Senioren Ateliers Noord Verslag 2013
Voorwoord Met het ontwikkelen van twee seniorenateliers in de deelgemeente Noord sluiten we aan bij de doelstellingen: - Toename van samenwerking tussen burgers, professionals en organisaties. Informele netwerken in de wijk worden versterkt. - Bewoners worden gestimuleerd hun eigen zorgzame wijk te creeeren. Bewoners worden door professionals gestimuleerd om zich veratnwoordelijk te voelen voor de leefbaarheid van hun buurt. Dank dan ook aan de deelgemeente Noord om te kunnen werken aan de ontwikkeling van de seniorenateliers. Om te voorkomen dat onderstaande situatie die Karel Eijkman zo mooi beschijft geen tot weinig ruimte krijgt. Die van hiernaast. Die van hiernaast die moet ik niet die zijn niet zoals ik die zijn van hiernaast en ik ben hier dus kan je nagaan. Die van hiernaast zitten in de weg ik heb zo geen ruimte achter mijn ellebogen dus die van hiernaast die moeten uit de weg. Die van hiertegenover die hoef ik niet die zijn niet zoals ik die zijn van de overkant, ik ben van de eigen kant dus kan je nagaan. Die van hiertegenover zitten in mijn uitzicht ik heb geen zicht want zij zijn geen gezicht die van de overkant die moeten uit mijn ogen. Die van hierachter die mag ik niet die zijn niet zoals ik die zijn van hierachter en ik ben voor dus kan je nagaan. Die van hierachter zitten in de achterbuurt zitten natuurlijk achterbaks te gluren die van hierachter moeten achter mij vandaan. Niemand naast me, voor of achter vrijheid is met niemand iets te maken hebben Ja toch? Niet dan? 1
1. Inleiding Na toekenning van de subsidie is er voortvarend gestart. Als eerste is er contact opgenomen met de desbetreffende wijkteams. In het Oude Noorden het Crocusteam en in Blijdorp het Asterteam. Met beide teams is overleg geweest. Het plan is uitgelegd en de uitnodiging tot samenwerken is gedaan. Waar kunnen we elkaar versterken in het proces waarbij de zelfredzaamheid en de informele netwerken van de bewoners van de deelgemeente Noord wordt vergroot. Vanuit het Crocusteam was er een directe belangstelling vanuit Pameijer. Zij zagen kansen, ook voor hun bewoners. De andere participanten waren gematigd. Dit doordat men te horen had gekregen dat er plannen waren vanuit de deelgemeente die tot wijzigingen in samenwerkingspartners/-organisaties konden leiden en wellicht zouden er mensen ontslagen worden. De start in het Oude Noorden verliep mede daardoor niet makkelijk. Het Asterteam was een ander verhaal. Allemaal enthousiaste mensen, werkzaam bij diverse organisaties die van alles wilden. Het bleek dat met name het hangen van scholieren in de wijk bij de winkels en de 55+ woongebouwen als een probleem werd ervaren door de senioren. Dit was dan ook het uitgangspunt waarmee we met z’n allen aan de slag zouden gaan. Er zijn plannen gemaakt, evenals een taakverdeling en vanuit de te organiseren bijeenkomst zouden we een oproep doen om deelnemers te werven voor de seniorenateliers. Echter ook hier kwam een kink in de kabel. We hadden de school nodig. Zij waren door drukke werkzaamheden niet in de gelegenheid om tijd vrij te maken. Daarnaast ontstond ook bij het Asterteam onrust door wijzigingen in personeel. Kortom allemaal kritische factoren die niet voorzien waren. Hoe nu verder was de vraag. Waar liggen de kansen en mogelijkheden? De brede samenwerking met diverse organisaties hebben we losgelaten en zijn aan de slag gegaan met de groepen vrijwilligers die we inmiddels hadden leren kennen of al konden. Daar waar mogelijk werden en worden de partners (organisaties) betrokken dan wel geïnformeerd. Dit alles heeft uiteindelijk geresulteerd tot 2 seniorenateliers in oprichting. 2. Het Oude Noorden Door de uitvoering van het project Nioren kwamen we in aanraking met een enthousiaste groep bewoners die wonen rondom het Noordplein. Toevalligerwijs kreeg deze groep bewoners ook de beschikking over een ruimte in de wijk, Noordplein 12. Een ruimte die gedeeld wordt met andere (groepen) wijkbewoners. Het initiatief ontstond door een actieve wijkbewoonster die de kar niet meer alleen wil trekken, zoals zij zelf aangeeft. Maar het wel belangrijk vindt dat er activiteiten voor en door de buurtbewoners georganiseerd en uitgevoerd worden. Als eerste hebben we onderzocht of het initiatief breder gedragen wordt en of er mensen uit de omgeving beschikbaar zijn die zich willen inzetten als kwartiermaker. Vijf kwartiermakers zijn gevonden, opgeleid (zie bijlage 2: training) en vervolgens is er geëxperimenteerd met een tweetal activiteiten (een activiteit gekoppeld aan het niorenproject in december en een kunstproject). In de bijlage staat een kort verslag over de activiteit in december (zie bijlage 1). Toen bleek dat dit alles positief verliep zijn er verdere plannen gemaakt. In december konden we eindelijk zeggen: ‘Het Oude Noorden heeft een seniorenatelier in oprichting.’
2
Inmiddels is er een terugkomdag geweest en hebben we met de werkgroep de puntjes op de i gezet. Deze punten zijn op de volgende wijze onder te verdelen: a. wat willen zij b. wat wil de buurt c. wat is er nodig / waar lopen zij tegenaan? a. Zij willen een ruimte waar buurtbewoners voor, met en door bewoners in gezamenlijkheid activiteiten uitgevoerd kunnen worden. Gemengd, tieneractiviteiten, kinderactiviteiten en specifiek ouderen activiteiten. b. De buurt heeft een positieve ervaring met OpZoomer activiteiten en wil dit in stand houden. Zeker nu de opbouwwerker wegbezuinigd is. Ook wordt er jaarlijks op het binnenterrein een aantal dagen gekampeerd door de kinderen uit de buurt. Ook dit willen zij in stand houden. Het voordeel van deze activiteiten volgens de buurtbewoners is dat men elkaar allemaal kent, oud en jong, en daardoor kunnen zij elkaar makkelijk aanspreken bij overlast gevend gedrag van met name de jongeren. c. Om dit alles te bereiken dan wel te behouden zal er geïnvesteerd moeten worden. Geïnvesteerd in mensen die als vrijwilliger taken over kunnen nemen van het kleine groepje vrijwilligers die al jaren actief is. Daarnaast is er geld nodig om activiteiten uit te voeren. En er moeten huisregels dan wel beheerregels worden opgesteld. Nu wordt de ruimte Noordplein 12 gedeeld met andere groepen. Deze groepen gebruiken de keuken, maar maken niet schoon, evenals toilet e.d. De groepen moeten de ruimte aan het Noordplein delen en hebben deze ruimte in zelfbeheer. Er is echter geen beheer commissie en initiatieven om met z’n allen de schouders onder het schoonmaken zetten lukken niet. Na deze inventarisatie zijn de prioriteiten vastgesteld. Advies is er gegeven hoe om te gaan met het gebruik van de ruimte. Daarnaast is er gekeken naar welke activiteit er zonder geld door kan gaan en welke niet. Afgesproken is dat Pluspunt ondersteunt bij het vinden van financiën en dat we vanuit Pluspunt prioriteit geven aan het kunstproject, omdat dit voor senioren is en vanuit deze optiek ook past binnen de doelstelling van Pluspunt. Inhoud Kunstproject: onder begeleiding van beeldend kunstenares Paula van den Elshout gaan acht tot maximaal twaalf senioren uit de wijk het Oude Noorden aan de slag met verschillende technieken binnen het beeldend domein. Bijvoorbeeld papier scheppen, vilten, schilderen en polymer etching. Deze technieken worden gedurende een cursus van een half jaar (12 keer) aangeboden. Dit om de senioren zo breed mogelijk kennis te laten maken met de mogelijkheden ervan en te laten ervaren waar hun talent ligt. Er wordt toegewerkt naar een expositie met een officiële opening. Aan de expositie zal bekendheid worden gegeven in de wijk. Dit kan weer effect hebben op andere ouderen om die te stimuleren ook aan kunstbeoefening te gaan doen. Om de cursus zo laagdrempelig mogelijk te houden komt de kunstenares naar de senioren toe en verplaatst haar atelier naar het Noordplein 12. Spannend en ambitieus wellicht, maar we gaan ervoor. 3. Blijdorp Een groep actieve wijkbewoners die wat wil kwamen we tegen bij Anders Ouder Worden en de Seniorenadviesraad. De groep kent elkaar via allerlei diverse overleggen en er is een klik. De groep heeft een groot netwerk in de wijk en ziet ook welke zaken er nodig zijn. Zo zijn zij 3
al actief geweest in het geven van diverse voorlichtingen, zoals valpreventie op diverse plekken in de wijk. Eveneens is er een inventarisatie gemaakt aangaande wat, waar en op welke tijd worden activiteiten voor senioren georganiseerd. In deze inventarisatie zijn de activitieten van de kerken, vrijwilligersbijeenkomsten zoals de bridge en Anders Ouder Worden en de activiteiten georganiseerd door o.a. Laurens en Even Buurten meegenomen. De conclusie is dat er in de wijk Blijdorp een divers aanbod is van activiteiten. Daarnaast is er de bewonersorganisatie met het pand tegenover de ingang van de metro. In dit pand is een bibliotheek gevestigd, waar wijkbewoners boeken kunnen ruilen. Dit initiatief is ontstaan vanuit de wijkbewoners en wordt uitgevoerd door vrijwilligers. Ook komt er wekelijks een breigroep bijeen, dit initiatief is opgezet door medewerkers van het project Even Buurten. De vrijwiligers van de bewonersorganisatie, van Anders Ouder Worden en van het seniorenplatform hebben zich gezamenlijk ingezet tot vorming van een seniorenatelier. Zij zien kansen om vanuit dit pand activiteiten voor en door de buurt te organiseren. Dit ondanks dat het pand wel zijn beperkingen heeft. Zo is o.a. de toegankelijkheid niet optimaal en is ook de keuken niet geschikt om voor grote groepen te koken. Het uitgangspunt is beter iets dan niets en wat mogelijk is gaan we gewoon doen. Zo is het plan om meer te gaan fungeren als ontmoetingsruimte en vandaaruit nieuwe initiatieven te laten opbloeien. Wat Blijdorp betreft zijn we nu zo ver dat er naast de voorlichtingen concreet invulling gegeven kan gaan worden aan de inhoud van het seniorenatelier. Helaas wat later dan beoogt door de vertraging waarmee we geconfronteerd zijn. Het begin is er en we gaan door. 4. Training De training is zowel on te floor als in groepsverband gegeven. Zeker daar waar het om een training on te floor ging is er sprake van maatwerk. Individueel gericht op wat heeft de persoon nodig om uitvoering te geven aan een seniorenatelier. De groepstraining was vooral gericht op het grotere geheel. (zie bijlage 2)
5. Resultaat Prestatieafspraken: Het trainen van 10-12 senioren als kwartiermakers Om die in eigen beheer twee Seniorenateliers op te laten zetten in de wijken Blijdorp en Oude Noorden En samen met 15-20 deelnemende senioren per atelier deze door te ontwikkelen tot zelforganiserende Seniorenateliers. Gerealiseerd per 31-12-2013 2 seniorenateliers in oprichting 10 senioren getraind als kwartiermakers 34 senioren hebben zich gecommitteerd om in Blijdorp een seniorenatelier door te ontwikkelen. 21 senioren hebben zich gecommitteerd om in het Oude Noorden een seniorenatelier door te ontwikkelen.
4
Bijlage 1: Verslag activiteit december 2013 Op zondag 15 december was er een kerstviering voor buurtbewoners van deelgemeente Noord. Er is voor het eerst een grote activiteit georganiseerd op Noordplein 12. Jong, oud, klein en groot, alle buurtbewoners waren welkom. Op de vrijdag ervoor hebben jongeren en ouderen die deelnamen het Nioren project kerststukken gemaakt om de ruimte te versieren. Toen de viering eenmaal begonnen was hebben de mensen met elkaar gesproken, gelachen, gedanst en gewerkt. De actieve bewoners die woonachtig zijn in de omgeving van het Noordplein hebben gesproken met andere buurtbewoners over het gebruik van de ruimte en mogelijkheden om activiteiten te organiseren. Een aantal bewoners lieten weten dat zij geïnteresseerd waren in kunstbeoefening. Bijlage 2: Training SeniorenAteliers 1. Inleiding Zelfredzaamheid, participerend burgerschap, actief burgerschap zijn zoal wat issues die in menig beleidsrapport of -advies centraal staan en als uitgangspunt dienen voor nieuw beleid. Nieuw beleid wil niet zeggen dat wat in het verleden gebeurde niet goed was. Denk aan alle inspanningen rondom o.a. de integrale wijkaanpak. Er is al veel gedaan om organisaties samen te laten werken, burgers samen te brengen om gezamenlijk verantwoordelijkheid te laten dragen voor wijkinitiatieven, zorg voor elkaar enz. Hoe nu het goede te bewaren, aan te haken bij lokale samenwerkingsverbanden en de verandering die gaande is binnen zorg en welzijn vorm te geven? Dit is de opgave waar we met z’n allen voor staan. Daarnaast is er de trend zichtbaar dat met name senioren in de derde levensfase op zoek zijn naar mogelijkheden om hun ‘ding’ te doen. Zij zoeken advies, ondersteuning en mogelijkheden. Tevens zijn zij kritisch in de activiteit. Zij willen activiteiten /bezigheden doen die hen voldoende erkenning oplevert. Hoe dat er voor een ieder persoonlijk uitziet, kan heel verschillend zijn. Diverse trends stroken met het door de overheid nieuw geformuleerd beleid. Belangrijk aandachtspunt daarbij is dat de inzet van de burger als vrijwilliger ten behoeve van de samenleving in balans blijft met de terugtrekkende overheid en de maatschappelijke taak, het erkennen en waarderen van elkaars inzet. 2. Wat is een seniorenatelier? Met het wegvallen van diverse welzijnsorganisaties, -professionals en accommodaties is er ruimte om ‘nieuwe’ voorzieningen die gerund worden door senioren voor senioren te starten dan wel te behouden. En aan te sluiten bij de reeds bestaande samenwerkings-verbanden, zoals o.a. lokale initiatieven. Met deze nieuwe voorzieningen worden geen nieuwe gebouwen bedoeld, maar wordt er uitgegaan van bestaande voorzieningen. Denk bijvoorbeeld aan scholen, leegstaande winkelpanden of plintwoningen, gezondheidscentra, speeltuinen, wijkgebouwen e.d. Voor het gemak noemen we deze voorzieningen voorlopig wijk- of seniorenateliers. Seniorenateliers om het perspectief vanuit de senioren vast te houden. In zo’n seniorenatelier kan er van alles plaatsvinden. Van ontmoetings- en informatiebijeenkomsten tot klaverjassen, breien en gezamenlijk koken. Kortom alles waar de senioren zelf verantwoordelijk voor willen zijn en uit willen voeren. (burgerparticipatie, actief burgerschap, participerend burgerschap en vrijwilliger zijn woorden die gebruikt worden om 5
het eigen initiatief aan te duiden.) Vanuit Pluspunt hebben we het over inzet van talenten en kwaliteiten van senioren. 3. Wat heb je nodig? Deze vraag kan gericht zijn op de organisatie van een activiteit of op het individu. We gaan hierbij uit van beide vragen en starten met het individu, want daar valt of staat toch alles mee. Om aan te geven wat je nodig hebt als vrijwilliger is een korte inventarisatie wenselijk om een passend antwoord te kunnen geven op de vraag “wat heb je nodig?”. Vragen die hierbij kunnen helpen zijn: Waarom ben ik vrijwilliger? Je kunt een aantal vragen noemen maar dit in zijn geheel is meer iets voor een bijlage ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ _________________________________________________________ Wat levert het vrijwilliger zijn mij op? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ _________________________________________________________ Wat irriteert mij aan het vrijwilliger zijn? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ _________________________________________________________ Anders ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ _________________________________________________________ Ten behoeve van de organisatie kunt u aan de volgende vragen denken: Welke activiteit wil ik gaan organiseren? _____________________________________________________________________ Ga ik dit alleen doen of met anderen? _____________________________________________________________________ Zijn er voldoende deelnemers die de activiteit willen bezoeken ofwel willen deelnemen? _____________________________________________________________________ Welke ruimte is er aanwezig in de buurt? _____________________________________________________________________ Onder welke voorwaarden kan deze ruimte gebruikt worden? a. Denk aan huur b. Koffie/thee c. Schoonmaak d. Beheer e. Kastruimte f. ……. Welke andere kosten komen ten laste van de activiteit? a. Denk aan gebruik ruimte b. Materialen c. Promotie/werving d. …………. Hoe gaan de kosten gedekt worden? 6
a.
Eigen bijdrage deelnemers/subsidieverzoek gebiedscommissie of anders
4. Wat heeft u nodig als vrijwilliger? Wat u nodig heeft zal voor een ieder anders zijn. Wel zijn er een aantal aspecten waar we het met u over willen hebben. Met name die aspecten die ervoor kunnen zorgen dat uw werkzaamheden als vrijwilliger kunnen botsen met uw privé. Want een gevolg van het doen van vrijwilligerswerk is dat meer mensen in de wijk u gaan kennen. U heeft er blijk van gegeven over een organiserend vermogen te beschikken en andere mensen kunnen iets van u willen. Op zich natuurlijk heel mooi en te zien als een compliment. Echter dit alles heeft ook een keerzijde. Mensen zijn zich niet altijd bewust van het feit dat u als vrijwilliger de activiteiten organiseert. Zij denken soms dat u ‘betaald’ wordt en daarom van alles aan u mogen vragen. Ook zijn er mensen die doordat ze bijv. wat eenzaam zijn een soort van claimgedrag gaan ontwikkelen. Vragen mag altijd, het is echter aan u wat u met de vraag doet. En hier zit nu net het probleem. Veel vrijwilligers vinden het moeilijk om nee te zeggen en hun eigen grenzen te bewaken. Hier gaan we een oefening voor doen die u inzicht geeft in wat u geeft en ontvangt. (handoefening) Tip! Een goede vrijwilliger heeft een balans gevonden tussen ontvangen en geven. 5. Wat mag en kan u van Pluspunt verwachten? Pluspunt, expertisecentrum voor senioren en participatie heeft in de naam al opgesloten dat het zich in wil spannen om de participatie van senioren te vergroten dan wel te behouden. Dit is dan ook de reden dat Pluspunt bij al deze initiatieven een bijdrage kan en wil leveren. Echter ook Pluspunt heeft geen zak met geld. Budgetten kunnen wij dan ook niet beschikbaar stellen. Wel kunnen we u helpen en ondersteunen in het aanvragen van budgetten. We kunnen overlegpartner zijn. Ook kunnen we u ondersteunen in het versterken van benodigde vaardigheden. Daarnaast kunt u 1 keer per zes weken deelnemen aan het Stedelijk Overleg van Ouderenwerkgroepen. En er zal ongetwijfeld meer zijn waarbij we elkaar kunnen vinden.
7
