SENIOREN VAN DE ZALIGHEID STERKSEL AAN HET WOORD

SENIOREN VAN DE ZALIGHEID STERKSEL AAN HET WOORD In opdracht van de Coöperatieve vereniging “Dorpswelzijn Sterksel U.A. Ad Pijnenborg, april 2008

1 INLEIDING De leefbaarheid in kleine kernen staat onder druk. Concentratie van werkgelegenheid in de stad, samengaan van gemeenten en instellingen voor zorgverlening hebben tot gevolg dat de aandacht voor de kleine kernen de afgelopen decennia is verminderd. Huizenbouw stagneert, voorzieningen verdwijnen, het sociaal leefklimaat verliest zijn glans. In Sterksel heeft men zich in 2002 gerealiseerd wat er zou gebeuren zonder actie van het dorp. Er is een dorpsraad opgericht en samen met de dorpelingen heeft men een analyse, een toekomstvisie en een plan van aanpak gemaakt. Een Integraal DorpsOntwikkelingsPlan (IDOP), gemaakt in 2006, geeft de contouren aan van Sterksel in 2015. De Provincie is van mening dat een integraal plan de basis moet vormen voor toekomstige ontwikkelingen in een dorp. Zij neemt het IDOP van Sterksel als voorbeeld voor de wijze waarop kleine kernen in Noord Brabant hun dorpsplannen moeten opstellen. Een compliment voor de Dorpsraad van Sterksel is dat zij heeft ingezien dat de leefbaarheid niet gediend is met ad hoc initiatieven en plannen. Duidelijk is dat vergrijzing een van de problemen is waar Sterksel mee kampt. Het aantal ouderen boven de 65 jaar groeit van 18% in 2008 naar 20% in 2018. En het aantal ouderen was groter geweest wanneer al eerder adequate voorzieningen zoals het bouwen van seniorenwoningen en zorgmogelijkheden waren gerealiseerd. De leefbaarheid van Sterksel staat onder druk. Ouderen en jongeren verhuizen uit het dorp omdat er geen huizen voor hen gebouwd worden en dit heeft consequenties voor de leefbaarheid van alle inwoners van Sterksel. De Coöperatieve vereniging “Dorpswelzijn Sterksel U.A.” vraagt zich af wat de mening van ouderen is aangaande de knelpunten en wensen op de terreinen Wonen, Welzijn en Zorg. In het IDOP is hiervoor onvoldoende aandacht geweest, met als gevolg dat de mening van de senioren onvoldoende bekend is. De coöperatie heeft daarom het initiatief genomen om te onderzoeken hoe senioren denken over hun toekomst in Sterksel. De Katholieke Bond voor Ouderen en de Katholieke Vrouwen Organisatie zijn bereid gevonden de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van dit onderzoek op zich te nemen. Hiertoe is contact gezocht met de heer Ad Pijnenborg. Hij is als begeleider aangetrokken.

2 WERKWIJZE Het bestuur van de KBO en KVO en de coöperatie, aangevuld met afgevaardigden van de Raad Welzijn Ouderen (RWO) en de Werkgroep Implementatie Seniorenbeleid (WIS),

hebben zich afgevraagd op welke wijze senioren betrokken kunnen worden bij het inventariseren van hun wensen op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg. In samenspraak met de heer Pijnenborg is besloten om senioren te begeleiden in dit proces. Het doel is bewustwording op gang brengen bij senioren: hoe is het nu, wat vinden we hiervan en hoe willen wij het zelf? Er wordt gekozen voor één bijeenkomst waarin senioren uitgenodigd worden actief mee te denken en hun mening te ontwikkelen en te formuleren. Bewustwording kan leiden tot berusting, activiteit of conclusies trekken. Afhankelijk van de uitkomsten van deze bijeenkomst kunnen vervolgbijeenkomsten afgesproken worden om bepaalde thema’s verder uit te werken. In deze eerste bijeenkomst denken 50 senioren mee over de gevolgen van de vergrijzing in Sterksel. Na een korte inleiding over de voor- en nadelen van het wonen in een dorp hebben de senioren in 10 groepjes gediscussieerd over enkele vragen. Deze vragen hadden tot doel kritisch te kijken naar de mogelijkheden en knelpunten op het gebied van wonen, welzijn en zorg voor ouderen in Sterksel. Per groep heeft men de mogelijkheden en knelpunten benoemd. Na de pauze zijn de mogelijkheden en knelpunten gezamenlijk besproken en zijn de knelpunten vertaald in wensen. Na overleg met de Initiatiefgroep wordt besloten de thema’s wonen en zorg in 2 bijeenkomsten nader uit te werken. De bijeenkomsten hebben een schat aan gegevens opgeleverd. 3 SAMENVATTING ALGEMEEN In zijn algemeenheid kun je zeggen dat senioren in Sterksel weten wel wat ze willen. Zij kunnen goed voor zichzelf opkomen en kunnen hun wensen goed formuleren. Maar senioren beseffen ook dat ze niet meer zo veel tijd hebben. Wanneer de plannen voor het bouwen van voor ouderen geschikte woningen niet worden uitgevoerd dan rest ze niets anders dan te vertrekken uit Sterksel dat hen zo dierbaar is Sterksel. De senioren van Sterksel zijn goed op de hoogte van de mogelijkheden in het dorp. Met name de welzijnsactiviteiten zijn goed ontwikkeld, er worden nieuwe wensen genoemd. Men ervaart knelpunten op het terrein van het openbaar vervoer, wonen en zorgverlening. Het antwoord op de vraag: “wat vind ik belangrijk als ik oud ben?” is duidelijk. • “Sociaal contact, goed vervoer, medische zorg en in de kern wonen”. • “In Sterksel blijven wonen”. • “Vertrouwde omgeving en sociale contacten” • “Prettige en vertrouwde leefomgeving, met voorzieningen in de buurt en openbaar vervoer”

4 WONEN Het ontbreken van geschikte seniorenwoningen in Sterksel is een groot knelpunt. Er is behoefte aan betaalbare huurwoningen. Senioren geven aan dat er ook voor starters gebouwd moet worden. Senioren zijn duidelijk en concreet over hoe de woning er voor hen uit moet zien: Type woning

• • • • • •

De voorkeur gaat uit naar een grondgebonden woning met garage en tuintje. Zolang mogelijk in de eigen woning blijven, althans zolang men mobiel is. Geldt met name voor mensen die buiten de kern van het dorp wonen. Appartement met balkon + gemeenschappelijke tuin is ook een optie. Huis in een rij of geschakeld is geen probleem. Wanneer woningen geclusterd kunnen worden dan graag gemeenschappelijke huiskamer erbij. Bouwen op bestaande percelen, klein huis bij kinderen op perceel.

Huren of kopen • Senioren geven aan geen voorkeur te hebben. • “Als er maar gebouwd wordt”. Grootte van de woning • Ruimer van opzet dan de woningen aan de Pompedreef • Alle senioren wensen: huiskamer met keuken, berging, en minimaal 2 slaapkamers. Ook wordt geregeld een garage genoemd. • Oppervlakte: 100 tot 120 m2 + garage. • Oppervlakte: 100 tot 150 m2. Waar • • • •

In de kom (kern) van het dorp. Dichtbij, op loopafstand van de kern. Levendige straat. Wonen op Providentia: de meeste senioren zijn resoluut en zeggen uitdrukkelijk: nee. Enkele verkiezen Providentia als beste alternatief (eigenlijk niet, als het niet anders kan).

Wonen, wanneer zorg nodig is • Zorg, tijdelijk en langdurig, zolang mogelijk in het eigen huis. • Ook niet planbare zorg (noodhulp) moet geregeld worden. • Ouderen die in één complex wonen kunnen samen zorg inkopen. • In Sterksel wonen heeft een duidelijke voorkeur. Wonen, wanneer ik dement word • “Zelf weet je het niet meer. Ik hoop goed verzorgd te zijn. Maar niet te ver van de achterblijvers.” • Zolang mogelijk in Sterksel. • “Toch in de eigen omgeving”. “Dan zijn er mensen die mij kennen en eens binnenlopen”. • Opgenomen worden. 5 SAMENVATTING WONEN Overduidelijk is de behoefte van senioren om in Sterksel te blijven wonen. In de kom van het dorp in een woning die royaal genoeg is om goed te wonen. Men is van mening dat er ook zorg moet zijn zodat wonen in Sterksel, ook wanneer men iets mankeert, mogelijk is. Tijdens de bijeenkomst komt geregeld aan de orde dat het teleurstellend is dat er al jaren niets gebouwd is. Het is moeilijk nog vertrouwen te hebben dat dit nu wel gaat gebeuren. Het niet doorgaan van bouwen van SIR-woningen, het plan van de heer Vogels om in de kern woningen te bouwen wordt als een goed initiatief genoemd, maar het vertrouwen dat dit gerealiseerd wordt is niet groot.

6 • • • • •

ADVIES WONEN Voor het behoud van de leefbaarheid met een mogelijke toekomst voor senioren in Sterksel is het belangrijk dat de gemeente de regie neemt en bouwplannen ontwikkelt die ook uitgevoerd worden. Maar ook het levensloopbestendig maken van woningen kan gestimuleerd worden. Hiervoor zijn elders programma’s ontwikkeld die tot doel hebben mensen bewust te maken van de mogelijkheden hun woning “ouderenproof” te maken. Mede om de vicieuze cirkel van gebrek aan vertrouwen te doorbreken is het belangrijk dat senioren betrokken worden bij de planvorming en de uitwerking van de bouwplannen. Te overwegen is de mogelijkheid om een vereniging van bouwers te stimuleren zodat senioren zelf hun woningen kunnen bouwen. Differentiatie van bouwen, groter en kleiner, koop en huur, geeft ruimte aan persoonlijke wensen en mogelijkheden.

7 WELZIJN Senioren zijn goed op de hoogte van de mogelijkheden in Sterksel. Men maakt hier ook gebruik van. De deelname aan door belangenverenigingen georganiseerde activiteiten is hoog. • ONDERSTEUNINGSMOGELIJKHEDEN IN STERKSEL KBO en KVO; (Belangenorganisaties) Coöperatie dorpswelzijn Sterksel ua; Dorpsraad; Stichting dorpshuis (beheer en faciliteiten); Buurtbus en Taxbus; PIN – automaat; Spar –dorpswinkel: met TNT- post-servicepunt; stomerij; kleine drogisterij; kopieer mogelijkheden; informatiehoek voor dienstregeling buurtbus; VVV; e.a. ;

Dorpshuis met meerdere ruimte’s, o.a. foyer, gymzaal en podium; Activiteiten veelal georganiseerd door verenigingen: kaarten; dansen; welfare; kookcursus voor 55+; kienen; Meer Bewegen Voor Ouderen (MBVO); eetpunt 1x per maand; ouderensoos; bibliotheek KBO-ouderenadviseurs; Kerk met 3 geestelijken; witte paters op leeftijd. Maaltijdservice voor thuismaaltijden door: RIWO (Regionale Instelling Welzijn Ondersteuning gemeente Cranendonk en Heeze –Leende) Senioren computercursus; internet café; Fysiotherapie; Bezorgdienst apotheek; Alarmtelefoon (RIWO); Rode Kruis; Zonnebloem. Opgemerkt is dat er gedurende een korte tijd een Wmo-spreekuur in het dorp was, hiervoor was onvoldoende belangstelling. 8

WENSEN OP HET GEBIED VAN WELZIJN

Boodschappendienst Senioren wensen een boodschappendienst. Je kunt hierbij aan verschillende zaken denken: Een busje waarmee mensen vervoerd worden om ergens te winkelen. Een bezorgdienst van winkeliers is ook een voorziening, centraal b.v. bij de Spar geef je b.v. door dat je een bos bloemen wenst en de bloemist brengt de bloemen bij de Spar. (het kunnen natuurlijk ook andere producten zijn). Ook een vrijwilliger die bereid is met een oudere boodschappen doen, b.v. kleding kopen, is ook een vorm van een boodschappendienst. Alarminstallatie Zuidzorg en RIWO bieden een systeem aan. RIWO levert een service met vrijwilligers. Geheugencursus Sociaal contact Enkele keren geeft men aan dat men mist dat iemand eens binnenloopt. Vrijwilligers voor individuele ondersteuning, wandelen. Klussendienst Telefooncirkel Inloopochtend in het dorpshuis Wijkagent Fietspaden Wandelpaden geschikt voor rollater, rolstoel en schootmobiel. Gezellig terras / theehuis Voldoende zaalaccommodatie Deze opmerking is ingegeven door de vraag of men van de huidige ruimten gebruik kan blijven maken (heeft betrekking op zowel het dorpscafé en dorpshuis). Kansen voor de toekomst In het kader van de “kansen” zijn genoemd: Huize Providentia, en de plannen voor een Zorghotel van de Witte Zusters. Kansen zijn mogelijke sterke kanten in het dorp waar door samenwerking nieuwe mogelijkheden uit gehaald kunnen worden. Vervoer Er zijn veel opmerkingen gemaakt over het Openbaar vervoer. De buurtbus rijdt niet vaak genoeg.

De taxbus is inkomensafhankelijk ten gevolge waarvan het alternatief voor degene die niet in aanmerking komt een taxi is. Dit is bij vaker gebruik te duur. Er worden opmerkingen gemaakt over het geregeld moeten bezoeken van huisarts en ziekenhuis. Ook voor sociale activiteiten elders is men op het Openbaar vervoer aangewezen. 9

VERVOERSWENSEN De senioren zijn erg duidelijk. Ze realiseren zich dat wanneer ze geen auto meer kunnen rijden ze erg afhankelijk worden van anderen. De opmerking: “totale isolatie” liegt er ook niet om. In de discussie wordt duidelijk dat op de 1e plaats de overheid aangesproken moet worden op het regelen van goed vervoer. • De tax-bus wordt kwalitatief als niet goed ervaren, enkele voorbeelden hiervan zijn: de chauffeur houdt zich niet altijd aan de afspraak van de maximale speelruimte in tijd. Hierdoor is de taxbus geen oplossing voor vervoer naar ziekenhuis, artsbezoek en dergelijke. Een schrijnend voorbeeld is een middag rondrijden omdat de chauffeur de straat niet kan vinden. De cliënt besloot zelf de chauffeur maar terug naar Sterksel te laten rijden, na een rit van 3 uur. • De buurtbus zou vaker moeten rijden. Nu is de buurtbus geen oplossing voor bezoek aan winkels of artsen omdat er onvoldoende momenten zijn waarop men terug kan naar Sterksel. • Met vrijwilligers een vervoersdienst organiseren is nog een onbekend fenomeen in Sterksel.

•

10

ADVIEZEN WELZIJN Een scala van wensen op het gebied van welzijn worden genoemd. Niet verder uitgewerkt is welke wensen door veel senioren gedeeld worden. Het is voor de belangenverenigingen een uitdaging hier meer informatie over te krijgen en wellicht enkele ideeën uit te werken. • Wanneer men ingaat op de wens van senioren om langer in het dorp te blijven wonen dan is de consequentie dat er voldoende mogelijkheden moeten zijn om met goed en betrouwbaar Openbaar vervoer naar de omliggende plaatsen te gaan. • Het lijkt wenselijk de drempel voor het gebruik van de tax-bus te heroverwegen en nadere afspraken te maken over de kwaliteit van de dienstverlening. Hier ligt een belangrijke uitdaging voor de gemeente, de dorpsraad en de belangenverenigingen. •

11 ZORGVERLENING Algemeen Senioren geven aan dat zij van zorg “verstoken” zijn. Er worden opmerkingen gemaakt als “er is geen verzorging bij ziekte”, “geen thuiszorg verpleging”, “geen thuiszorg huishoudelijk werk”. De conclusie die hieruit getrokken moet worden is dat ouderen slecht op de hoogte zijn hoe de zorg geregeld en georganiseerd is. Dit hebben mensen in Sterksel gemeen met anderen. De laatste jaren is er zoveel veranderd in Zorgverleningsland dat men door de bomen het bos niet meer ziet. Thuiszorg Senioren kennen de AWBZ-zorg van de thuiszorginstelling en Hulp in de huishouding van de Wmo. Uit de opmerkingen maak ik op dat er veel vragen zijn over de mogelijkheden en vermeende onmogelijkheden van deze zorgverlening Huisarts Veel senioren geven aan dat de huisarts spreekuur in het dorp zou moeten houden. Inwoners hebben huisartsen in Heeze, Leende en Maarheeze. Het signaal is duidelijk maar in het kader van deze inventarisatie is deze wens niet verder uitgewerkt. Wellicht is het

een idee voor de Dorpsraad of de belangenverenigingen van ouderen deze wens nader te inventariseren en met de huisartsen te bespreken. Dokterspost na 18.00 uur en in het weekend Er wordt melding gemaakt van een ontwikkeling bij de organisatie van de huisartsenzorg waar inwoners van een dorp niet veel invloed op kunnen uitoefenen. Indien hier specifieke knelpunten aan de orde zijn is dit de moeite van het weten en bespreken waard. Goede informatie aan inwoners is een mogelijkheid om begrip te krijgen. Huiskamerproject Hier wordt waarschijnlijk Dagopvang en Dagverzorging bedoeld. Men zou een dergelijke voorziening graag in Sterksel zien. Hierbij wordt de opmerking gemaakt dat het ook belangrijk is voor ontlasting van de mantelzorger. Wijkzuster / Advies en informatiefunctie De wens van een wijkzuster wordt breed gedragen. Soms in de functie van “advies en informatie-verstrekker” en soms in de functie van een “post” voor kleine medische zaken. Ambulance Hier wordt melding gemaakt van lange aanrijdtijden. Er gelden richtlijnen waarbinnen de ambulance aanwezig moet zijn. Het “dorp” kan dit bewaken en goede informatie aan de inwoners verstrekken. Apotheek De opmerkingen behelzen vooral het in de avonden en weekenden aangewezen zijn op het halen van medicijnen in Eindhoven. Dit kan voor senioren een serieus probleem zijn.

12

WENSEN OP HET GEBIED VAN HULP BIJ HET HUISHOUDEN EN ZORGVERLENING

Belangrijk bij hulp in de huishouding • Een betrouwbare hulp die goed kan werken. • Hulp voor de zwaardere en grotere werkzaamheden in het huishouden. • Vaste hulp. • Hulp die bereid is het werk op mijn manier te doen. Ik wil de regie houden. • Hulp wanneer het nodig is, zonder wachttijden. Persoonlijke zorg • Iemand in de buurt bij het douchen (als er iets gebeurt). • Ik wil meebepalen wanneer de hulp komt. • Vaste hulp. Alleen • • • • • • • •

zijn en voelen Ik wil graag bezoek ontvangen. Dagopvang. Telefooncirkel. Iemand uitnodigen op de koffie. Gezelschapsdames en –heren. Woonomgeving die stimuleert tot het leggen van contacten. Anderen laten rijden. Plaats waar je een maatje kunt zoeken om mee te wandelen.

Persoonlijk Advies en informatie • Wmo- loket in Sterksel. Bellen naar gemeentehuis is hoge drempel. • Huisarts. • Loket in Dorpshuis. 13 ADVIEZEN ZORGVERLENING • Er is een grote behoefte aan goede informatie. Ouderen weten niet meer hoe het zit. Ik adviseer dat er een wekelijks spreekuur komt waar men met alle vragen op het gebied van zorg en welzijn terecht kan. • De wens om een huisarts in het dorp te consulteren is aanwezig. Een nadere analyse van de wens kan wellicht leiden tot een gesprek met de huisartsen. De Dorpsraad of de belangenverenigingen kunnen dit oppakken. • Informeer senioren goed over de wijze van werken van de doktersposten na werktijd en in het weekend. • Wanneer de wens van ouderen om langer in het dorp te blijven wonen serieus wordt aangepakt kan dagopvang of dagverzorging in Sterksel een bijdrage leveren aan langer thuis blijven wonen. • Streef naar en werk aan “meer zorg in het dorp”. 14 Tot slot In hoeverre kun je jezelf voorbereiden op de gebreken die komen? Zaken waar je niet graag over nadenkt, die je liever voor je uitschuift komen vaak pas aan bod wanneer je gezondheid minder wordt, wanneer kinderen zich zorgen gaan maken. Maar dan kan het te laat zijn. Ook voor de senior geldt: “Een slimme senior is op zijn toekomst voorbereid”. Het is de verantwoordelijkheid van senioren, van belangenverenigingen en overheden om de senior te wijzen op de gevolgen van het niet maken van keuzes wanneer het nog kan. Goede voorlichting, senioren bewegen tot nadenken en betrekken bij het maken van plannen helpt te voorkomen dat men teleurgesteld raakt in de samenleving en de mensen om hen heen. We moeten per slot van rekening niet vergeten dat ouderen van 75 plus, opgegroeid zijn in de “zorgzame samenleving”. De samenleving die voor haar ouderen zorgt. Ouderen ontlenen hieraan rechten die de laatste jaren niet meer vanzelfsprekend zijn. Er wordt nu meer een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid en de eigen portemonnee.

Ad Pijnenborg Hoofdstraat 28 5528 AJ HOOGELOON [email protected] 0497 681741