Postbus 366, 3830 AK LEUSDEN
zijn. Zoals een sneeuwklokje, zelfs als het niet sneeuwt, de lente
Telefoon: (033) 465 75 07
aankondigt. Het is maar een enkel klein bloempje en echt warm wordt
Fax: (033) 461 66 38
het ook nog niet.
Internet: www.fhi.nl
20
22
Tech-ondernemers in 14 Soest en Scherpenzeel
E-mail:
[email protected] Advertentieverkoop
vaak plaatsvinden in periodes van beperkte groei van de economie.
Is er leven na FHI 16
www.jetvertising.nl
Taleb noemt het voorbeeld van de industriële revolutie, de introductie
Telefoon: (070) 39 90 000
van de lopende band. Ik herinner me zelf de tachtiger jaren van de
Voor deze editie van Signalement las ik het boek ‘Antifragiel’ van Nassim Taleb. Hij maakte mij er opmerkzaam op dat grote omwentelingen
Conjunctuur 19
vorige eeuw, de opkomst van de elektronica. We hadden toen, na de Vormgeving
eerste grote recessie sinds de Tweede Wereldoorlog, nauwelijks groei.
Happy FHI-lid dankzij 20 collectieve verzekering
MUNTZ
MicroNano 26
Studio Artjan
‘Geen doorbraken als we het goed hebben’
ITER, de wondere wereld 30 van kernfusie
Druk
Taleb heeft er een verklaring voor. Doorbraken komen nooit tot stand
Drukkerij Van de Ridder
als we het te goed hebben en er geen uitdagingen zijn. Dan wordt
Van mestvaalt tot biogas 34
Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is
dan gaan de plantjes hun best doen om te groeien. De uitdaging kwam
nagestreefd, kan voor eventuele (druk)fouten
met de recessie. De basisommekeer volgt. Het succes van de nieuwe
en onvolledigheden niet worden ingestaan
paradigma’s wordt pas later zichtbaar.
Top researchfaciliteit door 36 samenwerking op samenwerking
Cartoon
iedereen en alles fragiel, kwetsbaar. Als het moeilijk is, in de winter,
en aanvaarden de auteurs, redactie en het bureau van FHI geen aansprakelijkheid.
Misschien zijn die voorbodes juist wel het mooist.
colofon
kees groeneveld
Made in Holland voor 38 de wereldmarkt Boeken/Tentoonstelling 40
inhoud signalement 01/2014
36
Personalia/Agenda 42 Ledennieuws 43
[email protected]
3
4 interview
5
Wat het stomen van je pak te maken heeft met analyse van menselijk weefsel? Op het eerste gezicht niets. Op het tweede gezicht nog steeds niets. Kijk je iets verder dan zie je het. Of beter gezegd, dan zie hem: Paul Stoffels, managing director van Tispa Medical. Een bedrijf met een dijk van een innovatie aan de vooravond van een wereldwijde doorbraak. Eén klein zetje nog. “Investeerders, hier verzamelen!”
tekst paul van nieuwenburg fotografie leo de jong
Paul stoffels, tispa medical
‘’Van ontwikkelen naar ondernemen’’
Tja, het is het lot van de innovator die zich richt
en veilig om mee te werken. Niet onbelangrijk
op een markt die nog aan het begin staat van
als je weet dat laboratoria veilige
wat lean manufacturing wordt genoemd.
werkomstandigheden hoog in het vaandel
Ontwikkel je een baanbrekend apparaat dat
hebben staan. Dat is één. Het tweede grote
nauwkeuriger en sneller weefsels, ‘tissues’,
voordeel is dat de Tispa Processor dankzij de
prepareert voor medische analyse dan binnen
toepassing van SCCO2 sneller is, waardoor
de huidige techniek mogelijk is – en ook nog
diagnoses ook sneller gesteld kunnen worden.
eens milieuvriendelijk, in tegenstelling tot
Ook niet onbelangrijk. Het derde grote voordeel
convensionele technieken, – moet je tegen je
is dat de Tispa Processor bij iedere analyse met
ondernemende natuur in gaan zitten wachten tot
schone SCCO2 werkt. En dat betekent dat
die markt eindelijk zover is. Nou ja, wachten…
voortaan iedere analyse onder gelijke
Het is vooral hard werken en zoeken naar early
omstandigheden kan worden uitgevoerd.
adopters. En dan, ja, dan komt het toch aan op
Dat maakt standaardisatie eindelijk realiteit,
wachten tot jouw innovatie zich heeft bewezen
voor het eerst.”
en de markt in beweging komt. Op zich logisch, dat medische apparatuur zich eerst in de praktijk moet bewijzen. “Absoluut. Het is goed dat er niet over één nacht ijs gegaan wordt. Niettemin, tegen ietsje sneller zouden wij geen enkel bezwaar hebben.” Haast? “Nee hoor, dat is het niet. We hebben vanaf het begin rekening gehouden met het tempo waarin deze processen zich voltrekken. Alleen, als je weet dat je een innovatie hebt waarbij zowel het
‘We zijn na zeven jaar innoveren en ontwikkelen gewoon klaar voor de volgende stap’
milieu als de kwaliteit en snelheid waarmee weefsel geprepareerd kan worden enorm gebaat is, dan wil je verder. Temeer als je je beseft dat de markt het belang van een
Oh ja?
schonere, veiligere en snellere manier van
“Ja. In de huidige tissue processors worden de
weefsel prepareren wel degelijk inziet. En ook
chemicaliën herhaaldelijk gebruikt. Alles wat er
het belang van standaardisatie. Dus haast: nee.
uit de opeenvolgende sets wordt geëxtraheerd
Paul Stoffels
We zijn na zeven jaar innoveren en ontwikkelen
wordt verzameld in chemicaliënbaden. De
Na zijn opleiding HTS Process Technology
gewoon klaar voor de volgende stap.”
weefsels worden dus iedere keer onder andere omstandigheden behandeld. Een standaard –
bekleedde Paul verschillende marketing-,
signalement 01/2014
sales- en leidinggevende functies bij
Eerst even over de Tispa Processor,
behandelingen onder gelijke omstandigheden
diverse bedrijven, waaronder AGA Gas,
wat is daar zo innovatief aan?
met een gestandaardiseerde kwaliteit aan
Linde Gas, Cleaner Cleaners en Feyecon.
“Het geheim zit hem in het gebruik van
hulpmiddelen – kan dus alleen als bij iedere set
Sinds 2007 is Paul managing director van
superkritische CO2, SCCO2, in plaats van de
gebruik wordt gemaakt van verse hulpstoffen.
Tispa Medical. Paul is getrouwd en heeft
schadelijke oplosmiddelen die in de huidige
Diagnosetechnieken worden steeds verder
vier kinderen.
systemen worden gebruikt. SCCO2 is oneindig
geautomatiseerd en nauwkeuriger.
voorradig, volstrekt onschadelijk voor het milieu
Standaardisatie is een must.”
6
7
doorbraak nog vertraagt is het feit dat we te
chemisch reinigen. Want dat is wat stomen,
maken hebben met een nogal traditionele markt,
of zoals de Engelsen het zeggen dry cleaning, is:
heb ik je net uitgelegd, en het feit dat we een
wassen, niet met water maar met een andere
klein bedrijf zijn met een dito netwerk. Kijk,
stof. Een chemische stof.”
ergens binnenkomen is sowieso lastig, dat is een gegeven. Lukt het ons, dan betreft het niet
CO2. Hmm… dat spul waar de Tispa Processor
altijd, maar wel vaak kleinere ziekenhuizen. Met
mee werkt, superkritische CO2, dat klinkt toch
onze financiering is het prima geregeld hoor,
behoorlijk onveilig.
maar zouden we gebruik kunnen maken van
“Je bent niet erg thuis in chemie, hè. Ik zal het
een groter netwerk, bijvoorbeeld van een partner
proberen simpel uit te leggen.”
of investeerders die zien dat we goud in handen hebben en die het ons mogelijk kunnen maken om met net even wat meer power de markt op
Hij houdt zich goed, aimabele man die Paul
te stomen, dan gaan de dingen natuurlijk sneller.
(goeie naam trouwens), maar ik zie hem denken:
Daar zou ik voor tekenen. Alleen al vanwege de
“Onveilig, heb je er weer zo een, een alpha. Kan
Waarom wordt er eigenlijk niet met schone
gunstige effecten op het milieu. Want laat ik
ongetwijfeld leuke stukjes schrijven en is vast erg
oplosmiddelen gewerkt? Dat alleen al zou de
duidelijk zijn, we zijn geen vage wolkenfietsers,
lief voor zijn konijnen, maar die gaat er helemaal
nauwkeurigheid gunstig beïnvloeden lijkt me.
integendeel, we hebben een gezonde
geen bal van snappen.” Kijk, en daar vergist hij
“Vanwege kosten en het milieu. In de huidige
commerciële en zakelijke drive, maar evengoed,
zich. Niet in dat alpha en die konijnen, wel in
systemen zou het telkens vervangen van
het milieu was wel de aanleiding om hier
het beta-brein van uw correspondent-ter-plekke.
oplosmiddelen te duur worden. Bovendien is het
überhaupt mee te beginnen.”
Kom maar op met die uitleg Stoffels!
nou niet bepaald spul dat je zomaar door de gootsteen spoelt. Maar het gebeurt ook niet,
Over opstomen gesproken, hoe zit dat met die
omdat het gaat zoals het al jaren gaat. Ik kan
stomerijen?
“Superkritisch wil niet zeggen dat het vreselijk
natuurlijk niet te ver gaan met een generalisatie,
“Ja, daar is het ooit begonnen. Ik zal je de details
kritisch is. Je kent de fases damp, vloeistof en ijs,
maar de afdelingen pathologie in ziekenhuizen
over mijn loopbaan besparen, maar vanuit Linde
hè. En je weet ook dat de kooktemperatuur
staan doorgaans niet vooraan als het gaat om
Gas, waar ik tot 2004 in dienst was, ben ik als
afhankelijk is van druk. Al die punten waarbij
lean manufacturing. Dat heeft met van alles te
zelfstandige gestart met een pilot franchise voor
vloeistof overgaat in damp noemt men de
maken: met een wat stroeve cultuur, met
textielreiniging op basis van CO2 in plaats van
kooklijn. Die kooklijn gaat niet oneindig door,
gewoonten, met de vooraanname dat het
perchloorethyleen. CO2 is milieuvriendelijker, laat
maar stopt in het kritisch punt. Daarboven, dat
updaten van oude technologie minder duur
geen oplossingsresten na en de kleding slijt er
noemen we het superkritisch gebied, is er geen
zou zijn dan het aanschaffen van nieuwe
niet van. We waren echt pioniers op dat gebied.
overgang meer van vloeistof naar damp en
Nou en of! Gaan met die banaan!
technologie, inderdaad, discutabel. Maar ook
Nou moet je altijd voorzichtig zijn met claims als
worden beide eigenschappen gecombineerd.
“Hoe bedoel je?”
met het feit dat er binnen ziekenhuizen vaak
‘beter voor het milieu’, ben ik nog steeds, maar
Door druk en temperatuur te variëren,
andere afdelingen zijn die een hogere
CO2 komt wat betreft schadelijkheid niet in de
veranderen ook de oplosbaarheids-
Nou, de cokelijn, snappie?
automatiseringsprioriteit hebben dan
buurt van een stof als perchloorethyleen. By the
eigenschappen. Daar kun je dus mee spelen. In
“Goed, zullen we weer serieus gaan doen? Fijn!
pathologie.”
way, wist je dat stomen niks met stoom te
de industrie noemt men SCCO2 daarom ook wel
Bij de preparatie van weefsel draait het er om
maken heeft. Dat we dat gewoon zo genoemd
een tuneable solvent. Temperatuur, druk, het
dat er water onttrokken wordt aan het weefsel.
hebben, omdat het vriendelijker klinkt dan
kritische punt, de kooklijn. Snappie?”
Dat gebeurt door er ethanol aan toe te voegen.
Maar men ziet de voordelen van SCCO2 wel in?
‘Men is bijzonder geïnteresseerd, maar kijkt de kat uit de boom’
Niets denk ik. Alleen kan ik me voorstellen dat zoveel voordelen op een rij scepsis in de hand werkt. Zou je je niet moeten beperken tot één kernpropositie? “Grappig dat je dat zegt. Wij exposeren jaarlijks op de ECP (European Conference of Pathology). De eerste keer, in 2011 in Helsinki, hebben we ons geprofileerd op ‘milieu’. Daarna in Praag
“Jazeker! Men is bijzonder geïnteressseerd,
In de gangbare systemen wordt de ethanol er
maar kijkt de kat uit de boom: lever eerst maar
daarna uitgespoeld met xyleen. Wij doen dat
was ‘snelheid’ onze troefkaart en de laatste keer
eens het bewijs, het liefst bij een ander
dus met SCCO2. Sneller, beter, schoner, veiliger.
apparaat op zich genomen. Dat resulteerde in
van een vooraanstaande pathologe die wij hoog
ziekenhuis. Maar ondertussen boeken we wel al
Vervolgens wordt er parafine aan toegevoegd
2013 in de aanmelding van de Tispa Processor
hebben zitten. We houden de tendenzen in de
successen hoor. Wat dat betreft zitten we in de
en kan het in vliesdunne plakjes gesneden onder
bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Zo is
markt dus in de gaten. Tegelijkertijd realiseren
lift. Onlangs hadden we drie proefplaatsingen:
de microscoop gelegd worden.”
het allemaal gekomen.”
we ons dat we niet alleen vanuit het product,
Amphia in Breda en een ziekenhuis in Hannover
En dat hebben jullie bedacht?
Dus nu?
communiceren. Eenduidigheid is daarbij
om precies te zijn.”
“De credits gaan naar Erik Bleuel, een laborant
“Dus nu gaan we doorbreken. En niet alleen in
inderdaad belangrijk. Een overkoepelende quote
bij het UMCG. Hij las ooit eens een artikel over
Nederland. Onze strategie is er op gericht om
zou soelaas kunnen bieden. Zoiets als deze van
Niet slecht toch?
het gebruik van SCCO2 in de procesindustrie en
vaste voet aan de grond te krijgen in de grotere
Obama, hij is een beetje topzwaar, maar hij dekt
“En we hebben er momenteel nog vijf uitstaan.
zag mogelijkheden om die technologie toe te
Europese landen. Zoals ik al zei, eventueel in
de lading wel: “Change will not come if we wait
Proefdraaien is cruciaal. Het levert het
passen op weefselpreparatie. Dat leverde
samenwerking met een grotere organisatie, voor
for some other person or some other time. We
broodnodige bewijs en leidt regelmatig tot
dusdanig goede resultaten op dat het leidde tot
net even dat extra zetje. Wat betreft de markt,
are the ones we’ve been waiting for. We are the
aanschaf. Iets wat zeer bijdraagt aan de grotere
een samenwerking tussen het UMCG en
vooralsnog richten we ons op early adopters. En
change that we seek.” Waarbij met ‘we’ natuurlijk
waardering van ons systeem. En natuurlijk aan
Feyecon – de partij achter de SCCO2-technologie
van daaruit op de early majority. Die zijn lastig te
wij allemaal, de samenleving, wordt bedoeld.
het besluit van andere ziekenhuizen om
– om er een technisch en commercieel haalbaar
vinden, maar ze zijn er. Uiteindelijk zijn onze
Wat vind je er van?”
uiteindelijk ook over te stappen. Zoals ik al zei,
project van te maken. In 2004 zag het eerste
argumenten ijzersterk. Milieu, veiligheid, snelheid
we staan aan de vooravond van een nieuwe
gepatenteerde demo-model het daglicht. Tispa
en standaardisatie. Dat heeft niemand. Wat wil
Een kind kan de was doen.
fase in ons bestaan. Het enige wat onze grote
Medical heeft later de doorontwikkeling van het
je nog meer?”
“Als het maar met CO2 is.”
in Lissabon standaardisatie. Dat was op advies
maar ook vanuit het merk Tispa Medical moeten
alle drie verkocht. Aan het UMCG in Groningen,
signalement 01/2014
8
9
Bron: PwC
6
januari
Verruiming willekeurige afschrijving
Ondernemers die van 1 juli 2013 tot en
31 december 2013. Als wordt voldaan aan de
met 31 december 2013 hebben
voorwaarden, kan tot maximaal 50 procent van
geïnvesteerd in nieuwe bedrijfsmiddelen,
de aanschaffingsprijs willekeurig afgeschreven
kunnen tot de helft van de nieuwe
worden. Wel moet het bedrijfsmiddel vóór
bedrijfsinvesteringen afschrijven.
1 januari 2016 in gebruik zijn genomen.
Bron: FHI Technologiebelang
Bron: VNO MKB / Nu.nl
26
17
januari
februari
FHI recycling via RTA en Dusseldorp nog kostenefficiënter
Verruiming staatssteun MKB
De stichting Recycling Technologische
van RTA ruimschoots aan de wettelijke
De Europese Commissie gaat de
Apparatuur werkt per 1 januari 2014 samen
producentenverantwoordelijkheid en blijven
mogelijkheden verruimen om kleine en
Een nieuwe tijdelijke regeling voor
met inzamelaar en recycler Dusseldorp.
de kosten beperkt. Het gezamenlijk streven
middelgrote bedrijven te steunen met
willekeurige afschrijving maakt mogelijk dat
Afgelopen december bereikten beiden
is om de retourstroom voortdurend te
overheidsgeld. Daarmee wordt het voor
ondernemers hun belastingafdracht kunnen
overeenstemming over een contract
doen groeien en steeds meer opbrengst te
Europese landen makkelijker om het MKB te
verminderen. Dit levert extra ruimte om te
om de afgedankte apparatuur van 280
realiseren uit hergebruik van restmaterialen.
hulp te schieten als ze bij banken moeilijk aan
investeren ter grootte van 400 miljoen. Op
deelnemende technologiebedrijven te
Voor de lange termijn streeft RTA naar
krediet kunnen komen.
basis van de regeling kunnen ondernemers
laten inzamelen en recyclen. Dankzij deze
een kostenneutraal systeem voor haar
in de inkomsten- en vennootschapsbelasting
samenwerking voldoen de bedrijven
deelnemende bedrijven.
Brussel meent dat overheden private
willekeurig afschrijven op investeringen in
investeerders over de streep kunnen trekken
nieuwe bedrijfsmiddelen die zijn gedaan
door zelf vaker belastinggeld te steken in
in de periode van 1 juli 2013 tot en met
bijvoorbeeld startende ondernemingen. Een regering mag aandeelhouder worden van bedrijven, maar ze ook een lening of een staatsgarantie bieden. Voorwaarde is wel dat een regering niet de enige is die bijdraagt, maar ook private partijen investeren. Het Nederlandse
Bron: Rijksoverheid
kabinet heeft maatregelen aangekondigd op
14
januari
het gebied van het MKB-innovatiefonds, de
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland van start
Agentschap NL en Dienst Regelingen zijn
voor Ondernemend Nederland is één organisatie
gefuseerd sinds 1 januari 2014. De naam
ontstaan die een zeer groot aanbod van de
van de nieuwe organisatie is Rijksdienst
overheidsdiensten aanbiedt aan meer dan
voor Ondernemend Nederland, RVO.nl.
150.000 ondernemers. Ondernemers kunnen
co-financieringsfaciliteit voor business angels en de groeifaciliteit - een garantie op investeringen door participatiemaatschappijen.
Bron: PNO consultans
voortaan op één plaats terecht met betrekking De nieuwe rijksdienst stimuleert en
tot duurzaam, agrarisch, innovatief of
ondersteunt ondernemers bij duurzaam,
internationaal ondernemen.
agrarisch, innovatief en internationaal
Kort nieuws signalement 01/2014
3
februari
Europees netwerk voor Science en Technology
ondernemen. Dienst Regelingen
De dienstverlening aan de ondernemer zal
en Agentschap NL waren beide
de komende tijd verder worden verbeterd.
uitvoeringsorganisaties van het ministerie
Bijvoorbeeld door zoveel mogelijk diensten
van Economische Zaken. De rijksoverheid
digitaal aan te bieden en door een scherper
Het Europese subsidieprogramma COST
Een netwerk kan maximaal vier jaar gefinancierd
streeft naar een compacte en efficiëntere
beeld te geven van de overheidsdiensten die
-Cooperation in Science and Technology-
worden tegen een gemiddeld subsidiebedrag
rijksdienst. Met de start van de Rijksdienst
voor specifieke ondernemers interessant zijn.
brengt onderzoekers en deskundigen uit
van 130.000 euro per jaar. COST-subsidie kan
verschillende landen en uit specifieke
bijdragen aan het toegang verlenen tot nieuwe
onderzoeksgebieden met elkaar in contact.
Europese projecten en subsidieprogramma’s,
Financiering kan worden aangevraagd voor
het mede bepalen van de onderzoeksagenda,
netwerkactiviteiten om wetenschappelijk
nieuwe samenwerkingspartners leren kennen,
onderzoek te versnellen.
aanhaken bij de laatste ontwikkelingen
en moleculaire biowetenschappen;
en invloed hebben op de Europese
chemie en moleculaire wetenschappen en
Het doel van COST is versnippering van het
subsidieprogrammeringen. De activiteiten
technologieën; en materialen, natuurkunde en
Europese wetenschappelijke onderzoek tegen te
van COST strekken zich uit over negen
nanowetenschappen. Aanvragen kunnen tot en
gaan en dubbel werk te voorkomen.
domeinen, waaronder biogeneeskunde
met 28 maart 2014 worden ingediend.
10
11
Uw interdepartementale rol in het huidige kabinet is
Hoe ervaart u het lithium project in Bolivia, waarvoor u
nieuw. Hoe ligt dat in andere landen? En hoe loopt de
samen met Prins Jaime de Bourbon heeft getekend
beleidsmatige invulling?
en waar een lidbedrijf uit onze branche Laboratorium-
“Op Ierland na zijn er nog geen andere landen waar hulp
technologie, Da Vinci Europe, een belangrijke speler is?
en handel de verantwoordelijkheid is van één minister.
In het licht van het project in Bolivia welke concrete
Toch merk je dat steeds meer landen zien dat klassieke
kansen ziet u nog voor Nederland op het gebied van
ontwikkelingshulp snel aan relevantie verliest. Het begrip
technologische kennis?
ontwikkelingshulp stamt uit de jaren zestig. De wereld zag er
“Dit is inderdaad een goed voorbeeld. Er zit een enorme
toen anders uit. Nu liggen zes van de tien snelst groeiende
hoeveelheid lithium in de Boliviaanse grond, maar het land
economieën in Afrika. Die vragen zelf om een omslag van
weet die nog onvoldoende te gelde te maken. Nederland en
hulp naar handel. Natuurlijk zijn bestrijding van armoede en
Bolivia werken daarom samen om meer aan de grondstof
ongelijkheid in veel landen voorlopig nog nodig, maar steeds
te kunnen verdienen. De TU-Delft, DaVinci Laboratory
meer landen kunnen op eigen benen staan. Nederland loopt
Solutions, Boon Consultancy en BTI-Energy Innovators gaan
voorop bij het inspelen op die ontwikkeling en daar ben ik
helpen bij het opzetten van een bedrijf voor de productie van
trots op.”
lithium-batterijen met daaraan gekoppeld een geavanceerd onderzoekscentrum. Ze hebben een mooie business case.
Van hulp naar handel en Afrika als groeiregio ‘Dochter van een katholieke melkboer in Maastricht.’ Zo begint de, echt wel indrukwekkende, cv van Lianne Ploumen op Wikipedia.
Hoe werkt op dit moment de samenwerking
De verwachting is dat de vraag naar lithium-batterijen de
tussen het ministerie van BZ en EZ in het licht
komende jaren flink zal stijgen, onder meer voor gebruik
van de buitenlandse handel?
in de accu van elektrische auto’s. De goede hulprelaties
“Het was altijd al zo dat BZ en EZ intensief samenwerken om
en diverse handelsmissies over en weer monden nu uit in
onze bedrijven over de grens te helpen. Onze ambassades
een plan waar beide landen potentieel goed aan kunnen
en consulaten hebben de lokale marktkennis en het netwerk
verdienen. Zonder hulpgeld te hoeven investeren, gaan
om Nederlandse ondernemers te koppelen aan de juiste
we er voor zorgen dat de Boliviaanse bevolking meer gaat
partners. Diplomaten van BZ en attachés van EZ werken
profiteren van de natuurlijke rijkdom van het land en er is
daarbij nauw samen, met een focus op de Topsectoren.
tegelijkertijd mooie spin-off voor de Nederlandse industrie.”
Dit kabinet kiest er wel voor, mede op aandringen van het bedrijfsleven zelf, om meer dan voorgaande kabinetten
Hoe kijkt u aan tegen de positie van Nederland in de
nadruk te leggen op de nieuwe markten. In landen als
internationale handel, en met name de positie van
Ethiopië, Kenia en Birma worden de kaarten nu geschud.
de technologiebedrijven in Nederland? Wat mogen we
Die boot mogen we niet missen. We gaan met onze
de komende jaren verwachten?
handelsmissies dus vaker naar die landen toe om bedrijven
“Overal waar ik kom hoor ik waarderende geluiden over
te helpen daar voet aan de grond te krijgen. Volgende
de Nederlandse technologiebedrijven. We behoren tot de
maand staan Mozambique en Tanzania op het programma.”
koplopers. Interdisciplinaire en internationale samenwerking staan hierbij voorop. Dat is waar we goed in zijn: creatief denken in technologische totaaloplossingen en, letterlijk en figuurlijk, over grenzen heen samenwerken.
‘Creatief denken in technologische totaaloplossingen’
Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, het is een novum van Rutte II. Het zou toch deze minister moeten zijn die de internationaliseringsambitie van de Nederlandse technologiebedrijven
signalement 01/2014
en technologiebedrijven? Ziet u een specifieke rol
stimuleert en ondersteunt. Ze was in de tweede helft van 2013 inderdaad
voor die bedrijven? Wat verwacht u van Nederlandse
een paar keer opvallend aanwezig in de publiciteit rond internationale
op uw beleid?
samenwerkingsprojecten met belangrijke technologische content. Tijd om
Haagse Babbel
In hoeverre ligt er in uw beleid nadruk op technologie
haar vanuit de brancheorganisatie eens wat vragen voor te leggen.
technologiebedrijven, hoe kunnen zij het beste inspelen “Innovatieve producten en diensten zijn bepalend voor onze kansen op de wereldmarkt en daarmee voor groei en banen in Nederland. Tegelijk kan technologische innovatie een bijdrage leveren aan het oplossen van problemen in ontwikkelingslanden. Met de juiste aanpak snijdt het mes dus aan twee kanten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is cruciaal. De OESO-richtlijnen zijn het uitgangspunt en daar
tekst Kees GROENEVELD
spreek ik bedrijven waar nodig op aan.”
Dat onderscheidt ons van veel concurrerende landen, dus daar liggen kansen.”
13
‘Garantie, moet dat echt?’ Wat is garantie? Is er een wettelijke garantietermijn? Kan ik die beperken? Wat zijn mijn verplichtingen tijdens en na afloop? Wie moet wat bewijzen? Ook bij verkoop naar het buitenland? En bij verkoop via de website? Gaat de garantie opnieuw lopen na herstel? Een volledig antwoord vergt een boek,
mr. ing. F.H.G. Meijers MBA
hieronder de samenvatting, gevolgd door een advies.
advocaat / partner bij
gerechtelijk deskundige Flexadvocaten, partner van FHI www.flexadvocaten.nl
ReveNew helpt u bij het bedenken, realiseren en succesvol maken van al
Garantie is de verplichting om te leveren volgens
Voor B2B-verkoop via een website gelden geen
specificaties en gecreëerde verwachtingen,
andere voorwaarden dan bij ‘normale’ verkoop.
toezeggingen en dergelijke. Toezeggingen over
uw internetactiviteiten. Verder brengt ReveNew de kansen en de risico’s
het functioneren in combinatie met andere
Gedurende de reparatieperiode wordt de
apparatuur of in bepaalde omstandigheden,
garantieperiode opgeschort. De garantieperiode
van internetactiviteiten in beeld en realiseert internetoplossingen op maat.
applicatiegaranties, vergroten de aansprakelijk-
gaat dus niet opnieuw lopen. Indien is overeen-
heid enorm.
gekomen dat de garantie pas bij acceptatie gaat
Hierdoor behaalt u een maximaal rendement uit uw internetinvestering. U kunt ReveNew voor al uw internetactiviteiten inschakelen, zo heeft u slechts één adres op weg naar uw internetsucces. Neem vrijblijvend contact op of ga naar www.revenew.nl
lopen, dan geldt die datum als startpunt. Zijn er geen afspraken over garantie, dan moet onder Nederlands recht het geleverde blijven
Advies
werken gedurende de in alle redelijkheid te
Maak per orderregel helder wat de
verwachten levensduur. Elders in Europa bestaat
garantietermijn is. Vermelding in de offerte/
een minimum garantietermijn. Die is per land
overeenkomst is beter dan vertrouwen
anders, variërend van twee tot soms zes jaar.
op de algemene voorwaarden. Herstel of
Zorg daarom dat Nederlands recht expliciet is
vervanging dient gratis te geschieden, de
overeengekomen. Verwijzen naar de algemene
aansprakelijkheid voor overige kosten dient
voorwaarden zal niet baten bij buitenlandse
goed geregeld te zijn. Indien de voor-
opdrachtgevers.
waarden van koper van toepassing zijn, is het cruciaal om aparte afspraken over de
Een B2B-leverancier mag naar Nederlands recht
beperking van de eigen aansprakelijkheid te
de garantietermijn beperken. Indien een product
maken in de overeenkomst. Zet de beperking
defect is geleverd, dient de koper dit te bewijzen.
van aansprakelijkheid het liefst al in de offerte, bijvoorbeeld tot wat de verzekeraar uitkeert.
Gaat een product stuk binnen de garantietermijn, dan is de leverancier verplicht tot gratis herstel of
Bij levering naar het buitenland is het raadzaam
vervanging, tenzij hij kan bewijzen dat de koper
om de toepasselijkheid van Nederlands recht
het verkeerd gebruikte. De koper hoeft daar niet
expliciet overeen te komen in de overeenkomst.
beter van te worden, de leverancier hoeft geen Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Marketguide/web based marketing tools, hanteert Revenew de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.
nieuw voor oud te leveren. Een defect product van een jaar oud mag vervangen worden door een goed product van een jaar oud. Kostenverrekening voor in- en uitbouw, transport, productiestilstand of vergoeding van overige (gevolg-) schade geschiedt doorgaans conform afspraken daarover, Algemene Voorwaarden! Als daarover niets is afgesproken, dan dient de leverancier alle schade te vergoeden voor zover die aan hem toerekenbaar is.
14
15
Tech-ondernemers in Soest en Scherpenzeel
in dienst.” De namen van de grote klanten maken indruk: Moba, eiersorteermachines, Greefa, fruitsorteermachines, Priva, tuinbouwen gebouwautomatisering, Van Oord, offshore baggerindustrie, Trekwerk, theaterautomatisering en Vidigo, TV-studio-installaties. Allemaal internationaal opererende bedrijven. Het bedrijf telt ook veel kleine klanten, drieduizend (!) in totaal. Geen wonder dat de problematiek
Kamerlid Kees Verhoeven op werkbezoek bij DIS en HPS
van slecht betalingsgedrag op tafel komt. “Het grootste risico van het MKB”, noemt Van Woerden het debiteurenmanagement, zeker ook bij de overheid als klant. “Goed dat jullie dat nog
Kamerleden zijn net zulke gewone mensen als technologieondernemers. Als ze
weer eens hier op tafel leggen.” En tegen Connie van Ginkel, die zelf degene is die de klanten
elkaar ontmoeten kunnen ze zomaar samen enthousiast worden. Twee zinnen
nabelt: “Ook goed dat je hier nu bij zit om je
die de sfeer beschrijven van het werkbezoek van D66-parlementarier Kees
ervaringen met mij te delen. Ik heb me recent
Verhoeven bij de FHI-bedrijven DIS Sensors en HPS Industrial.
nog enorm geërgerd aan de laconieke reactie van Opstelten op vragen van mij hierover in de Kamer.”
In Soest, bij DIS Sensors, Dewit Industrial
grote bedrijven, waar Verhoeven in Den Haag
Ja natuurlijk, de financieringsproblematiek
Sensors, reageert Verhoeven aanvankelijk een
het kabinet kritisch op volgt. Als binnenkort uit
komt ook langs. “Laten we in elk geval
beetje verbaasd. “Oh, is dat gewoon mijnheer
de pilots in twee branches blijkt dat de wat softe
de WBSO (belastingaftrek voor speur- en
De Wit waar die naam vandaan komt. Ik
aanpak die is gekozen niet werkt, dan gaat
ontwikkelingswerk, red.) goed overeind houden.
wilde het al op zijn Engels uitspreken.” Het
hij weer de barricaden op, juist voor de
Ook de Innovatie Prestatie Contract regeling voor
verhaal komt van Pim Wieske, over de uitvinder
kleinere bedrijven.
samenwerkende MKB-bedrijven is belangrijk.”
van bijzonder robuuste naderingssensoren,
Verhoeven maakt zich er sterk voor. “Gaat ook
vijfentwintig jaar geleden. Inmiddels willen grote
helemaal niet om een groot bedrag.”
wereldwijd opererende sensorfabrikanten het
Opvallend genoeg heeft HPS wel goede
product graag onder hun eigen naam verkopen. Het gesprek gaat vervolgens even tussen Kees Verhoeven en FHI over inkoopmacht van
‘Wie op klompen blijft doet het goed’
ervaringen met MBO-stagiaires. Toch school- of persoonsafhankelijk? Wat Pieter van Woerden Kamerlid Kees Verhoeven bij DIS Sensors
van manager ondernemer te worden. “Met al je bagage en ervaring moet je toch echt alles nog leren als je een bedrijf koopt.”
Het typische D66 dossier, onderwijs, komt
komen die alle collega’s tegen zich in het harnas
“Dit is een hogere managementfunctie dan
ook langs. DIS heeft continu stagiaires aan
jaagt. Laten we in elk geval het nul-urencontract
iemand die 3.000 mensen aanstuurt bij HP,”
het werk. Op MBO-niveau heeft DIS klachten
overeind houden.”
stelt Pieter van Woerden, die een jaar geleden
over de begeleiding. Met HBO-ers gaat het
werk bezoek signalement 01/2014
Onder de indruk bij HPS Industrial
ook nog graag kwijt wil, hoe bijzonder het is om
als directeur-eigenaar het bedrijf overnam
‘Laten we het nul-urencontract overeind houden’
makkelijker. “Maar,” vertelt managing director
Als het gezelschap het bedrijf rond gaat komt
na een langdurig dienstverband bij het grote
Huyb van Kooten Niekerk, “we leren ze eerst
een complete elektronicaproductielijn voorbij;
Amerikaanse concern. “Wie op klompen blijft
communiceren. Zetten ze tussen de dames
blijkt DIS een aantal lab-achtige werkruimtes
doet het goed” heeft Van Woerden inmiddels
en daarna moeten ze presenteren.” Huyb is
in huis te hebben, voor EMC testen en voor
geleerd. “We hebben geen glimmende gevel
indertijd vanuit een groot bedrijf, Esso, bij DIS
het ontwikkelen en inbouwen van sensoren
nodig en je komt hier als je binnenstapt meteen
gekomen ondermeer om kwaliteitssystemen te
en besturingen van operatiekamerstoelen.
in de productieruimte, ook al kom je uit
implementeren, de organisatie body te geven.
Verhoeven: “Dit bedrijf geeft mij een echt gevoel
Den Haag.” De woorden zijn goed besteed
En dat is meer dan goed gelukt. Waar Van
van ondernemerschap, enthousiasme en
aan Kees Verhoeven, zelf voorheen directeur
Het enthousiasme waarmee hij er over spreekt
Kooten Niekerk nog een boodschap heeft
met elkaar aan concrete producten werken.”
van MKB Amsterdam.
steekt Kees Verhoeven inderdaad aan. “Echt
voor de politiek? “De flexibiliteit van arbeid.
Het gegeven, dat iemand uit een groot bedrijf
We hebben aan den lijve meegemaakt hoe
bij een relatief klein high tech bedrijf enthousiast
HPS werkt op basis van componenten uit Taiwan
clubs langs te gaan. Juist ook te ervaren hoe
problematisch het kan zijn om van iemand af te
kan zijn en kan bewerkstelligen dat het
aan het bouwen van klantspecifieke industriële
breed je moet opereren als ondernemer in de
internationaal meedoet, blijkt later ook aan
computers. “Ons personeelsbestand van
technologie is voor mij weer heel leerzaam.”
de orde bij het tweede werkbezoek, bij
negentien mensen is multicultureel samengesteld.
Ons parlement kan er haar voordeel mee doen
HPS Industrial in Scherpenzeel.
Natuurlijk hebben we ook iemand uit Taiwan
en wellicht zelfs de regering...
tekst kees groeneveld fotografie henk tukker, nfp
geweldig om zo bij twee ondernemende
16
17
Is er leven na fhi... We zitten in het kantoor van Van den Broek, het mooiste plekje
de politiek, een branche geeft inzicht in hoe dat werkt. Dit is
van het nieuwe glazen pand van Mediq langs de Utrechtse A2,
soms verbazingwekkend, soms fascinerend, maar soms
met uitzicht op braakliggend plangebied. Passend voor iemand
ook frustrerend.’’
die altijd in de verte kijkt, vooruit kijkt. Maar hoe kijkt hij eigenlijk terug op zijn FHI periode?
Mediq, private equity
‘’Toen ik in 1995 in het bestuur kwam van de medische branche,
Sinds zijn aftreden als voorzitter hield Van den Broek zich bezig met
dacht ik, waar ben ik terecht gekomen? Dit is snel bijgetrokken.
het verder internationaliseren van Mediq. Met zijn ‘als je ‘t doet,
Interessant hoe mensen die tegenovergestelde belangen hebben
doe het dan goed’ mentaliteit heeft hij Mediq in Amerika op de
en concurreren in de markt, samenwerken in een bestuur.
kaart gezet. Daarnaast is Mediq recent van een beursgenoteerde onderneming, eigendom geworden van private equity met eigen dynamiek. ‘’Dit haalt het potentieel uit een bedrijf, die private equity
Marcel van den Broek
‘Zoek die provocatie’
is ingeruild voor middellange termijn strategie. Waar wil je over 3-5 jaar staan en hoe ga je dat bereiken? Je moet uitgaan van vooruitgang.’’ De concurrentie was er niet blij mee dat Mediq van de beurs verdween. ‘’Dat is wel mooi, zo’n reactie van één van hen: ’vroeger wachtte ik gewoon jullie rapportage af en zei ik, zo gaat het in de markt. Nu moet ik dat zelf uitvinden of een consultant inhuren’.’’ Innovatie ondanks beleid De zorgmarkt van nu, hoe kijkt Van den Broek daar eigenlijk tegenaan? ‘’De rol van de zorgverzekeraars is dominant. Er wordt weinig tot niet gekeken naar cost of ownership, alleen naar individuele prijzen. Het level playing field is ver te zoeken. Ook de overheid baart me zorgen, er is onvoldoende stimulerend innovatiebeleid. Dit kan beter. We zijn gemiddeld 25 jaar ouder geworden in 50 jaar mede door beleid van politici en zorgverzekeraars, maar met een leidende rol van de industrie.’’
Dan moet je breder en overkoepelend kunnen denken, het belang
Innovatie ondanks beleid dus? ‘’Zeker! Als we zo doorgaan ben
van de branche of vereniging boven je bedrijfsbelang kunnen
ik bang dat Nederland gaat achter lopen. We zullen er hard aan
zetten. Natuurlijk werd er wel eens haantjesgedrag vertoond of
moeten trekken met elkaar!’’
gezeurd, maar dan dacht ik al snel: ach, leven en laten leven.’’ Intussen draait Mediq goed. Tegenwoordig behaalt het Knokken voor Nederland Maakland
Nederlandse bedrijf grofweg 50% van de omzet in Nederland
Van 2006 tot 2010 was Van den Broek voorzitter van het
en 50% in het buitenland. ‘’De komende jaren willen we verder
federatiebestuur. ‘’In die periode hebben we ons gefocust op
groeien in medische hulpmiddelen en onze posities in Europa
belangenbehartiging. Dat politieke stuk was leuk. Zowel
verder uitbouwen. Het liefst in landen waar directe levering aan
HET Instrument als de branches hebben we breed neer kunnen
patiënten mogelijk is, met zo min mogelijk tussenspelers. Dan
Marcel van den Broek. Maar toch, later in het gesprek, “Zoek die provocatie
zetten naar Den Haag en het aantal stakeholders is vergroot.
kun je de beste toegevoegde waarde leveren.’’
als FHI.” Marcel is nog steeds Executive Vice President van Mediq, was
unieke rol in belangenbehartiging, redenerend vanuit technologie.
Kromme voltje
Mijn opvolger Van Schagen is daar goed in. Onze rol was
Wil de oud-voorzitter misschien toch nog een boodschap
Nederland ‘Maakland’ breder neer te zetten en daaraan gekoppeld
meegeven? ‘’Keer niet in jezelf, maar blijf de challenge naar
technische opleidingen. Het vak techniek is sexier geworden, maar
buiten zoeken, durf te provoceren. Heb vertrouwen in jezelf en
‘’Je moet altijd vooruit blijven kijken. Natuurlijk mag je achterom kijken, maar
we moeten blijven knokken voor Nederland Maakland.’’
in je bedrijf. Soms moet je ruzie zoeken of van je stoel vallen.
alleen om van te leren.’’ Een charismatische man die nog steeds met een
Fascinerend & frustrerend
kans om de goodguy te zijn. Mooie rolverdeling. Je hebt nooit
warm hart spreekt over ‘we’ als het over FHI gaat. Is absoluut niet stil gaan
Wat betekende het voorzitterschap voor Van den Broek’s
ruzie voor het leven en uiteindelijk brengt ’t je wel ergens – je
werk bij Mediq, leverancier van medische hulp- en
wordt gehoord. Ik zeg maar zo: het is niet alleen het kromme
geneesmiddelen? ‘’Vanuit het medisch bestuur zag je duidelijk de
voltje, ofwel het laatste technische detail, maar hoe verkoop
professionalisering van de medische branche. Wat goed is voor
je het kromme voltje. Je koopt iets omdat het slim in elkaar
de branche, was goed voor Mediq. Vanuit het federatiebestuur
zit, omdat het zo makkelijk te gebruiken is. Techneuten die in
was dat het netwerk van bedrijven en het politieke netwerk.
zichzelf gekeerd raken, worden miskende genieën. Dus zoek die
Als individueel bedrijf of persoon heb je moeilijk toegang tot
provocatie, de uitdaging!’’
‘’Ik wil niet die oud-bestuurder zijn die het allemaal beter weet.” Zo is
jarenlang FHI-bestuurder, tot en met het federatievoorzitterschap. Positief ingesteld, to-the-point, met een duidelijke visie. Gezeur om niks is er niet bij.
zitten nadat hij zijn voorzitterschap vier jaar geleden overdroeg aan Eric van Schagen. Tijd om eens te kijken hoe het nu met hem gaat.
tekst Emmar Sinnige Fotografie Pieter Magielsen, NFP signalement 01/2014
‘Zowel HET Instrument als de branches breed neergezet en het aantal stakeholders vergroot’
gedachte zou voor veel bedrijven goed zijn. De korte termijn focus
Natuurlijk moet je altijd teruggaan naar je legitimiteit, wat is je
FHI’er Kees Groeneveld ging er wel eens fel in en dat gaf mij de
19
Conjunctuur
Licht herstel industrie in tweede helft 2013
Omzetontwikkelingen branches in 2013 Voedings-, genotmiddelenindustrie Elektrotechnische- en machine-industrie
In de tweede helft van 2013 nam de omzet van
kromp de omzet echter ruim 2,5 procent.
de industrie bijna 2 procent toe ten opzichte
Daarmee was het totale omzetniveau in 2013
van de tweede helft van 2012. Deze toename
bijna een half procent lager dan in 2012. De
is te danken aan een aantrekkende buiten-
binnenlandse markt bleef achter, waardoor bij
landse markt. In het eerste half jaar van 2013
de meeste branches de totale omzet afnam.
Omzet industrie
Papier- en grafischeindutrie Basismetaal-, metaalproductenindustrie Transportmiddelenindustrie Aardolie-, chemische, rubberindustrie Hout- en bouwmaterialenindustrie
130
Meubelindustrie
120
-10
110
-5
0
5
%-mutatie t.o.v. jaar eerder
10
Bron: CBS
100 90 80
1
2
3
4
1
2
2009 2010 = 100
Power Supplies Sensors - Heat exchangers
Industriële Voedingen >> >> >> >> >> >> >> >>
High Peak currents Wide temperature High reliable Green Power AC or DC input Medical approvals 5V standby options Customer-specific solutions
3
4
1
2
2010 = Binnenland
3
4
1
2011
= Buitenland
2
3
4
1
2012
2
3
Bron: CBS
= Totaal
Algehele groei zet nog niet door
Buitenlandse markt neemt toe, binnenlandse vraag blijft achter De omzet van de meeste branches liep in de min door het achterblijven van de binnenlandse vraag. In enkele industrieën is echter
In de eerste maand van 2014 maakten de
fabrikanten bemoeilijkt. Er lijkt overwegend op
een omzetstijging gesignaleerd. De omzet van
Nederlandse producenten melding van een
bestelling te worden geproduceerd. Beperkte
de voedings- en genotmiddelindustrie nam met
verbetering van de bedrijfsomstandigheden.
financieringsmogelijkheden als gevolg van de
8 procent toe, door groei op zowel de binnen-
De groei vlakte echter wel af: de NEVI Purchasing
financiële crisis lijken de groei van de industrie
landse als de buitenlandse markt. In Nederland
Managers’ Index daalde van 57.0 naar 54.8,
te beperken.’’ De werkgelegenheid daalde
werd voor ruim 6 procent meer verkocht, de bui-
het laagste niveau in drie maanden. Prof Arjan
voor de eerste keer in vijf maanden. Deson-
tenlandse omzet nam 20 procent toe.
van Weele, NEVI hoogleraar Inkoopmanage-
danks nam de hoeveelheid onvoltooid of nog
Met lagere afzetprijzen en een werkdag meer
ment TU/e: ‘’Een verklaring voor deze daling
niet uitgevoerd werk licht af. De verkoopprijzen
dan in december 2012 was in december 2013
lijkt te liggen in het feit dat industriële bedrijven
daalden eveneens voor de eerste keer in vijf
het omzetvolume per gemiddelde werkdag
te maken hebben met langere levertijden van
maanden, zij het beperkt. De inkoopprijzen
ruim 8 procent groter.
leveranciers. Deze houden (te) weinig voorraad,
stegen in januari voor de vijfde maand op rij,
hetgeen de uitlevering van eindproducten door
maar minder dan in december 2013.
De omzet van de elektrotechnische en machineindustrie steeg met ruim 2 procent op de binnen-
Verkoopprijs index
Stijging
landse markt, op de buitenlandse markt nam de
80
omzet 19 procent toe. Bij de andere branches
70
nam de omzet op de buitenlandse markt
60
eveneens toe, op de aardolie-, chemische-,
50
rubber- en kunststofproductenindustrie na.
40
De omzet in deze industrie is in december 2013 met bijna 1,5 procent afgenomen ten opzichte
30
Tel: +31(0)40-8512170 www.BMF-systemparts.com
[email protected]
4
2013
Terruggang
20 2000
2001
2002
2003
2004
50 = geen verandering met voorgaande maand
2005
2006
2007
= Seizoensgecorrigeerd
2008
2009
= Ongecorrigeerd
2010
2011
2012
2013 Bron: Nevi
van de omzet in dezelfde maand een jaar eerder. Per gemiddelde werkdag waren het verkoop- en productievolume kleiner.
20
21
Kago Electronics happy FHI-lid dankzij collectieve verzekering
“We hadden een verzekering lopen waarin een aantal uitsluitingen zaten, met name voor leveringen aan de zware industrie. Dat konden we niet hebben. En dan was er ook nog iets met een clausule leveringsvoorwaarden, maar dat kan Brian Gal van HBR Branche Verzekeringen beter uitleggen.”
Zo gezegd, zo geschreven
Gal: “In de polis werd verwezen naar de leveringsvoorwaarden waaronder wordt geleverd. Als het je dan commercieel niet lukt om onder de inkoopvoorwaarden van een klant uit te komen, dan kunnen daar weleens dingen in staan waardoor jouw verzekering onderuit gaat. Wat wij nu hebben kunnen regelen via verzekeringsmaatschappij Markel, is dat via het FHI collectief én een aantal uitsluitingen van tafel is, én er geen clausule leveringsvoorwaarden geldt.” Zijlstra vergenoegd: “En dat tegen een lagere premie.”
“Als lid van de christelijke minderheid in het Nabije Oosten, kan ik beamen dat handel, en vooral kleinschalige handel, de sleutel tot tolerantie is en de enige sleutel, naar mijn mening, tot welke vorm van tolerantie dan ook.” De in Libanon geboren hoogleraar ‘risk engineering’ en voormalig beurshandelaar, Nassim Nicholas Taleb, in zijn boek ‘Antifragiel’, eerste Nederlandse uitgave mei 2013.
‘En dat tegen een lagere premie’ “Ik moet zeggen dat Brian Gal dit geweldig heeft gedaan. Vooraf was hij heel voorzichtig in het uitspreken van verwachtingen wat er allemaal zou kunnen. Maar ik merkte wel hoe alert hij was en uiteindelijk heeft Brian meer dan 100% waargemaakt. We zaten vast
‘’When you’re on a running track and you get lost, just keep going, keep going.” Sylvia Mathews Burwell, Director of OMB, the Office of Management and Budget, het Amerikaanse Ministerie van Financiën, tijdens de Politico Event Women Rule: Marks of Leadership, 4 december 2013.
“Er is geen directe maat voor wetenschappelijke kwaliteit, noch voor wetenschappelijke impact… Bestuurders op hoog niveau varen niet op indicatoren, maar beperken zich tot strategische visies die het mogelijk maken voor onderzoekers om baanbrekend werk te verrichten.”
aan een langjarig contract, maar door wat druk te zetten is het gelukt
Professor Paul Wouters, directeur van het Centre for Science and
om dat contract op te zeggen zonder kosten. Overigens waren het
Technology Studies CWTS in Leiden, in NRC Weekend van
juist de FHI-leveringsvoorwaarden die we graag wilden gaan
zaterdag 7 december 2013.
hanteren, die op ons lijstje stonden van argumenten om lid te worden van de brancheorganisatie.” Dat FHI via HBR een collectieve verzekering voor beroeps- en productaansprakelijkheid aan lidbedrijven kan aanbieden is wel bijzonder. Een aantal jaren geleden is het na heel lang duwen en
Printplaat in golfsoldeerbad bij Kago Electronics
trekken in de verzekeringsmarkt gelukt om zo’n collectiviteit geregeld te
Professor Jan van den Berg, hoogleraar Cyber Security TU Delft en per
krijgen. Toen er vervolgens in die markt van alles ging schuiven, met
januari 2014 directeur van de Cyber Security Academy in Den Haag,
fusies en opsplitsingen, bleek het nodig te zijn om de collectiviteit over te
in het Nederlands Dagblad van vrijdag 13 december 2013, naar
brengen naar een andere maatschappij. Nu is ook dat weer gelukt. Van
aanleiding van zijn inaugurele rede.
verzekeraar Nassau, die werd overgenomen door HDI, zijn FHI en HBR nu overgestapt naar Markel. Bij deze maatschappij is de dekking en de service die er oorspronkelijk was bij Nassau, opnieuw gegarandeerd.
dekking, dankzij de FHI-HBR collectiviteiten, daar worden wij wel vrolijk van.” Aan het woord is Jouke Zijlstra, één van de twee partners die enige
Huizingalezing, vrijdag 13 december 2013.
Brian Gal HBR Branche Verzekeringen, www.hbrbranche.nl
tijd geleden elektronica-, ontwikkel- en productiebedrijf Kago Electronics
signalement 01/2014
“Zich mens tonen en willen bijdragen aan de samenleving, het zijn de nieuwe kleren van de bedrijfskeizers.” Pieter Couwenbergh, redacteur bij FD Media, in Het Financieele Dagblad, zaterdag 4 januari 2014.
overnamen. Met name wat er gebeurde met de aansprakelijkheidsverzekering
Jouke Zijlstra
is interessant en leerzaam, ook voor andere bij FHI aangesloten bedrijven.
Kago Electronics,
tekst KEES GROENEVELD fotografie martijn de boer
“De wetenschap kan het leven van een doodzieke patiënt verlengen, maar kan geen antwoord geven op de vraag waarom zijn leven moet worden gerekt.” Bas Heijne, schrijver, vertaler en essayist/columnist, in zijn
“We zijn nog niet zo gek lang lid van FHI, via de branche Industriële Elektronica. Maar veertig procent besparing op onze verzekeringspremies en een betere
“De makers van Facebook hadden nooit verwacht dat hun uitvinding nu dertig procent van het internetverkeer zou opslurpen… Eindgebruikers moeten zich leren realiseren dat op een laptop veiligheidssoftware hoort, zoals autogordels in een auto horen...”
www.kago.nl
22
23
Koninklijke technologie Dat Applikon Biotechnology één van de mooiste technologiebedrijven van Nederland is, was binnen FHI al langer bekend. Dat zulks ook in Koninklijke kring is doorgedrongen, geeft de burger moed. Heel bewust koos ons staatshoofd koning Willem Alexander er voor om persoonlijk de openingshandeling te verrichten van het nieuwe pand van Applikon Biotechnology in Delft. Het gaf FHI-directeur Kees Groeneveld de gelegenheid om hem persoonlijk, namens de branche, te complimenteren met die keuze en met die van zijn eega Maxima, die kort daarvoor het nieuwe laboratorium van Friesland Campina opende, zoals gememoreerd in de voorgaande editie van Signalement. fotografie royal press europe
signalement 01/2014
25
‘Doorwerken na pensioen, dat gaat zo maar niet’
INGENIEURS houden Nederland droog INGENIEURS zorgen voor bereikbaarheid INGENIEURS bouwen aan Nederland INGENIEURS maken de toekomst
DAG VAN DE INGENIEUR
Steeds meer mensen werken graag door na het bereiken van de georganiseerd door:
terughoudend tegenover, omdat niet altijd duidelijk is wat de arbeidsrechtelijke
te Eindhoven op 19 maart worden de Ingenieur van het Jaar en de winnaar van De Vernufteling bekendgemaakt. Met de uitreiking van deze prijzen willen het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs en NLingenieurs hun waardering tonen voor de bijdrage die ingenieurs leveren aan de maatschappij en bekendheid geven aan het werk van ingenieurs en advies- en ingenieursbureaus.
Zet techniek in de spotlight:
• Promoot de Dag van de Ingenieur via uw eigen kanalen
Als er vervolgens wordt gekozen voor een
werken, moet door werkgever en werknemer
arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, dan
gezamenlijk worden genomen. Om de arbeids-
moet rekening worden gehouden met de keten-
rechtelijke situatie die dan ontstaat goed te kunnen
regeling. Dat betekent dat binnen een periode
voorbereiden, is het zaak vóór het bereiken van de
van drie jaar niet meer dan drie achtereen-
pensioenleeftijd een beslissing te nemen.
volgende arbeidsovereenkomsten kunnen
CMS Derks Star Busmann
worden gesloten. Met het wetsvoorstel Werk en Eerst moet worden bezien of in de arbeidsover-
Zekerheid wil men deze termijn per juli 2014
eenkomst een pensioenbeding is opgenomen.
terugbrengen naar twee jaar. Na afloop van de
Als dat zo is wat staat er dan precies in dat
wettelijke termijn ontstaat van rechtswege weer
beding? Doorgaans staat er in dat de arbeids-
een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd.
overeenkomst eindigt bij 65, de pensioengerechtigde leeftijd of AOW-leeftijd, de voorheen
Als de kantonrechter of het UWV niet worden
gangbare leeftijd. Inmiddels is de pensioen-
ingeschakeld, mag er vanuit worden gegaan dat
• Open de deuren van uw bedrijf
gerechtigde leeftijd in de meeste gevallen
de arbeidsovereenkomst na de pensioenleeftijd
verhoogd naar 67 jaar en ook de AOW-leeftijd
opnieuw, of nog steeds, een arbeidsovereen-
gaat omhoog. Daardoor kan de tekst van het
komst voor onbepaalde tijd is. Die kan alleen via
pensioenbeding tot verschillende uitkomsten
de gebruikelijke weg worden beëindigd.
of instelling voor het publiek
• Breng vanaf 25 februari uw stem
uit voor de Ingenieur van het Jaar en De Vernufteling
verder worden ontplooid, vindt u op www.dagvandeingenieur.nl.
met medewerking van:
De beslissing om na de pensioenleeftijd door te
• Geef een gastles op een school
verkiezingen en de activiteiten die deze dag
live verslag van het event te Eindhoven.
advocaat
de technologiebranches. Aanleiding om eens te kijken hoe dat nu precies zit.
Het programma, de genomineerden voor de beide
Op 19 maart vindt u op deze website ook een
Mr. Tjeerd Hoekstra
gevolgen zijn. Deze maatschappelijke ontwikkeling gaat zeker niet voorbij aan
19 MAART 2014
Tijdens het main event op de High Tech Campus
pensioenleeftijd, liefst bij dezelfde ‘baas’. Bedrijven staan daar vaak
Meer informatie:
www.dagvandeingenieur.nl
leiden voor wat betreft de beëindiging van de arbeidsovereenkomst.
Een nul-urencontract of een oproepcontract zijn ook arbeidsovereenkomsten, waarvoor hetzelfde
Als de werkgever instemt met doorwerken na
geldt. Een overeenkomst van opdracht is een
de pensioenleeftijd moet er vooraf actie worden
alternatief. Daarbij moet de samenwerking
ondernomen. Doorgaans zal sprake zijn van
wezenlijk anders zijn dan de wijze waarop de
een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde
arbeidsovereenkomst van voor de pensioen-
tijd. Die kan alleen worden opgevolgd door een
leeftijd werd uitgevoerd. Is dit niet het geval, dan
arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, als de
zal de overeenkomst van opdracht gewoon als
rechter de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde
arbeidsovereenkomst worden aangemerkt met
tijd ontbindt, of als die overeenkomst wordt
bijbehorende arbeidsrechtelijke bescherming.
opgezegd met een opzegvergunning van het UWV. Het UWV verleent alleen een ontslagver-
Het is daarom cruciaal om de samenwerking
gunning als die wordt aangevraagd vanwege
ondubbelzinnig schriftelijk vast te leggen en
het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd.
toe te zien op uitvoering conform die
Is die leeftijd gepasseerd en wordt dan pas een
schriftelijke vastlegging. Dit kan juridische
opzegvergunning aangevraagd, dan zal dat
geschillen voorkomen.
verzoek worden afgewezen.
ISBN-13: 978-9089751577
26
27
MicroNano “A perfect place to bring science and industry in line with each other.” “Many thanks for organizing this great conference, and for giving me the opportunity to present some of my work.” De reacties bevestigen de reputatie van de MicroNano Conference als internationaal leidende conferentie en het succes van de negende editie. Met 88 academische en industriële sprekers uit vijftien verschillende landen, vier side events, een postconference tour en meer dan 500 conferentiedeelnemers, in december 2013, toont het evenement nog steeds groei. De succesvolle organisatoren, de FHI-brancheorganisatie MinacNed en de researchcommunity NanoNextNL, broeden nu op plannen om de MicroNanoConference nog internationaler te maken. De voorsprong die is genomen kan worden uitgebouwd.
www.micronanoconference.org signalement 01/2014
28
Column
WoTSApp, je weg vinden in de World of Science and Technology
2014 Het televisiejaar begint met Utopia. De producenten proberen de kijker haast een euforisch gevoel te geven, dat vijftien mensen laten zien hoe het moet. Het sportjaar belooft ons prachtige prestaties in voetbal en wintersport. De politiek gaat zich richten op de gemeenteraadsverkiezingen en de Europese verkiezingen. Het jaar 2014 lijkt met teksten, beelden en verslaggeving een
De inschrijvingen voor de beursvloer van de World of Science and Technology lopen zo
spannend jaar te worden.
hard, dat nu al duidelijk is dat het een echte ‘ouderwets’ grote beurs wordt, waar zoveel
Mocht u wel eens de Daily Mash lezen, thedailymash.co.uk, dan
is te zien, dat je goede wegwijzers nodig hebt. Ging dat tot voor kort met plattegronden
begrijpt u hun slogan ‘It’s news to us’ ook vrij snel. Op zondag
en dikke catalogi, nu komt er een speciale WoTSApp, een soort beurs-TomTom, en is de
19 januari wordt David Cameron zogenaamd geciteerd, dat de
gids een zoekmachine op het internet, www.instrumentengids.nl.
Daardoor ontstaan er 74.000 interessante banen, bijvoorbeeld
aarde vol met Roemenen zit en dat fracking ze weg zal spoelen. in de media en als voetballer, die nu door Roemenen worden ingevuld.
Met de WoTSApp kan straks ook worden
waar hij of zij het op had voorzien, óf houdt
gezocht op productgroepen en fabrikanten
tijd over om zich te laten verrassen op stands
De tweede alinea is uit de Daily Mash gehaald en dus geen
en via de plattegrond worden de
die vooraf niet in beeld waren. Óf er is tijd
uiting van mij. De quotes geven wel mooi aan, in welk licht
zoekresultaten meteen zichtbaar en dus
voor iets leuks, het feestje bij een bekende
actueel nieuws geplaatst kan worden. Ik zou het prachtig vinden,
ook ter plaatse tastbaar en de leverancier
leverancier op de stand danwel de gaming
aanspreekbaar.
op het Exciting Technology gedeelte van WoTS. Toch nog niet zo heel ouderwets
Met de ‘favorieten’optie is vooraf een lijst
zo’n beurs.
en route van te bezoeken stands samen
De actualiteit van Test & Measurement
te stellen. Slimme standhouders zorgen natuurlijk dat zij zodanig in de WoTSApp
Naarmate de technologie die wordt ingezet meer en meer ‘verstopt’
komen dat niemand uit hun doelgroep hen
zit in geïntegreerde hardware/software systemen, neemt de
kan missen. Wie dat allemaal heel efficiënt
relevantie van testen en meten toe. De consument die gewend is
doet, kan óf langer bij de stand rondneuzen
aan wegwerpartikelen realiseert zich dat niet, maar in de World of
om dat talent te hebben. De economische crisis van 2008 tot en met 2013 zal best luchtiger uit te leggen zijn, dan een aantal topeconomen op dit moment doet. Hetzelfde geldt voor schaliegas, NSA en dergelijke.
‘2014 lijkt met teksten, beelden en verslaggeving een spannend jaar te worden’
Technology and Science, toch een wereld van deskundigen, is dat
Industriële Cyber Security in de World of Automation
voor iedereen wel duidelijk. Logisch dus dat de bedrijven die
De economische indicatoren die FHI bijhoudt voor de branches
Test & Measurement instrumenten, systemen en diensten aanbieden,
tonen sinds 2009 een verbetering. Die positieve ontwikkeling zie je
altijd een centrale plaats hadden op HET Instrument en dus ook
eigenlijk ook terug in de AEX-grafieken, hoewel ‘we’ spreken over
straks op World of Technology & Science.
vijf jaar crisis.
Er komt een groot Test & Measurement Paviljoen met dertig
Kortom, het nieuws van alledag verdient wat meer humor en
verschillende bedrijven te staan op het World of Electronics gedeelte
vertrouwen. Natuurlijk zijn er voldoende kanttekeningen en
van de beurs. Naast high end standaard apparatuur zien bezoekers
kritische noten te plaatsen. Dat moet met een Nederlandse cultuur
straks ook specifieke oplossingen voor actuele uitdagingen.
zo blijven, maar er zijn altijd positieve kanten. Als we dit jaar
Het is raar maar waar. Nog steeds blijkt de
Security op WoTS en meer specifiek op de World
Meer informatie via Jurjen de Klerk,
noodzaak van cyber security in de industrie
of Automation weer volop aandacht krijgt, zowel
[email protected].
zwaar te worden onderschat. Zelfs in grote
op de stands als in het conferentieprogramma.
Wat die actuele uitdagingen zijn? Draadloze netwerken,
petrochemie multinationals, met uitgebreide
Eindgebruikers worden uitgenodigd om hun
met de problematiek van dekking, compatibiliteit en veiligheid.
afdelingen met experts, blijkt bij het management
ervaringen te komen delen.
Het Energienet, management van het steeds complexer wordende
van lokale plants een argeloosheid te bestaan
Control Systems leverancier
net, lokalisering van netten, de invloed van LED, oplaadpunten voor
die je de haren ten berge doen rijzen. Scada en
zijn welkom om hun
verkeer. Productbetrouwbaarheid, reliability wordt steeds
DCS, process control systems, blijken nog steeds
oplossingen naar voren te
meer een eis die voor gebruikers vanzelfsprekend is, terwijl hij
eenvoudig gehackt te kunnen worden, ten koste
brengen.
steeds minder inzicht heeft in wat daar allemaal voor nodig is,
kansen benutten. Ik kijk uit naar een jaar met uitzonderlijk nieuws.
wat de faalmechanismes kunnen zijn, van LED tot nanotechnologie.
van productie down time en erger. Absolute zekerheid zal De FHI-branche Industriële Automatisering werkt
nooit bestaan, maar
op dit onderwerp al enige jaren samen met de
onverantwoorde risico’s zijn
gebruikersorganisatie voor de procesindustrie
steeds vermijdbaar, mits
WIB. Nu er nog zo weinig voortgang blijkt te zijn
je ze kent en een aanpak
in de aanpak, is het logisch dat Industrial Cyber
beschikbaar hebt.
signalement 01/2014
bijvoorbeeld wereldkampioen willen worden, moeten we vooral
Core business voor technologen.
www.wots.nl
Paul Petersen
[email protected]
29
IE
30
31
ITER, de wondere wereld van kernfusie Industriële Elektronica
‘’Gorbatsjov en Reagan ontmoetten elkaar in de jaren ‘80 in het Höfði huis in Reykjavik. Ze wilden de kernwapenwedloop beëindigen. Eigenlijk moeten we één gemeenschappelijk dingetje doen zeiden ze tegen elkaar. Weet je wat, we doen kernfusie, dat klinkt wel goed. Toen hebben ze ITER gelanceerd. Sindsdien werkt de hele wereld samen aan één groot internationaal kernfusieproject.”
tekst emmar sinnige fotografie iter
Plasmafysicus Marco de Baar vertelt het als een
waarmee ernaar wordt gestreefd dit proces op
verhaal uit een jongensboek. De Baar werkt als
aarde te laten plaatsvinden, met behulp van
plasmafysicus van het FOM-instituut DIFFER mee
isotopen van waterstof, deuterium en tritium.
aan de ontwikkeling van ITER. Het is het ‘man op
Een fusiereactor zou tien keer meer energie
de maan’ project van deze tijd. Kost tientallen
moeten opwekken dan er in gaat. Volgens De
miljarden, heeft een politieke lading, kent een
Baar is ITER ‘een high risk, high potential’ project.
jarenlange looptijd en de uitkomst is onzeker,
‘’Kernfusie belooft zonder fossiele brandstoffen te
omdat nog lang niet alle wetenschappelijke
gebruiken, in de toekomstige energiebehoefte te
De menselijke maat als referentie
vragen zijn geformuleerd, laat staan opgelost.
kunnen voorzien, met nauwelijks enige milieulast
voor de enormiteit van ITER
aan CO2 uitstoot en radioactiviteit. High Risk wil Verschil met de space-projecten van toen
zeggen dat er nog issues zijn waarvoor nog
is dat ITER expliciet moet bijdragen aan de
niemand weet of en hoe die ingevuld
wereldvrede. Enerzijds door deelname van heel
kunnen worden.’’
controle weg is. Maar het proces is niet zo groen
systeemaanpak te ontwikkelen voor reliability,
veel verschillende landen, uit alle machtsblokken,
als een windmolen. Het gebruik van tritium zou
availability, maintainability, inspectability, RAMI
en anderzijds omdat het ‘de zon op aarde’ moet
kunnen leiden tot waterverontreiniging als er iets
van de pluggen.’’
worden, een onuitputtelijke energiebron die ons
mis gaat. Maar ook het kwijtraken van de enorm
verlost van milieuschadelijke energieopwekking. De betrokkenheid van Professor Marco de Baar bij de Radio Frequency Day die de FHI branche Industriële Elektronica op 2 april organiseert in het Huygens lab en de betrokkenheid van FHI-lidbedrijven als INCAA Computers en Dutch
hoge temperaturen van duizenden graden
Elektronicabedrijf INCAA Computers is via
Celsius is nog een serieuze issue.’’ De Baar is
verschillende opdrachtgevers, subcontractors
enthousiast maar eerlijk.
van ITER, indirect betrokken. Bart Sijbrandij, projectmanager INCAA Computers: ‘’Instituten
Bij kernfusie zijn inderdaad extreem hoge
als MIT, JET, Consorzio RFX en FOM doen
temperaturen nodig om plasma, geladen gas
vooronderzoek, ontwikkelen deelsystemen
van waterstofisotopen, te laten ontstaan. Daartoe
voor ITER. Wij leveren hen daarvoor heel
Marco de
Space bij ITER, vormen aanleiding voor een
Baar werkt als
gesprek met De Baar en met Bart Sijbrandij van
worden gigantische vacuümkamers gebouwd.
hoogwaardige elektronica, meet-, test- en
plasmafysicus
INCAA Computers.
De Baar houdt zich bezig met controlesystemen
besturingssystemen. Natuurlijk leveren we in de
What about veiligheid? ‘’Kernfusie is inherent
om het plasma in de reactor in bedwang
toekomst ook graag direct aan ITER.’’ Ze staan
van het FOM-
signalement 01/2014
’Het man op de maan project van deze tijd’
instituut DIFFER
Als lichte atoomkernen samensmelten tot
veilig. Als we het proces op gang krijgen, is het
te houden. Daarbij werkt hij samen met
al op de lijst van ITER-NL, de organisatie die
mee aan de
zwaardere, dan komt daar enorm veel energie
mogelijk dat we de controle verliezen. Maar
bedrijven. ‘’In de ITER-reactor zitten pluggen met
de Nederlandse wetenschap en industrie wil
ontwikkeling
bij vrij. Dat gebeurt bij sterren in het heelal en ook
anders dan bij kernsplitsing kan het proces
instrumenten om te meten aan plasma. Samen
stimuleren mee te gaan doen met ITER.
van ITER.
de zon is een energiebron volgens dit principe.
niet escaleren. Integendeel, het proces verloopt
met bijvoorbeeld Dutch Space en HiT, Heemskerk
ITER is het wetenschappelijke experiment
zodanig dat het aantal fusies afneemt als de
Innovative Technology, proberen we een
lees verder op pagina 33 >>
VISION & ROBOTICS
33
E-MAIL nieuwsbrief
Hoe kunnen INCAA of andere bedrijven aan
demonstration power plants, is de volgende
boord komen? De Baar: ‘’Via projectvoorstellen.
stap. Maar het is niet zo dat technologie een
Ik heb zelf een voorstel geschreven voor een
eindproduct van wetenschap is, zoals vaak
revolutionaire radiometer. Idee was dat INCAA
wordt gedacht en beweerd. Nu onderzoeken we
daarin een rol zou krijgen, maar het voorstel
hoe we de juiste plasmacondities kunnen halen,
heeft het helaas niet gehaald. Via ITER-NL
maar als we straks echte fusie gaan realiseren,
kunnen bedrijven volgen wat er gebeurt en
energie gaan produceren in de demo’s,
’Technologie is niet een product van wetenschap, het is andersom’
Neem nu een
gratis abonnement Scan de QR-code of ga naar de compleet vernieuwde website visionandrobotics.nl
waar ze eventueel in kunnen springen.’’ En via
dan pas gaan we zien hoe het plasma zich
netwerken. ‘’Ik doe mee aan de Radio Frequency
gedraagt onder die condities. Dan pas wordt
Day onder andere om mijn netwerk te verbreden
het van een project met duidelijke requirements,
en bedrijven te leren kennen waarmee ik samen
een wetenschappelijk vraaggestuurd, fysisch
na zou kunnen denken over nieuwe projecten.
georiënteerd programma. Dus technologische
Overigens krijg ikzelf af en toe de kriebels van
inspanning maakt wetenschap mogelijk. Simpel
de traagheid van de bureaucratische processen
gezegd: je hebt wetenschap, de vrouwtjes en je
van al die betrokken overheden. Ik heb enorme
hebt technologie, de mannetjes. Twee van elk,
bewondering gekregen voor bedrijven die dat
die doe je bij elkaar, dan heb je 8. Die doe je
weten vol te houden en dan uiteindelijk toch een
weer bij elkaar, dan heb je 64, snap je?
project weten te scoren.’’
Ze maken elkaar sterker.’’
In 2020 staat het eerste plasma gepland,
Het zou mooi zijn als we straks technologie van
en dan? De Baar: ‘’Het bouwen van demo’s,
meer Nederlandse bedrijven terugzien in ITER!
IA
34
‘Van mestvaalt tot biogas’ ontmoet ‘van put tot pijp’
Column
Voer voor leiders Toeval of niet, maar in vier verschillende stukken las ik onlangs over de relatie tussen voedsel en leiderschap. Ik wil u hun strekkingen en de tips daaruit niet onthouden. In het eerste artikel, gepubliceerd in het Tijdschrift voor Coaching,
Industriële automatisering
werd de snelkookpangedachte aangehaald. Hiermee bedoelt men
Joost Timmerman is bekend binnen FHI. Eerder was hij directeur van Krohne Nederland. Toen Joost als directeur
een vorm van versnelde leiderschapsontwikkeling. Vaak nodig geacht,
van Paqell in het nieuws opdook, op een foto naast Mark Rutte en Lilianne Ploumen en Indonesische
managementlagen er aan onderworpen. Het doel is dan om onder
hoogwaardigheidsbekleders, trok dat de aandacht. Korte tijd later werd een samenwerking aangekondigd tussen Paqell en de bekende ontwerper en leverancier van procesinstallaties Frames. Voldoende aanleiding om eens te
als een bedrijf voor stevige veranderingen staat. Soms worden hele extreme druk snel tot resultaten te komen. Dergelijke programma’s blijken een zeer beperkt effect te hebben. De auteurs noemen vooral het gebrek aan aansluiting tussen top en werkvloer, het niet rekening
gaan praten, niet alleen met Joost Timmerman, maar ook met Paul Mulders, business development manager bij
houden met de persoonlijkheden van de individuele managers en het
Frames. Hier zit vast business potentieel voor FHI-leden die instrumentatie leveren voor procesinstallaties…
ontbreken van voorbeeldgedrag bij de top. Ik wil er aan toevoegen dat de meeste gedragsveranderingen nooit in korte tijd tot stand kunnen worden gebracht. Kortom, het enige dat men bereikt is een enorme verspilling van tijd en geld. Tip 1: nooit doen dus.
Twee, nee eigenlijk drie, Nederlandse bedrijven blijken gezamen-
afvalwater van de gaspurificatie installatie, de ontzwaveling. ‘’Er zit
lijk internationaal furore te maken met revolutionair vernieuwende
daar een hoop olie en gas in de grond, soms is dat gas vervuild
gasproductieprocessen. De firma Paques kwam al eerder voorbij in
met zwavel. Het ‘schone’ gas begint op te raken, dus wil Indonesië
Signalement. Paques is afkomstig uit de wereld van boeren die hun
het vervuilde gas ontzwavelen om te kunnen gebruiken,’’
mest kwijt moesten. Paques loste het biologisch op, van mestvaalt
vertelt Timmerman.
tot biogas, met inzet van bacteriën, zonder te beluchten.
‘Wij blijken in Nederland 47 kilo goed voedsel, per persoon per jaar, weg te gooien’
Anaerobe processen heet dat. Bleek ook heel goed toepasbaar in
Paqell verkoopt de technologie, het basisontwerp van het proces,
allerlei industrieën die met waterige, vuile afvalstromen zitten. Er is
de gepatenteerde THIOPAQ O&G. Frames werkt dit uit tot gedetail-
Verspilling is ook het centrale woord in het tweede artikel op
bijna altijd wel gas uit te produceren en als je het water kunt
leerd design en bouwt de complete installaties. In het Midden Oosten
ManagersOnline.nl. Wij blijken in Nederland 47 kilo goed voedsel, per
hergebruiken, dan scheelt dat ook weer in de footprint.
werkten beide bedrijven al langer samen. Een enthousiaste Paul
persoon per jaar, weg te gooien. Wereldwijd gaat het om 1,3 miljard ton,
Mulders van Frames: ‘’Door de samenwerking kunnen we onze
waarvan bijna 60% in de schakels tussen retail en producent.
Samen met Shell ontwikkelde Paques een procedé om zuur gas, dat
oplossingen verbreden. De kennis en kunde blijft in de THIOPAQ O&G
En dat, terwijl voor 1 miljard mensen wereldwijd honger en een tekort
in de grond zit, maar te ‘vuil’ is om zo te gebruiken, schoon te maken.
zitten. Aan ons om dat in een goed jasje te gieten, te bepalen welke
aan drinkwater een dagelijkse realiteit is. Van ‘huishoudmanagement’
De H2S dient te worden omgezet tot vast zwavel. Het proces wordt
equipment, hardware benodigd is om een werkend systeem te bouwen.
tot global management, kan hier nog heel wat verbeterd worden.
nu vermarkt door Paqell, een joint venture van Paques en Shell. Maar
We hebben nu een efficiënte en veilige manier om heel vervelende
Gelukkig las ik in het derde stuk, een speech van CEO Paul Polman van
om een proces goed te runnen, moet je installaties slim ontwerpen
stoffen om te zetten in perfect bruikbare gassen. Zo’n veertig procent
Unilever, dat dit bedrijf al een aantal jaren inzet op duurzaamheid en
en bouwen. Dat kan het derde bedrijf, Frames, nu juist heel goed,
van de reserves in de grond is zuur gas. We kunnen dat nu op grote
het bestrijden van voedselschaarste in derdewereldlanden. Klasse!
van put tot pijpleiding, op basis van modular gebouwde systemen,
schaal gaan winnen en ontzwavelen.”
Tip 2: ga in 2014 echt voor duurzaam. Het heeft de toekomst en alle
‘skids’. Et voilà, Frames verkoopt, ontwerpt en bouwt op basis van licenties op het procedé van Paqell. Het trio kan de wijde wereld in.
beetjes helpen. Frames is ook een puur Nederlands bedrijf, in de jaren ’80 van de vorige eeuw ontstaan en gestaag gegroeid naar meer dan vier-
Het vierde stuk ging over persoonlijk leiderschap en je
Van Brazilië naar Indonesië
honderdvijftig medewerkers, met zeven buitenlandse vestigingen.
energiehuishouding. Uit ervaring weet ik dat goede voeding en
Joost Timmerman ontmoette Minister Ploumen tijdens een handels-
“Wij leveren installaties voor de ‘upstream’ olie en gas markt, voor de
beweging er geweldige effecten op hebben. Voor drukke en vermoeide
missie in Brazilië. Daar bleken op dat moment relatief weinig contrac-
eerste processtappen, die met minimale inspanningen op de locatie in
leidinggevenden is dit wellicht de beste tip die ik voor 2014 kan geven:
ten tussen Nederlandse en Braziliaanse bedrijven te kunnen worden
gebruik kunnen worden genomen. De combinatie van proceskennis en
maak er nu echt werk van.
getekend. Timmerman: ‘’Toen zei ik, binnenkort tekenen we een
kennis van hoe je een installatie bouwt en opereert, dat is de sleutel.
contract in Indonesië. Wellicht kunnen we dat tijdens de handelsmissie
Verder werken we waar nodig nauw samen met procesautomatiseer-
naar Indonesië, in Jakarta doen?” Ploumen reageerde enthousiast, ze
ders en leveranciers van analyse-apparatuur.” Ook Timmerman ziet wel
was al bekend met Paques, opende het Paques-kantoor in Brazilië.
business voor instrumentatie en control leveranciers. ”In de installaties is
‘’Toen een zware delegatie onder leiding van premier Rutte afreisde
zeker nog geen sprake van standaardisatie op bepaalde leveranciers.
naar Jakarta zijn daar wel tien contracten getekend.’’ Het Indonesische
Er valt dus nog wel te praten...”
staatsbedrijf in olie en gas, Pertamina, sloot een overeenkomst met Paqell voor de ontwikkeling van een systeem voor het zuiveren van
www.frames-group.com en www.paqell.com
Freek Rooze ISYS verkoopondersteuning
[email protected]
tekst kees groeneveld fotografie frames
signalement 01/2014
freekrooze.nl
35
LT
36
37
“Dit is echt één van de topsystemen in de wereld,” volgens Hertsens. “We zijn natuurlijk trots dat we de openbare aanbesteding hebben gewonnen, maar vooral ook dat we De Transmissie ElektronenMicroscoop in gebruik op de High Tech Campus
met het systeem vanaf minuut één betere analyseresultaten haalden dan vooraf gespecificeerd. Is toch ook te danken aan de samenwerking die we al langer hebben met de TU/e.” Kessels: “Jeol kwam het beste uit de aanbesteding op de mix van criteria, specificaties, prijs, extra’s.”
‘Logische deal voor Jeol, TU/e en Philips Innovation Services’ “Voor het onderzoek naar volgende generaties zonnecellen is het noodzakelijk organisch materiaal, polymeren of materialen zoals grafeen, te kunnen analyseren op atomaire
Top researchfaciliteit door samenwerking op samenwerking
Accelerate Micro Nano Innovation op 27 maart
schaal. Dat is niet triviaal omdat het materiaal kan modificeren onder de elektronenbundel,”
De brancheorganisatie voor Micro-
legt Kessels uit. En Hertsens, “dat betekent dat het systeem heel snel van een groot
NanoTechnologie MinacNed organiseert
oppervlak X-stralen binnen moet krijgen. Dat kan deze TEM dankzij een extra EDS
op 27 maart bij Philips Innovation Servi-
camera detector.” Philips profiteert mee. Snijkers: “Wij kunnen nu een aantal analyses
ces een speciale workshop voor bedrij-
doen die we voorheen niet konden. Bij lage spanning organische materialen analyseren,
ven die samenwerking zoeken bij de
daar is vraag naar binnen Philips.”
realisatie van micro/nanotechnologietoepassingen. Onder het motto
Het is voor de TU/e een logische deal om de TEM te plaatsen bij Philips Innovation
‘Accelerate Micro Nano Innovation’
Services. “Dankzij het Solliance samenwerkingsverband met ECN, TNO/Holst, TU/e,
wordt een aantal voorbeeldprojecten
IMEC en het Forschungszentrum Jülich nabij Aken, konden we het budget krijgen voor
gepresenteerd, is er ‘open huis’ in de
de investering. Vaste lasten voor experts die op het systeem kunnen werken, dat is voor
labs op de High Tech Campus en gaan
de TU/e veel moeilijker. Vandaar dat Philips die levert, tegen een vriendelijk tarief en de
de deelnemers met elkaar de mogelijk-
tegenprestatie dat het systeem een dag in de week beschikbaar is voor PINS.” De mensen
heden verkennen.
van Philips werken ook al jaren samen met de Universiteit. “Marcel Verheijen, een belangrijke expert bij ons, werkt ook deeltijds bij de TU/e,” vertelt Ingrid Snijkers.
Wie daar bij wil zijn kan zich melden bij het FHI-bureau, Martijn Reinhold,
[email protected].
www.minacned.nl LABORATORIUM TECHNOLOGIE
De TU Eindhoven (TU/e) nam recent een nieuwe
High Tech Campus bij FHI-MinacNedlid Philips Innovation
elektronenmicroscoop in gebruik. Niet zo heel bijzonder
Services, dat de mensen levert die door Jeol getraind
zou je zeggen. Maar ho eens even, het is wel een
zijn om het complexe systeem te kunnen bedienen.
investering van twee miljoen euro. Het geld kwam van
En wat die TEM, transmissie elektronenmicroscoop, kan,
de Provincie Noord Brabant, dankzij de verkoop van
dat is behoorlijk uniek. Hoe dat allemaal gekomen is en
energiebedrijf Essent, in het kader van het internationale
wat het oplevert, vroeg Signalement aan Bob Hertsens,
samenwerkingsverband voor zonnecelresearch Solliance.
directeur van Jeol Europe, professor Erwin Kessels
De openbare aanbesteding werd gewonnen door
van de TU/e en Ingrid Snijkers, group leader Material
FHI-lab branchelid Jeol; de apparatuur is geplaatst op de
Analysis bij Philips Innovation Services.
Nanodeeltjes met een kern van het element palladium en een schil van platinum. Opname gemaakt met Energy-Dispersive x-ray Spectroscopy, een techniek waarmee de TEM is uitgerust
Op de High Tech Campus levert bouwbedrijf Heijmans overigens binnenkort een compleet nieuw gebouwd laboratorium op voor Solliance, voor onderzoek naar dunne film technologie voor zonnecellen. Partnerbedrijven kunnen aanhaken, dat geldt ook voor degenen die onderzoek willen laten, doen op de nieuwe TEM.
tekst KEES GROENEVELD fotografie Buro Brabant
signalement 01/2014
MT
38
Made in Holland voor de wereldmarkt Sophisticated operatiestoel als product van crossover technologie en ketensamenwerking
39
medische technologie
“Dit product is letterlijk en figuurlijk voor een ‘breed’ publiek.” Mark Dorrestein van ontwikkel- en productiebedrijf Q-Tec in Soest zet het mooi neer. De mobiele operatiestoel, Baroc, die zijn bedrijf samen met de Nederlandse ketenpartners Indes Design, Dockx Medical en DIS Sensors realiseert, is speciaal ontworpen voor het opereren van obese personen, tot een gewicht van 350 kilo! Een mobiele operatiestoel die tegelijkertijd een operatietafel is, die rijdt, kantelt, op hoogte verstelbaar is, ‘benen’ onafhankelijk van elkaar kan laten bewegen, dat is niet triviaal. Doelstellingen van de chirurgen die meewerkten bij de ontwikkeling waren helder: zodanig kunnen werken dat operaties snel en efficiënt kunnen worden uitgevoerd en tegelijk het verplegend personeel ontlasten van zwaar tilwerk bij het iedere keer overhevelen van patiënten van een rijdend bed naar een operatietafel en weer terug. Signalement sprak met de samenwerkingspartners.
tekst Emmar Sinnige fotografie q-tec animatie dockx medical
Jacques Verheij van Dockx Medical nam
van de Rotero Holding, net als DIS Sensors,
complexe stoel binnen één jaar te realiseren.
het initiatief. Verheij heeft eerdere ervaring
ontwikkelaar en producent van elektronica
“Er zit vooral veel innovatie in de hardware/
met producten voor oogheelkunde. ‘’In de
en sensoren. Logisch dat daar crossovers
software ontwikkeling en in de sensoriek om
oogheelkunde was grote behoefte aan een
konden worden gemaakt, want Rotero en DIS
de stoel te laten rijden, lateraal te kunnen
operatiestoel die mobiel opereren in een
Sensors hebben samen besturingselektronica
kantelen, in hoogte te kunnen variëren en op
‘carrousel’ mogelijk maakte, een beetje volgens
met afstandsbediening gemaakt voor de luxe
werkhoogte af te stellen,’’ vertelt Dorrestein.
het ‘lopende band’ principe. Daar hebben we
beddenmarkt. En DIS sensoren worden ook veel
Wieske: ‘’We moeten natuurlijk rekening houden
toen een speciale stoel voor ontwikkeld; het
toegepast in de wereld waar zware gewichten
met de strenge medische richtlijnen. En om in
concept mogelijk gemaakt en in de markt gezet,
moeten worden verplaatst, in vorkheftrcuks en
te kunnen spelen op aansprakelijkheidsissues
met succes. De stoelen vlogen de wereld over.
liftstellingen. “Typische toepassingen waar echt
waar ziekenhuizen mee zitten, hebben
Dus dachten we, dit concept werkt vast ook voor
niks fout mag gaan, net als in het ziekenhuis,”
we in de elektronica van de stoel meteen
‘gewone’ operatietafels.’’
vertelt Pim Wieske van FHI-bedrijf DIS Sensors.
diagnostische mogelijkheden ingebouwd. Dat betekent dat alles wat er gebeurt met de stoel
‘De eerste serie is klinisch getest, chirurgen lyrisch’
wordt opgeslagen en achteraf traceerbaar is.” De eerste serie Baroc stoelen is inmiddels klinisch getest, met personen van 200 tot 250 kilo. ‘’Chirurgen waren lyrisch,’’ zegt Verheij vergenoegd. ‘’Patiënten gaan vanuit hun bed op de zaal de mobiele operatiestoel in, alle preoperatieve voorbereidingen vinden plaats
Meer specifiek herkende Verheij behoefte
Als vierde musketier is aangehaakt het
buiten de operatiekamer. In de OK wordt de
aan mobiele operatiestoelen voor mensen
Enschedese Indes Design, specialist in industrial
stoel in operatiestand gezet, de patiënt onder
met overgewicht. Om dat product te kunnen
design, ervaren vormgevers van bewegende
narcose gebracht en de chirurg kan meteen
realiseren werden partners gezocht en
apparaten voor de zorgsector. Dorrestein: ‘’Wij
beginnen met opereren.”
gevonden.
zijn behoorlijk allround, maar soms moet je
Verheij kende Q-Tec, van eerdere samenwerking
experts inhuren. Indes is een gerenommeerde
De verwachtingen zijn hoog gespannen.
partij, specialist.”
“Opschalen tot productie van grote aantallen is voor ons geen probleem,’’ zegt Dorrestein. “Maar
als mechatronicabedrijf dat onder meer
signalement 01/2014
producten maakt voor revalidatiecentra en
De bij de bedrijven al bestaande relaties met
we blijven onze filosofie trouw: zo vaak als het
ziekenhuizen, en ‘’thuis is in alles wat met
met chirurgen hielpen enorm om het pakket van
kan, alles in Nederland.”
beweging en elektronica heeft te maken,’’
eisen te definiëren voor de mobiele ‘bariatrische’,
zoals algemeen directeur Mark Dorrestein het
overgewicht gerelateerde, operatiestoel. Het
verwoordt. Q-Tec is op haar beurt onderdeel
lukte de partners om de technologisch behoorlijk
40
41
Boeken
Vergaderfaciliteiten
‘America’s Assembly Line’
Recensie
Wijziging bezoekadres FHI
Profound influence of the twentieth-century technology
Tenstoonstelling
Kees Groeneveld
Cruijffiaanse geleerdheid zet economen te kakken
De meest bekende vorm van massaproductie: de
Landgoed Leusderend waar FHI
lopende band. In 1913 ontwikkeld door Ford Motor
gevestigd is, is een openbare weg
Company voor de productie van Model Ts en
geworden. Hiermee is de straat-
sindsdien niet meer weg te denken. In ‘America’s
naam veranderd naar Leusderend.
Bij Taleb moeten allerlei maatschappelijk aanzien
Assembly Line’ onderzoekt David Nye de industri-
FHI zit dus nog steeds in hetzelfde
genietende groepen het ontgelden: medici en
ële innovatie die de Verenigde staten productief
pand, alleen is het bezoekadres
economen. Medici die met hun ingrepen meer
en rijk maakte in de twintigste eeuw. De lopende
gewijzigd van Dodeweg 6B naar
schade aanrichten dan genezing bewerken,
band inspireerde de samenleving, maar transfor-
Leusderend 12.
belemmeren dat het lichaam zichzelf herstelt en
meerde industriële arbeid; lokte stakingen uit en
sterker wordt. Economen die banken zo fragiel
dreef vakbonden op. Tijdens de oorlogen gezien
Uiteraard biedt FHI haar leden nog
maken dat het ten koste gaat van de welvaart.
als bolwerk van vrijheid en kapitalisme, rond 1980
steeds de mogelijkheid gebruik te
“Ik doe wat ik predik,” schrijft Taleb, “toen ik
door Japan bestempeld als systeem van ‘lean
maken van vergaderfaciliteiten.
waarschuwde voor de fragiliteit van het bancaire
manufacturing’. Nye beschrijft deze ontwikkeling en de opkomst van meer geauto-
Wanneer u hiervan gebruik wenst
systeem, heb ik geld gezet op de instorting
matiseerde fabrieken, met minder banen in de Amerikaanse industrie en omstreden
te maken, neem dan contact op
daarvan.” In de lijn van denken van Taleb komt
arbeidsomstandigheden in ontwikkelingslanden. Een eeuw na de baanbrekende
met het FHI bureau, Shirley van
innovatie alleen tot stand als daar noodzaak toe
innovatie van Ford, blijft de lopende band evolueren, nu naar duurzame productie.
Schaarenburg of Lola Ruler, via
is, “noodzaak is de moeder van alle uitvindingen,
(033) 456 75 07 of
[email protected] en
gemak leidt tot verval.” Het lijkt er op dat hij zich
TechnologieTrio
ISBN-13: 978-0262018715
goed thuis voelt in een cultuur die is ontstaan in
fhi.nl/vergaderfaciliteiten
het Wilde Westen.
Arjan Glas
Het boek is boeiend, een onuitputtelijke bron van wijsheden, mooie paradoxen, “als je aandacht wilt, moet je gaan fluisteren”, soms sappige metaforen, Dikke Tony en twee broers, de ene fragiele kantoorklerk met vaste baan,
om Engineer T
w w w . s t u d i o - a r t j a n . n l
het
Ik zal het maar meteen bekennen, het is mij niet
in paniek als hij zijn baan verliest en de andere
gelukt om alle 512 dichtbedrukte pagina’s te lezen.
als taxichauffeur gewend zich voortdurend uit
In 2012 landde de onderzoeksrobot Curiosity
‘Antifragiel’ heet het boek, over ‘dingen die baat
de problemen te werken. Taleb flirt voortdurend
na een reis van acht maanden en 567 mil-
hebben bij wanorde’. De auteur, Nassim Nicholas
met zijn eruditie, kennis van de Griekse en
joen kilometer op Mars, op zoek naar de
Taleb, is een bijzonder mens. Er gaan verhalen dat
Romeinse wijsgeren, ingewikkelde nieuwe
mogelijkheden van leven. Hoe levensvatbaar
hij buitengewoon provocerend, eigenwijs, arrogant
woorden, grafieken en wat dies meer zij. De
is Mars? Wat is er nodig voor het ontstaan
kan zijn, niet alleen in zijn boeken, maar ook
wetenschappelijke saus over zijn Cruijffiaanse
van leven in de ruimte? Wat zijn de verschillen
publiek, tijdens conferenties.
wijsheden lees ik als ironie. ‘Elk voordeel heb z’n
tussen Aarde en Mars? Hoe verschilt het
Zijn komaf is ook bijzonder. Geboren in Foenicië,
nadeel’ is bij Taleb “assymetrie tussen de effecten
weer bijvoorbeeld? Wat onderzoeken de
Libanon, in een rijke christelijke handelsfamilie. De
van goed en slecht.’’
wetenschappers van de Universiteit Utrecht
familie raakte door de oorlogen aldaar geruïneerd. Nassim kwam in de VS terecht, maakte er
adviseert Kamp en Dijsselbloem over de problemen in Groningen
precies op Mars? Het maakt het lezen inspannend. Daarom kreeg
nieuw fortuin als beurshandelaar en werd
ik het boek niet uit. Toch een aanrader. Je kunt
De tentoonstelling ‘Spoorzoeken op Mars’
vervolgens wetenschapper met als specialisme
er in blijven lezen. Elk gedeelte zet je aan het
leert kinderen vanaf acht jaar alles over de Curi-
‘risicomanagement’. Zijn belangrijkste boodschap
denken, ook tijdrovend. Dus wie de tijd wil doden
osity en eerdere Marsmissies. Zelfs een echt
is de omhelzing van antifragiliteit, ‘sterker door
en de geest wil scherpen… Neem niet alles voor
stukje Mars is te bewonderen! Sonnenborgh
strijd’ zeiden onze voorouders. Taleb presenteert
waar aan wat Taleb oppert. Het is zó veel, dat
daagt kids uit een superdier te bedenken dat
deze en andere Cruijffiaanse wijsheden als grote
het onmogelijk is dat hij zichzelf niet af en toe
overleeft op de Rode Planeet. Deze speur-
wetenschappelijke inzichten. Maar als hij laat zien
tegenspreekt. Boeiend.
tocht naar leven is tot stand gekomen met
hoe dergelijke voor de hand liggende open deuren
Mars-onderzoekers van Universiteit Utrecht.
in de praktijk worden genegeerd, dan heeft hij
‘Antifragiel’, Nassim Nicholas Taleb,
zeker een punt. Het leven is risico’s nemen,
uitgave Nieuwezijds,
‘Spoorzoeken op Mars’ is tot en met 1 okto-
maar nooit grotere risico’s dan je kunt opvangen.
ISBN13: 978-9057122828.
ber 2014 te bezichtigen in Sonnenborgh
Zonder risico nemen kun je grote kansen niet
signalement 01/2014
Spoorzoeken op Mars
Museum & Sterrenwacht in Utrecht.
pakken, maar grote, onverantwoorde risico’s nemen maakt je onnodig kwetsbaar, fragiel.
www.sonnenborgh.nl
42
43
AGENDA
personalia
Ledennieuws
Koning & Hartman wint FD Gazellen Award 2013
HPS Industrial breidt uit in België
Gebouw
Vermogenselektronica
Per 1 januari heeft Stichting Health
Eric van Tol is per 1 december
Automatisering
24 juni 2014
Valley een nieuwe directeur in de
benoemd tot directeur van het
laboratorium
persoon van Chris Doomernik. Tot
nieuw opgerichte Expertisecentrum
technologie
voor kort was Doomernik directeur
Big Data van Fontys Hogeschool ICT.
LabAutomation 2014
bij Thebe Kraamzorg, waar zij
Naast zijn functie bij het Expertise-
27 maart 2014
afgelopen jaren verantwoordelijk
centrum Big Data, is hij sinds
was voor de ontwikkeling van
20 september 2013 aanjager van
Technologiebedrijf Koning & Hartman is winnaar van de
HPS Industrial, specialist in industriële PC’s, breidt
diverse innovatieve concepten.
het ICT doorbraakproject Big Data
FD Gazellen Award in Noord-Holland in de categorie
uit naar België en is nu ook actief onder de
Nationale Conferentie Gebouw Automatisering 6 november 2014 Industriële Automatisering Industrial Ethernet 3 april 2014 Energy & Automation 18 juni 2014 Industriële ELEKtronica User Interface Design 1 april 2014 Sense of Contact 2 april 2014
MinacNed Hands-on Training Course Flowchemie 9 april 2014
van het Ministerie van Economische Zaken. Het kabinet
Grote Ondernemingen. Het FD reikt de Gazellen Awards
naam HPS Industrial België. Met deze naam wil
andere Stork en het Catharina Ziekenhuis.
wil met de ICT doorbraakprojecten belemmeringen in de
uit aan de drie snelst groeiende ondernemingen per
het bedrijf betere zichtbaarheid in de Belgische
ontwikkeling van ICT wegnemen.
provincie, op basis van cijfers van de Kamer van
markt bewerkstelligen. Dat is belangrijk omdat
Koophandel en onderzoeksbureau Graydon. Koning en
de vraag naar industriële PC’s in België naar
Hartman is een technische dienstverlener voor de
verwachting de komende tijd verder toeneemt,
Telecom en Industrie en behoort tot de 394 snelst
vooral in de machinebouwsector. Eveneens
groeiende bedrijven van Nederland. Het bedrijf heeft
ondersteunen ze daarmee de visie voor verdere
over de boekjaren 2010, 2011 en 2012 een omzetgroei
uitbreiding in Europa.
MicroNano 4 Future Profit
Op 1 januari trad Willem Baud aan
11 juni 2014
als voorzitter van de raad van
De Raad van Toezicht van de Tech-
Federatie
toezicht van het Utrecht Science
nische Universiteit Eindhoven heeft
FHI Federatiecongres
Park. De overige leden van de
Jan Mengelers benoemd tot voor-
16 april 2014
Raad van Toezicht zullen in de eerste
zitter van het College van Bestuur.
FHI HRM
helft van 2014 worden geworven.
Mengelers was voorzitter van de
Actualiteitenseminar
Tot 1 januari was Baud directeur van
Raad van Bestuur van TNO en volgt
van meer dan 20% laten zien en kwam daarmee in aanmerking voor de Award. Naast de
NPM Capital in Amsterdam en ver-
Arno Peels. Mengelers bekleedt
groei zijn financiële gezondheid en winstgevendheid criteria waar bedrijven die meedingen
daarnaast diverse bestuurlijke
naar een Gazellen Award op worden beoordeeld.
Nieuwe leden
Tass technology solutions verder als zelfstandige onderneming
Industriële automatisering Murrelektronik B.V. Meerpaal 1 4904 SK OOSTERHOUT
RF Technology day
30 oktober 2014
Nederland
Voor meer informatie kijk op www.fhi.nl
2 april 2014
Daarvoor vervulde ze functies als directeur HRM bij onder
vulde daarnaast een aantal bestuurlijke en toezichthoudende functies in het bedrijfsleven en de non-profitsector.
functies. Met Mengelers treedt een alumnus aan als collegevoorzitter; hij studeerde in 1979 af aan de TU/e als ingenieur werktuigbouwkunde. Ron van den Oetelaar is de nieuwe general manager van Bosch Rexroth Benelux, specialist
3 oktober 2014 30 september t/m I www.wots.nl ht ec Jaarbeurs Utr
in aandrijf- en besturingstechniek.
Tass technology solutions zal niet langer deel uitmaken van
Cis Marring (Chief Financial Officer), Jos Keurentjes
Na zijn afstuderen kwam hij al bij
Total Specific Solutions, maar als zelfstandige onderneming
(Chief Scientific Officer) en Wim Nagtegaal (Chief Operations
Bosch Rexroth Benelux in dienst,
verder gaan. Het management van Tass in Nederland en België
Officer) zijn bij de Koninklijk Besluit voorgedragen voor
waar hij in 2013 benoemd werd tot
heeft gezocht hoe zij het beste kan aansluiten bij de Europese
benoeming tot lid van de raad van bestuur van TNO
vice-pesident Global Sales Marine
Vertical Market Software, VMS, platformambitie van de moeder-
per 1 februari. Marring was afgelopen oktober al benoemd
& Offshore Technology. Als general manager behoudt Van
als ad interim directeur Finance & Facilities bij TNO.
den Oetelaar verantwoordelijkheid voor Global Sales Marine
Internationale beurzen en congressen
Keurentjes vervulde hiervoor de functie van Corporate
& Offshore Technology.
Laborama www.laborama.be Groot-Bijgaarden (B)
San Francisco (USA)
Afval- en saniteringsbedrijf Dusseldorp Groep heeft Mark
Evaluatiecommissie Wet Inlichtingen Veiligheidsdiensten
Holm benoemd tot business-
Semicon West
2002 en wordt tevens voorzitter van de Raad voor het
unit-directeur. Holm is binnen de
www.semiconwest.org
Defensieonderzoek binnen TNO.
groepsdirectie eindverantwoordelijk
bedrijven en kan weinig profijt realiseren uit het VMS-platform. Gezien de koers die Tass richting ‘connected devices’ ofwel ‘internet of things’ vaart, wordt de stap gezet om Tass los van TSS zijn doelen te laten verwezenlijken en als onafhankelijke maatschappij te fungeren.
en Recycling
Heijmans neemt Brinck Groep over
Invensys overgenomen door Schneider Electric
quest for the future within the
Pieter Waasdorp is met ingang
Heijmans neemt Brinck Groep BV uit Zeewolde
Het Schneider Electric concern neemt voor
Praag (CZ)
future’ gegeven, als onderdeel van
van 20 januari benoemd tot
over om haar marktpositie te versterken in de
een kleine vier miljard euro het complete
7 t/m 12 september 2014
de Euregional Conference of App-
directeur Ondernemerschap bij het
levering, montage, service en onderhoud van
aandelenpakket van de Britse industriële
lied Nanotechnology 2014. Luthe
directoraat-generaal Bedrijsleven
slimme gas, elektra-, water- en warmtemeters.
automatiseerder Invensys over. Door de
werkt als lector Nanotechnology bij
en Innovatie. Hij neemt deze functie
Brinck Groep is een leverancier van deze meters
overname kan het concern een bredere
en verzorgt ook de montage en het onderhoud.
range aan systemen en services bieden in
Brinck Groep bedient klanten als Vitens en
industriële automatisering en geavanceerde
Analytica
International Microscopy
www.analytica.de
Congress
München (D)
www.imc2014.com
1 t/m 4 april 2014
www.hannovermesse.de
MicroTAS 2014
Hannover (D)
www.microtas2014.org
World Congress on
Director Technology and Open Innovation bij AkzoNobel en een carrière bij Defensie in 2013 aangesteld als lid van de
8 t/m 10 juli 2014
7 t/m 11 april 2014
embedded software ontwikkelaar een dienstverleningspakket en marktbenadering die sterk verschilt van de overige TSS-
was parttime hoogleraar bij de TU/e. Wim Nagtegaal is na
20 & 21 maart 2014
Hannover Messe
maatschappij Total Specific Solutions, TSS. Tass kent als
San Antonio (USA)
voor Dusseldorp Inzameling Op 16 januari heeft Gregor Luthe zijn inaugurele rede ‘Destination: Nanotechnology - A size powered
sinds september 2013 waar en was
de Saxion Hogeschool.
sinds 2012 plaatsvervangend
26 t/m 30 oktober 2014
directeur Ondernemerschap.
Industrial Biotechnology
Medica
Liander. De bundeling van krachten sluit aan op
software- en energie-oplossingen. Door de
www.bio.org/events/confe-
www.medica.de
de ambitie van Heijmans om zich in de civiele
overname worden de jaarlijkse inkomsten
rences/world-congress
Düsseldorf (D)
markt te ontwikkelen tot service provider en
naar verwachting verhoogd van 24% naar
Philadelphia (USA)
12 t/m 15 november 2014
klanten zo te kunnen ontzorgen van ontwerp,
40%. Vanaf 2016 wordt een jaarlijkse
realisatie tot service en onderhoud. De overname
kostenbesparing van circa 140 miljoen euro
sluit daarnaast aan op de marktontwikkeling naar
verwacht en vanaf 2018 verhoogt de
Amsterdam. Voor zijn aanstelling bij FHI was hij projectmanager van diverse internationale voetbal-
decentrale energieopwekking en de ontwikkeling
jaarlijkse omzet naar verwachting met 400
toernooien bij Euro-Sportring.
van smart grids.
miljoen euro.
12 t/m 15 mei 2014
Pollutec
Lasys
www.pollutec.com
www.lasys-messe.de
Lyon (FR)
Stuttgart (D)
2 t/m 5 december 2014
24 t/m 26 juni 2014
signalement 01/2014
Nieuw bij FHI Per 25 november 2013 is Marc Berkouwer bij FHI in dienst gekomen als projectmanager Beurzen & Relatiebeheer. Als opvolger van Inge van der Zwaag houdt hij zich intensief bezig met o.a. de beurs World of Technology & Science. Marc studeerde Hotel & Eventmanagement aan de Hogeschool TIO
Automatie B.V. Postbus 2696 3800 GE AMERSFOORT Alewijnse Industrie B.V Postbus 6982 6503 GL NIJMEGEN Industriële elektronica Dog Back Design Solutions B.V. Nieuw Amsterdamsestraat 40 7814 VA EMMEN Racktivity Antwerpsesteenweg 19 9080 LOCHRISTI (B) Gepro Electronics B.V. Scherpenzeelseweg 94 3771 MD BARNEVELD Binder Nederland B.V. Postbus 3118 2130 KC HOOFDDORP Aspider Solutions M2M Postbus 12 3465 ZG DRIEBRUGGEN Laboratoriumtechnologie Vos Instrumenten B.V. Postbus 2090 5300 CB ZALTBOMMEL Hycult Biotechnology B.V. Postbus 30 5400 AA UDEN Medische technologie Klinerva B.V. Trapgans 5 1244 RL ANKEVEEN Heijneman Medical B.V. Postbus 190 1110 AD DIEMEN Gebouw Automatisering DWA B.V. Postbus 274 2410 AG BODEGRAVEN
resultaat telt
bureau voor effectieve campagnes
www.muntz.nl
