ONTWIKKELING VAN EEN GEAUTOMATISEERD ONDERSTEUNINGSSYSTEEM VOOR PRODUCTGERICHTE MILIEUZORG EN DUURZAME PRODUCTINNOVATIE IN DE RUBBER- EN KUNSTSTOFINDUSTRIE
SenterNovem projectnummer: 0366-03-05-01-012 SenterNovem bestelnummer: 4800002364 “Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma Stimulering Productgerichte Milieuzorg 2002 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. SenterNovem beheert dit programma.”
Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK) Postbus 420 2260 AK Leidschendam 070 444 06 60
[email protected] www.nrk.nl
December 2005
Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
Samenvatting en trefwoorden .................................................................................... 3 Samenvatting......................................................................................................... 3 Verkorte samenvatting Nederlands ........................................................................ 3 Verkorte samenvatting Engels................................................................................ 4 Trefwoorden Nederlands........................................................................................ 4 Trefwoorden Engels ............................................................................................... 4
2.1 2.2 2.3
Inleiding ..................................................................................................................... 5 Achtergrond project................................................................................................ 5 Beknopte doelstelling ............................................................................................. 5 Samenwerking met projectpartners en derden ....................................................... 5
3.1 3.2
Opzet van het project................................................................................................. 7 Projectopzet........................................................................................................... 7 Werkgroep en stuurgroepen................................................................................... 8
4.1 4.2
Resultaten van het project ......................................................................................... 9 Projectresultaten .................................................................................................... 9 Milieu-impact.........................................................................................................11
2
3
4
5
Conclusies en aanbevelingen ...................................................................................12
BIJLAGE voorbeelden hulpmiddelen, checklisten en tools van de site .................................13
1
Samenvatting en trefwoorden
1.1 Samenvatting Door de verschuiving van productontwikkeling en productinnovatie van het grootbedrijf naar het MKB en door een stijgende vraag naar duurzamere producten, kan het MKB-bedrijf ondersteuning goed gebruiken. Daarom heeft de NRK een website laten ontwikkelen voor productgerichte milieuzorg en duurzame productinnovatie in de rubber- en kunststofindustrie (RKI) om bij te dragen aan een duurzame ontwikkeling en het verbeteren van de innovatieen concurrentiekracht van bedrijven in de RKI. De website heeft de NRK laten ontwikkelen door BECO in samenwerking met Syntens. Vanuit de NRK en haar onderliggende brancheverenigingen, BECO en Syntens is informatie aangedragen voor de website. De website is daarnaast tot stand gekomen na toetsing in de praktijk door vier bedrijven uit de Beleidsgroep Innovatieve Producten, de deelnemers aan de workshop over de website gehouden op de ledenvergadering van de NRK en de deelnemers aan de innovatiebijeenkomst in juni 2005. Tevens zijn de opmerkingen van een aantal terugontvangen enquêtes onder bestuursleden van de verschillende brancheverenigingen van de NRK verwerkt. De ontwikkelde website biedt rubber- en kunststofbedrijven hulpmiddelen, checklisten en tools aan ter ondersteuning van productgerichte milieuzorg (PMZ) en duurzame productinnovatie (DPI). Op de website staat veel informatie handig bij elkaar, zodat bedrijven makkelijk en snel informatie kunnen opzoeken. Via een model dat begint bij de productstrategie en productidee worden de ontwikkeling, financiële toetsing, productie en verkoop tot en met hergebruik en recycling behandeld. Deze systematische presentatie van innovatie acties is vooral van belang voor de vele MKB-bedrijven die de rubber- en kunststofsector rijk is en die vaak weinig tijd en kennis in huis hebben. Ook kunnen bedrijven makkelijk de weg vinden naar partners in de keten. Een bedrijf is altijd bezig met produceren en zorgen dat ze kunnen concurreren met andere bedrijven, dus innovatie speelt een belangrijke rol. Daarom is niet milieu als uitgangspunt genomen, maar het innovatieproces. Tijdens het innovatieproces worden milieuaspecten meegenomen, zodat PMZ en DPI kan worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering. Aldus geeft de NRK invulling aan het streven van de Federatie en de aangesloten bedrijven om te werken volgens de principes van duurzaam ondernemen (NRK motto: Beleef polymeer. Blij met rubber en kunststof!). De website is te vinden op www.nrk.nl (zie button rechts onderaan ‘innoveer met polymeer’) of via www.innoveermetpolymeer.nl. 1.2 Verkorte samenvatting Nederlands De ontwikkelde website biedt rubber- en kunststofbedrijven hulpmiddelen, checklisten en tools aan ter ondersteuning van productgerichte milieuzorg (PMZ) en duurzame productinnovatie (DPI). Op de website staat veel informatie handig bij elkaar, zodat bedrijven makkelijk en snel informatie kunnen opzoeken waarbij zij het innovatieproces volgen: van productstrategie en – idee tot en met gebruik en recycling. Dit is vooral van belang voor de vele MKB-bedrijven die de rubber- en kunststofsector rijk is en die vaak weinig tijd en kennis in huis hebben. Ook kunnen bedrijven makkelijk de weg vinden naar partners in de keten. Een bedrijf is altijd bezig met produceren en met ervoor zorgen dat ze kunnen concurreren met andere bedrijven, dus innovatie speelt een belangrijke rol. Daarom is niet milieu als uitgangspunt genomen, maar het innovatieproces. Tijdens het innovatieproces worden milieuaspecten meegenomen, zodat PMZ en DPI kan worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering, zodat gelijktijdig wordt bijgedragen aan een duurzame ontwikkeling. De
website is te vinden op www.nrk.nl (zie button rechts onderaan ‘innoveer met polymeer’) of via www.innoveermetpolymeer.nl. 1.3 Verkorte samenvatting Engels The developed internet site offers rubber - and plastic companies appliances, checklists and tools to support product-specific environment care (PMZ) and sustainable product innovation (DPI). On the internet site much information is put together, so companies can look up easily and rapidly information on innovation while following the logical steps from product strategy till use en recycling. This is important especially for the many SMES in the rubber - and plastics industry who frequently have little time and knowledge in house. Companies can find easily the way to partners in the chain. A company is always busy with produces and with ensure that they are possible to compete with other companies, therefore innovation plays an important role. For this reason not environment has been taken as a main point, but the innovation process. During the innovation process environmental aspects are taken along, so that PMZ and DPI can be incorporated in the management and at the same time contribute tot sustainable development. The internet site can be found on www.nrk.nl (see right below the button ‘Innoveer met polymer’) or directly via www.innoveermetpolymeer.nl. 1.4 Trefwoorden Nederlands Rubberindustrie, kunststofindustrie, lijmindustrie, recyclingindustrie, productgerichte milieuzorg, duurzame productinnovatie, innovatieproces, milieu, website, checklisten, hulpmiddelen. 1.5 Trefwoorden Engels Rubber industry, plastics industry, adhesive industry, recycling industry, product-specific environment care, sustainable product innovation, innovation process, environment, internet site, checklists, appliances.
2
Inleiding
2.1 Achtergrond project In de Nederlandse rubber- en kunststofindustrie (RKI) is sprake van onder meer de volgende twee trends: 1. verschuiving van productontwikkeling en productinnovatie van het grootbedrijf naar het MKB; voor de concurrentiekracht van MKB-bedrijven in de RKI is het van groot belang dat zij die verschuiving van productinnovatie goed aan kunnen en maximaal hun kansen benutten; (NB: uit een internationale benchmarkstudie in 2000 voor de RKI, die in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken is uitgevoerd, blijkt dat de concurrentiekracht van de Nederlandse RKI kan worden versterkt door verbetering van de innovatiekracht; in vergelijking met de RKI in andere landen is de toegevoegde waarde in de Nederlandse RKI gemiddeld genomen laag; door actiever co-makership, productinnovaties en productdifferentiatie kan de toegevoegde waarde groeien); 2. er is een stijgende vraag naar duurzamere producten (producten met een betere ‘total value’ of ‘total cost’ prestatie: gerekend over de hele productketen en de hele levensduur van het product is de waarde van het product zo groot mogelijk en is het totaal van financiële kosten, milieubelasting en sociale belasting zo gering mogelijk); veel bedrijven zijn nog zoekende naar kennis en manieren om de ‘total cost’ prestatie van hun producten te verbeteren en/of daar beter in te communiceren. Voor veel MKB-bedrijven in de RKI geldt dat zij ondersteuning goed kunnen gebruiken, zowel inzake het algemene productinnovatie-proces (de methodiek) als inzake de diverse specifieke duurzaamheidsaspecten die van belang zijn voor een goede ‘total cost’ prestatie. Productgerichte milieuzorg is een erg belangrijk onderdeel van deze duurzaamheidsaspecten. Om deze reden heeft de Federatie NRK voor de bedrijven in de RKI een geautomatiseerd ondersteuningssysteem voor productgerichte milieuzorg en duurzame productinnovatie laten ontwikkelen. Het project maakt onderdeel uit van een meer omvattend project dat erop gericht is om een compleet en integraal ondersteuningssysteem voor duurzame productinnovatie (DPI) in de rubber- en kunststofindustrie (RKI) te ontwikkelen, te communiceren en het optimaal benutten ervan uit de sector te bevorderen via een scala van kennisoverdrachtsactiviteiten. Voor dit projectonderdeel is de SKB subsidie verkregen en dit project loopt nog tot juli 2007. 2.2 Beknopte doelstelling Doel van het project is het bijdragen aan een duurzame ontwikkeling (NRK motto: Beleef polymeer. Blij met rubber en kunststof!) en het verbeteren van de innovatie- en concurrentiekracht van bedrijven in de rubber- en kunststofindustrie (RKI), door middel van het ontwikkelen en communiceren van een geautomatiseerd ondersteuningssysteem op internet voor productgerichte milieuzorg en duurzame productinnovatie in de RKI. 2.3 Samenwerking met projectpartners en derden − Federatie NRK (koepel van brancheverenigingen voor de bedrijfstak); − 25 brancheverenigingen (intermediairen voor de diverse sectoren binnen de bedrijfstak); − bedrijven uit de sector (gebruikers van het systeem en kennisleveranciers voor het systeem);
− −
Syntens (samenwerkingspartner voor de NRK bij bevorderen van innovatie in de sector); BECO Groep BV (leverancier van kennis over PMZ, zowel algemeen als branchespecifiek; tevens goede capaciteiten voor ontwikkeling van de ICT-infrastructuur van het systeem).
3
Opzet van het project
3.1 Projectopzet Het project maakt onderdeel uit van een meer omvattend project dat erop gericht is om een compleet en integraal ondersteuningssysteem voor duurzame productinnovatie (DPI) in de rubber- en kunststofindustrie (RKI) te ontwikkelen, te communiceren en het optimaal benutten ervan door bedrijven uit de sector te bevorderen via een uitgebreide kennisoverdracht. Het project heeft zich vooral gericht op de diverse aspecten in het geautomatiseerde ondersteuningssysteem die betrekking hebben op productgerichte milieuzorg. In het project hebben de volgende werkzaamheden plaatsgevonden: 1. Voorbereiding en analyse inventarisatie en analyse van behoeften en beschikbare informatie uitwerking op hoofdlijnen (inclusief afbakening) in overleg met betrokkenen gesprekken met branchecoördinatoren en overleg met bedrijven om de ideeën aan de praktijk te toetsen uitwerken volledig plan 2. Ontwikkeling van een testversie van het geautomatiseerde ondersteuningssysteem inrichten basisstructuur van het systeem op internet plus beheeromgeving uitwerken site-structuur, ontwerpen interactieve hulpmiddelen en grafische vormgeving aanvullen beschikbare informatie en hulpmiddelen bewerken beschikbare informatie en hulpmiddelen en toevoegen aan de site integratie inhoud, grafische vormgeving en interactieve hulpmiddelen 3. Testen, evalueren en verbeteren van het systeem grondig testen van het concept-systeem, o.a. door 4 pilotbedrijven en middels een enquêteformulier aan de besturen van alle brancheverenigingen evalueren van de testfase verbeteren van het systeem aan de hand van de bevindingen uit de testfase 4. Communicatie en verspreiding resultaten naar de sector lanceren van de site op www.nrk.nl (zie button rechts onderaan ‘innoveer met polymeer’) bijeenkomst voor NRK medewerkers en Syntens medewerkers georganiseerd om de website onder de aandacht te brengen workshop op de algemene ledenvergadering van de NRK georganiseerd in samenwerking met Syntens om bedrijven te informeren over de website en hun eerste reactie te horen communicatie over lancering op 28 juni innovatie bijeenkomst georganiseerd voor officiële lancering van de website. Daarnaast is er een presentatie door A&F gegeven over biopolymeren en door TNO over functionele polymeren. Na de pauze kwamen algemene innovatieonderwerpen aan bod o.a. gepresenteerd door Syntens. 5. Projectcoördinatie en rapportages projectcoördinatie algemeen afstemming en overleg tussen NRK, brancheverenigingen, bedrijven, Syntens, BECO rapportages voor projectpartners en overige betrokkenen
3.2 Werkgroep en stuurgroepen De werkgroep bestond uit medewerkers van BECO, Syntens en de NRK. De stuurgroep werd gevormd door de Beleidsgroep Innovatieve Producten met daarin de bedrijven Poly Products, Kivo Plastic Verpakkingen, BN International en Promolding en medewerkers van de NRK. Uit deze stuurgroep kwamen reacties van verschillende aard, zoals inhoudelijke en technische verbetermogelijkheden van de website. Er kwamen bijvoorbeeld suggesties voor het toevoegen van extra links (b.v. naar subsidies) uit deze stuurgroep. Deze suggesties hebben we bijna allemaal verwerkt in de website. Een suggestie om een mogelijkheid in te bouwen om meerdere pagina’s per bedrijf op te kunnen slaan, zodat per product aan gegeven kan worden in welke fase een product zit, is niet gerealiseerd. Dit was technisch te complex. Het was voor ons, als brancheorganisatie van groot belang om bedrijven te betrekken in de ontwikkeling van de website om er voor te zorgen dat de website ook goed geschikt is voor bedrijven en zij erin kunnen vinden wat ze willen. Daarnaast is de voortgang van het project besproken in de Beleidsgroep Environment, Health & Safety en in diverse ledenvergaderingen van brancheverenigingen. Dit om de bedrijven bekend te maken met de website.
4
Resultaten van het project
4.1 Projectresultaten De ontwikkelde website biedt rubber- en kunststofbedrijven hulpmiddelen, checklisten en tools aan ter ondersteuning van productgerichte milieuzorg (PMZ) en duurzame productinnovatie (DPI). Op de website staat veel informatie handig bij elkaar, zodat bedrijven makkelijk en snel informatie kunnen opzoeken. Er is voor gekozen om de website openbaar te maken om bekendheid te geven aan nieuwe technologieën in onze branche. Zo hopen we afnemers van onze leden en ontwerpers te interesseren in onze producten en materialen. Op die manier willen we het imago van rubber- en kunststofproducten verhogen. Via een model dat begint bij de productstrategie en productidee worden de ontwikkeling, financiële toetsing, productie en verkoop tot en met hergebruik en recycling behandeld. Deze systematische presentatie van innovatie acties is vooral van belang voor de vele MKBbedrijven die de rubber- en kunststofsector rijk is en die vaak weinig tijd en kennis in huis hebben. Ook kunnen bedrijven makkelijk de weg vinden naar partners in de keten door de diverse links naar website van kennispartners of toeleveranciers van materialen of machines. De website neemt het innovatieproces als uitgangspunt, omdat het bedrijf bezig is met innoveren of daar bezig mee wil zijn. Tijdens het innovatieproces worden milieuaspecten meegenomen, zodat PMZ en DPI kan worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering. De website is te vinden op www.nrk.nl (zie button rechts onderaan ‘innoveer met polymeer’) of via www.innoveermetpolymeer.nl. Hieronder is een screendump van de homepage van de site weergegeven. Aan de linkerkant is het innovatieproces opgenomen, dat de rode draad vormt voor de website. In de bijlage zijn voorbeelden opgenomen van de hulpmiddelen, checklisten en tools die aangeboden worden.
Deze website heeft de NRK laten ontwikkelen door BECO in samenwerking met Syntens. De website is daarnaast tot stand gekomen na toetsing in de praktijk door de 4 bedrijven uit de Beleidsgroep Innovatieve Producten, de deelnemers aan de workshop gehouden op de ledenvergadering van de NRK en de deelnemers aan de bijeenkomst in juni. Tevens zijn de opmerkingen van een aantal terugontvangen enquêtes onder bestuursleden van de verschillende brancheverenigingen van de NRK verwerkt. De tot nu toe ontvangen reacties van bedrijven zijn positief. Vooral dat de website duidelijk en zakelijk is, sprak de meeste bedrijven aan. Daarnaast vonden de bedrijven de insteek van innovatie goed. Zo wordt milieu in de bedrijfsvoering meegenomen, maar is het niet het doel, maar het middel. En ze vonden het positief dat er vrijheid in de website zit en men niet gedwongen wordt alle stappen in volgorde door te lopen. Het doel van de website, het geautomatiseerde ondersteuningssysteem, is: − toename van het bewustzijn bij RKI-bedrijven over het belang van productgerichte milieuzorg en duurzame productinnovatie voor de eigen concurrentiekracht; − verbeterd inzicht bij RKI-bedrijven in de wijze waarop DPI optimaal kan worden georganiseerd (inclusief de nodige ketensamenwerking daarbij), en PMZ in de bedrijfsvoering kan worden verankerd; − een verdere integratie en verankering van PMZ in de bedrijfsvoering van RKIbedrijven; − versterking van de innovatie- en concurrentiekracht van de RKI in Nederland; − ontwikkeling van nieuwe producten, of aanpassingen van bestaande producten, met een betere duurzaamheidsprestatie, in het bijzonder een betere milieuprestatie, gerekend over de hele productketen. 4.2 Milieu-impact De potentiële milieuwinst als gevolg van het PMZ-project is lastig te kwantificeren, maar duidelijk is wel dat deze aanzienlijk is vanwege onder meer de volgende punten: - Dankzij de betrokkenheid van de NRK, haar 25 brancheverenigingen en het landelijke Syntens-netwerk kan met het project in principe de gehele RKI-bedrijfstak worden bereikt. De gehele bedrijfstak omvat circa 1.200 – 1.400 bedrijven; circa 650 belangrijke bedrijven zijn lid van de Federatie NRK. - De totale milieubelasting van de productketens van RKI-bedrijven (waaronder vele transportmiddelen, verpakkingen, etc.) is groot, en de potentiële invloed van kunststoffen en rubbers op die milieubelasting is eveneens groot (denk aan gewichtsbesparende kunststoffen in transportmiddelen, isolatiewaarde-verhogende kunststoffen in gebouwen, additieven in kunststoffen die de recyclagemogelijkheden van kunststofhoudend afval beïnvloeden, etc.). - Door dit openbaar en eenvoudig ondersteuningssysteem kunnen RKI-bedrijven makkelijker extra aandacht aan productinnovatie besteden, waardoor de milieubelasting van de productketen verlaagd kan worden.
5
Conclusies en aanbevelingen
De ontwikkelde website biedt rubber- en kunststofbedrijven hulpmiddelen, checklisten en tools aan ter ondersteuning van productgerichte milieuzorg (PMZ) en duurzame productinnovatie (DPI). Internet is een handige manier van communiceren: het is altijd bereikbaar en ieder kan in zijn eigen tijd informatie opzoeken. Daarnaast kunnen bedrijven makkelijk en snel informatie opzoeken. Dit is vooral van belang voor de vele MKB-bedrijven die de rubber- en kunststofsector rijk is en die vaak weinig tijd en kennis in huis hebben. Andere MKB-sectoren zouden eenzelfde opzet kunnen gebruiken. Door het eenvoudige innovatiestappenplan te doorlopen en diverse links aan te brengen met informatie kunnen bedrijven met weinig tijd toch verder ontwikkelen. Via één website kunnen bedrijven informatie vinden over het gehele innovatieproces. In dit proces wordt aandacht besteed aan milieu en ook arbo is meegenomen. Een bedrijf is altijd bezig met produceren en met ervoor zorgen dat ze kunnen concurreren met andere bedrijven, dus innovatie speelt een belangrijke rol. Daarom is niet milieu als uitgangspunt genomen, maar het innovatieproces. Tijdens het innovatieproces worden milieuaspecten meegenomen, zodat PMZ en DPI kan worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering en deze bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling. Deze insteek wordt gewaardeerd en nuttig bevonden door bedrijven en zal ook goed in andere maakindustrie sectoren werken. Het was voor ons, als brancheorganisatie, van groot belang om bedrijven te betrekken in de ontwikkeling van de website om er voor te zorgen dat de website ook goed geschikt is voor bedrijven en zij erin kunnen vinden wat ze willen. Dit is echter wel een knelpunt, want het is lastig bedrijven erbij te betrekken vanwege tijdgebrek. Door bijeenkomsten te combineren (met een ledenvergadering en een innovatiebijeenkomst), is het mogelijk om bedrijven bij elkaar te brengen en input te vragen. Het project was te klein om uitgebreid het gehele innovatieproces te kunnen voorzien van alle mogelijke informatiebronnen en checklisten. Daarom is er subsidie aangevraagd bij SenterNovem in het kader van de Subsidie regeling Kennisoverdracht branches (SKB). Deze is toegekend en het project loopt tot en met juli 2007. Gedurende deze periode zal de website worden aangevuld met relevante informatie, waarbij we ons specifiek richten op 5 thema’s: Biopolymeren Nieuwe composieten Recyclaat Functionele polymeren Ontwerptechnologieën Per thema zullen bijeenkomsten en/of workshops worden georganiseerd. Dit organiseren we in samenwerking met verschillende partners, zoals BECO, TNO, Syntens en A&F Wageningen. Op die manier proberen we verschillende bedrijven in de keten bij elkaar te brengen.
BIJLAGE voorbeelden hulpmiddelen, checklisten en tools van de site Voor elk hulpmiddel dat opgenomen is op de site is een samenvatting gemaakt, zodat de gebruiker weet welke informatie hij tot zijn beschikking heeft. De toolinformatie is ook geclassificeerd met een aantal sterren, zodat de meest relevante tools bovenaan de lijst komen. Zie hieronder een voorbeeld van de ‘tool informatie’. Tool informatie Titel Wat levert het op?
Samenvatting Relevantie Plaats in de methodiek voor productinnovatie Processen Type Soort Datum toevoeging
Ontwerpstrategieën Concrete tips over hoe je de ECO-efficiëncy van jouw bedrijf/product kan verhogen. Biedt inspiratie en nieuwe invalshoeken voor productinnovatie. Deze demo bevat 8 ecodesign strategieën met guidelines die je elk afzonderlijk kan doorlopen. **** Ontwikkeling productidee Geen Checklist Website (klik hier om het tool te openen) oktober, 2004
Er zijn ook allerlei cases opgenomen waarvan hieronder 1 voorbeeld: Recycling in de automobielindustrie De site van Auto Recycling Nederland (ARN) geeft inspiratie over het opzetten van een recyclingsstructuur waar aan te verdienen valt. Auto Recycling Nederland (ARN) is opgericht door de Nederlandse autobranche met als doel de hoeveelheid afval van afgedankte auto's drastisch te verminderen. ARN heeft een concept ontwikkeld waardoor nu grote hoeveelheden materiaal worden hergebruikt. Zo zorgt ARN ervoor dat veel extra automaterialen worden gedemonteerd. Deze materialen zijn vervolgens weer te gebruiken als grondstof voor nieuwe producten. Miljoenen kilo's automateriaal worden zo opnieuw gebruikt. Op de site van ARN wordt uitgebreid toegelicht hoe de organisatie in elkaar zit en hoe het in de praktijk echt werkt. Bron/Meer informatie: ARN
Voor meer informatie zie de website op www.nrk.nl (zie button rechts onderaan ‘innoveer met polymeer’) of via www.innoveermetpolymeer.nl.
