België - Belgique P.B. / P.P. 3010 Kessel-Lo 1 BC 12813.
OM ELKAAR GEVEN TELT Semestriële krant van Ons Zorgnetwerk - tiende jaargang n°1 - april 2011
We kijken uit naar…
INHOUDSTABEL Voorwoord
1
...................................................
Slapeloosheid je kan er wat aan doen! Actualiteit
2
............................
4
.....................................................
Chip voor risicobejaarden
24 uur van de mantelzorger Spaar je rug, gebruik een glijlaken Boekbesprekingen
5
......................
6
....................
7
................................
8
.....................................
COLOFON Verantwoordelijke uitgever Anne Dedry Werkten mee aan dit nummer: Lieve Belmans - Anne Dedry Carla Durlet - Annemie Gielis Martine Knaeps - Rita Pauwels Adres Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal-Leuven Tel. 016/24 49 49, Fax 016/24 39 72
[email protected] Vormgeving KVLV-Studio Drukwerk Grafische Groep Tuerlinckx NV, Diest Ons Zorgnetwerk is een erkende vereniging van gebruikers en mantelzorgers een initiatief van KVLV, Landelijke Gilden en Landelijke Thuiszorg
Vind jij de lente ook zo’n krachtig seizoen?! De botten zwellen op de struiken, de kippen kakelen na hun dagelijks eitje, de kinderen fietsen weer langs de straat in kleurrijke korte broeken… We kijken er ieder jaar zo naar uit… de zon, die ons veel vitamine D levert en de dagen weer langer maakt. Meer licht kan wonderen doen! Weg met de lange, vaak slapeloze nachten. Of toch niet? Dan geven we je in deze krant graag enkele tips om er wat aan te doen. Misschien kan je echter niet meer zo vlot naar buiten om van het zonnetje te genieten. Er was die domme val deze winter, die voor extra beperkingen zorgde. Een aantal hulpmiddelen kunnen dan wel een verschil maken voor jou en je mantelzorger. Een alarmknopje, een extra handvat aan dat trapje of toilet, een chip voor risicobejaarden, een glijlaken dat rugsparend is voor jou als mantelzorger… We geven je ook enkele tips om dit laatste zelf te maken maar de thuiszorgwinkel heeft nog heel wat comfort voor jou in huis. Rolstoelen in alle soorten laten je toe om toch weer een stapje in de wereld te
zetten, mantelzorger of verzorgende, samen met de ‘zorgvrager’. Een praatje met de buren, een wandeling langs de groeiende veldgewassen,… verruimt de wereld en zorgt voor nieuwe gespreksstof. Het leven ziet er dan weer anders uit. We kijken uit naar deze uitjes samen. We kijken ook uit naar het KVLVEvent op 21 mei in Leuven. Iedereen is welkom om samen de 100ste verjaardag te vieren. Ben jij ook van de partij? Of is dit voor jou niet meer mogelijk en kijk je eerder uit naar een feestje in familiekring of een vakantiemoment? In de rubriek ‘actualiteit’ lees je meer over een nieuw zorgvakantiehotel en nog andere informatie. Ik kijk ook uit naar 23 juni, de dag van de mantelzorgers. We plannen dan een leuke persactie om jullie energieke, vaak onzichtbare inzet op te waarderen. Uitkijken naar… We hebben allemaal iets nodig om naar uit te kijken. Het geluk kijkt echter naar ons in kleine dagelijkse dingen. Kijk!!! Ik wens jullie elke dag een glimlach toe! Carla Durlet, voorzitster Ons Zorgnetwerk 1
ONS ZORGNETWERK
Slapeloosheid je kan er wat aan doen ! Veel oudere mensen kampen met slaapproblemen. Dat is niet alleen lastig voor de persoon in kwestie, maar ook voor zijn of haar partner of voor andere inwonende mantelzorgers. Nochtans kan je aan slaapproblemen wat doen ...
Piekeren en woelen in bed
Als je ouder wordt, verandert het slaapsysteem; je gaat korter slapen en de slaap wordt minder diep. Bij mensen boven de vijftig komt het vaak voor dat het een uurtje duurt voordat zij in slaap vallen; af en toe ’s nachts wakker worden, komt ook vaker voor. Dat is allemaal heel gewoon en niks om je zorgen over te maken, weten slaapdeskundigen. Men spreekt pas van een slaapprobleem als iemand langere tijd minstens drie nachten per week slecht slaapt en overdag last heeft van vermoeidheid, concentratieproblemen en prikkelbaarheid. Vervelend is echter dat ouderen vaker te maken hebben met aandoeningen die serieuze slaapproblemen kunnen veroorzaken. Pijn, bijvoorbeeld als gevolg van reumatische aandoeningen, artritis of andere ziekten, kan iemand het goed slapen behoorlijk beletten. Ook brengt de ouderdom psychische problemen met zich mee. Als de partner overlijdt bijvoorbeeld, of als mensen eenzaam zijn. Bovendien is de dag veel leger zonder een job. Dat kan leiden tot piekeren en woelen in bed, wat de nachtrust niet ten goede komt.
2
Slaapmiddelen
Slapeloosheid is een gekend probleem bij ouderen. Waarschijnlijk heeft één op de vijf ouderen er last van. Behoorlijk wat ouderen gebruiken slaapmiddelen. Slaapmedicatie kan voor een korte periode verlichting geven. Maar de pillen hebben ook nadelen. Mensen die medicatie gebruiken om in te slapen zijn overdag vaak suffer en slaperiger; ook het risico om te vallen wordt groter. Bovendien hebben veel mensen al na een korte periode het idee dat ze meer slaappillen nodig hebben om hetzelfde resultaat te behalen. Verslaving ligt op de loer. Andere methoden
Wat kun je doen om slaapproblemen te bestrijden zonder medicatie? In slaapcursussen is er aandacht voor onder andere ontspanningsoefeningen en het veranderen van de gedachten over de slaap. Mensen die ’s nachts veel piekeren, kunnen bijvoorbeeld leren om de problemen buiten het bed te houden. Hoe doe je dat? Een tip is om elke dag, bijvoorbeeld vroeg in de avond, een kwartier te reserveren voor (uitgebreid) gepieker. Op dat tijdstip kunnen
ONS ZORGNETWERK
mensen de dag doornemen en vooruitkijken naar de volgende dag. Alles wat hen dwars zit, schrijven ze op. Vervolgens proberen ze het daarbij te laten. Komen er in bed toch piekergedachten op, dan noteren ze die voor het volgende piekermoment. Buikademhaling en spierontspanning Angst en zorgen kunnen leiden tot een verhoogde spanning van de spieren. Ook dit kan een oorzaak zijn van slaapproblemen. Zijn de spieren erg gespannen, dan is inslapen moeilijker en de kans op wakker worden ’s nachts groter. Yoga en meditatie, maar ook een wandeling maken of een boek lezen voor het slapen gaan, zijn manieren om te ontspannen. Ook het aanleren van buikademhaling of spierontspanning kan een gunstig effect hebben. In sommige gevallen is een lichamelijke aandoening de (enige) oorzaak van een slaapprobleem. Onrustige benen of kuitkramp kunnen het in- of doorslapen bijvoorbeeld verhinderen, evenals apneu. Mensen met apneu snurken hard en stoppen regelmatig 10 seconden of langer met ademen, waardoor ze niet in een diepe slaap kunnen komen. In deze gevallen is het natuurlijk nodig om een arts in te schakelen.
Misverstanden over slapen
• De uren vóór twaalf uur tellen dubbel. Daarom is het goed om extra vroeg naar bed te gaan als je slaapproblemen hebt. Niet waar: de eerste vijf uren slaap zijn het belangrijkste maar het maakt niet uit of dat vóór of na twaalf uur gebeurt. Extra vroeg naar bed gaan, heeft dus geen zin en kan zelfs tot slaapproblemen leiden. • Een hazenslaapje heeft vaak urenlang wakker liggen tot gevolg. Niet altijd waar : volgens slaapdeskundigen is een dutje van een halfuurtje tussen één en drie uur ’s middags geen probleem. Dat kan zelfs verkwikkend zijn. Een dutje na zes uur ’s avonds is echter wel nadelig voor de nachtrust. • Acht uur slapen is noodzakelijk. Dat geldt niet voor iedereen: de eerste vijf uur slaap zijn het belangrijkste. Mensen hebben meer of minder behoefte aan slaap.
Beter slapen door (dag)licht
Mensen met dementie raken vaak hun dag- en nachtritme kwijt. In vele gevallen dutten ze overdag en gaan ze ’s nachts ronddwalen. Uit onderzoek aan het Nederlands Instituut voor Neurowetenschap, blijkt dat er een samenhang is tussen de hoeveelheid licht en de ernst van de ontregeling. Door mensen met dementie voldoende aan daglicht bloot te stellen en/of ervoor te zorgen dat ze overdag in een helder verlichte omgeving zijn, gingen ze ’s nachts beter slapen. Bron : www.kennislink.nl/publicaties/licht-in-de-duisternis
Slechte slapers ? Enkele adviezen
Tot slot, heel belangrijk om te weten is dat elke volwassene gemiddeld 7 uur slaap nodig heeft. Veel bejaarden liggen veel te vroeg en/of te lang in bed. In dat geval bouw je nauwelijks slaapdruk op (slaperigheid) en slaap je ’s nachts automatisch slechter. ANNE DEDRY
Bron : tijdschrift voor verzorgenden – Nederland – oktober 2010
• Het is belangrijk om bed en slaap met elkaar te verbinden. Blijven liggen als je wakker bent, is niet verstandig. Het beste advies is: sta even op en zoek afleiding, het liefst in een andere ruimte dan de slaapkamer. Mensen die niet mobiel zijn, kunnen het licht aandoen en (eventueel in bed) naar ontspannende muziek luisteren of een boek of tijdschrift lezen. Zorg ervoor dat de activiteit niet té spannend is. Wie ’s nachts naar een leuke film kijkt, wil niet (snel genoeg) terug naar bed; het is niet de bedoeling om urenlang wakker te blijven. • Als je gespannen bent, val je minder makkelijk in slaap. Een eenvoudige manier om te ontspannen en de ademhaling te reguleren is om een hand op de borst en een hand op de buik te leggen. Zorg ervoor dat de hand die op de buik ligt, omhoog komt tijdens het ademhalen. De andere hand mag niet bewegen. Ademhalen via de buik (en niet via de borst) is natuurlijk en heeft een kalmerend effect. • Wat verslechtert de nachtrust? Alcohol, koffie, thee en cola drinken, sigaretten roken en inspanning vóór het slapengaan. Beweging vroeg in de avond helpt wel om lichamelijk moe te worden. • Probeer als mantelzorger een duidelijk onderscheid te maken tussen slaap- en waakactiviteiten. Doe ’s morgens de gordijnen open, zet mensen voor het raam om aan te geven dat de dag is begonnen. Beweging is ook een echte waakactiviteit die goed is om de dag mee te beginnen.
3
ONS ZORGNETWERK
ACTUALITEIT
Grensbedrag OMNIO-statuut opgetrokken Het OMNIO-statuut is bedoeld voor iedereen met een moeilijke financiële gezinssituatie. Het kan toegekend worden aan gezinnen waarvan het jaarlijks bruto belastbaar inkomen (beroepsinkomen, roerende en onroerende inkomsten, uitkeringen, pensioenen, …) van alle gezinsleden voor het jaar vóór de aanvraag lager is dan een bepaald maximumbedrag. Dit maximumbedrag wordt vermeerderd met een bedrag per bijkomend gezinslid. Voor 2010 komt een aanvrager in aanmerking als zijn jaarinkomen lager is dan € 14.778,26 vermeerderd met € 2.735,85 per extra gezinslid ten laste.
Derdebetalerssysteem bij huisartsen Huisartsen passen de regeling betalende derde toe voor patiënten met een sociaal statuut. Alle patiënten met het OMNIO-statuut of met een voorkeursregeling, betalen bij de huisarts vanaf 1 januari 2011 enkel het remgeld. Het overige deel van het honorarium wordt rechtstreeks verrekend tussen arts en ziekenfonds. Het remgeld verlaagt bovendien naar € 1 (mits Globaal Medisch Dossier). Indien u hiervoor in aanmerking komt, moet u zich wenden tot uw ziekenfonds.
Vlaamse regering ondersteunt nieuw zorgvakantiehotel in Middelkerke Geert Bourgeois, Vlaams minister van Toerisme, maakt € 500.000 vrij om de bouw van het zorghotel mee te financieren. Jo Vandeurzen, minister van Welzijn, steunt de professionele omkadering met € 250.000. Het zorghotel zal “Middelpunt” heten en komt er in samenwerking tussen de ALS (Amyotofische Lateraal Sclerose) Liga, het Dominiek Savio Instituut en de vzw Mariasteen. Middelpunt wordt een sociaal vakantieverblijf, aangepast aan personen met complexe aandoeningen en intensieve medische zorgen. Het hotel is gericht op vakantie voor mensen die verzorging nodig hebben. Het gaat om enerzijds het toegankelijk maken van infrastructuur van gebouwen, en anderzijds om het aanbieden van vakantiebeleving en zorgondersteuning. Het is daarom een project waarin de toeristische sector en de welzijnssector samenwerken.
Vrijwilligers zullen almaar onmisbaarder blijken Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin investeert meer dan 1 miljoen euro extra in de ondersteuning van vrijwilligers in de zorgsector. Het initiatief past in het Europees jaar van de Vrijwilliger. Het bedrag wordt onder andere besteed aan autonoom vrijwilligerswerk, tele-onthaal, huizen van het kind, opvoedingsondersteuning, het centrum voor de preventie van zelfdoding, woonzorginitiatieven, het familieplatform en aan Socres.
4
ONS ZORGNETWERK
Voor u gelezen in “De Standaard”é
Chip voor risicobejaarden Tussen 2007 en 2010 zijn in ons land 638 zeventigplussers vermist, op een totaal van 5.669 vermiste personen. Dit is 11 % van alle vermiste personen. 504 bejaarden werden levend teruggevonden, 126 werden dood teruggevonden en 8 bejaarden zijn nog altijd vermist. Alain Remue, hoofd van de cel Vermiste Personen, pleit voor nieuwe hulpmiddelen. (Pieter Lesaffer, De Standaard – 03/01/2011)
Wanneer het over vermiste personen gaat, denken we meestal aan kinderen en jongeren. Maar een onderschatte groep is die van de (demente) bejaarden. De cel Vermiste Personen van de federale politie vraagt al enkele jaren meer aandacht voor deze vermissingen. In enkele politiezones zijn er nu al projecten waarbij politie en bejaardentehuizen samenwerken om dat fenomeen aan te pakken. “Wij geven onder meer informatie over de typische kenmerken van een verdwijning bij bejaarden”, zegt Alain Remue, hoofd van de cel Vermiste Personen. “Wij weten bijvoorbeeld dat 95 procent van de vermiste bejaarden binnen een straal van 2 kilometer blijft, 65 procent geraakt vermist in het gebouw van de instelling zelf.” Het project loopt al in de politiezone Hekla (Hove, Edegem, Kontich, Lint en Aartselaar) en in Kortrijk, en de interesse van andere politiezones is groot. Maar Alain Remue wil een stap verder gaan. “Ik ben tegen elektronische beveiliging voor kinderen”, zegt hij. “Maar voor bejaarden zou een chip bespreekbaar moeten worden.” Het zou gaan om een chip die voor de mannen in de achterkant van hun broeksriem wordt ingebouwd en voor de vrouwen in het riempje van hun beha. Dat zijn plekken waar ze er niet aan kunnen frunniken. Als de bejaarde vermist is, kan de chip worden geactiveerd. Het systeem bestaat al in Scandinavische landen, en wordt alleen gebruikt voor risicopersonen. Het is een arts die bepaalt of een bejaarde een verhoogd risico heeft om weg te lopen, en dus in aanmerking komt. Als ook de familie akkoord gaat, kan de chip worden aangebracht. Remue beseft dat daar een prijskaartje aan verbonden is. “En ik weet dat het niet gemakkelijk is om te bepalen wie de chip zal betalen. Binnenlandse Zaken ? Welzijn ? Ik spreek alleen maar vanuit onze dagelijkse praktijk. Het is vreselijk om een overleden bejaarde in de gracht terug te vinden.” Verwarde, demente bejaarden beginnen vaak gewoon te stappen, in de richting van hun vroegere huis of naar het kerkhof waar hun dierbare 15 jaar voordien is begraven. Opvallend is dat zij niet meer beseffen dat ze, wanneer ze op een haag of een muur stuiten, ook weer kunnen terugkeren. Ze geraken dan niet verder en vallen in slaap. In de zomer kan dat nog meevallen, maar bij vriestemperaturen leidt het tot een vreselijke dood. 5
ONS ZORGNETWERK
24 uur van de mantelzorger Zoals elk jaar zet Ons Zorgnetwerk de inzet van mantelzorgers in de kijker. 23 juni – als langste dag van het jaar – is een uitgelezen dag. Mantelzorgers zijn immers vele uren belangeloos in de weer voor de hulpbehoevende persoon voor wie ze dagelijks of regelmatig zorgen. Ons Zorgnetwerk zal op 23 juni in elke Vlaamse provincie een veld vol windmolentjes aan de pers voorstellen, om symbolisch de gratis inzet van mantelzorgers in beeld te brengen en hen terzelfdertijd wat extra energie te bezorgen.
Bel en maak kans op een gratis energie-audit. Ter gelegenheid van de 100e verjaardag van KVLV, maakt iedere mantelzorger die belt naar het nummer 0800/13130*, kans om een gratis energie-audit van zijn woning te winnen. Onze Luminus experts komen dan bij u thuis om uw energieverbruik te analyseren. Zo weet u meteen hoe u concreet energie en dus geld, kunt besparen. Bovendien krijgt u als klant meteen een gratis doorlichting van uw energiecontract aan de telefoon. Ben u geen klant? Dan doen wij u onmiddellijk een interessant aanbod. Bel naar 0800/13130* en grijp deze unieke kans voor een lagere energiefactuur! Luminus is een merk van SPE.
6
* Hou uw laatste energieafrekening bij de hand wanneer u ons contacteert.
ONS ZORGNETWERK
ERGOTIP : Spaar je rug, gebruik een glijlaken Het glijlaken maakt het draaien van een persoon bij de verzorging of bij het hoger of lager leggen in bed een stuk gemakkelijker. Een glijlaken is een handig hulpmiddel dat het ergonomisch comfort van een mantelzorger verhoogt. Wij hebben maar één rug. Onze rug zoveel mogelijk sparen bij het draaien of het verleggen van een bedlegerige persoon is aan te bevelen. Een glijlaken is hiervoor een goed hulpmiddel. Je kan dit aankopen in thuiszorgwinkels van jouw mutualiteit. Maar je kan dit ook zelf maken. Kies voor een stof met een gladde, goed glijdende kant, en een stroeve zijde. KW-stof is hiervoor zeer geschikt. Deze stof kan je vinden in het stoffenpaleis. Op volgende site kan je de adressen vinden van een winkel bij jou in de buurt: http://www.maisondoree.be/nl
glijlaken De ideale maat van de lap stof is 2 m op 140 cm. Zo kan je de stof eerst in de lengte doorsnijden en nadien 2 lopende meter dubbel vouwen. Met een stevige Engelse naad (platte naad) stik je de stof in de lengte aan elkaar. Je bekomt zo een tunnel van 1 m op 70 cm. Voor € 8 maak je in een handomdraai twee glijlakens.
OPROEP – OPROEP – OPROEP – OPROEP – OPROEP Beste leden, Beste mantelzorgers, Beste cliënten, Wij willen actiever met jullie ‘praten’ om nog beter te luisteren en jullie belangen en wensen te behartigen. Wij gaan hiervoor de nieuwe mogelijkheden van e-communicatie gebruiken. Een nieuwe website en een elektronische krant zijn in ontwikkeling. Daarvoor hebben wij natuurlijk e-mailadressen nodig. Vandaar een oproep aan jou en al onze leden om ons jouw e-mailadres te bezorgen.
Stuur een mailtje naar
[email protected] Wij nemen jou dan op in ons bestand. U hoort spoedig iets van ons! 7
ONS ZORGNETWERK
WAAR GAAN WE HEEN, PAPA ? Jean-Louis Fournier Het eerste kind van Jean-Louis Fournier (een Franse journalist) was gehandicapt. Dan wordt zijn vrouw opnieuw zwanger. Ze nemen het risico. Maar ook hun tweede zoon is fysiek en mentaal gehandicapt. ‘Zoals Cyrano de Bergerac die ervoor koos zelf met zijn neus te spotten, zo spot ik zelf met mijn kinderen. Als vader heb ik dat voorrecht.’ Jean-Louis Fournier verloochent zijn verleden als humorist niet wanneer hij zijn zonen beschrijft. ‘Mathieu kan niet rechtop zitten. Het ontbreekt hem aan spierkracht, hij is zo slap als een vaatdoek. Hoe zal hij zich ontwikkelen ? Hoe zal hij zijn wanneer hij groot is? Moeten we dan een staak bij hem zetten?’
Het vormingscentrum Handicum en het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen sloegen de handen in elkaar om een beeldboek te ontwikkelen waarmee begeleiders van kinderen of van personen met een verstandelijke beperking het thema ‘dementie’ bespreekbaar kunnen maken. 8
Dit kleine boekje bevat geen bladzijden die bol staan van zout en tranen, maar Fourniers ‘zwarte humor’ verbergt veel verdriet. De auteur zou er alles voor over hebben gehad als hij op een dag ‘een slechtgeschreven compliment van Thomas had gekregen, waarbij het hem was gelukt met heel veel moeite een briefje te schrijven met ‘Ik hau feel fan jau’.’ Waar gaan we heen, papa? is een boek vol tegenstellingen : teder en hard, grappig en intriest. Fournier balanceert tussen twee uitersten. Zijn boekje eindigt donker : ‘Ik blijf onzin verkopen en nonsens schrijven. Mijn pad leidt nergens heen, mijn leven loopt dood.’ Toch is dit emotioneel, intiem en soms confronterend relaas van een vader over zijn twee gehandicapte zoons het lezen waard. Want, niets is beter dan de realiteit onder ogen te zien en proberen je er mee te verzoenen, toch? WAAR GEEN WE HEEN, PAPA? Uitgeverij De Geus Aantal pagina’s: 128 Prijs: € 12,40 ISBN: 978-445-1463-6
