S.G. Copernicus 9 – 14 Mei 2015 1
Inhoudsopgave
Reisinformatie ......................................................................................................................................... 3 Verblijf ................................................................................................................................................. 3 Vertrek ................................................................................................................................................. 3 Reistas en/of koffer? ........................................................................................................................... 3 Busreis ................................................................................................................................................. 3 Bellen ................................................................................................................................................... 4 Docenten die meegaan ....................................................................................................................... 4 Algemene afspraken ............................................................................................................................ 5 Meenemen .......................................................................................................................................... 5 Zakgeld ................................................................................................................................................ 6 Wisselkoers/ geld wisselen ................................................................................................................. 6 Verzekering en geld/ waardevolle spullen .......................................................................................... 7 Programma (* = starttijd op locatie) ....................................................................................................... 8 Informatie ................................................................................................................................................ 9 Tsjechië/ Praag .................................................................................................................................... 9 Tsjechië (historisch overzicht) ............................................................................................................. 9 Praag (omgeving hotel) ..................................................................................................................... 16 Excursies ................................................................................................................................................ 17 Stadswandeling Oude stad (Stare Mesto) ......................................................................................... 17 Stadswandeling Nieuwe stad (Nove Mesto) en Wenceslausplein (Václavské náměstí) ................... 19 Stadwandeling Burchtwijk (Hradčany) .............................................................................................. 20 Stadswandeling Kleine zijde (Malá Strana) en Karelsbrug (Karluv Most) ......................................... 23 Theresienstadt ................................................................................................................................... 24 Joodse wijk (Josefov) en bezoek Oude Joodse begraafplaats ........................................................... 27 ‘Praagse Markt’ in Holesovice (vrij) ................................................................................................... 29 Metro..................................................................................................................................................... 30
2
Reisinformatie
Verblijf Hotel Slavia Vladivostocká 1460/10 100 00 Praha 10 Tsjechië
Vertrek Op de heenreis vertrekken we om 6.00 uur vanaf Nieuwe Steen 21 (dependance Galileo). Bij het instappen wordt er gecontroleerd of je jouw identiteitsbewijs bij je hebt; zorg ervoor dat je jouw ID in je handbagage stopt.
Reistas en/of koffer? Enkele jaren geleden dienden plekken in de bus te worden opgeofferd aan bagageruimte, vanwege het grote aantal enorme hutkoffers dat mee ‘moest’. Sindsdien laten wij alleen maar reistassen en koffers met een kleine afmeting toe.
Busreis We reizen via Duitsland. Onderweg wordt een aantal stops gemaakt. Tijdens de stops is gelegenheid tot toiletbezoek en het doen van kleine aankopen in de benzinetankshops en wegrestaurants. Ook aan de rokers is gedacht. Tijdens de busreis geldt een alcohol- en een energiedrankjes-verbod. Er zullen films getoond worden. Op de heenreis zal er rond etenstijd een stop gemaakt worden voor een avondmaaltijd.
3
Bellen Bellen naar Tsjechië
00420.. of +420.. (de 0 van het net- of mobiele nummer weglaten)
Bellen naar Nederland
0031.. of +31.. (de 0 van het net- of mobiele nummer weglaten)
In sommige abonnementsvormen kan het mobiel bellen, maar ook het mobiele dataverkeer, in het buitenland enorm duur uitvallen. Informeer naar de kosten bij jouw provider.
Voor noodgevallen (Dit is een privénummer, dus alleen tijdens schoolreis!) kunt u/ kun je bellen met mevr. Hupkens, telefoonnummer 0630443935.
Docenten die meegaan mevr. Hupkens mevr. Bos mevr. Bontekoning dhr. Kok dhr. Lassooij dhr. Schutter dhr. Swen dhr. Dekker
4
Algemene afspraken Om de reis voor iedereen te laten slagen, zijn er enkele afspraken noodzakelijk: Het belangrijkste is dat iedereen zich aan het programma houdt. De afgesproken tijden gelden voor iedereen. Stel jezelf sociaal op tegen medeleerlingen en docenten. Ga nooit alleen op avontuur. Geluid makende apparatuur mag nooit tot overlast leiden. Alcoholgebruik en roken dienen beperkt te blijven en mogen nooit tot overlast leiden. Tijdens het dagprogramma wordt er geen alcohol genuttigd. Bij, een door de docenten geconstateerde, dronkenschap volgen maatregelen (zie volgend punt). Het gebruik, bezit en de aanschaf van (imitatie-) wapens en/ of drugs zijn strikt verboden. De begeleiders houden zich het recht voor een leerling naar huis te sturen als wangedrag van de leerling daar aanleiding voor geeft. Dit gebeurt in overleg met de schoolleiding. De kosten van het terugsturen zijn voor de rekening van de leerling. Bij kleinere overtredingen kunnen de begeleiders besluiten om de leerling niet te laten
deelnemen
aan
bepaalde
onderdelen
van
het
programma
(bv.
discotheekbezoek).
Meenemen Pinpas (er zijn genoeg banken met pinautomaat in het centrum van Praag bv. op Na příkopě! Per opname betaal je ongeveer € 2,-.) Geldig paspoort of ID (minstens 3 maanden vanaf vertrekdatum!) en een kopie hiervan. Eten en drinken (geen: alcohol- en energiedrankjes!) voor in de bus. Goede wandelschoenen. Toiletartikelen. Medicijnen. Fotocamera. Warme kleding, regenkleding, paraplu (je weet maar nooit!) Reisgids (deze!)
5
Zakgeld Zorg voor een kleine hoeveelheid cash-geld (voor eten, noodgevallen). Hoeveelheid naar eigen inzicht. Nodig voor: Middag- en avondeten tijdens de gehele reis aanschaf souvenirs, etc. uitgaan borg hotelkamer (€ 15,-/pp: CONTANT!) avondmaaltijd op de terugreis
Wisselkoers/ geld wisselen € 1,-
=
25,86 CZK
Het wisselen van geld bij de geldkantoren in het centrum, eindigt nog wel eens in oplichting. Kijk dus goed op het bord met gehanteerde wisselkoersen. En spreek duidelijk af wat je krijgt voor je euro’s. Vertrouw je het niet? Geld pinnen bij een pinautomaat is een veiliger alternatief.
enkele biljetten/ munten: 10 CZK
=
€ 0,39
50 CZK
=
€ 1,93
500 CZK
=
€ 19,33
1000 CZK
=
€ 38,67
6
Verzekering en geld/ waardevolle spullen De school heeft een beperkte verzekering (voor ongevallen) afgesloten. Persoonlijk eigendommen vallen niet onder deze verzekering, dus pas goed op je waardevolle eigendommen/ geld. In het hotel kun je waardeartikelen en paspoort of identiteitsbewijs in een kluisje laten. Het kan zijn dat het hotel hier een vergoeding voor vraagt. In de stad Praag zijn, zoals in elke grote stad, zakkenrollers actief. Neem niet te grote geldbedragen mee. Neem altijd een kopie van je identiteitsbewijs mee. Draag geld en ID altijd op het lichaam. Zorg dat je het hoteladres en het mobiele nummer van je begeleider in je telefoon hebt staan.
7
Programma (* = starttijd op locatie) Dag
Dagdeel
Tijdstip
Zaterdag 9/5
ochtend
6.00u
vertrek vanaf school (Nieuwe Steen 21)
avond
± 20.00u
aankomst in Praag, inchecken hotel
avond
± 21.30u
mogelijkheid tot bezoek Burger King/ Winkelcentrum
23.00u
iedereen terug in hotel!!
Zondag 10/5
Maandag 11/5
Dinsdag 12/5
Woensdag 13/5
Donderdag 14/5
Stadsgroep 1 (.. ll.)
Stadsgroep 2 (.. ll.)
ochtend
10.00u*
1A: Oude Stad & 1B: Nieuwe stad en Wenceslasplein
2A: Burchtwijk & 2B: Kleine zijde en Karelsbrug
middag
± 14.00u
1A: Nieuwe stad en Wenceslasplein & 1B: Oude Stad
2A: Kleine zijde en Karelsbrug & 2B: Burchtwijk
17.00u
avondeten, daarna gezamenlijk terug naar hotel
avond
± 21.00u
discotheekbezoek
ochtend
10.00u*
1A: Burchtwijk & 1B: Kleine zijde en Karelsbrug
2A: Oude Stad & 2B: Nieuwe stad en Wenceslasplein
middag
± 14.00u
1A: Kleine zijde en Karelsbrug & 1B: Burchtwijk
2A: Nieuwe stad en Wenceslasplein & 2B: Oude Stad
17.00u
avondeten, daarna gezamenlijk terug naar hotel
avond
± 22.00u
iedereen terug in hotel!!
ochtend
11.00u*
Theresienstadt: kleine vesting (fort) en grote vesting (stad)
middag
± 16.00u
vrij in centrum Praag?
17.00u
avondeten, daarna gezamenlijk terug naar hotel
avond
± 21.00u
discotheekbezoek (onder voorbehoud!)
ochtend
11.00u*
Joodse Wijk/ Oude Joodse begraafplaats
middag
± 13.30u
‘Praagse Markt’
± 17.00u
avondeten, daarna gezamenlijk terug naar hotel
avond
± 20.00u
vertrek vanaf Hotel
ochtend
± 9.00u
aankomst op school (NS11)
Verzamelpunt na afloop van een stadswandeling is het Oude Stadsplein, bij het Jan Hus monument!!
8
Informatie Tsjechië/ Praag Taal:
Tsjechisch
Munt:
Tsjechische kronen
Religie:
katholiek
Openingstijden:
maandag tot vrijdag van 9.00 tot 18.00 uur zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur
Tsjechië (historisch overzicht) Tsjechië bestaat uit twee delen Bohemen en Moravië. Het laatste gebied ontleent zijn naam aan de rivier de Morava. Bohemen is genoemd naar een Keltische stam, de Boii, die daar volgens de Romeinen omstreeks 500 v. Chr. woonden. Overigens lieten de Romeinen hen en hun opvolgers met rust, de zuidelijker gelegen Donau werd als natuurlijke grens van het rijk gebruikt In de 6e eeuw na Christus, de tijd van de grote volksverhuizingen, vestigden zich er de eerste Slavische stammen (op de plek van het latere Praag, gebeurde dat in het gedeelte waar nu de Praagse Burcht ligt). In de 8e eeuw is dan sprake van een Groot Moravisch Rijk (Bohemen, Slowakije en delen van Polen en Hongarije), dat in de volgende eeuw tot het Christendom werd bekeerd. Tegen 900 viel het weer uiteen en daardoor kwam een scheiding tot stand tussen Tsjechië en Slowakije, die ruim 1000 jaar zou duren. In deze tijd leefde ook de legendarische Wenceslaus (Václav), die in 929 door zijn jongere broer werd vermoord omdat hij toenadering zocht tot de Duitse kerk. Niet alleen werd hij al spoedig heilig verklaard door de paus, maar ook nu is hij voor de Tsjechen nog een held, vereerd met een standbeeld op een naar hem genoemd plein in het hart van Praag.
9
Inmiddels was er een nieuw rijk gesticht: Bohemen, dat al snel deel ging uitmaken van het Duitse keizerrijk (de Boheemse vorst was één van de zeven zgn. keurvorsten, die het recht hadden de Duitse keizer te kiezen). Hiermee brak een periode aan van grote Duitse invloed, die tot ver in de moderne tijd is blijven bestaan. In de eerste eeuwen verliep die invloed vooral via de Kerk (het bisdom Praag was ondergeschikt aan het aartsbisdom Mainz) en de economie. In de 13e eeuw was sprake van een enorme opbloei van de handel (o.a. resulterend in de aanleg van het oudste deel van het huidige Praag, ‘de Oude stad’ , in 1234) en daarbij werden vooral Duitse ambachtslieden als kolonisten verwelkomd, die hele nieuwe steden stichtten (zo ook de Praagse wijk ‘Kleine zijde’, in 1257).
In de tweede helft van de 14e eeuw vond de Gouden Eeuw van Praag plaats. Koning Karel IV (1346-1378), die ook keizer was, maakte van Praag de nieuwe hoofdstad van het keizerrijk. In zijn naam werden enkele zeer belangrijke bouwwerken gerealiseerd. Deze zijn nu nog te zien, onder meer de Universiteit, de St. Vitus-kathedraal, de Karelsbrug en de wijk ‘Nieuwe Stad’.
10
De Hervorming, de periode van protest tegen en later afscheiding van de kerk van Rome, begon in Tsjechië al vroeg. Centraal hierin stond Jan Hus die, al een eeuw vóór Luther, kritiek uitte op allerlei wantoestanden binnen de Kerk. Ook preekte hij in de volkstaal en niet in het gebruikelijke (en voor gewone mensen niet te volgen) Latijn. Dat kwam hem op een veroordeling wegens ketterij te staan, met als gevolg de dood op de brandstapel (in 1415). Hiertegen kwam heel Tsjechië in het geweer: daarbij speelden niet alleen anti-Roomse, maar ook anti-Duitse gevoelens mee (de Duitse keizer voerde de orders van de paus uit). Toen een paar Duitsers uit het raam van één van de Praagse stadhuizen werden gegooid (boven op de spiesen van vechtersbazen beneden) riep de paus op tot een kruistocht tegen de Hussieten. Deze Hussieten wisten eerst wat successen te behalen, maar raakten uiteindelijk verdeeld: mensen uit de lagere regionen van de bevolking zagen het ook als een sociale strijd en maakten zich bijvoorbeeld meester van de kerkelijke rijkdommen. De meer welgestelde burgers voelden zich hierdoor bedreigd en gooiden het op een akkoordje met de Duitse keizer, de aanvoerder van de kruistocht.
In de 16e eeuw kwam Tsjechië rechtstreeks onder de heerschappij van de Habsburgers, de familie die al langer de Duitse troon bezette, maar dan de Oostenrijkse tak. Het centraal gezag (vanuit Wenen) werd sterker en dat vonden de Tsjechische edelen niet leuk. Zij gebruikten nu opnieuw het protestantisme om zich hiertegen te verzetten (het verzet in de Nederlanden, in dezelfde periode, tegen de Spaanse overheersing was ook, onder andere, politiek en religieus van aard), maar de kerk van Rome sloeg hard terug in het kader van de Contrareformatie. Vreemd genoeg kwam Praag in deze periode opnieuw tot bloei (de tweede Gouden Eeuw) onder keizer Rudolf II, die juist religieuze tolerantie voorstond.
11
Toen echter in 1618 twee keizerlijke stadhouders uit een raam (nu van de burcht) werden gegooid, waren de ‘poppen aan het dansen’. Het werd de aanleiding voor de Dertigjarige oorlog, waaraan de meeste Europese landen deelnamen. Voor Tsjechië betekende dit een regelrechte ramp. Landerijen en steden werden verwoest, tweederde van de bevolking verdween (gedood, gevlucht) en het Roomse geloof zegevierde, waarna een heksenjacht op andersdenkenden werd ingezet. Daarmee begonnen twee donkere eeuwen, vooral gekenmerkt door ‘verduitsing’. De Tsjechische taal werd alleen nog door de absolute onderlaag van de bevolking gesproken en dreigde zelfs helemaal te verdwijnen. Maar ook hier weer een tegenstelling: in deze zelfde periode kreeg Praag er een heleboel fraaie bouwwerken bij, opgetrokken in de stijl van de Barok (die sterk verbonden was met de Contrareformatie).
In de loop van de 18e eeuw deed ook in Tsjechië de Verlichting zijn intrede. Concreet betekende dit o.a. het opdoeken van kloosters, de afschaffing van lijfeigenschap en grotere verdraagzaamheid. Maar het proces van verduitsing ging door. Van groot belang -niet alleen economisch- is de vroege ontwikkeling van de industrie (textiel, glas, kolen en ijzer) geweest. Via sociale veranderingen (de opkomst van een bourgeoisie en een arbeidersklasse) leidde dit tot het opkomen van Tsjechisch nationalisme. In het revolutiejaar 1848 stelde de Boheemse bourgeoisie, net als die elders in Europa, politieke eisen aan het absolute gezag van de keizer (een grondwet met burgerrechten bijvoorbeeld). Het daaruit voortvloeiende opstandje werd echter neergeslagen en leidde alleen maar tot een scheuring tussen "pan-Germanen" en "pan-Slavisten", oftewel een Duits-nationalistische en een Slavisch-nationalistische beweging.
12
In de loop van de 19e eeuw kwam het streven naar onafhankelijkheid steeds meer op de voorgrond. Maar wat de Hongaren wel lukte (in 1867), kregel de Tsjechen niet voor elkaar. Verder dan de bouw van een aantal nationale symbolen (in de vorm van het Nationale Theater, het Nationale Museum), als doekjes voor het bloeden, kwamen zij niet.
Pas met de ineenstorting van de Dubbelmonarchie, aan het eind van de Eerste wereldoorlog, kwam de onafhankelijkheid (zij het met Slowakije samen). Het ging de nieuwe republiek economisch al snel voor de wind (als 10e industriële natie van de wereld), politiek functioneerde de natie moeizaam. De ingewikkelde bevolkingsopbouw (6 miljoen Tsjechen, 2 miljoen Slowaken, 3 miljoen Duitsers, 600.000 Hongaren en nog anderen) vormde een bedreiging voor de democratie, vooral toen in 1929 de crisis uitbrak. De merendeels Duitse bevolking van Sudetenland kwam in de loop van de jaren '30 steeds meer onder invloed van de Duitse nazi's: uiteindelijk eisten zij afscheiding en Hitler was er natuurlijk als de kippen bij om deze eis kracht bij te zetten (Heim ins Reich!). Op de Conferentie van München (in 1938) gaven Engeland en Frankrijk hieraan toe, waardoor Tsjecho-Slowakije van zijn hele westelijke verdedigingslinie werd beroofd. Voor Hitler was de verovering van de rest van Tsjechië dan ook een koud kunstje (maart '39); Slowakije bleef zogenaamd onafhankelijk onder een nazi-gezind regime.
Net als in Nederland hielden de nazi's zich in het begin van W.O.-2 betrekkelijk rustig, totdat in 1941 de SS-er Reinhard Heydrich het protectoraat Bohemen/Moravië onder zich kreeg. De toenemende onderdrukking leidde tot een moordaanslag die, hoewel knullig uitgevoerd, uiteindelijk toch succes had. Als represaille werd het dorpje Lidice met de grond gelijk gemaakt, nadat de bevolking was weggevoerd. Inmiddels was ook hier de joden-vervolging op grote schaal begonnen: Theresiënstadt fungeerde als belangrijkste doorgangskamp.
13
Eind 1944 begon de bevrijding, die door de Amerikanen grotendeels aan de Russen werd overgelaten. Op 9 mei 1945 werd ook Praag bevrijd. Meteen daarna begonnen de wraakoefeningen tegen de Tsjechische Duitsers. Dat betekende meestal gedwongen verhuizing, door de Geallieerden goedgekeurd (in 1947 waren er al 2,5 miljoen mensen vertrokken). Nog in 1945 werd 60 van de industrie genationaliseerd, een ontwikkeling die paste in het straatje Van de Communistische Partij, die in 1946 de grootste werd (40%) en de premier mocht leveren (Klement Gottwald). Deze was op zich bereid de Marshall-hulp te accepteren maar werd door Moskou tot weigering gedwongen. Gebruik makend van de verdeeldheid tussen de andere partijen, wisten de communisten in 1948 de macht helemaal naar zich toe te trekken. Dit betekende (opnieuw) het vertrek van zo'n 2 miljoen mensen. Een onvervalst stalinistisch regime werd ingevoerd: nationalisatie, nadruk op zware industrie, collectivisatie van de landbouw, terreur (ook tegen partijleden). Gottwald stierf, vlak na Stalin, in 1953. Het ontstane machtsvacuüm leidde, in combinatie met een scherpe koopkrachtdaling, tot demonstraties die hard werden neergeslagen. De Destalinisatie die in de Sovjet-Unie onder Chroesjtsjov op gang kwam raakte TsjechoSlowakije nauwelijks. Begin jaren '60 groeide de onvrede onder de bevolking dan ook, de partij gooide er een Nieuw Economisch Model tegenaan maar dat mocht niet meer baten. In 1968 trad het duo Dubcek/ Svoboda aan en dat luidde de "Praagse lente" in: een poging het socialisme een menselijk gezicht te geven, te beginnen met de afschaffing van de censuur.
14
In de buurlanden van het Warschau-pakt groeide de angst en dat leidde tot een militaire inval (augustus '68). Vanaf april 1969 trad de "normalisering" in onder partijleider Husak. De bevolking raakte volkomen murw en werd tegelijkertijd gepaaid met een hogere levensstandaard. In de loop van de jaren '70 rees toch weer verzet, vooral onder intellectuelen. Hiervan werd de beweging ‘Charta '77’ o.l.v. Vaclav Havel het bekendst. Deze beweging kwam vooral op voor de mensenrechten. Begin jaren '80 leidde een daling van de levensstandaard weer tot toenemende conflicten, Daarnaast zorgde het aantreden van Gorbatsjov in de Sovjet-Unie tot extra druk voor Tsjecho-Slowaakse Communistische partij.
Het ontwerpen van een eigen variant op de ‘perestroika’ mocht niet meer baten: in 1989 ontstond een massale protestbeweging met "Burger Forum" als drijvende kracht. Het einde van het liedje was dat Vaclav Havel, met algemene instemming, tot president werd gekozen.
De ineenstorting van het communisme zorgde, naast grote economische problemen (overgang van een geleide planeconomie naar een markteconomie), ook voor het loskomen van allerlei nationalistische gevoelens. Sinds 1 januari 1994 gaan Tsjechië en Slowakije dan ook (weer) gescheiden door het leven.
15
Praag (omgeving hotel) Ons hotel (Hotel Slavia) ligt op loopafstand (10 minuten) van metrostation Strasnicka. Dit metrostation in ons vertrek- en aankomstpunt bij het reizen van en naar het centrum van Praag.
16
Excursies Stadswandeling Oude stad (Stare Mesto)
Op de plek van het Oude Stadsplein, het centrum van de Praagse Oude Stad, vestigden zich volgens het meest recente archeologische onderzoek waarschijnlijk reeds in de tiende eeuw mensen. Men neemt aan dat reeds voor de 11 eeuw hier een markt en een hofstede waren gesitueerd: de Tyn, voor kooplui van elders. In de 11e en 12e eeuw werd het oorspronkelijk diep gelegen gebied herhaalde keren getroffen door zware overstromingen van de Moldau, die aanzienlijke schade veroorzaakten. Tenslotte verhoogden de burgers het gehele terrein van het Oude Stadsplein en bouwden zij nieuwe huizen en gebouwen op de ruïnes van de oorspronkelijk Romaanse bebouwing. Hiervan zijn de resten nog te zien in de kelders van de huizen rond het plein. Zo ontstond aan het eind van de 12e eeuw de eerste gemeenschap op het Oude Stadsplein. Uit deze periode is o.a. een rechtsorde van Duitse kooplui bewaard gebleven. In 1232 - 1234 verenigden de afzonderlijke vestingen rond het plein zich tot een stedelijke gemeenschap.
17
Sindsdien hebben zich op het Oude Stadsplein evenals op de burchtheuvel, steeds weer gebeurtenissen van groot politiek en maatschappelijk belang afgespeeld. Meer dan eens was het echter ook een plaats waar het volk zijn vreugdefeesten vierde. Het plein was eeuwen geleden één van de plaatsen waarlangs de traditionele kroningsstoet, van de Kruittoren naar de burcht, trok. Een van de meest radicale voorvechters van de Hussitische leer, de prediker ]an Zelivsky werd hier in 1422, terechtgesteld; in 1437 ondergingen de laatste hoofdman der Hussieten en zijn strijdgenoten hetzelfde lot. In het raadhuis werd in 1458 Jirzi Podebradsky tot koning der Bohemen gekozen. In 1621 vond de terechtstelling plaats van zevenentwintig Tsjechische en Duitse aanvoerders van de standenopstand tegen de Habsburgse heerschappij. Deze terechtstelling ging als het Praagse halsrecht de geschiedenis in en geldt, voor de bewoners van Praag, nu nog als de gewichtigste gebeurtenis die op het plein is voorgevallen. Na de val van de Habsburgse monarchie demonstreerde de Praagse bevolking in oktober 1918 voor een soevereine staat. In jubelstemming begroetten de mensen hier, aan het eind van de tweede Wereldoorlog, de troepen van de Sovjet-Unie als bevrijders van het nationaalsocialisme. In februari 1948 hield Klement Gottwald op het balkon van het Kinskypaleis zijn appèl voor een nieuw op te bouwen socialisme. Op 10 juni 1990 vierde hier een onafzienbare menigte de overwinning van het Burgerforum onder Václav Havel en de organisatie ‘Openheid in plaats van geweld' na de eerste vrije verkiezingen sinds vierenveertig jaar.
18
Stadswandeling Nieuwe stad (Nove Mesto) en Wenceslausplein (Václavské náměstí) De Nieuwe Stad is een wijk in het centrum van de Tsjechische hoofdstad Praag. Het is de jongste en grootste van de vier oorspronkelijke steden die tegenwoordig het historische centrum van Praag vormen. Een deel van de wijk behoort tot het district Praag 1, een deel tot Praag 2 en een klein deel hoort bij Praag 8. De wijk heeft tegenwoordig 18.025 inwoners (2006). De bekendste bezienswaardigheid in de Nieuwe Stad is het Wenceslausplein.
Het Wenceslausplein is een plein in het centrum van Praag. Sinds het jaar 1848 is het plein genoemd naar de heilige Wenceslaus. Het plein werd oorspronkelijk ingericht als paardenmarkt. Met een lengte van 750 meter behoort het Wenceslausplein tot de grootste in Europa. Op dit plein vond in 1989 de fluwelen revolutie plaats, wat het einde betekende van het communistische tijdperk. Met afmetingen van 750 bij 60 meter is het Wenceslausplein meer een boulevard dan een plein. Het plein loopt van het noordoosten naar het zuidwesten langzaam omhoog. Aan de zuidoostzijde is het Nationaal Museum gevestigd. Voor het museum staat een standbeeld van de heilige Wenceslaus te paard. Aan de andere kant van het plein staat de Maria Sneeuwkerk. Op het plein bevindt zich ook de plaquette ter nagedachtenis van Jan Palach, de student die zich in 1969 op het plein in brand stak uit protest tegen het gebrek aan democratie in het destijds communistische Tsjechië. 19
Stadwandeling Burchtwijk (Hradčany)
Het Hradčanyplein vormt de westeliike toegang tot de Praagse burch. Op deze plaats (in de huidige omvang), het terrein van de voormalige voorburcht van de Praagse burcht, onstond rond het jaar 1320 de derde Praagse stad Hradcany, na de Oude Stad (1234) en de Kleine Zijde (1257). De onderdanen van de burcht leefden tot dan toe in een open nederzetting, die in het betreffende jaar 1320 door burchtgraaf Hynek Berka z Dubzê tot stad verheven werd. Daardoor verkreeg ze weliswaar enkele privileges - vooral de bescherming door de burcht maar in de praktijk maakte dat de bewoners nog afhankelijker dan ze al waren. Onder Karel IV werd de stad naar het noorden uitgebreid en met een muur omgeven. Het oorspronkelijke Hradčanyplein vormt sindsdien het middelpunt van de gemeenschap, waarover de kroningsweg van de Boheemse vorsten voerde (vanaf de kruittoren in de Oude Stad naar de Praagse burcht). Na de zware brand in 1541 onderging het plein een gedaantverwisseling. Alle burgerhuizen moesten paleizen voor de adel worden, die vanzelfsprekend in een andere functie - nu nog rond het plein staan en waarvan de meeste in de 18e eeuw werden voorzien van mooie barokfaçaden.
20
ln 1547 diende het plein als terechtstellingsplaats voor de vier leiders van de standen tegen Ferdinand I. Zij hadden geweigerd in de Schmalkaldische oorlog (1546-1547) te vechten tegen hun protestantse geloofsgenoten in Duitsland. Wanneer precies de eerste nederzettingen zich op de Hradčany vormden, is moeilijk vast te stellen. Er wordt gedacht aan de 6e eeuw na Christus. Zeker is dat in de roerige periode van de Volksverhuizingen de Hradčany en de Vysehrad een ideaal te verdedigen vluchtplaats vormden. In de 9e eeuw verwierven de Premsyliden de hegemonie over de Slaven. Uit deze periode dateert ook de eerste aanleg van een burcht op de Hradčany. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat het ging om een driedelige constructie van hout, omgeven door een lemen wal. De versterkte nederzetting wordt voor het eerst genoemd in het jaar 873 en 890. Toen zou ook ter ere van de maagd Maria een klein kerkje op de Hradčany zijn gebouwd: de in 1950 ontdekte resten zijn nu nog te zien aan het eind van de slotgalerij. Tussen 915 en 920 werd de eerste St. Joriskerk gebouwd die, na door brand verwoest te zijn, in 1142 herbouwd werd. Op de plaats van de huidige Wenceslaskapel liet Wenceslas de Heilige (926-929) ter ere van St. Vitus een klein, rond romaans gebouw (een rotonde) bouwen. Dit gebouw werd in de jaren 1067-1096 vervangen door een romaanse basiliek waarvan de overblijfselen te zien zijn bij het ruiterstandbeeld van St. Joris. In de eerste helft van de 12e eeuw voltooide men de verbouwing van de St. Joriskerk tot een driebeukige basiliek. Sobieslaw I liet de houten burcht in deze tijd verbouwen in de stijl van de romaanse paltsen. In de 13e eeuw werd onder Ottokar II begonnen aan de huidige middenverdieping van het voormalige Koningspaleis, waarin de eerste gotische invloeden te bespeuren zijn. Een brand in het jaar 1303 vernietigde een aanmerkelijk gedeelte van de toenmalige bebouwing op de Hradčany. Karel V pakte de draad weer op en liet verder bouwen aan de middenverdieping van het Koningspaleis. In 1344 begon Matthias van Arras met de bouwvan de St. Vitusdom, waaraan vanaf 1352 Peter Parler en van 1399 tot 1419 diens zoon verder werkten.
21
In de late gotiek ontstond onder Wladislaw II de bovenverdieping van het Koningspaleis. Onder Ferdinand I, die kunstenaars uit ltalië, Duitsland en de Nederlanden haalde, begon de omvangrijke verbouwing van de tot dan toe gotische burcht in een luisterrijk renaissanceslot. Daarnaast was de venwoestende brand van 1541 een goede gelegenheid voor grote vernieuwingen. De vorst liet voor Anna zijn gemalin, buiten de muren van de burcht het lustslot Belvedere bouwen. Hiervoor werd een grote tuin aangelegd, de zogenaamde koningstuin. Onder Rudolf II werd de burcht weer bevorderd tot keizerlijke residentie. Met veel uiterlijk vertoon ontstonden nu luxueuze gebouwen en ruimten, waarvan de "Spaanse zaal" met zijn rijke interieur het meest beroemd werd. De bouwstijl van de barok werd op de Hradčany nauwelijks toegepast. Naast enkele nieuwe torens en fonteinen zijn slechts de Rijschool aan de westelijke rand van de koninklijke tuinen en de Nepomukkapel bij de St. Joris het vermelden waard. In de 18e eeuw gaf keizerin Maria Theresia Nicolas Pacassi de opdracht om de, door de Zevenjarige oorlog, zwaarbeschadigde burcht te herstellen. De plannen van Pacassi om van de verschillende gebouwen aan de zuiden westzijde (de laatste met ervoor gelegen slotplein) een architectonische eenheid te maken, werden door Anselno Lurago uitgevoerd. Pas met de voltooiing van de St. Vitusdom tussen (1872 en 1929) werd de bouwkundige ontwikkeling van Hradčany afgesloten. Sedert 1918 en vooral sinds het einde van de Tweede wereldooilog doet Hradčany dienst als ambtszetel van de president. De Burcht is uitermate geschikt voor representatieve doeleinden in politiek, cultuur en maatschappij.
22
Stadswandeling Kleine zijde (Malá Strana) en Karelsbrug (Karluv Most) De Kleine Zijde ligt aan de voet van de Praagse burcht en dat heeft ook de geschiedenis van dit stadsdeel bepaald. Al in de 11e en 12e eeuw vestigden zich er mensen die in de materiële en geestelijke behoeften van de burchtbewoners konden voorzien: (Joodse) kooplieden en monniken. In 1257 maakte de koning er een ‘officiële’ stad van, speciaal bedoeld voor Duitse ambachtslieden. Het ongetwijfeld Gotische aanzien van de wijk verdween geheel door de brand, die haar in 1541 verwoestte. Toen bovendien na 1620 alle protestanten werden weggewerkt, kwam er voor katholieke edelen een aantrekkelijke plek vrij - dicht bij het regeringscentrum - om er hun paleizen neer te zetten. Hierin zijn sinds 1918 de meeste buitenlandse ambassades gevestigd In de 17e en 18e eeuw heeft de Malá Strana haar Barokke karakter gekregen. De katholieke adel en geestelijkheid vierden hiermee hun triomf. Naast de paleizen zijn de kerken en kloosters daar natuurlijk goede voorbeelden van. Het tij keerde echter al tamelijk snel. Edelen verhuisden in de 19e eeuw naar Wenen, centraler gelegen binnen het Habsburgse rijk, en kloosters werden opgedoekt De wijk verpauperde en de opkomende industrie koos aantrekkelijker plaatsen om zich te vestigen. Juist daardoor is er zo weinig neergehaald en kost het hier weinig moeite om je een beeld te vormen van hoe het er zo'n twee eeuwen terug moet hebben uitgezien.
23
Theresienstadt Theresienstadt (Duits) of Terezín (Tsjechisch) is de naam van een fort binnen de Tsjechische vestingstad Theresienstadt. Het fort, waar het voormalige concentratiekamp van Theresienstadt ligt, heet "Kleine Vesting", de stad zelf noemt men "Grote Vesting". De vestingstad en het fort (zogenaamd 'Kleine Fort') werden in de 18e eeuw gebouwd in opdracht van het Oostenrijk-Hongaarse rijk en genoemd naar keizerin Maria Theresia. Zowel de rivier de Elbe als de Eger stromen nabij het fort. De bouw startte in 1780 en duurde tot 1790; uiteindelijk besloeg het fort een oppervlakte van 3,89 km². Het is ontworpen in de stijl van Sébastien Le Prestre de Vauban en er waren ongeveer 5600 soldaten gestationeerd. Terezín werd tijdens oorlogen niet gebruikt. In de laatste helft van de 19e eeuw diende het fort als een gevangenis. Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed het fort dienst als krijgsgevangenenkamp, waar ook de moordenaar van Frans Ferdinand, Gavrilo Princip tot 1916 werd opgesloten. Hij leed aan tuberculose, waar hij uiteindelijk in 1918 in een nabijgelegen ziekenhuis aan bezweek. In de Tweede Wereldoorlog gebruikten de nazi's Theresienstadt als concentratiekamp terwijl het Kleine Fort als gevangenis door de Gestapo in gebruik werd genomen.
24
Op 10 juni 1940 nam de Gestapo het bevel in Terezín over. Tsjechische en Moravische verzetsstrijders werden in het fort gevangen gehouden. Vanaf november 1941 zou de stad Theresienstadt (de Grote Vesting) dienstdoen als getto voor gedeporteerde Joden. Daarmee was Theresienstadt een concentratiekamp geworden. Theresienstadt was vooral een doorgangskamp voor Joden die meestal spoedig naar Auschwitz-Birkenau of andere vernietigingskampen werden gestuurd. Op 30 oktober 1941 werd SS-Obersturmführer Siegfried Seidl door Adolf Eichmann belast met het opzetten van het getto. Van november 1941 tot juli 1943 functioneerde Seidl als eerste commandant van het getto. Het kamp Theresienstadt opende officieel zijn deuren op 24 november 1941. Veel Joden uit Tsjecho-Slowakije werden naar Terezín gedeporteerd. In de zomer van 1942 werd de niet-Joodse bevolking van Theresienstadt weggestuurd. Onder de nieuwe bevolking bevonden zich vele kunstenaars, musici en juristen. Daardoor ontstond er een druk cultureel leven in het getto. Het kamp herbergde, naast volwassenen, ook zo'n 11.000 kinderen. De Joodse gettobevolking had een zekere mate van zelfbestuur: de raad van ouderen. Deze raad had onder andere de taak om lijsten op te stellen van wie gedeporteerd zou worden en wie niet. Weigerde men met de Duitsers mee te werken, dan zouden simpelweg alle bewoners gedeporteerd en vermoord worden. Ondertussen werden de leefomstandigheden in Theresienstadt steeds slechter. Waar eerst zo'n 7.000 Tsjecho-Slowaken hadden gewoond, waren nu 50.000 mensen gehuisvest. Er was weinig voedsel en alleen al in 1942 stierven er zo'n 16.000 bewoners. Inwoners die zich verzetten tegen de Duitsers of anderszins iets deden dat volgens de Duitsers niet door de beugel kon, kwamen in het "kleine fort" (de gevangenis) terecht, waar de leefomstandigheden nóg slechter waren.
25
Van november 1941 tot april 1945 werden ca. 144.000 Joden gedeporteerd naar Theresienstadt, 33.000 van hen stierven in de stad zelf aan ontbering, ziekte, marteling of door executie. 88.000 Joden werden vanuit Theresienstadt gedeporteerd naar vernietigingskampen (vooral Auschwitz en Treblinka). Bij de bevrijding waren nog 19.000 gevangenen in leven. Van de gedeporteerde Joden die in de vernietigingskampen terechtkwamen overleefden slechts 3000. Van de 10.500 kinderen in het getto zouden er een schamele 142 de oorlog overleven. Een groot deel van de gevangenen werd geëxecuteerd, net voordat de geallieerden Theresienstadt bevrijdden, en in massagraven gedumpt. Deze werden na de oorlog herbegraven naast de vesting. De meer dan 140.000 naar Theresienstadt gedeporteerden kwamen uit de volgende landen: Tsjechoslowakije
-
75.500
Duitsland
-
42.000
Oostenrijk
-
15.000
Nederland
-
5.000
Hongarije
-
1.150
Polen
-
1.000
Denemarken
-
500
26
Joodse wijk (Josefov) en bezoek Oude Joodse begraafplaats De eerste schriftelijke vermelding van Praag betreft die van de joodse koopman lbrahim Ibn Jakub, die de stad rond 965 bezocht. Destijds was Praag een stad met veel handelsbetrekkingen en men kan er gerust van uitgaan dat de joden die zich in de stad hadden gevestigd, een wezenlijk deel van deze handel in handen hadden. Het was hun overigens verboden zich met andere zaken bezig te houden. Niettemin drukten de joden eeuwenlang hun stempel op het leven en het gezicht van Praag. Vanaf de 12e eeuw waren de joden gedwongen in een door een muur met zeven torens omgeven nederzetting te leven. Het Derde Lateraans Concilie van 1179 had namelijk verordend dat de joden gescheiden, door een muur of gracht, moesten leven van de woningen der christenen. In weerwil van de beperkte ruimte, bij de voortdurende toenemende bevolking op dezelfde hoeveelheid grond, bleef er vanuit het getto een sterke geestelijke impuls uitgaan. Zo ontstond hier in 1512 de eerste drukkerij in Midden Europa die geschriften in de Hebreeuwse taal drukte. Ook de wetenschap bereikte in deze tijd internationaal niveau.
Het leven concentreerde zich rond de synagogen, waarvan de Oud-nieuwsynagoge de oudste van Europa is. Onder Rudolf II stichtte de toenmalige burgemeester van de jodenstad, Mordechai Markus Maisel, het in 1568 gebouwde raadhuis en liet de naar hem genoemde Maiselsynagoge verrijzen. Herhaalde pogroms, plunderingen, branden in 1378 en 1754 en meer dan eens brute verdrijving (o.a. door het decreet van Maria Theresia van 18 december 1744) leidden steeds weer tot tegenslagen. Onder de verlichte keizer Josef II (1780-1790) werden de scheidingsmuren afgebroken; het getto kreeg de naam 'Jozefstad'. De joden kregen echter pas burgerrechten na de revolutie in 1848.
27
Daardoor veranderden echter niet de inmiddels bijna ondraaglijke, benauwde en onhygiënische omstandigheden, maar eerder de bevolkingstructuur, daar er veel joden vertrokken naar andere delen in de stad. In de verouderde huizen, die nog nergens op waren aangesloten, bleven de mensen uit de armste lagen van de bevolking leven. Na 1893 werden haast alle gebouwen behalve de synagoge en het raadhuis afgebroken en vervangen door nieuwe huizen, in historische stijl en met modern comfort, die echter artistiek weinig betekenis hebben.
De nazi's, die negentig procent van de joodse bevolking van Praag hebben omgebracht wilden hier een 'museum van het uitgestorven ras der joden' huisvesten. Uit alle delen van Europa lieten zij joodse kunst en cultuurvoorwerpen komen en legden daarmee ongewild de eerste steen voor een unieke documentatie van de cultuur en religie van het joodse volk. In het jaar 1950 werd via een besluit van de Tsjecho-Slowaakse regering het ‘Centraal Joods Museum' gesticht. De staat heeft zich tot taak gesteld het joodse cultuurgoed te verzorgen, het publiek toegankelijk te maken en het open te stellen voor historisch en cultureelwetenschappelijk onderzoek. Bijzondere aandacht daarbij krijgt het onderzoek naar de geschiedenis van de jodenstad in Praag.
28
‘Praagse Markt’ in Holesovice (vrij) Schoenen, jassen, tassen, sjaals en overhemden maar ook groente en fruit, je vindt het allemaal op ‘de Praagse Markt’, die ook wel Aziatische markt wordt genoemd en in het Tsjechisch bekend is als Prazska Trznice. Vanaf eind achttiende eeuw werd het terrein en de gebouwen gebruikt als slachthuis. Pas vanaf 1983 vestigde de markt zich hier. Tijdens het Communisme kwamen Pragenaars 's morgens vroeg naar deze markt om te speuren naar verse groenten en fruit maar ook naar andere produkten die in die dagen schaars waren. Tegenwoordig vind je hier de grootste boerenmarkt van Praag maar ook antiek, kleding en de Bata. Dat is niet zo verwonderlijk omdat dit van oorsprong een Tsjechisch bedrijf is. Verder zijn er ook veel Vietnamezen die voornamelijk kleding verkopen. Zij kwamen vanuit Noord-Vietnam naar Tsjechie toen deze twee Communistische landen bevriend waren. Je kunt op de markt ook een hapje eten, maar verwacht geen culinaire hoogstandjes. Het menu is wat je in een gemiddelde snackbar krijgt. Geen liefhebber van markten? Ga dan toch even een kijkje nemen naar de industriele en Art Nouveau architectuur van de gebouwen.
29
Metro De Praagse metro is niet oud. Het eerste traject werd pas in 1974 geopend. Toch heeft de Praagse metro iets speciaals. Voor de communistische machthebbers was de metro meer dan alleen een noodzakelijk en nuttig vervoermiddel. De metro was een prestigeobject, net zoals dat in Moskou het geval was. De gestroomlijnde metrostations hebben een perfecte belichting, een futuristisch uiterlijk en zijn heel schoon. Wat ook opvalt zijn de heldere tinten waarin de stations zijn geschilderd en de redelijk zuivere lucht die je daar inademt. Hiermee vergeleken zijn de Londense of Parijse metro een rattenhol. Er ziin drie lijnen, de groene lijn (lijn A), de gele lijn (lijn B) en de rode lijn (lijn C) en er zijn maar drie stations (Florenc, Mustek en Muzeum) waar je kunt overstappen, zodat het erg gemakkelijk is om wegwijs te raken in de Praagse metro. Kaartjes voor de tram en de metro dien je vooraf te kopen op de metrostations of bii kiosken en tabakswinkels (let op het opschrift: ‘Predprodej jízdenek’). Een metrokaartje kost 26 kronen.
30
31
32
