signalement
Periodiek branchemagazine / FHI. federatie van technologiebranches / FEBRUARI 2013, JAARGANG 22
1
‘Licht bepaalt en inspireert ons hele leven’ Benno Oderkerk Avantes haagse babbel
Agnes Mulder Doedijns
Steeds meer Hollandse glorie LABORATORIUM TECHNOLOGIE
Investeren in laboratoriumonderwijs
40 Microbiologielabs op zoek naar nieuwe technologie
34
Redactioneel
3
Interview Benno Oderkerk 4 Kort nieuws 8 Haagse Babbel Agnes Mulder 10 Exclusieve distributie 12 Elemental Mapping 14 Is er leven na... 16 MicroNano Conference 18
16
Conjunctuur 21 Dag van de ingenieur 23 Beurs preview E&A 24 High-end gebouw 26 Hollandse glorie 28
24
Breeam-nl certificaat
31
HLO en Interscience 32 Microbiologielabs 34 Medische Technologie 37 Boeken/Tentoonstelling 40
inhoud
26
Personalia/Agenda 42 Ledennieuws 43
Redactioneel
publicaties Eerdere uitgaven van Signalement
Goede voornemens
zijn terug te vinden op www.fhi.nl Het is prachtig. In de eerste maand van het nieuwe jaar 2013 lijkt het of velen het licht hebben gezien. Alle focus is opeens op de arbeidsmarkt, opleiding en scholing van technici en technologen. Het techniekpact en de publiciteit daaromheen, dat zou je als zwartkijker nog kunnen duiden als ‘meer van hetzelfde’ dat eerder ook niet heeft gewerkt, Redactie
te veel topdown.
Bureau FHI Daan Groeneveld
Maar de berichtgeving van de ROC’s Zadkine en Albeda in Rotterdam
Kees Groeneveld
en van Doekle Terpstra van hogeschool InHolland, dat zijn echt serieuze
Paul van Nieuwenburg, MUNTZ
nieuwe goede voornemens. Fuseren en opdelen naar vakscholen, precies waar we het in september tijdens HET Instrument met Doekle en
Redactieadres
met het Albeda College over hebben gehad. Het goede voorbeeld van
Postbus 366, 3830 AK LEUSDEN
STC Brielle en de testimonials van studenten hadden we bij de hand en
Telefoon: (033) 465 75 07
de druk kwam vanuit de zaal. Zou het dan toch gewerkt hebben?
Fax: (033) 461 66 38 Internet: www.fhi.nl E-mail:
[email protected]
‘Elke herverkaveling is moeilijk’
Advertentieverkoop www.muntz.nl
Natuurlijk is er meteen tegengas. Zo werkt dat nu eenmaal in onze
Telefoon (033) 450 20 20
inerte polder, met kaarsrechte sloten en akkers. Elke herverkaveling is moeilijk, een aardverschuiving vrijwel onmogelijk, tenzij de dijken op
Vormgeving
breken staan.
MUNTZ Zou het bij goede voornemens blijven? Brabant doet een duit in het Cartoon
zakje. De beloftes van ASML aan Intel en Samsung zetten zoveel druk
Studio Artjan
dat er wel iets moet gebeuren, desnoods met ingehuurde buitenlanders. Laten we onze zegeningen tellen. Lees het elders in deze editie van
Druk
Signalement. De instroom in de laboratorium opleiding in Leiden
Drukkerij Van de Ridder
groeit weer! We moeten het hebben van de bottom up benadering. Instroom van studenten en decentrale opleidingen die aansluiten bij de
Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is
arbeidsmarktvraag. Is ook veel goedkoper, minder duur, dan piramidaal
nagestreefd, kan voor eventuele (druk)fouten
georganiseerde scholen met gouden toppen. De wal keert het schip
en onvolledigheden niet worden ingestaan
als er geen geld meer is, dus is er hoop dat de goede voornemens
en aanvaarden de auteurs, redactie en het
ergens toe gaan leiden. Als FHI staan we gesteld om waar we kunnen
bureau van FHI geen aansprakelijkheid.
te duwen en te trekken.
colofon
kees groeneveld
[email protected]
3
4 interview
Benno Oderkerk:
“Niets brengt zo veel aan het licht als licht”
signalement 01/2013
5
Het is 21 december. En er hangt een dichte mist. Hadden die Maya’s nog verteld waar de wereld zou beginnen te vergaan? Hier op de A1 misschien, halverwege Amersfoort en Apeldoorn? Ik zie ‘m in ieder geval niet meer. Sterker nog, ik zie niks. Gelukkig ben ik op weg naar Benno Oderkerk, CEO van Avantes, een bedrijf waar altijd het licht schijnt. Oké, als ik voorzichtig rijd overleef ik het wel…
tekst paul van nieuwenburg fotografie leo de jong
Licht. Of je het nu vanuit religieus of seculier
Oke, ik zeg Shine Silently, dan zeg
standpunt beziet, iedereen is het er wel over
jij?
eens dat licht alles bepalend is. En niet alleen
“300 Terahertz.”
voor het leven op aarde. Denk maar aan kunst en cultuur. Top-tien lijstjes van populaire songs
Je had ook Nils Lofgren kunnen
en gelauwerde films waarin licht een hoofdrol
zeggen.
speelt, zijn gemakkelijk te maken. En wat te
“Had gekund, maar 300 Terahertz is de
denken van de wetenschap. Alles is energie,
frequentie van een zacht spaarlampje. Dat ligt
alles is golflengte, zo heeft René Dijkstra van
zo’n beetje midden in het gebied waarop de
DARE mij eens heel nadrukkelijk en vooral
spectroscopie haar aandacht richt, zo tussen de
nogal intimiderend uitgelegd. Een klein gebied
200 nanometer en 2,5 micrometer, het gebied
Benno Oderkerk studeerde
daarbinnen definiëren we als licht. En in een
dat zich uitstrekt van ultra-violet tot infrarood. Om
Elektrotechniek en Biomedische techniek
klein gebied daar weer binnen bevindt zich
het visueel te duiden, het kleurenspectrum dat je
aan de Universiteit van Twente, deed
het speelveld van de spectroscopie. Het is het
ziet als je wit licht breekt in een prisma en dan
onderzoek aan de Universiteit van
terrein waarop Avantes naam heeft gemaakt
aan beide zijden een klein stukje verder.”
Haifa en van München en ging daar
met geavanceerde lichtmeetapparatuur en in
werken bij een bedrijf dat minisensors
achttien jaar tijd is uitgegroeid tot de nummer
Doet me denken aan die hoes van
ontwikkelde. In 1993 werd hij partner
twee van de wereld. De voorlopige nummer
Dark Side Of The Moon van Pink
van Top Sensor Systems in Nederland.
één? Een Amerikaanse multinational waarvoor
Floyd. Ik krijg daar een beetje een
In 2000 veranderde hij die naam in
Avantes – onder de toenmalige naam Top
sciencefiction-gevoel bij…
Avantes. Waarom? “Omdat het met
Sensor Systems – ooit zeer succesvol optisch-
“Misschien omdat licht niet tastbaar is, alleen
een A begint.” In 2008 is 51% van de
elektronische sensorproducten in de markt heeft
zichtbaar. En zelfs dat niet eens altijd. Science
aandelen van Avantes overgenomen
gezet en uiteindelijk als handelsmaatschappij
is het zeker, fiction absoluut niet. Met de
door het Duits beursgenoteerd bedrijf
goed was voor maar liefst 25% van de
spectrometers die wij bij Avantes ontwikkelen,
m-u-t AG, Benno Oderkerk bezit nog
omzet. Maar ja, zoals dat wel vaker gaat, de
met licht dus, kun je uitermate zuivere metingen
25,1% van de aandelen. Avantes blijft
samenwerking liep stuk. Een verschil van inzicht
verrichten voor tal van doelen.”
dan ook zelfstandig opereren om
over de te voeren marketingstrategie was de
in Nederland toegevoegde waarde
oorzaak. Dus ging Benno Oderkerk zelfstandig
Noem er eens eens paar.
in technologie te kunnen blijven
door. Wederom succesvol. En de Amerikanen?
“Lichtmeting wint enorm terrein in de medische
ontwikkelen.
Die waren ‘not amused’. Niemand wil een
wereld, onder meer bij het opsporen van tumoren
concurrent van het kaliber van Avantes.
en het analyseren van bloed door de huid heen.
Curiculum Vitae
6 interview
De kans op hart- en vaatziekten is daardoor bijvoorbeeld makkelijker en vooral sneller en accurater in te schatten dan voorheen. Ook in de landbouw zie je dat men steeds meer de voordelen van lichtmeting ontdekt. Je hangt een spectrometer aan het dak van je tractor en je ziet in no-time welke delen van de grond vruchtbaar en minder vruchtbaar zijn. Uitvoerige bodemanalyses zijn hierdoor niet meer nodig om snel en secuur in beeld te krijgen welke plekken het hoogste rendement opleveren.” Wat meten die boeren dan precies?
dan niet piekjes in het UV-gebied die wijzen op
verricht wordt bereikt het bedrijfsleven en zo
De bodem of de beplanting?
de aanwezigheid stikstofatomen. In natuurlijke
komen wij in beeld. Wereldwijd hè, 95% van
“De beplanting. Aan het chlorofyl in de bladeren
diamanten komen die wel voor, in synthetische
onze activiteiten betreft export. Onze marketing
en de biomassa kun je door middel van
diamanten niet. Voila.”
rust eigenlijk op drie pijlers. Onderzoek op universiteiten is er daar één van. Verder richten
lichtmeting nauwkeurig zien hoe gewassen zich ontwikkelen en waar je dus het beste je spruitjes
Shine on you crazy diamond! Maar
we ons op OEM-klanten, Original Equipment
kunt planten.”
al die voordelen, dat moeten
Manufacturers, fabrikanten die hun eigen
je markten maar net weten. Ik
meetsystemen ontwikkelen en waar wij
Als ik het goed begrijp zijn
bedoel, er zijn andere, meer
componenten aan leveren. Daar zijn we een
snelheid en gemak de usp’s van
gangbare meettechnieken die
soort Intel Inside zou je kunnen zeggen.
spectroscopie.
mogelijk bekender zijn en meer
“Snelheid, gemak, maar vooral ook
voor de hand liggen. Hoe bereik je
En dan is daar natuurlijk de industrie. In
nauwkeurigheid. Lichtmeting brengt namelijk veel
je markten?
die sector zijn snelheid, continuïteit en de mogelijkheid om direct in actie te komen bij afwijkingen onze belangrijkste wapens. Vooral bij procescontroles en tijdens productieprocessen is
‘Wij gaan nog meemaken dat een horloge of armband onze fysieke toestand meet’
dat nettowinst. Neem bijvoorbeeld zonnecellen, die worden tijdens de productie door middel van lichtmeting voortdurend gecheckt op afwijkingen zodat in geval van een fout meteen ingegrepen kan worden. Ook binnen raffinaderijen, waar tot dusver traditioneel voor gasmetingen wordt gekozen, is spectroscopie sterk in opmars.” Veel aandacht voor Avantes vanuit het buitenland dus. “Veel en divers. In China gebruiken ze onze
exacter dan andere methoden de aanwezigheid
“Laat ik allereerst zeggen dat de markten vooral
spectrometers bij het monitoren van gassen in
van bepaalde atomen en moleculen in beeld.
naar ons toe komen. Voor een belangrijk deel is
tunnels. Dat gebeurt door de lichtabsorptie in het
Neem bijvoorbeeld de keuring op echtheid van
dat het resultaat van onze nauwe samenwerking
UV-gebied te meten. Kunnen ze precies zien hoe
diamanten. Door middel van lichtmeting zie je al
met universiteiten. Het onderzoek dat daar
het zit met bestanddelen zoals roet. Ook daar
signalement 01/2013
7
geldt dat op het moment dat de verontreiniging
Jullie zijn behoorlijk market-
gebied – en voor ondernemen – is pas goed
te hoog is er direct ingegrepen kan worden.”
driven, nietwaar?
aangewakkerd in München, waar ik aan de
“Absoluut. Ons succes is voor een belangrijk
universiteit onderzoek deed naar pacemakers.
Als ik je zo hoor hebben oudere
deel terug te voeren op het feit dat we
Ik vond daar vervolgens een baan bij een bedrijf
meettechnieken zo langzamerhand
totaaloplossingen bieden die aansluiten bij de
dat minisensors ontwikkelde. Die dynamiek
het nakijken.
vraag uit de markt. Dat doen we eigenlijk al
vond ik dermate boeiend dat ik steeds meer
“Het is een natuurlijk proces, een evolutie,
vanaf het begin toen we naast spectrometers
met de gedachte begon te spelen om zelf te
survival of the fittest. En dat proces is nog
ook de bijhorende software en probes begonnen
gaan ondernemen. Meedoen bij dat bedrijf
lang niet ten einde. Wij gaan nog meemaken
te ontwikkelen. Ook maatschappelijke relevantie
in München was helaas niet mogelijk omdat
dat we straks, ingebouwd in een horloge of
en verantwoordelijkheid zijn voor ons belangrijke
ik geen partner was. In Nederland kreeg ik
armband, allemaal een spectroscopisch device
drijfveren. Dat zie je overal in terug. Ook in ons
die kans wel en heb die met beide handen
bij ons dragen dat permanent onze fysieke
onderkomen. Toen we voor dit pand kozen had
aangegrepen. De rest is geschiedenis. Het is
toestand meet. Dat er bij wijze van spreken bij
het een G-label. Voordat we onze intrek er in
al met al best snel gegaan met Avantes. Ik ben
je aangebeld kan worden door een medische
namen, hebben we het laten upgraden naar een
een blij mens en erg trots op wat we tot nu toe
dienst die je komt ophalen omdat je over een
A-label. Daar zijn we trots op. Net als op onze
bereikt hebben.”
half jaar een hartaanval zou kunnen krijgen.
samenwerking met de Universiteit van Leiden in een project waarmee ze de Academische
En hoe zie je de toekomst?
Je had het net over sciencefiction. Nou, niet
Jaarprijs hebben gewonnen. Dat betrof de
“Als ik het afmeet aan wat ik in het buitenland
lang meer. Het gaat maar door, alles wordt
ontwikkeling van een spectropolarimeter die je
zie, ben ik hoopvol. We zijn erg innovatief, maar
kleiner, verfijnder en beter. Door die vooruitgang
op je iPhone kunt zetten. Die app, want dat is
helaas ook wat te bescheiden. Dat moeten
en toenemende mogelijkheden zijn wij niet
het, meet het fijnstof in je omgeving en zendt
we van ons afschudden. Ik ben lid van het IOP
alleen een geduchte concurrent van andere
de gegevens meteen door naar een database.
Photonic Devices. Dat is een adviescommissie
meet- en analysetechnieken. Wat dacht je van
In mei 2013 worden 10.000 van die dingen in
binnen het Ministerie van Economische Zaken
de farmaceutische industrie? Wij kunnen nu
een Citizen Science Project verspreid zodat er
die zich bezighoudt met het stimuleren van
al op tal van gebieden efficiënter, budgetair
een mapping van heel Nederland gemaakt kan
onderzoek en technologische ontwikkeling.
aantrekkelijkere en waarschijnlijk zelfs betere
worden. Goed hè!”
Daarbinnen houd ik me specifiek bezig met het op de kaart zetten van Fotonica en onderwijs.
oplossingen bieden. Met name het feit dat lichtmetingen wel nauwkeurig en snel, maar
Hoe ben je eigenlijk in deze wereld
Want laat ik wel wezen, er is een verschraling
niet invasief zijn, wordt gezien als een groot
verzeild geraakt?
gaande. In het WO valt het nog wel mee,
voordeel. Door de medische wereld en door
“Ik heb een technologische achtergrond.
maar in het MBO en het HBO is het niet best
patiënten.”
Maar mijn enthousiasme voor dit specifieke
gesteld. Een nauwere band tussen onderwijs en bedrijfsleven is noodzakelijk. Alle partijen hebben daarin een rol. Vanuit mijn visie is die van de overheid vooral ondersteunend en faciliterend, van het bedrijfsleven stimulerend en van het onderwijs investerend.” Licht, het is eigenlijk wel een mooi ding, hè? “Muziek, film, fotografie, schilderkunst, regenbogen, kleur, alles. Licht bepaalt en inspireert ons hele leven. En wat lichtmetingen betreft, er is zóveel mogelijk, we gaan het nog allemaal beleven!”
10 Light Songs Shine on you crazy Diamond
Pink Floyd
Shine Silently
Nils Lofgren
Shine a Light
Rolling Stones
Mag het licht uit
De Dijk
Ain’t no Sunshine
Bill Whithers
The inner light
Beatles
Blinded by the Light
Manfred Mann
Let the sun shine
Hair
Shiny Happy People
REM
Ray of Light
Madonna
8
Hay Group’s wereldwijde salarisvoorspelling 2013 Voor dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt van onze Hay Group PayNet database. Daarin is beloningsinformatie van wereldwijd meer dan 14 miljoen werknemers bij 20.000 organisaties opgenomen. PayNet is een online tool die u toegang biedt tot de grootste beloningsdatabase ter wereld. (zie: www.atrium.haygroup.nl) Bron: www.atrium.haygroup.com en www.mkb.nl
20.000 organisaties wereldwijd.
AR
RG
D
3.3 IJE STE % NR 3.3 IJK % ITSL 3.2 AN % D 3% ZWE DEN GROO 3% T-BRIT TANN IË 3% SLOWAKIJE 2.9
5%
wereldwijde salarisvoorspelling 2013
%
ITALIË 2.7%
SERVIË 2.7% 2.5%
GR
0%
VS 3% DA 2. 9%
VIETNAM
W EN AL 1. SP 8% A IEK NJ 1.7 EN E % LA 1.5 ND % IER 0% LAN D
TO U
UG
8%
9.5%
LI
6.2
PO
VAE
EGY PTE JOR DA NIË ZU ID A 2% KO FRI KA EW 4% JA E I T PA SI NG N AP OR E 6%
INDIA
van gemiddeld 2,4% voor de
QATAR
SAOEDI AR ABIË 5% OMAN
7%
12.8%
Group voorziet een stijging
4% 5%
5.1%
11.2%
daarentegen snel. Hay
3.8%
7%
10.6%
Europa stijgen de salarissen
3.3%
A D RE AN KO AIL % TH SIË 5.3 LEI 6% MA EN IJN % FILIP A CHIN NESIË INDO
stijgen van de wereld. In Oost-
RT
blijken komend jaar het minst
4.5%
0
2.6% LETLAND
De salarissen in West-Europa
% .5
5
DU
ARKEN 2.5% DENEM IJK NKR 2.4% FRA D % N A 2.2 ERL D NED 2% AN L IË FIN 2% H JEC D TS AN RL E ITS ZW
I AS K UR LIE ND UB ICA REP HO TA R 6 NSE S A % O C ICA 6.8 % MIN A 6.8 DO GU % ARA 7.4 NIC INIË 8.7% ENT G R A % 24.5 UELA VENEZ 29% BAHREIN IL
CH
10
3.
5%
BU
AN
GUATEMAL A PANA MA MEX 5.5% ICO BRA 5.6 % ZIL IË EL 6% SA 6.2 L VA PE % DO R R CO U LO M BIA
NG
4%
werknemers verspreid over
OO
EM
TL
AUSTRALIË
onder veertien miljoen
HO
PO
wat Nederland en de rest van uitspraak volgt uit onderzoek
WE
LU X ES
4.8%
OR
salarisstijging in 2013. Althans,
OEKRAÏNE 10%
NO
Hay Group voorziet een lage
West-Europa betreft. Deze
9% RUSLAND 8% IJE TURK 5% IË MEN 4% R OE RIJE 4% GA N BUL 4% GE % N 3.5 LE IË LG BE
Organisatieadviesbureau
NEW ZEELAND 3%
december
CANA
10
Salarisstijgingen 2013: West-Europa scoort het laagst van de wereld
Nederlandse werknemer. Ter vergelijking: de Oekraïense werknemer gaat er in 2013 met 10% op vooruit. De structurele verhoging van de schaallonen en eindejaarsuitkering van het totale bedrijfsleven over 2013 wordt door AWVN nog lager berekend, namelijk op 1,41%. Deze berekening is gebaseerd op 40 bedrijfstakcao’s, afgesloten vanaf oktober 2012, waaronder 483.000 werknemers vallen. MKB-Nederland berekent volgens de AWVN-methode de gemiddelde stijging voor de MKB-werknemer op 1,05%.
Bron: www.pnoconsultants.com
28
december
MKB-forfait voor de Innovatiebox tot € 25.000 Op de valreep van 2012 was er goed nieuws voor innovatieve midden- en kleinbedrijven. Staatssecretaris van Financiën Weekers publiceerde een forfaitaire regeling voor de Innovatiebox. Bedrijven die, aan de hand van een patent kwekersrecht of S&O-verklaring kunnen aantonen innovatief te zijn, mogen 25% van hun winst in de Innovatiebox onderbrengen. In deze box geldt een
Kort nieuws signalement 01/2013
belastingtarief van 5% in plaats van 20 of 25%. Met de nieuwe regeling wordt de winst uit innovatie in feite bepaald als een vast bedrag, 25% van de fiscale winst, met een maximum van 25.000.
9
20
Bron: Inzake uw zaken, PWC
december
21
december
Nieuw investeringsfonds voor innovatieve bedrijven
Wet achterstallige betalingen in werking getreden
Op 11 december 2012 is de ‘implementaire richtlijn bestrijding van betalingsachterstand bij handelstransacties’ als hamerstuk door de Eerste Kamer afgedaan. Dat betekent vernieuwing van de wet, zodat de kosten van achterstallige betalingen nu worden verhaald op de wanbetaler. De nieuwe wetgeving is gebaseerd op de ‘Richtlijn Achterstallige Betaling’ van het Europese Parlement en de Raad. Deze
Snel groeiende, innovatieve bedrijven, die
richtlijn tracht de ‘schadelijke cultuur van laat
moeite hebben investeerders aan te trekken,
betalen in Europa te beëindigen’. Binnen
worden in 2013 extra ondersteund door het
de technologiebranches wordt veel schade
innovatiefonds MKB+ van het ministerie van
geleden door bedrijven die last hebben van
Economische Zaken.
slecht betalingsgedrag van hun klanten. Vooral ten opzichte van grote internationale
Naast de al bestaande innovatiekredieten en
bedrijven kan de commercieel/juridische
de SEED-regeling voor starters is er in 2013 een
positie van leveranciers wel een steuntje in
derde poot: het Fund-of-Fund, FoF. Oftewel,
de rug gebruiken. Mede dankzij Europa is
een fonds van fondsen. Bestaande fondsen
daar nu dus wat strakkere wetgeving voor in
zoals de Europese Investeringsbank, EIB, het
Nederland.
Europese Investeringsfonds, EIF, en verschillende
In het oog springende bepalingen zijn:
participatiemaatschappijen in Nederland, leveren
verhoging van de wettelijke handelsrente
hierin bijdragen. Op deze wijze is uiteindelijk
met één procentpunt; verplichting voor
€ 150 miljoen beschikbaar gesteld. Het fonds wil
overheidsinstanties om hun facturen te betalen
met dit geld een vliegwieleffect in gang zetten
binnen dertig dagen en bedrijven binnen zestig
om te stimuleren dat private financiers extra
dagen; een minimumvergoeding van 40 euro voor invorderingskosten.
risicokapitaal investeren. Zo hoopt men een veelvoud van deze 150 miljoen aan investeringen
De wetgeving treedt in werking met ingang van 16 maart 2013. De maatregelen zijn een gevolg
beschikbaar te krijgen voor innovatieve bedrijven.
van de campagne van de Europese Unie tegen achterstallige betalingen. Een brochure van de EU
Voorwaarde is dat die investeringen gericht zijn
met meer informatie, is te vinden op: www.ec.europa.eu
op innovatie, duurzaamheid of het stimuleren van regionale ontwikkeling.
Bron: www.knijff.nl
23
januari
Misleidende aanbiedingen voor imitatie-registers
Malafide bureaus sturen officieel ogende brieven waarin ze naar opdrachten dingen voor vernieuwing van merkregistraties. Deze organisaties bieden vaak aan, merken te laten opnemen in zogenaamde ‘Trade-Mark-Registers’. Sommigen zijn zo geraffineerd dat ze een kopie meesturen van een voor een merkhouder verrichte aanvraag, inschrijving of vernieuwing van één van zijn merken in de Benelux of daarbuiten. Ook met betrekking tot de registratie van domeinnamen worden merkhouders regelmatig benaderd door malafide bedrijven. Een lijst van malafide bedrijfsnamen is te vinden op http://www.knijff.nl/waarschuwing.html Ook kan men daar zelf melding doen van twijfelachtige aanbieders.
10
Een parlementariër in de overdrive Economische Zaken en Ontwikkelingssamenwerking, valt dat te combineren? Wel in de portefeuille van Agnes Mulder, sinds september 2012 Kamerlid voor het CDA. Een zeldzame combinatie is het, maar daarom ook onlogisch? Technologie bedrijven als bruggenbouwers tussen deze twee werelden die te vaak langs elkaar heen werken, zou dat niet mooi zijn? Aan gebrek aan enthousiasme bij Mulder zal het niet liggen. Agnes Mulder komt uit Drenthe, sterker nog, ze woont er zelfs nog steeds. ‘Den Haag kan wel een beetje Drenthe gebruiken!’ luidt de conclusie van haar persoonsbeschrijving op Twitter. We hebben maar niet naar de betekenis van deze opmerking gevraagd. Wel vroegen we hoe ze in de Tweede Kamer is beland.
Haagse Babbel signalement 01/2013
tekst daan GROENEVELD
11
“Op z’n Drents: waor kom ie weg? Ik ben
orders voor het Nederlandse bedrijfsleven. Niet
We spreken met Agnes Mulder
geboren en getogen in Hardenberg, heb
dat hij daar als verkoper naar toe is gegaan,
verder over:
internationale betrekkingen gestudeerd
maar in Colombia zeiden ze tegen hem: ‘Jullie
de rol van banken
in Groningen. Gewerkt als management
zijn toch zo goed in agro en water? Dat is net
“Daar is vernieuwing nodig”
trainee bij een bank. Bedrijven geholpen met
wat wij nodig hebben’. Precies twee van onze
winning van schaliegas
financieringen; overgestapt naar de Kamer van
topsectoren. Die zijn uiteindelijk ook in het
“Als technologie kan helpen om dat veilig
Koophandel als adviseur regionale economie.
samenwerkingsbeleid terecht gekomen. Begrijp
te doen, dan moeten we daar over praten”
Voordat ik in de Tweede Kamer kwam was ik
het belang van een goede samenwerking
inkoopmacht
daar vestigingsleider voor de provincie Drenthe.
tussen Economische Zaken, Buitenlandse Zaken
“Moeten we het gesprek over aangaan”
Wat het bedrijfsleven betreft; de overheid
en Ontwikkelingssamenwerking. Wat export
betalingsgedrag
moet een dienend leidende rol spelen, vind
betreft moeten de ministers die dit aangaat
“Meld mij de klachten en ik zal Kamervragen
ik. Dat is wat ik heb geleerd in die periode
goed beseffen dat zij beter deuren kunnen
stellen.”
en wat ik wil overbrengen in Den Haag. Met
openen in plaats van met geld strooien. Ik ben
dienend leiderschap bedoel ik, luisteren, aansturen, faciliteren, constructief handelen. Verantwoordelijkheden bij de ondernemer, de creatieveling laten, dat miste ik in Den Haag. De politiek moet minder wetten voorschrijven en meer toezicht houden, zodat zinnige wetten en regels nageleefd worden.
“Doorbraaktechnologie gooit de boel toch wel overhoop”
Wat is de eerste target om te schrappen?
er trots op dat onze motie is aangenomen
hoe is Het probleem van
“Dat wil ik graag samen met het bedrijfsleven
waarin de minister wordt opgeroepen geen
gevestigde belangen die
bekijken. De politiek heeft te maken met reflexen
begrotingssteun meer te geven aan landen,
vernieuwing buiten de deur
van politici om alles in regels vast te leggen. Als
maar het geld doelgerichter te besteden aan
houden op te lossen?
er in Rotterdam een leraar wordt neergestoken
projecten waar Nederlandse bedrijven een rol in
“Zo is het altijd gegaan. Maar doorbraak
moet er in een klein dorp in Drenthe een giga-
kunnen spelen.”
technologieën gooien de boel toch wel overhoop. Dat hebben we vaak genoeg gezien.
hek om het schoolplein. De zin of onzin daarvan Voor het vorige nummer van
Ik heb wel het idee dat we nu in een transitie
Signalement spraken we met
zitten als samenleving. En technologie speelt
Hoe voorkom je dat je als
Jos Paques, van Paques, die is
daar een ongelooflijk belangrijke rol bij. Op het
politicus in een verkeerde reflex
ontzettend succesvol met
wereldtoneel kun je daar het verschil maken.
schiet?
biologische waterzuivering en
Overigens ben ik voor korte lijnen, snel schakelen
“Ik haal het liefst informatie uit de praktijk. Dat
energieopwekking. Kan dat naar
van individuele bedrijven naar beleid en terug.
is ook wat ik één van de leukere dingen vind
Afrika?
En geen apart MKB-loket in de topsectoren als
aan politiek. Het contact met de mensen die
“Ja dat zou natuurlijk prachtig zijn. Als jullie dat
we al een ondernemersplein hebben. Kleine en
niet in de politiek zitten. En tegelijk zou politiek
kunnen regelen, dan ga ik graag op werkbezoek
grote bedrijven moeten als gelijkwaardig worden
ook gevoed moeten worden vanuit kennis
bij Paques. Minister Lilianne Ploumen kunnen we
gezien, hebben elkaar ook keihard nodig. Zeker
van de praktijk. Ik heb in de praktijk geleerd
dan wat ideeën aan de hand doen die zij mee
in de technologie.”
wat ondernemers bezighoudt. En ook dat
kan nemen naar Afrika.”
blijft dan buiten beeld.”
economische ketens de hele wereld overgaan. Bedrijf A staat in contact met B, B met C, en C
Wat heb je eigenlijk zelf met
weer met A, in potentie kent de hele wereld in
technologie?
elkaar. Export is het enige onderdeel van onze
“Ik ben regelmatig bij technologiebedrijven
economie die nog groeit op dit moment, dat
over de vloer geweest. Heb me met succes
vliegwiel moet blijven draaien. Daar zie ik een rol
hard gemaakt voor behoud van de Fokker
weggelegd voor de overheid in faciliterende zin.”
technologie in Hoogeveen. Ik zie het belang van de technologiebranches voor Nederland. Wat
Hoe dan?
hier gebeurt is pur sang waardecreatie. Daar
“Een concreet voorbeeld. Ik heb in mijn
mogen we trots op zijn en dat moeten we zien
portefeuille economie, innovatie, energie,
te behouden. Ik heb me in de kamer, samen met
duurzaamheid en ontwikkelingssamenwerking.
Kees Verhoeven ook ingezet voor het behoud
Hoe dat samenvalt? De vorige
van de geldstroom naar de ruimtevaartindustrie.
staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en
Technologie is als schakel in de economische
Ontwikkelingssamenwerking, Ben Knapen,
keten ontzettend belangrijk. Haal je die schakel
ging naar Colombia om daar het einde van de
weg of verwaarloos je die, dan heeft dat
ontwikkelingssamenwerking te vieren. Geen
gevolgen voor de hele economie.”
snoepreisje, want hij kwam terug met allerlei
12
Een exclusieve distributieovereenkomst mag, maar voorkomt niet alles
FHIPARTNER signalement 01/2013
tekst mr. ing. Frank Meijers MBA
13
Distributeurs willen doorgaans exclusiviteit. Dat betekent minder concurrentie, dus hogere prijzen, dus een betere marge. Maar mag dat wel binnen de Europese Unie? Exclusiviteit is inderdaad toegestaan, maar exclusiviteit blijkt niet te betekenen dat een andere partij niet hetzelfde product ook kan en mag verkopen, buiten de ditributeurs om. Een paradox die vraagt om toelichting. Wat is dat nu eigenlijk: exclusiviteit in distributie, en hoe werkt dat dan?
de facto overeenkomst
zolang de betrokken partijen niet meer dan 30%
Wanneer ontstaat na een reeks van losse
van de markt hebben op de afzetmarkt van de
leveringen een distributieovereenkomst, zelfs
distributeur en ook die van de leverancier, en
FRANK MEIJERS IS advocaat bij
wanneer die niet op papier staat? Het antwoord
wanneer er geen “hardcore” beperkingen in
Flexadvocaten, FHI-partner
dient per geval gegeven te worden. Wanneer
staan. Boven een marktaandeel van 30% kan
juridische dienstverlening
jarenlang geleverd wordt, kan de relatie met
de overeenkomst onder omstandigheden ook
de leverancier een distributierelatie worden.
toegestaan zijn, maar dat zal dan per geval
Zijn er bijvoorbeeld afspraken over jaarlijkse
beoordeeld moeten worden. Deze uitzondering
volumes? Wordt de markt uitsluitend via deze
geldt ook voor de exclusieve distributie, met
ene afnemer beleverd? Zijn er afspraken over
als voorwaarde dat de exclusiviteit uitsluitend
marketing, beurzen en dergelijke? Zelfs wanneer
de actieve verkoop betreft en niet de passieve,
de overeenkomst niet op papier staat, mag
bijvoorbeeld via internet.
de distributeur onder omstandigheden erop vertrouwen dat hij een distributieovereenkomst
Hardcore restricties
heeft. Een gevolg daarvan is dat de afspraken
Hardcore resitricties zijn zaken die partijen
niet van de ene op de andere dag kunnen
in geen geval mogen afspreken. Wat niet is
worden opgezegd.
toegestaan op een rijtje: • Het voorschrijven van verkoopprijzen. Een
Exclusiviteit
maximumprijs of vaste prijs tijdens een
Exclusiviteit hangt af van wat partijen daarover
marktintroductie of een gecoördineerde
hebben afgesproken of waarop zij wederzijds
prijsverlaging gedurende een actie van circa
mogen vertrouwen. Het kan inhouden dat met
twee tot zes weken mag wel. Een adviesprijs
uitsluiting van alle anderen in een bepaald geografisch gebied verkocht mag worden. Maar
is ook toegestaan. • De principaal mag een distributeur niet
geldt die uitsluiting ook voor de leverancier
verplichten om afnemers van buiten zijn
zelf, die bijvoorbeeld aan key accounts wil
gebied die via het internet willen kopen door
leveren? Ook kan de afbakening niet geografisch zijn, maar per klantengroep, bijvoorbeeld via
te verwijzen of zelfs te weren. • Niemand kan verplicht worden om bij
Netwerk van distributeurs Leveranciers zijn vaak aangewezen op een uitgebreid netwerk van distributeurs.
de groothandel of aan de eindklant. Ook is
passieve verkoop, zoals via internet in het
Dat zijn de (lokale) ondernemingen die
het toegestaan om de verkoop te beperken
gebied van een andere distributeur, hogere
voor eigen rekening en risico inkopen,
tot distributeurs die voldoen aan specifieke
prijzen te rekenen of om het deel van de
een eigen markt ontwikkelen, verkopen,
kwaliteitseisen. Maar met dat alles is nog niet
verkoop via het internet te beperken ten
service verlenen, garantieverplichtingen
gegarandeerd dat er geen derden in het spel
opzichte van zijn totale verkopen.
aangaan, en dergelijke. Tegelijkertijd
komen.
• Een verbod om aan bepaalde klanten te leveren is ook niet toegestaan.
Verkoop via internet
wordt het mededingingsrecht steeds actueler. De vraag die vaak opkomt is of het is toegestaan om een distributeur
Zelfs een exclusieve distributeur kan niet
niet legale distributieovereenkomst
exclusiviteit te verlenen. Het antwoord
voorkomen dat anderen de producten via het
Als blijkt dat een bepaalde
zoals in dit artikel is geformuleerd wordt
internet aanbieden in zijn gebied, of andersom.
distributieovereenkomst niet legaal is, niet
hier gepubliceerd naar aanleiding
Dat wordt gezien als passieve verkoop en
voldoet aan de wettelijke eisen, dan is de hele
van vragen tijdens de FHI workshop
daarop ziet de exclusiviteit niet.
distributieovereenkomst nietig. Dat is altijd een
“Agentuur- en Distributieovereenkomsten”
goede reden om het contract te herzien.
van november 2012.
Exclusiviteit en mededingingsrecht Distributieovereenkomsten voor een bepaald
Voor het komende programma van
gebied, markt of klantengroep zijn toegestaan
FHI-workshops, zie fhi.nl.
14
Elemental Mapping voor de desktop SEM van Phenom-World. Elemental Mapping is de eerste uitbreiding voor de Phenom proX EDS-technology. De nieuwe 2.0 Element Identification (EID) software en de introductie van Elemental Mapping is een kunststukje wat betreft het combineren van hardware integratie en dedicated software. De SEM beelden hier rechts te zien, zijn gemaakt van een meteorite sample. De twee screenshots uiterst rechts laten de Elemental Mapping analyse zien die op deze sample uitgevoerd zijn. Door de elementen in te kleuren die men in de sample vermoedt, krijgt men door middel van de analyse een hele duidelijke verdeling van de elementen binnen de sample. signalement 01/2013
15
16 interview
“Besturen is eigenlijk niks voor mij” Specialist in West-Europa op het gebied van klimaatsimulatie en klimaattesttechnieken. Dat is Hielkema Testequipment nu al geruime tijd. Directeur/eigenaar Peter Hielkema, ex-bestuurder van PLOT, weigerde een
IS ER LEVEN NA... signalement 01/2013
telefonisch interview. We moesten langs komen. Als hij ons rondleidt door zijn werkruimte blijkt waarom. Zelfs met de apparaten voor onze neus is het ingewikkeld te volgen. Unieke apparaten zijn het, dat is duidelijk. Als bestuurder van PLOT ontdekte Hielkema liever pionier te zijn dan strateeg. “Na anderhalf jaar concludeerde ik dat besturen eigenlijk niks voor mij is”. tekst Daan GROENEVELD fotografie Henk Tukker, NFP
17
PLOT, platform omgevingstechnologie; bedrijven die zich bezighouden met het testen van producten en componenten in een gesimuleerde omgeving. Hoelang blijft het werken, wat gebeurt er bij extreme omstandigheden. Dan heb je het over het in Italië testen van de Fyra-trein en daar zorgen voor sneeuw en ijs, zodat zo’n trein later
Hielkema kwam zo’n vijf jaar geleden in het bestuur
probleemloos in januari door Nederland en België rijdt. Peter Hielkema was met zijn
van PLOT, als opvolger van Ton Gijsse. Hij maakte
bedrijf nauw betrokken bij de oprichting van PLOT in 1995. Daarvoor was hij al lid
zijn vierjarige termijn niet vol. Waarom eigenlijk niet?
van de laboratoriumbranche van FHI. Waarom PLOT? “R&D mensen zijn allemaal
“Ik heb het allemaal best positief ervaren, maar ik
op zoek naar oplossingen, het is dan handig een clubje bij elkaar te hebben, een
kwam er achter dat ik liever netwerk op het niveau
netwerk van specialisten. Allicht heeft iemand een oplossing voor jouw probleem.
van de techniek dan dat ik de hele dag bezig ben
Gebruik de kennis van je kennissen. Onze club is voor negentig procent R&D,
met organiseren. Daarom is mijn bedrijf ook niet zo
nauwelijks productie”. Datzelfde kan gezegd worden van de activiteiten van Hielkema
groot. Ik had best door kunnen groeien, maar blijf
Testequipment. De core business is R&D, nieuwe toepassingen knutselen op
liever pionieren dan dat ik de hele dag met zorgen
bestaande klimaatkasten. Inspelen op de specifieke vraag van een klant. Daarnaast
om personeel rondloop”. Hielkema raakt op dreef:
levert Hielkema Testequipment standaard klimaatkasten, is er de mogelijkheid spullen
“Als je bedrijf groter wordt, worden ook de risico’s
van klanten te testen, kun je een klimaatkamer bij Hielkema huren. ’Bijverdiensten’
groter. In dit werk moet je zoveel mogelijk fouten
op vraag van de klant, ‘dienstverlenende technologie’ noemt Peter dat.
durven maken. Op het randje van verschillende toepassingsgebieden lopen, zolang het maar winstgevend blijft. En door te doen, bouw je ervaring op. Ik ben inmiddels bijna 62: laatst vroeg ik aan mezelf: waarom ben je nou expert ergens in? Nou
Peter Hielkema raakte betrokken bij de oprichting van PLOT via een majoor van Defensie,
ik heb het gewoon gedaan. En natuurlijk moet je
destijds een klant. Defensie is trouwens nog steeds klant, blijkt als we door de werkruimte
wanneer je iets doet dat niet in den blinde doen en
worden geleid waar de standaard klimaatkasten klantspecifiek worden gemaakt. “Defensie
bedenken wat voor kennis er nodig is om te doen wat
wilde een slow cooker. ‘We willen munitie net zo lang opwarmen tot het ontploft. Heb je
je wilt doen. Als je dan een fout maakt weet je dat je
daar iets voor?’ Uiteraard is het ons gelukt. Typisch voorbeeld van hoe we werken; pakken
te weinig kennis hebt opgedaan en ga je een volgende
een klimaatkast, schakelpaneel erin, programmagever erin en klaar. Hoe het werkt? De
keer nog een beetje dieper op de materie in.”
klimaatkast blaast via een slang loeihete lucht naar een box in een grote kuil met munitie, dat wordt verhit totdat het BOEF! zegt. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat de kast de lucht invliegt. Zou wel goede handel zijn. Alle thermokoppels gaan in ieder geval wel naar de knoppen en de slang is natuurlijk iedere keer pleite.”
En wat levert PLOT nu concreet op? “Contacten. Met aardige mensen. Laatst heb ik Ad Musters van Universal Science gebeld voor advies over LED-verlichting die ik graag in mijn badkamer wil. En zo gaat het ook op werkgebied. Als ik bijvoorbeeld iets nodig heb op het gebied van ruimtevaart bel ik Jan Geerse op van Dutch Space. Vermeldenswaard is de relatie met het
Je versterkt elkaar.” Hielkema is altijd op zoek naar het ‘senseo-effect’. Neem zijn
Japanse ESPEC. Hielkema Testequipment is
samenwerking met Stefan Roest. Een symbiose van elkaars kennis en spullen leverde
officieel research & technical support office
een zonnesimulator op, waarmee Roest een sterk verbeterde zonnecollector kon
Europe voor ESPEC-apparatuur. ESPEC levert
ontwikkelen. Inmiddels verkopen ze elkaars spullen.
de klimaatkasten, Hielkema prutst er aan. Booming business is nu de testequipment voor batterijen. Lithium-ion batterijen bijvoorbeeld. ‘Levensgevaarlijk spul’ dat bij opwarming waterstof vrijgeeft en uiteindelijk volgt ook hier een explosie. Bij dit materiaal kan een ontploffing maar beter voorkomen worden. Opwarming volstaat. Zodoende is
De toekomstvisie van Hielkema: “Over een week naar Nieuw-Zeeland. Ja, ik ga
er een gecertificeerd luik in de klimaatkast
voorlopig door. Oh, je wilt mijn visie weten op de algemene ontwikkelingen in de
ingebouwd dat barst bij 100 millibar. Als dat
omgevingstechnologie? Ik denk dat er kansen blijven liggen in Europa die niet opgepakt
gebeurt moet je dus de machine stoppen
worden. Praat ik over mijn eigen product; als je ziet hoeveel vraag daar naar is.
of je moet heel hard wegrennen. Om zulke
Maaktechnologie is wat we hier moeten blijven dóén.”
situaties te voorkomen zijn allerlei sensoren
Ook PLOT gaat gewoon door. En Hielkema blijft meedenken, op zijn manier. Af en toe
en alarmsystemen ingebouwd. Zo is er
vergaderen en en voordrachten geven voor CEEES, dat maakt allemaal niets uit. Het
verbinding tussen de staat van de batterijen
meest trots op zijn bestuurswerk bij PLOT klinkt Hielkema over het feit dat hij er voor
en de ingebouwde brandblusser. “Kijk, er zit
zorgde dat Erik Veninga van TNO hem opvolgde, ‘Een heel goede opvolger’.
al een barstje in het luik”, laat Hielkema zien.
18
Gentlemen, I wanted to thank you for inviting me to participate in your Micro-Nano Conference in Ede. I found the conference very well attended, with broad range of players in the field, diverse set of speakers, outstanding posters, and great opportunity to connect with people involved in the field. I must admit that your event was one of the best international conferences in micronano that I attended this year and I will certainly recommend it to all our friends to consider attending it next year. I will also be delighted to suggest other speakers for next year program. Also, thanks for setting up 1:1 meetings with local companies. I found it very effective to get to know them and identify opportunities for global joint development and financing. My sincere thanks and best wishes for all. Regards Mostafa Analoui, PhD Head of Healthcare and Life Sciences, Livingston Securities New York
signalement 01/2013
19
Zo gezegd, zo geschreven “Earlier, population is said to be a problem for India, today it seems to be a bonus”. Ratan Tata, tot voor kort ceo van het Tata-concern, India’s grootste filantroop en zakenman, op Bloomberg TV, 16 juli 2012.
“Al een paar jaar kijk ik nu en dan in andermans onderzoekskeukentjes en zie ik vooral jonge onderzoekers vastlopen in het toepasbaarheidsmoeras”. Femke Kramer, universitair docent, faculteit der letteren, Rijksuniversiteit Groningen, op haar weblog Kramer van Retorica, 4 juni 2012.
“Honderd keer 15 miljoen is meer dan één keer 1,5 miljard. Er is toegevoegde waarde in diversiteit”. Bert Jan Lommerts, algemeen directeur van Latexfalt en lid van het Topteam Chemie over de waarde van deelname van MKB in de topsector chemie, in C2W, 20 oktober 2012.
“Iets maken en daar geld voor vragen, dat heeft iets heel eerlijks”. Schrijfster en columniste Renske de Greef in Het Nieuwe Afrika, éénmalige uitgave van African Business Council en Afrika Studiecentrum, oktober 2012.
“Nu zeggen de CPB-modellen: een euro in bijvoorbeeld zorg, ontwikkelingssamenwerking en wetenschappelijk onderzoek ben je kwijt, maar een euro in een snelweg levert geld op. Het zijn voor de economen die lid zijn van de KNAW curieuze modellen”. Professor Hans Clevers, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, KNAW, in SLASH, magazine van de Technische Universiteit Eindhoven, december 2012.
“Ik heb mijn vrouw beloofd dat mijn volgende boek over liefde gaat”. Kevin Dutton, Brits psycholoog, in NRC Handelsblad van zaterdag 8 december 2012, naar aanleiding van zijn boek ‘Wisdom of Psychopaths. Uit zijn wetenschappelijk onderzoek trok Dutton de conclusie dat de meeste psychopaten voorkomen onder ceo’s, gevolgd door juristen.
“Gek dat de westerse media immuun lijken voor de nieuwe partijvoorzitter in Peking; binnenkort toch echt de machtigste man ter wereld”. Geert Steinmeijer, serieondernemer, in fd.persoonlijk van zaterdag 15 december 2012.
PANIEK!
WANT ER MOET VANDAAG EEN ADVERTENTIE WORDEN AANGELEVERD. MAAK NU KENNIS MET DE COMMUNICATIEWINKEL
v o o r j a a r s a c t i e s
69,-
port staat De winters de deur weer voor
Nu ook op zondag geopend
dCP-195C
All-in
-one Afdruksnelh eid: 33 / 27 inkjet Papiercapac ppm (mono iteit: 100 / kleur) vel 4 gescheiden inktcartridge s scherm
Full HD BrigHtv iew scHerm! sc
17.3” Harddisk
320 GB
39,-
Harmony
525
universele afstandsbed Bedien tot iening 10 ultiem gebru apparaten iksgemak
GEHEUGEN
3 GB
WindoWs
7 HoME ME PREMiU M 64-bit
Presario CQ7
1-310sd intel ® celero eleron n ® Dual-c DvD rw ore mobil lights e ightsccribe ribe webcam 1 jaar pick up wireless lAN and return AN
Kom binnen
499,-
dvies.
oonlijk reisa
voor een pers
uw PAr tNe iN Nijm r ege N eN omg eviN kijk oP g ww w.m cDo s.Ne t
Aanbie dingen zijn in zijn ge cl Btw ldig to . Afwi t en m jkinge et 27 n in p februa rijzen, ri 201 0 of z tekste olang n en a de voo fbeeld ingen rraad strekt. voorbe houden De op . voor deze p oster meer i vermel nforma de pri tie zie jzen www.m cdos.n et.
in de winkel
en vraag onze
De Communicatiewinkel is een nieuw online marketingconcept, waarmee op zeer eenvoudige wijze professionele communicatiemiddelen samengesteld kunnen worden, variërend van print tot online. De Communicatiewinkel is uitermate geschikt voor franchiseen dealerorganisaties.
logo DeAler
illens reisburo Sw
Kom langs
COMMUNICATIEWINKEL VAN MARKETGUIDE
vakantieadviseurs
den! naar de voorwaar
25-01-2010
14:53:11
1 2_Stoepbordposter_680x980.indd
MEER WETEN? Bel of mail Rogier Gilkes, T. (033) 450 20 25 of
[email protected] of neem een kijkje op onze website, www.marketguide.nl
DE VOORDELEN OP EEN RIJ: • Lage opstartkosten • Lage implementatiekosten per middel • Snel en zeer gebruiksvriendelijk • 24 uur per dag bereikbaar • Optimale huisstijlbewaking • Voordelig voor de gebruiker
IN DE PRAKTIJK: Faunaland, WERU, Toerkoop, Remia, Bloemenbureau Holland en diverse andere organisaties.
Valutaboulevard 30, Amersfoort / T. (033) 450 20 25 /
[email protected] / www.marketguide.nl Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Revenew/online marketing en technologie, hanteert MarketGuide de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.
21
Conjunctuur Inkoopmanagersindex van januari 2013 hoogste sinds juni 2011 De NEVI Purchasing Managers’ Index, PMI®,
voor de zevende maand op rij. Met als
is een samengestelde index ontworpen aan
gevolg een stijgend productievolume in de
de hand van maandelijkse vragenlijsten die
industrie. Maar de binnenlandse vraag nam
circa 350 inkoopmanagers uit Nederland
verder af. Bedrijven bouwden daarop hun
invullen.
voorraden verder af om hun cash positie te
Duitsland Industriële productie
toe. Er wordt kennelijk steeds meer op
daling van de industriële activiteit aan. De
bestelling gefabriceerd.“ De grafiek toont de
score van december, 50,2, duidt op zeer
Verkoopprijs index, één van de deelindices
lichte groei. Arjan van Weele, NEVI hoogleraar
waar de PMI op gebaseerd is.
Inkoopmanagement TU Eindhoven licht toe.
De verkoopprijsinflatie over januari was
“De oorzaak van de stijging is het gestegen
matig, maar wel de hoogste sinds juni 2012.
exportvolume. Een knappe prestatie,
Oordeel orderpositie buitenland
Reële wisselkoers
verbeteren. Als gevolg namen de levertijden Een score van de PMI onder de 50,0 geeft
Duitsland producentenvertrouwen
Eurozone: export orders
Eurozone producentenvertrouwen
Exportradar januari verbeterd De Exportradar is een door het CBS ontwikkeld instrument om de ontwikkelingen van de export van goederen mee te analyseren aan de hand
Verkoopprijs index zoals gerapporteerd door inkoopmanagers Toename
80
van zes indicatoren. Vijf van de zes indicatoren zijn licht verbeterd ten opzichte van december 2012. Zowel de Nederlandse als de Europese
70
ondernemers in de industrie waren iets minder
60
somber. Daarnaast was de krimp van de Duitse
50
industriële productie iets minder groot, en steeg
40
het producentenvertrouwen in Duitsland en de eurozone een fractie. Het langjarig gemiddelde
30
Daling
20 2000
2001
2002
2003
2004
50 = geen verandering met voorgaande maand
2005
2006
2007
= Seizoensgecorrigeerd
2008
2009
= Ongecorrigeerd
2010
2011
2012
Bron = Nevi
van deze indicatoren tezamen wordt in de radar weergegeven door de blauwe stippellijn. De volledige ontwikkeling van de Exportradar is te vinden op: www.cbs.nl. Zoek op Exportradar.
Stemming ondernemers industrie niet veranderd
drie deelindicatoren: de verwachte productie in
hun orderpositie. Over de verwachte productie
de komende drie maanden, het oordeel over de
waren ze daarentegen iets pessimistischer.
orderpositie en het oordeel over de voorraden
De ondernemers waren in januari minder
gereed product. In januari waren ondernemers
somber over de toekomstige werkgelegenheid
minder somber over de voorraden en over
in hun branche dan in december.
Producentenvertrouwen industrie 10
Ondernemers in de industrie waren in januari
0
2013 net zo somber als in december 2012.
-10
De indicator van het producentenvertrouwen,
-20
gedestilleerd uit het aantal positieve en negatieve antwoorden, bleef onveranderd staan op -5,6. In de voorgaande twee maanden
-30 2009
2010
2011
2012
verbeterde de stemming van de ondernemers. Het producentenvertrouwen is samengesteld uit
Saldo % positieve en negatiev antwoorden
Bron = CBS
22 interview
Advertentie Advertentie Van de Ridder
signalement 01/2013
23
Marine & Offshore Automation en het maatschappelijk belang van technologie
www.dagvandeingenieur.nl
Wat er te beleven valt? De titel ‘Ingenieur van het Jaar’ wordt uitgereikt aan de ingenieur met de grootste meerwaarde voor de maatschappij. Daarnaast ontvangt de meest ingenieuze en vindingrijke ingenieursoplossing ´De Vernufteling´. Doel van de prijs is meer profiel te geven aan het werk van advies- en ingenieursbureaus. Techniek zit voor de meeste Nederlanders verstopt achter vanzelfsprekende verworvenheden als viaducten, waterzuivering of verwarming. De Vernufteling maakt die zichtbaar. Een van de Vernufteling-kanshebbers is de ´Arctic Turret´ van Bluewater (zie foto links). Om in het Noordpoolgebied op verantwoorde wijze gas en olie te winnen zijn speciale schepen nodig die bij zware ijsgang of naderende ijsbergen los kunnen koppelen van hun verankering. Bestaande systemen maken voor de (ont) koppeling gebruik van een boei waaraan de ankerlijnen en productieleidingen zijn bevestigd. Die boei wordt daarbij aan de onderzijde in het schip getrokken. Bluewater heeft een simpel maar uniek systeem bedacht dat de ankerlijnen kan loskoppelen terwijl een zeer grote horizontale ijskracht op het schip wordt uitgeoefend. In dit systeem worden de ankerlijnen verbonden met het schip en jumperlijnen verbinden de boei met de ankerlijnen. Dit systeem maakt het mogelijk de boei onbelast uit het schip te laten zakken. Als de boei geheel vrij van het schip is worden de
De hele economie heeft er baat bij als het maatschappelijk belang van techniek en technologie duidelijker wordt. Vanuit die gedachte wordt op 20 maart 2013
anker- en jumperlijnen ontkoppeld van het schip. Daarna zakt de boei naar een veilige diepte en kan het schip het ijsveld volgen of wegvaren.
voor de vierde keer de ‘Dag van de Ingenieur’ georganiseerd. Host van de dag is Tata Steel te Velsen-Noord. Wat betreft technologie natuurlijk één van de meest spraakmakende locaties in Nederland. De organisatie is in handen van Koninklijk Instituut van Ingenieurs, KIVI NIRIA en branchevereniging NLingenieurs. FHI is partner in de organisatie.
Eén en ander sluit perfect aan bij de ontwikkeling van het nieuwe FHI-branchecluster Marine & Offshore Automation.
24
Elektronicamarkt springlevend
30 MEI 2013 JAARBEURS UTRECHT 28/29/30 MEI 2013 JAARBEURS UTRECHT 28/29/30 MEI 2013 JAARBEURS UTRECHT
De FHI-branche Industriële Elektronica organiseert nog steeds elke twee jaar haar eigen vakbeurs, Electronics & Automation. Dankzij een no-nonsense aanpak en een enorme drive van een ‘harde kern’ van enthousiaste ondernemers, staat dit evenement iedere keer als een huis.
BEURS PREVIEW
Ook de editie van 2013 belooft weer succesvol te worden. Het tempo van inschrijven van exposanten ligt hoger dan twee jaar geleden en het ziet er naar uit dat de gereserveerde hal bij de Jaarbeurs Utrecht meer dan vol raakt. Dat is voor bezoekers natuurlijk extra aantrekkelijk. Een ‘volle beurs’ is altijd prettig. De grote animo om te exposeren bewijst dat de branche en haar markt in Nederland springlevend is. We maken in Nederland nauwelijks consumentenelektronica, maar wat bedrijven als ASML produceren is ‘worldclass’ die past bij onze kenniseconomie. En dan is de chipmachineproducent weliswaar een grote trekker, maar zeker geen eenling binnen de landsgrenzen en al helemaal niet als we de cirkel wat groter trekken, over Nederland en België. www.eabeurs.nl
tekst KEES GROENEVELD fotografie Chiel van DIEST
signalement 01/2013
25
Beursvloerproduct Arduinocompatible en probleemoplossend “Kom met je probleempje en met de beursgadget heb je het met een uurtje opgelost.” Andries Lohmeijer komt van enthousiasme bijna door de telefoon heen als je hem vraagt naar het product dat op deze editie van Electronics & Automation op de beursvloer wordt geproduceerd en voor de bezoeker beschikbaar is. De dga van KITT Engineering, ontwerper van het product, somt wat mogelijkheden op. “Wil je de zonnestralen in je huis meten? De thermostaat ijken om te controleren of het klopt dat je huisgenoten het steeds te warm of te koud vinden? Wil je jouw kilowattuurmeter draadloos uitlezen? Kan allemaal.” Maar het
complete WiFi wireless module zit er op. Het
via de open source Arduino-compatibiliteit”.
leukste vindt Andries toch eigenlijk de technische
werkt autonoom op een batterijtje. We hebben
Dit wordt smullen voor de core-doelgroep van
features. Je maakt zo’n product tenslotte voor
twee sensoren geselecteerd voor het meten
beursbezoekers. Aan de slag, zoals vroeger
techneuten die naar de beurs komen.
van LED, licht en kleur. En maak je zelf een
iedereen deed als radio-amateur. “Ja dat zijn de
“Je kunt er echt zelf mee gaan knutselen. Een
app, dan kun je hem daarmee laten praten
meesten bij ons in het bedrijf nog steeds.”
Melk voor de Belgische kat op E&A-beurs in Utrecht “We gaan de melk voor de kat zetten”.
echte geestelijke vader de eer. “Page is ook
Dirk Stans is een marketingbeest uit
degene die de gadget van 2013 gaat produce-
Mechelen. Zijn Vlaams gezegde past hij
ren. Zijn idee is een paviljoen te maken voor
voortdurend toe, niet alleen voor zijn eigen
Belgische bedrijven. We moeten die mensen
bedrijf Eurocircuits, maar net zo goed voor het
overtuigen de stap te wagen. Dat blijkt moeilijk
gezamenlijk belang van de Belgisch-
te zijn voor Belgische bedrijven; kan ik dat wel,
Nederlandse elektronicamarkt. Zo is deze
durf ik die stap wel te wagen. Die barrière willen
rasondernemer in de afgelopen jaren
we verlagen door een gezamenlijk paviljoen aan
uitgegroeid tot één van de gezichtsbepalers
te bieden. Je moet weten dat vooral langs de
van de beurs Electronics & Automation. Sinds
kant van de Hogescholen voor industriële ingeni-
enige tijd maakt Stans ook deel uit van het
eurs er al jaren interesse is in de beurs. Nu al
Mechelen. Dat gebeurde op kasteel Tivoli, want
bestuur van Nederlandse brancheorganisatie
trekt E&A meer bezoekers dan exposanten uit
“wij drinken als Belgen geen melk bij de lunch.
voor Industriële Elektronica van FHI. Nu maakt
België.” Dat paviljoen, dat is wat Dirk bedoelt
Echte mannen drinken zwarte koffie!” De
hij zich sterk voor meer inbreng vanuit België
met de melk en de kat.
interesse is er. Verschillende Belgische bedrijven
bij de komende editie 2013 van E&A in Utrecht. En als Dirk zich sterk maakt...
hebben zich al gemeld en voor de invulling van Om de gedachte vorm en inhoud te geven
het conferentieprogramma wordt nu ook
organiseerde FHI, samen met de Belgische
nadrukkelijk gekeken naar interessante sprekers
“Het idee komt van Luc Page, van Page
‘zuster’organisatie FEE, in december 2012 een
uit Belgische bedrijven waarvan er verschillende
Electronica in Poperinge.” Dirk Stans geeft de
speciale bijeenkomst voor Belgische bedrijven in
‘top’ zijn in de elektronicamarkt.
IE
26
High-end gebouw tegen low-end kosten voor creatieve bedrijven in Delfshaven Layout optimalisatie en onderscheidend design voor solar furnaces van Tempress door Max Designers.
Wie doet er nou zoiets, zo’n bouwval opknappen middenin een wereldstad, waar elke vierkante meter ooit goud waard kan worden. Havensteder is de maatschappelijke vastgoedonderneming/woningcorporatie, die ‘met én voor bewoners samenwerkt aan krachtige wijken met toekomstwaarde’. Herontwikkeling van de Fabriek van Delfshaven INDUSTRIËLE ELEkTRONICA
moet bijdragen aan revival van de wijkeconomie van Delfshaven. Woningcorporaties doen niet alles fout…
De Fabriek van Delfshaven, een vervallen bedrijfspand uit de negentiende eeuw, dat ooit dienst deed als wasserij en ververij, verwerd tot kraakpand, daarna tot culturele broedplaats en daarop volgde jarenlange leegstand. Nu schoolvoorbeeld van herontwikkeling tot inspirerend bedrijfsverzamelgebouw voor slimme, creatieve ondernemers en ruimte voor maatschappelijke activiteiten; een zangschool, balletschool, yogastudio en pannenkoekenrestaurant. Hoe zit het eigenlijk daar met gebouwautomatisering? Een leerzame analyse aan de hand van één van de creatievelingen ter plekke, FHI-lid MAX Designers.
Lingotto is de projectontwikkelaar die de realisatie van het plan op zich nam. ‘Restructieve’, ‘bruikdienstige’ en ‘futumorfante’ concepten en projecten is hun arbeidsveld, volgens de eigen website. Eric-Jan de Rooij, één van de partners in Lingotto, vertelt er graag en met passie over. “We zijn gespecialiseerd in de herontwikkeling van bestaande bedrijfspanden. Kortgeleden hebben we de pitch gewonnen om de Shelltoren in Amsterdam Noord te gaan herontwikkelen. Maar het is niet makkelijk. Je hebt te maken met de driehoek ontwikkelaar/ eigenaar/huurder. En dan is in deze tijd
tekst en fotografie DAAN GROENEVELD
signalement 01/2013
eigenlijk alles te duur. Je moet ‘scherp aan
27
de wind varen’. Bij de herontwikkeling van de Fabriek van Delfshaven is er daarom voor gekozen totaal geen gebouwautomatisering toe te passen. Zelfs geen klimaatregeling en geen centrale internetvoorziening. De bedrijfjes die nu huren zochten dat ook niet. Ze gaan voor een lage huurprijs en regelen hun automatiseringsbehoefte zelf. We hebben wel met elkaar gezorgd dat er een levendige huurdersvereniging is. En als er dan van onderop behoefte ontstaat om samen iets te Over MAX Designers:
doen aan automatisering in het gebouw, dan kan dat natuurlijk. Maar dan is het direct de gebruiker die bepaalt en betaalt.”
Design inzetten als middel, niet als doel op zich. Dat is de visie van MAX
Thomas Linders, het technische brein van
De bedrijfsruimte van MAX Designers,
Designers. De gebruiker staat centraal.
industrieel ontwerpbureau MAX Designers
met de markante werkplaats.
Producten zo gebruiksvriendelijk mogelijk
beaamt de woorden van De Rooij en ziet er ook
maken. Enerzijds omdat dit bijdraagt aan
de charme van. Hij is met MAX Designers een
het marktsucces en anderzijds omdat het
van de huurders van het eerste uur. “Ik fietste
een stoffen bekleding, want ‘dat absorbeert het
hier al jaren langs, en dacht steeds: wat een
geluid, het klonk een beetje te hol hier’.
mooi pand. Toen ik zag dat het werd opgeknapt
Wat voor volk er verder in de fabriek rondloopt?
Gevraagd naar de specifieke kenmerken
heb ik meteen opgebeld. We zijn al enkele keren
Gameontwikkelaars, advocaten, architecten,
van het bedrijf: “We zijn gespecialiseerd
verhuisd, maar we verwachten hier minstens
grafisch ontwerpers, icoonontwerpers en
in professionele b2b-producten als de
de komende tien jaar te zitten.” Alle units in
webdesigners. Zijn er al mooie dingen ontstaan
zonneovens van Tempress en Rademaker
de fabriek zijn inmiddels verhuurd. Er is al een
in de korte periode dat het gebouw in gebruik is?
bakkerijmachines, zonder te werken
wachtlijst geïnteresseerden.
Thomas Linders: “Ik zie mogelijkheden. Een paar
met lagen van accountmanagers. Dit
ruimten verderop zit een icon designer, die heel
kunnen we omdat we een klein bedrijf
Zesendertig bedrijven zitten er nu in de Fabriek
interessant voor ons kan zijn wanneer we iets
zijn gebleven. We hebben veel persoonlijk
van Delfshaven. Voornamelijk kleine, moderne
ontwerpen met een user interface.” Het voordeel
contact met de klant of gebruiker tijdens
bedrijven, die gebaat zijn bij en tegelijk bijdragen
heet clustervorming, kruisbestuiving die op kleine
het ontwerpen. Samen met de klant
aan een informele en toch strakke sfeer. Maar
schaal net zo goed ontstaat als op de schaal van
kijken we naar hun concurrentie; waarin
het belangrijkste is: het ziet er gewoon goed uit.
bijvoorbeeld de High Tech Campus Eindhoven
is de klant uniek, hoe wil de klant zich
Van buiten oogt het begin twintigste eeuws, van
of het Leiden Bio Science Park. De Fabriek van
profileren. Die twee facetten zijn te
binnen eenentwintigste eeuws. MAX Designers
Delfshaven blijkt, wellicht ook vanwege de lage
herleiden tot de woorden techniek en
is één van de bedrijven die passen bij de
huurprijs, heel snel te zijn gaan functioneren.
marketing. Met die combinatie sla je
uitstraling van het pand en die naar hun aard die
‘Broedplaats’ wordt zoiets vaak genoemd. Noem
bruggen.” Maar de belangrijkste brug die
uitstraling ook inhoud geven. De markante oranje
het maar gerust ‘een warm nest’. En creatieve,
MAX Designers bij elk project wil bouwen
werkplaats die in de bedrijfsruimte staat trekt de
intelligente ondernemers houden ook van de
is die tussen core technologie en de
aandacht. Een knap staaltje werk van Marien
omgeving, de multiculti wijk met restaurantjes die
eindgebruiker.
Korthorst, design uiteraard in de huisstijl. Met
alle delen van de wereld op je bordje leggen.
echt zinvol is. En dat is altijd ‘mooi’.
In de praktijk betekent dat de verbinding tussen technologie en common sense. Vaak is slechts één van beiden aanwezig. Bij MAX Designers dus allebei. Veel verstand en begrip van technologie is in hun ogen een vereiste om een goed product te kunnen ontwerpen, niet in de laatste plaats omdat de gebruikers van hun producten vaak technologen zijn. Daarom is MAX Designers aangesloten bij de FHI-branche Industriële Elektronica. Het ontwerpen van user-interfaces, dat is echt een stukje core competence. In Signalement nummer 1 van vorig jaar, 2012, stond een prachtig voorbeeld uit de lab-branche: de VarianDe Fabriek van Delfshaven; eyecatcher aan de Schie
gaschromatograaf van Bruker.
IA
28
Hoe Doedijns steeds meer Hollands glorie wordt Industriële automatisering
De naam Doedijns stond decennia geleden al in de ledenregisters van FHI. Lidnummer 281, oprichtingsjaar 1879(!), dat betekent een lange historie. Als je dan de berichtgeving volgt van de laatste tijd, krijg je opeens een heel andere indruk: jong, vooruitstrevend. Agressief, zou je bijna zeggen. En dat imago, die strategie van dit Hollandse, internationaal georiënteerde bedrijf in de industriële automatisering, dat groeit en bloeit vooral stap voor stap na de management buy-out van eind 2005. De recente acquisities van Wilmax Control Systems in Singapore, in december 2011, en van Logan Industries in Houston, in oktober 2012, trekken zodanig de aandacht dat het aanleiding is om eens te recapituleren hoe dit bedrijf gekomen is tot de Hollands glorie-status die het nu krijgt. Eigenlijk begint de historie van het Doedijns van nu in
het allemaal meemaakte, Juul IJzermans. Terechte
2000, met de overgang van het vroegere handelshuis
vreugde, bleek. De genoemde uitbreidingen in
van het Deense Berendsen concern naar de Fluitronics
Singapore en in Houston kwamen tot stand met
groep, eigendom van Nimbus in Zeist. Door die stap
actieve support van IK Investments Partners. In de
werd de overname mogelijk van het bekende FHI-
huidige setting verwacht Doedijns de omzet in 2013
bedrijf Thermo Electric. Het Nederlandse management
en 2014 te verdubbelen tot een bedrag van 150
slaagde er in de concernleiding mee te krijgen bij de
miljoen euro. De portfolio van Doedijns International is
overname van een echte Nederlandse producent van
verdeeld over hydrauliek, instrumentatie, pneumatiek
industriële instrumentatie. De volgende stap liet nog
en controls. De invulling daarvan is zodanig dat het
even op zich wachten, maar dat was dan ook een
hele veld van olie en gas, chemie, petrochemie,
grote. In 2005 slaagde het management er in om,
offshore, scheepsbouw, bagger, hoogwaardige
met hulp van de Friesland Bank, een management
machinebouw, staalindustrie, semi-conductor
buy-out te doen en de eerste opening te maken naar
industrie, voedings- en genotmiddelenindustrie
een groeistrategie. Koppen en Lethem was de tweede
en luchtvaartprocesindustrie kan worden bediend.
Nederlandse overname in 2006. Met een aantal
De acquisitie van Logan betekent een significante
vestigingen buiten Nederland werd die acquisitie de
versterking van de positie in de offshore industrie. Dit
opmaat naar een volgend doel, internationalisering.
past precies bij de stap die de FHI-branche Industriële Automatisering vorig jaar zette, de oprichting van een
In de zomer van 2011 maakte meerderheids-
ledencluster voor Automatisering in Marine & Offshore.
aandeelhouder Friesland Bank Investments haar deel
Doedijns is overigens nog niet van plan te stoppen
te gelde door een overdracht aan IK Investments
met internationale overnames. Noorwegen staat nu
Partners in Londen, tot genoegen van de ceo die
op de verlanglijst...
tekst Kees GROENEVELD fotografie Doedijns
29
Willy Wonka Sjakie in de chocoladefabriek van Roald Dahl is inmiddels twee keer verfilmd en de futuristische kijk op productie is volgens mij nog steeds niet geëvenaard. Een fabriek die allerlei snoep aan de wereld schenkt via rivieren, bomen, struiken, gras en een waterval, blijft fictie. Het geeft wel een uitzonderlijk beeld van de industrie. Of je naar de eerste of de tweede film kijkt: de buitenkant van de fabriek is groots, grijs en afgesloten van de buitenwereld. Het is een uitermate geheimzinnige plek.
‘De Industrie krijgt een creatief, enigszins naïef en menselijk imago aangemeten’ Eenmaal binnen wordt de kijker overstelpt door kleuren en natuurlijke productieprocessen, om de hoogste kwaliteit aan lekkers te maken. De innovaties (in de belangrijkste plek van de chocoladefabriek) zijn baanbrekend, maar de eigenaar weet niet of de klant bijvoorbeeld op de maaltijdkauwgum zit te wachten. De ‘Industrie’ krijgt hiermee een creatief, enigszins naïef en menselijk imago aangemeten, terwijl de buitenkant saai en hard is. Tegelijkertijd wil de eigenaar alleen een opvolger met grote liefde voor het vak. Je zou het kunnen zien als een bron van inspiratie voor industriële automatisering en laboratorium technologie in de voedingsmiddelenindustrie. In plaats van het optimaliseren van de huidige productietechnieken en -processen, kan de industrie een kleurrijke doorbraak realiseren. Je kunt het ook zien als een uitdaging, om de boeiende kant van het imago van de industrie te tonen. Als voorbeeld: de Oompa Loompa’s. De negatieve aanleiding van bedrijfsspionage en bijkomende massa-ontslagen gaven Willy Wonka een aanleiding voor een nieuw slag medewerkers. Een nog niet eerder ontdekte stam van lilliputters, die chocoladebonen aanbidden, worden de ideale werknemers. Het positieve beeld van de vernieuwing is sterker dan de negatieve gevolgen van de aanleiding. Misschien komt het door de liedjes. Het blijft fictie. Als de werkelijkheid gemaakt wordt door betere voorbeelden, dan moeten we deze ook over het podium kunnen brengen, lijkt me.
Paul Petersen
[email protected]
GA
31
BREEAM-NL certificaat voor APM Terminals op Maasvlakte 2 ons houden aan de gemaakte ontwerpkeuze en op alle niveaus invulling geven aan de uitvoering. Bouwcombinatie Boele en van Eesteren – Kropman is er alles aan gelegen om dit samen met ons tot een goed einde te brengen. We hopen dan ook in april van 2014 het oplevercertificaat te bemachtigen!” www.dgbc.nl www.breeam.nl
Branche Gebouw Automatisering levert input voor BREEAM-NL Kropman Installatietechniek, betrokken bij de realisatie van APM Terminals, is één van de partijen die aan de wieg stonden
Gebouw automatisering
Er wordt nog steeds hard gebouwd aan versterking van de economie. De tweede
van de nieuwe brancheorganisatie voor Gebouw Automatisering bij FHI. Niet
Maasvlakte is daar een belangrijke exponent van. Dat blijkt op rationele basis
toevallig dus dat de werkgroep Duurzaam
gepaard te kunnen gaan met investeringen in duurzaamheid. De toekenning
leverde voor verbetering van het BREEAM-NL
van een BREEAM-NL certificaat aan APM Terminals levert het bewijs.
van deze brancheorganisatie recent input kwalificatiesysteem. Het gaat om een voorstel om het BREEAM-NL-credit ENE 2 Submetering energieverbruik meer aan te
APM Terminals is een venture van de
Het systeem maakt gebruik van kwalitatieve
laten sluiten op de praktijk. De aanpassing
internationale A.P. Moller- Maersk Group. Er
weging; als totaalscore krijgt een gebouw 1 tot
betreft het gebruik van communicerende
wordt geïnvesteerd in een ‘veilige, intelligente,
5 sterren, wat inhoudt: Pass, Good, Very Good,
energiemeters, het aansluiten van alle
ultramoderne en milieubewuste’ terminal op
Excellent, Outstanding.
submeters op een energiemonitoring- of gebouwbeheersysteem, het opslaan van
de Maasvlakte II. De ‘office’ en ‘warehouse’ gebouwen hebben het BREEAM-NL certificaat
Het ontwerp van APM Terminals heeft drie
meetdata en het in relevante subcategorieën
verworven. Het ontwerp van dit project,
sterren gekregen, en is dus als erg goed
vastleggen en het presenteren van data.
medeontwikkeld door ingenieursbureau
beoordeeld. Een hogere beoordeling is in dit
De voorstellen zijn positief ontvangen door
Witteveen en Bos, is het eerste op de Tweede
stukje nieuw Nederland zelfs niet haalbaar,
DGBC, Dutch Green Building Council, die de
Maasvlakte dat een BREEAM-NL certificaat
aldus het nieuwsbericht op dgbc.nl. Wie dacht
verantwoordelijkheid heeft voor de verdere
krijgt uitgereikt. APM Terminals Maasvlakte
dat duurzaam vooral ‘duur’ betekent heeft het
ontwikkeling van BREEAM-NL.
II B.V. ontving het ontwerpcertificaat van de
in dit geval mis: “Door in het ontwerp al bewust
Dutch Green Building Council, DGCB. Die
een keuze te maken voor duurzaamheid en
De branchewerkgroep gaat door met
organisatie ontwikkelde in 2009 BREEAM-NL,
dit door te rekenen in de beheerskosten over
het zoeken naar mogelijkheden om
de Nederlandse versie van het internationaal
dertig jaar zien we dat investeringen binnen
automatiseringstechnologie in te zetten voor
erkende BREEAM-keurmerk. BREEAM-NL
afzienbare tijd terugverdiend worden!”, aldus
het verduurzamen van gebouwen.
is de eerste Nederlandse gecertificeerde
Managing Director Frank Tazelaar. Wat rest is de
beoordelingsmethode om onafhankelijk de
realisatie van het plan. Projectmanager Rutger
duurzaamheid van gebouwen te bepalen.
ten Thij: “Als APM Terminals MV II gaan we
www.gebouwautomatisering.org
LT
32
Investeren in laboratoriumonderwijs, de Interscience/ HLO-Leiden case
Frank Koudijs (l) en Jurriaan Beckers (r) voor een 1300 gaschromatograaf. LABORATORIUM TECHNOLOGIE
De arbeidsmarkt, de instroom van goedgeschoolde
en het Hoger Laboratorium Onderwijs Leiden. Studenten
jonge mensen, is nog steeds de grootste zorg in de
krijgen practica gaschromatografie bij Interscience, in
technologiebranches. Ook in de laboratoriumbranche
het bedrijf. Ook docenten worden daar op de hoogte
speelt dat, zowel bij leveranciers van instrumentatie als
gebracht van nieuwe ontwikkelingen en er worden kant-
bij hun klanten, de gebruikers. ‘Het bedrijfsleven moet
en-klare toepassingen door Interscience ontwikkeld voor
haar verantwoordelijkheid nemen’ wordt vaak als harde
practica met de gaschromatografen die het HLO zelf
eis en soms als excuus geroepen. Hoe dat met succes
heeft staan in Leiden. Inderdaad, gekocht bij Interscience.
gebeurt wordt duidelijk in de samenwerking tussen FHI-lid,
Vier betrokkenen analyseren en rapporteren hoe een
leverancier van chromatografie-apparatuur Interscience
leverancier en een HLO zo soepel kunnen samenwerken.
tekst DAAN GROENEVELD fotografie HLO-Leiden
signalement 01/2013
33
zorgen wij dat we een mooie applicatie maken. En dan komen jullie maar eens met een groep van twintig studenten naar ons toe in Breda.
Frank Koudijs, verkoopleider van Interscience
Dan laten wij zien wat voor fancy dingen er nog meer met gaschromatografie kunnen. We hebben nu al enkele jaren af en toe een groep studenten over de vloer. Dat bevalt Interscience
John van der Willik, directeur Techniek Hogeschool Leiden en directeur Middelbaar Laboratorium Onderwijs ROC Leiden
“Zo’n vijf jaar geleden werd Pieter de Koel
heel goed. We hebben altijd een leuke middag
practicumdocent in Leiden, een goede bekende
met de studenten, ze geven ons energie. Zo
van Interscience. Een keer spraken we over
is er een hele mooie terugkoppeling ontstaan
hoe mooi het zou zijn als Interscience het lab
tussen het practicumveld van HLO, de praktische
van HLO wat kon moderniseren. Van het één
instelling van ons bedrijf, gecentraliseerd
kwam het ander. Het gezamenlijke doel is:
rond chromatografie. Een les voor scholen
hoe kunnen we de chromatografie en met
en bedrijven die dit ook willen? Focus op de
“De HLO verenigt zowel hbo als mbo
name het gaschromatografiegedeelte in het
inhoud, de kennisoverdracht. Als wij inhoudelijk
onder één directie, dat is uniek wat
onderwijsprogramma op een hoger niveau
toegevoegde waarde willen bieden, moeten
vreemd is, want wat is erop tegen? Je kunt
krijgen. We zeiden tegen elkaar: als jullie nou
we de prijs loslaten en gewoon zoeken naar de
gebruik maken van elkaars materiaal.
een keer een gaschromatograaf van ons kopen
beste oplossing.”
Veel mbo’s hebben gewoon te weinig aan laboratoriummateriaal, je ziet dat ze onder vuur komen te liggen. Ook in Leiden zijn de afgelopen twintig jaar de
Jurriaan Beckers, hoofd van de chemische laboratoria HLO Leiden
Ik begreep van Frank Koudijs dat de levering
studentenaantallen op het mbo afgenomen,
aan HLO Leiden één van de eerste van dat
gehalveerd zelfs. Echter, de laatste drie jaar
nieuwe apparaat was. Het besef leeft hier dat
zien we weer een langzame groei.
een laboratorium draaiende houden meer kost
Dan het hbo. Onze belangrijkste
dan normaal onderwijs. Dat mág ook, mits er
opleidingen zijn: chemische technologie,
verantwoord wordt omgegaan met groei. We
chemie en biologie en medisch
“Ik werk sinds 1 oktober 2012 bij HLO Leiden.
gaan niet extrapoleren met veronderstelde
laboratoriumonderzoek. Daarvoor geldt
Toen ik voor het eerst langskwam vroeg ik me
toenemende studentenaantallen. Ik heb wel
dat het aantal studenten ongeveer tot
van tevoren af, hoe zal het lab eruit zien? Ze
het idee dat er aan ons gedacht wordt door de
het jaar 2000 ligt is gedaald, maar nu
hebben vast weinig apparaten staan of alleen
bedrijven. Je koopt bijvoorbeeld drie apparaten
behoorlijk in de lift zit. Met name als we
maar weggevertjes. Zag ik tot mijn verbazing
en de leverancier zegt: ik heb nog een oude
naar chemie kijken, de opleiding waar
vijf spiksplinternieuwe 1300 gaschromatografen
versie liggen hier, bestel er maar twee, dan krijg
Interscience een rol speelt. In 2004 telde
van Interscience staan, die kende ik wel, maar
je die gratis. Toen ik nog bij een commercieel
chemie 1317 studenten en in 2011 waren
had ik nog nooit in het echt ergens gezien. Bij
bedrijf werkte maakte ik dat soort dingen niet
dat er 2046. De oorzaken voor deze groei?
zo’n laboratorium wilde ik wel komen werken.
mee. Wat dat betreft ben ik wel tevreden.”
Onze school loopt gewoon goed. Investeren in laboratorium en bijscholing van leraren is een vereiste, maar moet wel gebeuren op een verantwoorde manier. Verder zie
omdat er een vooroordeel heerst dat het
je dat er het een en ander is veranderd
routinematig werk zou zijn. Dat is niet waar en
in de maatschappij. Regering, journaal,
de uitjes naar Interscience zetten studenten zelf
lokale krant, overal is de roep om technici
aan het denken wat er allemaal nog meer kan
tegenwoordig doorgedrongen. Het tweede
met analytische chemie. Een paar jaar geleden
is de recessie, jongeren kiezen iets bewuster
hebben we een grote onderwijsvernieuwing
voor een studie met meer arbeidskansen.
“Het laboratorium is onze belangrijkste
doorgevoerd. Dat heeft er toe geleid dat wij
Die zijn er volop. Onze mbo’ers zijn
investering. Daar leidt je de studenten voor
professioneler met onze apparatuur omgaan.
verzekerd van een baan. Dat chemie een
op. Misschien wel 80% van de studenten komt
Wanneer je als school goed investeert, dan levert
van de Topsectoren is helpt ook mee. Tot slot
later op de werkvloer met chromatografie
het veel op. Je wilt uiteindelijk dat stagebedrijven
mag de heroriëntatie op wat er allemaal
in aanraking. Hetzij gas hetzij HPLC,
waar je de studenten heen stuurt zeggen: deze
mogelijk is met chemie niet vergeten
vloeistofchromatografie, nou in beide gevallen
jongens zijn goed opgeleid, volgend jaar willen
worden. De biobased-economy, die
is kennis essentieel. De uitjes naar Interscience
we ze wel weer van jullie. Tot nu toe horen we
vraagt om nieuwe energievormen, nieuwe
vormen een welkome aanvulling op de
dat. Docenten krijgen echt de tijd en ruimte om
materialen en nieuwe technologieën.”
basistheorie en schoolpractica, wat allemaal in
cursussen te volgen bij bijvoorbeeld Interscience.
Leiden gedaan kan worden. Relatief te weinig
Er wordt tijd en geld ingezet om als docent bij te
studenten kiezen voor analytische chemie,
blijven.”
Karsten Kaspers, hbo-docent analytische chemie HLO Leiden
LT
34
Microbiologielabs op zoek naar nieuwe technologie
Chromobacterium violaceum; een voorbeeld van een kweek van de labronde van het AMC met Vietnam. Een goed voorbeeld van een verwekker die wij in Nederland nooit zien, verantwoordelijk voor ernstige infecties bij met name kinderen in ZO Azië. Foto: Caroline Visser, MD PhD AMC Amsterdam
“Vrij plotseling is er erg veel belangstelling binnen onze microbiologie-wereld voor de mogelijkheden die moderne automatiseringstechnologie biedt”. Het was een statement van professor Louis Kroes van LUMC tijdens de workshop Xs2HiTek met de FHI-branche Laboratorium Technologie. Voor de aanwezige lidbedrijven, leveranciers van apparatuur en software, was dat natuurlijk ‘kaasje’. Maar ook de in verrassend groten getale opgekomen microbiologen uit het hele land sprongen er meteen op in.
tekst kees GROENEVELD fotografie AMC/BDKiestra, YOUTUBE STILLS
signalement 01/2013
Column
Behalve dat in de workshop zowel verschillende microbiologen als leveranciers vertelden wat er nu en straks allemaal mogelijk is, was het ook loei-interessant
I have a dream
om uit te wisselen wat de achtergronden zijn, waarom er nu zoveel belangstelling is voor automatisering in het
Mensen houden van verhalen. Als iemand een verhaal vertelt, zie je
proces van diagnostiek. Enerzijds blijkt dat er nu pas
rondom de belangstelling groeien. Stemmen verstommen, ruggen
voldoende specialisten in automatisering zijn die dat
worden gerecht en oren gespitst. Hoe boeiender het verhaal is, hoe
specialisme combineren met laboratoriumkennis en
zichtbaarder de interesse. De verteller creëert beelden. De toehoorder
kennis van de microbiologie. Meestal zijn dat mensen
ziet de gebeurtenissen voor zich. Krijgt er een gevoel bij; een emotie.
die eerst zijn opgeleid in de wereld van microbiologie en
Onbewust wordt het geheel daardoor opgeslagen. Om bijna niet meer
diagnostiek en daar vervolgens hun interesse in en kennis
te worden vergeten…
van automatisering aan koppelen. Tweede factor is die van kostenbeheersing gekoppeld aan de groeitendensen in de
Verhalen trekken niet alleen aandacht. Mensen onthouden ze veel
zorg en de behoefte om snel een diagnose te kunnen stellen.
beter dan droge, feitelijke kost. Hoe anders dan met verhalen konden
Resultaat is een paradoxale behoefte om schaalvergroting,
vroegere gebeurtenissen generaties lang over worden geleverd en in de
centralisatie en schaalverkleining, decentralisatie, tegelijk te
herinnering blijven?
laten plaatsvinden. Met name de hele handling van de kweek kan worden gecentraliseerd dankzij nieuwe technologie. Dat je vervolgens
‘Hoe boeiender het verhaal is, hoe zichtbaarder de interesse’
heel decentraal analyses kunt uitvoeren, heeft te maken met de mogelijkheden die de digitale wereld biedt. Analyse via
Mensen leren ook gemakkelijker door verhalen dan door theorie.
een beeldscherm maakt vergelijking met grote hoeveelheden
Verhalen fungeren dan als metafoor. Ze helpen ons een concept te
vergelijkingsdata van elders mogelijk. Ook hoef je de analyse
begrijpen door het met iets anders te vergelijken. Zo kun je breuken
niet meer daar te doen waar de kweek zich fysiek bevindt.
uitleggen door het te vergelijken met het verdelen van een pizza. In de
In het AMC in Amsterdam doet men analyse van infecties bij
exacte vakken zijn er talloze metaforen die aan buitenstaanders duidelijk
kinderen in Vietnam. Dat is de positieve kant van het tijdperk
maken hoe iets werkt. Het succes van professor Robbert Dijkgraaf
van de Drones...
met zijn lezingen in ‘De Wereld Draait Door’ over de oerknal en de microkosmos is vooral te danken aan zijn verhalende vertelwijze en de vele metaforen.
TLA, Total Lab Automation, een systeem waarbij beënte en onbeënte
Onderzoek toont aan dat er in onze hersens veel activiteit is wanneer
platen getransporteerd worden van Incubator naar werkbank en vice
we naar een verhaal luisteren. We luisteren, we visualiseren en we
versa. De grote kasten op de voorgrond zijn de incubatoren. Onderdeel
simuleren zelfs. Onze hersenen zitten zo in elkaar dat we ons geen
van de incubatoren zijn de camera units waar op voorgeprogrammeerde
gebeurtenissen kunnen voorstellen zonder dat daarbij die delen van
tijden foto’s van de geïncubeerde platen worden gemaakt.
de hersenen actief worden die we ook zouden gebruiken wanneer we het voorgestelde echt beleven. We kunnen daarom bij simulaties daadwerkelijk fysieke reacties krijgen. Zo maken mensen die water drinken, maar zich echt indenken dat het citroensap is, veel meer speeksel aan. Eigenlijk zouden leidinggevenden en verkopers veel meer van het vertellen van verhalen gebruik moeten maken om mensen enthousiast en met zich mee te krijgen. Ideeën en voorstellen zouden daarmee langer in zicht blijven en meer impact hebben. Hoeveel effect zou Martin Luther King, nu 50 jaar geleden, hebben gehad, als hij zijn ideeën niet zo beeldend in zijn ‘I have a dream’-rede had verkondigd?
Freek Rooze
[email protected]
35
Voor iedereen met een passie voor technologie Ontvang nu 2 nummers De Ingenieur gratis (t.w.v. € 15,-)
De Ingenieur is het tijdschrift over technologie en is het lijfblad voor iedereen met een passie voor techniek. De Ingenieur biedt de nieuwste technologische ontwikkelingen, het laatste technologische nieuws en de nieuwste gadgets.
Bestel via www.deingenieur.nl/gratisproefabonnement of bel naar 0900-0401354 Na twee nummers stopt de toezending automatisch. Deze actie geldt alleen als u de laatste zes maanden geen gratis proefnummers heeft ontvangen van De Ingenieur en zolang de voorraad strekt. Door het invullen van uw gegevens geeft u toestemming aan Veen Magazines om u op de hoogte te houden van haar producten en diensten.
MT
37
Besparingen op Medische Technologie Penny Wise Pound Foolish? medische technologie
De zorgkosten nemen de laatste jaren fors
Het is echter de vraag of bij besparings-
toe. Oorzaken zijn een toenemende zorgvraag
programma’s op hulpmiddelen en technologie
vanwege vergrijzing, hogere kwaliteitseisen en
wel voldoende inzichtelijk is wat uiteindelijk
een toename van chronische ziektes.
de gevolgen zijn voor de totale zorgkosten.
Om te voorkomen dat de kosten onbetaalbaar
Tegenover gemaakte kosten staan namelijk vaak
worden, is er een oplopende druk op het
ook baten, veel hulpmiddelen en technologie
zorgstelsel om tot kostenbesparingen te
dragen in belangrijke mate bij aan efficiency
komen. Dit heeft invloed op de aanschaf van
in het zorgproces. En wat zijn eigenlijk de
medische hulpmiddelen en technologie.
consequenties voor de patiënt? Wordt deze wel voldoende geïnformeerd?
Onder budgettaire druk worden noodzakelijke
Dit thema zal tijdens Zorgtotaal 2013 aan de
investeringen uitgesteld, of op de lange
hand van een aantal korte lezingen en een
baan geschoven. Of er wordt bezuinigd op
paneldiscussie vanuit verschillende invalshoeken
service, training en onderhoud van medische
worden belicht. Datum 13 maart 2013, van 11.00
technologie.
uur tot 13.00 uur; locatie Jaarbeurs Utrecht
Vergoeding zorgverzekerde niet alleen zorg van verzekerde De zorg heeft te maken met een stelsel
het juiste behandelplan en materiaalgebruik van
waarin een nieuwe financieringsstructuur
groot belang voor optimale genezing.
en andere vormen van zorgaansturing
Is de verzekerde straks nog wel gegarandeerd
grote veranderingen teweeg brengen. Het
van adequate hulpmiddelen? Is het wel wense-
beleid van de overheid om marktwerking
lijk om in de praktijk goed lopende processen te
tussen verzekeraars, verzekerden en (zorg)
veranderen en over te hevelen naar het zieken-
aanbieders te stimuleren leidt voor alle
huis? Is dit niet tegenstrijdig aan het algemene
betrokken partijen in de zorg tot een
beleid dat ervan uit gaat dat daar waar een
herschikking. De medische industrie krijgt
behandeling veilig, doelmatig en kwalitatief hoog-
in toenemende mate te maken krijgen
waardig in de eerste lijn kan worden uitgevoerd,
met vraagstukken rondom financiering,
daar ook plaats dient te vinden? En wat doet de
vergoeding, beschikbaarheid en kwaliteit.
overheveling van hulpmiddelen met de kosten? De problematiek zal in de vorm van een
Momenteel heeft de discussie rondom het al
paneldiscussie vanuit verschillende invalshoeken
dan niet vergoeden van hulpmiddelen volop de
worden uitgediept, waarbij alle aanwezigen mee
aandacht. Per 1 januari 2013 zijn verschillende
kunnen discussiëren. Datum 14 maart 2013 van
producten in de G-standaard veranderd
13.00 uur tot 15.00 uur, locatie Jaarberus Utrecht;
waardoor zij niet langer voor vergoeding in
organisatie FHI branche medische technologie.
aanmerking komen. In de uitvoering van zorg is
Zorgtotaal 2013 De FHI-branche Medische Technologie
van 13 tot en met 15 maart in de Jaarbeurs
lezingen, demonstraties en simulaties en
organiseert in 2013 opnieuw een tweetal
Utrecht. De vakbeurs Zorgtotaal is hét platform
ontmoet vakgenoten.
conferentieprogramma’s tijdens de
voor professionals in de zorg. Maak kennis
tweejaarlijkse beurs Zorgtotaal, die plaatsvindt
met de laatste oplossingen, neem deel aan
Voor nadere informatie zie www.zorgtotaal.nl
ReveNew helpt u bij het bedenken, realiseren en succesvol maken van al uw internetactiviteiten. Verder brengt ReveNew de kansen en de risico’s van internetactiviteiten in beeld en realiseert internetoplossingen op maat. Hierdoor behaalt u een maximaal rendement uit uw internetinvestering. U kunt ReveNew voor al uw internetactiviteiten inschakelen, zo heeft u slechts één adres op weg naar uw internetsucces. Neem vrijblijvend contact op of ga naar www.revenew.nl
Samen met partners Muntz/cross channel communicatie en Marketguide/web based marketing tools, hanteert Revenew de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.
MT
39
Nieuwe Verordeningen Medische Hulpmiddelen en In Vitro Diagnostica
Implantatenbasisregister in de maak Het Ministerie van VWS is voornemens om een basisregister voor implantaten in te richten. Het ministerie heeft de branche Medische Technologie geïnformeerd over een project daar naartoe. De eerste fase richt zich op het basisregister voor implantaten als zodanig. In de tweede fase komen de functionaliteiten en toegankelijkheid van het register aan de orde. Een departementale stuurgroep heeft de Minister al in kennis gesteld van de bevindingen in de afgelopen maanden en van het voorgestelde traject. Inmiddels heeft de Minister een voorstel aan de Tweede Kamer gezonden.
Eind september 2012 publiceerde de Europese
Eind oktober heeft een stakeholdersbijeenkomst
Er zal worden begonnen met een pilot
Commissie twee concepten voor nieuwe
plaatsgevonden op het Ministerie van VWS.
‘borstimplantaten’, om daarmee de implicaties
verordeningen op het gebied van medische
In deze meeting is de stakeholders gevraagd
van het register in kaart te brengen. Uitgetest
hulpmiddelen. Het betreft de Verordening
naar een eerste reactie op de concept-
dient te worden hoe de eisen die aan een
Medische Hulpmiddelen, VMH, die de
verordeningen.
dergelijk register worden gesteld, uitpakken in de praktijk. Daarna volgen mogelijk
Richtlijn Actieve Implanteerbare Medische
tandheelkundige implantaten en stents.
Hulpmiddelen en de algemene Richtlijn
Vanuit FHI is een document met branche-
Medische Hulpmiddelen vervangt; en de
standpunten samengesteld en ingediend bij
Verordening In Vitro Diagnostica, die de
het Ministerie van VWS. FHI heeft ook een
Men verwacht het traject daadwerkelijk te
Richtlijn In Vitro Diagnostica vervangt.
toelichting geschreven op de verordeningen,
kunnen starten halverwege dit jaar, 2013.
ter verduidelijking van de belangrijkste De verordeningen zijn nog in concept.
veranderingen. Dit document is verzonden naar
Elke lidstaat heeft nog de mogelijkheid om
alle leden van de branche Medische Technologie
voorstellen tot verandering in te dienen. Naar
en beschikbaar op www.fhi.nl/mt. In de loop van
verwachting zullen de nieuwe verordeningen
2013 is een workshop voor leden voorzien over
in 2014 definitief worden. Daarna is er een
de Verordeningen.
algemene overgangsperiode van drie jaar voorzien.
Gedragscode Medische Hulpmiddelen uitgerold Sinds het tot stand komen van de Gedragscode
Technologie wordt ingegaan op de vraag welke
Medische Hulpmiddelen zijn er inmiddels twee
marketinginspanningen nu wel of niet door de
trainingssessies geweest voor salespersoneel.
beugel kunnen. De aandacht voor de code lijkt
Al degenen die de training hebben gevolgd,
toe te nemen. De branche pakt het goed op. Met
hebben een deelnamecertificaat ontvangen.
verschillende organisaties in het veld wordt nu
De code commissie GMH heeft inmiddels
gesproken over wederkerigheid van de code.
de eerste adviesaanvragen behandeld. In de trainingen van de FHI-branche Medische
www.gmh.nu
40
Boeken Hoe vind ik een investeerder? Handboek informele financiering voor de start en (door)groei van uw bedrijf Meer dan de helft van alle ondernemers in Nederland heeft momenteel grote problemen met de financiering van zijn bedrijf. Nu banken gehouden zijn aan strengere regels ten aanzien van kredietverschaffing wordt de rol van particuliere investeerders steeds belangrijker. Niet alleen voor startfinanciering, maar ook voor groeiplannen en het financieren van management buy-in en management buy-out transacties. Maar wie zijn die particuliere investeerders? Waar vindt u ze, hoe kunt u ze overtuigen en wat zijn de belangrijke voorwaarden voor een succesvolle samenwerking? Dit handboek informele financiering behandelt alle fasen van het investeringsproces. Het bevat bovendien tal van praktijkcases en nuttige tips van ondernemers, investeerders en adviseurs. Te bestellen via hoevindikeeninvesteerder.nl
Nieuwe producten en diensten bedenken versie 3.0 De VOORT innovatiemethode Het bedenken van succesvolle nieuwe producten of diensten is lastig. Slechts één op de zes innovatie projecten haalt de markt. Omdat de klant er niet op zit te wachten, het intern aan draagvlak ontbreekt of omdat het technisch niet haalbaar is. Daarom is de VOORT innovatiemethode ontwikkeld. Met een intern team bedenk je in vijf stappen concrete nieuwe producten, diensten of businessmodellen. In een gestructureerd creatief proces keer je terug met drie tot vijf mini new business cases, vijftien weken na de kick-off. De methode is succesvol omdat je start met een innovatieopdracht, je zelf klantfricties ontdekt, de klant nauw betrokken is, je terugkeert met concrete business cases en je het gezamenlijk met een team doet. Dit zorgt voor intern draagvlak. Dit boek is een werkboek, bedoeld om de VOORT innovatiemethode zelf toe te passen. Het staat boordevol praktische inspiratie en bruikbare formats. Het bevat ook 35 creatieve technieken om zelf in het ideationproces te gebruiken. Te bestellen via pearson.nl
Tentoonstelling NEMO toont het nieuwe lichttijdperk Sinds 27 november loopt in NEMO in Amsterdam de tentoonstelling Smart Technology, met veel aandacht voor Smart Light. Een expositie die LED in het spotlicht zet en laat zien dat er een ‘nieuw lichttijdperk’ aanbreekt. Vanaf september 2012 geldt namelijk een Europees verbod op handel in gloeilampen. Duurzame lichtbronnen als LED zullen nu het werk moeten gaan doen. Te ontdekken valt hoe door middel van licht geelzucht bij baby’s wordt behandelt, waarom iemand een ochtendof avondmens is, hoe licht informatie kan doorsturen en hoe de Philips LED-jurken van Fergie eruitzien. In de tentoonstelling, die loopt tot 30 december 2014, zal beurtelings aandacht zijn voor Smart Light, Smart Transport & Smart Electricity. Locatie: Oosterdok 2, 1011 VX Amsterdam e-nemo.nl signalement 01/2013
41
Recensie
Kees Groeneveld
Lees dit boek en ontdek wat er mis aan is Het is belangrijk om te weten hoe voor het oog succesvolle, spraakmakende mensen in onze maatschappij waandenkbeelden ontwikkelen en verspreiden. Het helpt je om staande te blijven in verschillende stormen, als individu, maar ook als bedrijf. Dat is een argument om het boek Society 3.0
Vergaderfaciliteiten bij FHI op Landgoed Leusderend
van Ronald van den Hoff te lezen. Van den Hoff boekte succes met zijn weblogactiviteit Mindz en trekt nog steeds de aandacht met zijn Seats2Meet formule. Hij is dus één van de mensen die met behulp van internet, social media en slimme softwaresystemen geld verdienen. Van den Hoff wil trendwatcher zijn. In oneliners en columnachtige stijl benoemt hij voortdurend allerlei misstanden in onze maatschappij. Niet gehinderd door veel historisch besef, levert hij analyses vol fouten. De misstanden heten steevast ouderwets, 20e eeuws. En de boerenverstandwijsheden zijn nieuw, Society 3.0. Natuurlijk, we groeien naar een netwerkeconomie, maar de maatschappij, dat is al een netwerk sinds de toren van Babel. Zitten wel wat aardige beschrijvingen in. Het is leerzaam om de oude boerenwijsheden te zien worden toegepast in de cyber-omgeving. De setting verandert, net als altijd, zou je bijna zeggen. Maar omdat het via de cyberomgeving gebeurt ziet niet iedereen tegelijk wat er gebeurt. En dat is een paradox, want de cyberomgeving pretendeert nou juist dat iedereen tegelijk alles ziet. Een woord als Quango, Quasi Autonome Non Gouvernementele Organisaties, dat is een leuke vondst. Maar ook daarin schiet Van den Hoff door. Allerlei bestaande woorden moeten worden vervangen door brabbeltaal; ‘Cyberdigma’ in plaats van paradigma. Op bepaalde momenten waan je je bij het lezen weer in de tijd van Nina Brink met haar World Online en Maurice de Hond met zijn Newconomy. Een trucje wordt evangelie. What’s new bij trendwatchers? Zoek de fouten en scherp je geest. Het boek kopen is echt 20e eeuw. Gratis downloaden is 3.0, via http://quest.society30.com. Wie dat niet wil vanwege de energie die dat kost, die koopt alsnog het boek, in de ramsj, het is toch al gedrukt, dat is alweer 4.0.
Voor haar leden biedt FHI de mogelijkheid tegen geringe kosten gebruik te maken van vergaderfaciliteiten. U kunt de vergaderzalen gebruiken met koffie, thee, frisdrank en alle gewenste extra faciliteiten. Wanneer u gebruik wenst te maken van een van de vergaderzalen, neem dan contact op met het FHI-bureau; Iemeke Kunst of Shirley van Schaarenburg, telefoon: (033) 465 75 07. Uiteraard is de beschikbaarheid beperkt tot de periodes dat er geen branchevergaderingen zijn. fhi.nl/vergaderfaciliteiten
42
AGENDA
personalia
FHI-activiteiten Industriële Elektronica Sense of Contact 10 april 2013
Paul Bron is benoemd tot vicepresident van de IT business van Schnei-
MinacNed MicroNano Future4Profit bijeenkomst 3 april 2013
der Electric Nederland. Hij is in deze
Erik Zwaan van Schneider Electric
functie verantwoordelijk voor het uit-
is de nieuwe voorzitter van LonMark
bouwen van de IT Business. De afge-
Nederland. Hij neemt het stokje over van Piet van Veelen, Vedotec, die voor-
lopen vijf jaar was hij mede-eigenaar Electronics & Automation 28 t/m 30 mei 2013
Xs2HiTeK Luik 15 mei 2013
Vermogenselektronica 18 juni 2013
Xs2HiTeK Workshop Microfluidics Applikon Biotechnology 9 oktober 2013
De Delftse faculteit Lucht- en Ruimte-
LonMark Nederland samenwerkt met andere verwante
vaarttechniek heeft Pim Groen aan-
organisaties.
Materials. Groen zal deze functie
Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Neder-
MicroNanoConference 11 t/m 12 december 2013
combineren met zijn verantwoor-
landse Brancheorganisatie voor Gebouw Automatisering
delijkheden bij Holst Centre, waar
op 13 december 2012 is het voorlopige branchebestuur,
hij programmamanager is van de programma’s Large
dat was gevormd bij de oprichting in januari 2012, door
Area Printing en Printed Conductive Structures on Flexible
de leden gekozen als definitief bestuur. Het branchebe-
Substrates. Eerder was Groen afdelingshoofd Materials
stuur bestaat nu uit, van links naar rechts: Joep van der
Performance bij TNO en gastdocent aan de TU Delft.
Velden, penningmeester, Rogier van Dis, Piet van Vee-
Industriële Automatisering Industrial Ethernet 14 mei 2013 High Tech Equipment Engineering Workshop mei/juni 2013 Flow, Analyse & Control Show 11 en 12 juni 2013 laboratorium technologie LabAutomation 2013 9 april 2013
Gebouw automatisering Xs2HiTek Multipurpose Bedrijfsgebouw Schneider Electric Hoofddorp 22 mei 2013
zitter van de Nederlandse brancheorganisatie voor Gebouw
en CEO bij MSA-ICT.
Automatisering is geworden, de organisatie waarbinnen
gesteld als deeltijdhoogleraar Smart
Xsens, maker en leverancier van innovatieve bewegingsmeetsystemen op basis van miniatuursensoren,
Nationale Conferentie Gebouw Automatisering 17 september
heeft Job Elders benoemd als senior VP Strategic Alliances. Ook investeert Elders een significant bedrag in het bedrijf. Elders heeft ervaring in de MEMS-industrie en was
medische technologie Zorgtotaal 13 t/m 15 maart 2013
len, voorzitter, Jan Kerdèl, vice-voorzitter, Jan Bakker, Antoine Brunink, Peter Dijkstra en Jacob Jansen.
oprichter van de internationale Micro and Nanotechnology Commercialization Education Foundation, MANCEF.
Internationale beurzen en congressen
Maastricht Instruments, FHI-lidbedrijf dat academische kennis omzet in technische innovaties voor toepassing en
Laborama
Analytica
onderzoek in de zorg, heeft een nieuw business deve-
www.laborama.be
www.analytica.de
lopment team. Emile Arnoldussen is Marc Shoenma-
Groot-Bijgaarde (B)
München (D)
kers opgevolgd als director business development. Emile
Nieuw bij FHI
14 &15 maart 2013
1 t/m 4 april 2014
Arnoldussen was al sinds 2008 werkzaam als business
Tim Middeldorp is binnen het FHI-bureau het team voor
developer. Daarnaast volgt Jean-Paul Urlings Rob Ver-
de branche Industriële Elektronica komen versterken.
Pittcon
SEMICON West 2013
straelen op als business developer valorisatie. Urlings was
Tim is 25 jaar jong en studeerde Media & Politiek aan
www.pittcon.org
www.semiconwest.org
Philadelphia, PA (USA)
San Francisco, USA
werkzaam voor de Kamer van Koophandel Limburg. Uit de
de Universiteit van Maastricht en rond binnenkort zijn
17 t/m 21 maart 2013
9 t/m 11 juli 2013
gelederen van IDEE, de engineerfaciliteit van het Maastricht
masterstudie Nieuwe Media en Digitale Cultuur af aan
UMC+, komt ook Freek Boesten het team versterken. Van
de Universiteit Utrecht. Binnen FHI houdt Tim zich als
Hannover Messe
Microscopy Conference
www.hannovermesse.de
2013
Hannover (D)
www.mc2013.de
8 t/m 12 april 2013
Regensburg, Oostenrijk
links naar rechts: Freek Boesten, Jean-Paul Urlings, Emile
projectmanager vooral bezig met de
Arnoldussen.
voorbereiding en uitvoering van marketing events.
Nieuw bij RTA
25 t/m 30 augustus 2013 Lasys
www.lasys-messe.de
ICN+T 2013 - International
2013 ten kantore van FHI werkzaam als manager voor
Stuttgart (D)
Conference
3 t/m 5 juni 2013
Nanoscience and
de Stichting RTA, Recycling Technologische Apparatuur.
Edwin Zoontjes is sinds 1 januari
Technology Biotechnica
www.ivc19.com
www.biotechnica.de
Parijs, Frankrijk
Theo Verschuren 1934 – 2012
Hannover (D)
9 t/m 13 september 2013
Selfmade man, op en top ondernemer. Dat was Theo Verschuren. Echte instrumentatieman. In 1974 startte
8 t/m 10 oktober 2013
hij zijn bedrijf Istec. Handel en techniek, gericht op de industrie, dat was Theo. Ging uiteindelijk ook voor
MicroTAS 2013
wat eigen producten, zoals een FHI-ondernemer betaamt. Vanuit de Hoogovens-connectie in de regio.
Productronica 2013
www.microtas2013.org
www.productronica.com
Freiburg, Duitsland
München (D)
27 t/m 31 oktober 2013
12 t/m 15 november 2013
Theo maakte deel uit van de eerste generatie bestuurders van de branche Industriële Automatisering, in de periode meteen na de vorming van de federatie, van 1991 tot 1995. In de tijd van Hein van Marwijk, Rosemount; Frans Stevens, Siemens; Tom Fransen, Hartmann & Braun. Wat kon Theo de mannen van de grote bedrijven met de voeten op de grond zetten. Nuchter was hij ook in 1995. Verkopen die handel. Zoon Dé Verschuren was er klaar voor. Theo nam ook echt afscheid en afstand. De laatste jaren waren niet makkelijk. Maar hoe mooi is het als een stuk van je leven doorgaat in een bedrijf. Istec International is nog steeds een bloeiend en gewaardeerd FHI-lid. Mooie herinneringen beklijven. Dit was één van de mannen die de oorzaak zijn dat we het zelfs in een recessie nog steeds erg goed hebben in Nederland. Theo Verschuren overleed op 6 oktober 2012.
signalement 01/2013
43
Ledennieuws
NOM draagt aandelen Capilix over aan Metrohm De Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland, NOM, heeft haar aandelenpakket in Capilix verkocht aan het Zwitserse Metrohm. Capilix is een bedrijf dat zich heeft toegelegd op het snel analyseren van waterkwaliteit. Zowel Capilix als de NOM geven aan dat de relatie vruchtbaar is geweest en dat de overdracht meer kansen biedt op verdere ontwikkeling van het bedrijf.
Mediq rondt acquisitie A-Med in VS af De acquisitie door Mediq van alle activa van A-Med Health Care is goedgekeurd.
LMS overgenomen door Siemens
Na Diabetes Specialty Centre, DSC, is dit de tweede acquisitie van Mediq in de Verenigde Staten in 2012. Mediq is sinds 2008 actief in de Verenigde Staten met Byram Healthcare. De acquisities verstevigen de positie van Byram op de grote maar gefragmenteerde Amerikaanse markt. A-Med verschaft Byram een toonaangevende positie op de markt voor directe levering aan patiënten in Californië. A-Med levert voornamelijk producten voor urologie, zoals katheters.
Met de overname van het Belgische LMS door Siemens is een krappe 700 miljoen euro gemoeid. LMS is expert in software voor onder meer de simulatie van complexe mechatronicasystemen. “Siemens kan dat koppelen aan de expertise die het al in huis heeft in het daadwerkelijk ‘maken’”, aldus LMS topman Urbain Vandeurzen.
Philips Healthcare vestigt nieuw R&D centrum in Israel
Integratie TEST-OK en GÖPEL electronic TEST-OK en het Duitse GÖPEL Electronic hebben in nauwe samenwerking de integratie van Electronics Boundary Scan en Functional Test Systems tot stand gebracht in
Philips Healthcare kondigde tijdens een bezoek van
de zogeheten UCM 1149 ScanBooster.
de Israëlische president Shimon Peres, aan haar
Deze combinatie van functional en
vestiging in Haifa, de realisatie van een nieuw R&D
boundary scan leidt tot een aanzienlijk
centrum aan. Het nieuwe ontwikkelingscentrum beoogt
hogere foutendekking in de testfasen van
onderzoek voor de lange termijn op het gebied van
geassembleerde PCB’s.
beeldontwikkeling en analyse, en wil tegelijkertijd ontwikkelen voor huidige markten, met bijvoorbeeld toepassingen voor virtuele colonoscopie en virtuele katheterisering. Het is de volgende stap in waar men al mee bezig was. Philips Healthcare is de afgelopen jaren verantwoordelijk geworden voor applicaties voor het weergeven van beelden vanuit de imaging Technologies. CT, MRI, ultrasound en nucleaire geneeskunde. Overigens had Shimon Peres mooie woorden over voor het werk van Philips Healthcare Israel: ”I came to see a factory, and I saw a miracle”.
Nieuwe leden Laboratorium Technologie Het Waterapplicatiecentrum Agora 1 8934 CJ LEEUWARDEN
Industriële automatisering Arenal PCS B.V. Boezemweg 23d 2641 KG PIJNACKER
Medische Technologie Smith & Nephew Nederland B.V. Kruisweg 637 2132 NB HOOFDDORP Postbus 525 2130 AM HOOFDDORP
OVAL Europe B.V. Swalmerstraat 68 6041 CZ ROERMOND Postbus 305 6040 AH ROERMOND
Gebouw Automatisering Kuijpers Installaties Helmond B.V. Panovenweg 18 5708 HR HELMOND Postbus 121 5700 AC HELMOND HE adviseurs Oostplein 415 3061 CH ROTTERDAM Postbus 42503 3006 DA ROTTERDAM
Minacned Ocean Optics B.V Geograaf 24 6921 EW DUIVEN Universiteit Leiden & LUMC Afdeling Luris Rijnsburgerweg 10 2333 AA LEIDEN
Muntz helpt merken verder Muntz biedt het allerbeste op het gebied van reclame. En trouwens ook op het gebied van branding, online marketing, direct marketing en de meeste andere communicatietechnieken. Dat kunnen we omdat we All Active zijn: een unieke werkwijze die uitgaat van het activeren van alle kennis, ervaring en talent die we in huis hebben. Een werkwijze dus die succes onvermijdelijk maakt. In het filmpje op onze website leggen we in anderhalve minuut precies uit wat All Active is. En waarom uw merk er zo enorm bij gebaat zou zijn.
muntz.nl
All Active
Samen met partners Revenew/online marketing en technologie en Marketguide/web based marketing tools, hanteert Muntz de All Active-aanpak. All Active is een resultaatgerichte werkwijze die u verzekert van de juiste specialisten. Die u verzekert van succes.
