SEKITAR KURBAN () أﻷﺿﺣﯾﺔ Oleh : Anshoruddin
I.
Definisi Kurban
II.
Dasar Hukum Kurban
III.
Hukum Berkurban
IV.
Syarat Orang Yang berkurban
V.
Syarat Hewan Kurban
VI.
Waktu Pelaksanaan Penyembelihan
VII.
Pembagian Daging Kurban
VIII.
Do’a Orang Yang Berkurban
IX.
Hikmah disyari’atkannya berkurban
I. DEFINISI KURBAN Menurut Bahasa : Hewan/ Binatang yang disembelih pada hari-hari NAHR. Menurut Istilah Hukum Islam ( fiqih ) : Binatang ternak yang disembelih pada tanggal 10, 11, 12 dan 13 bulan Dzulhijjah dengan niat TAQORRUB kepada Allah SWT. II. DASAR HUKUM KURBAN Dari Al qur’an : S. Al Kautsar : Ayat 1 – 3 :
(3) ﻚ ُﻫ َﻮ ْاﻷَﺑْـﺘَـ ُﺮ َ َإِﻧﱠﺎ أَ ْﻋﻄَْﻴـﻨ َ َ( إِ ﱠن َﺷﺎﻧِﺌ2) ﻚ َواﻧْ َﺤ ْﺮ َ ﺼ ﱢﻞ ﻟَِﺮﺑﱢ َ َ( ﻓ1) ﺎك اﻟْ َﻜ ْﻮﺛَـ َﺮ 1. Sesungguhnya Kami telah memberikan kepadamu nikmat yang banyak. 2. Maka dirikanlah shalat karena Tuhanmu dan berkorbanlah [1605]. 3. Sesungguhnya orang-orang yang membenci kamu Dialah yang terputus [1606]. [1605] Yang dimaksud berkorban di sini ialah menyembelih hewan Qurban dan mensyukuri nikmat Allah. [1606] Maksudnya terputus di sini ialah terputus dari rahmat Allah.
1
ِ ِ ِ اﺳ َﻢ اﻟﻠﱠ ِﻪ َﻋﻠَْﻴـ َﻬﺎ َ ََواﻟْﺒُ ْﺪ َن َﺟ َﻌﻠْﻨ ْ ﺎﻫﺎ ﻟَ ُﻜ ْﻢ ﻣ ْﻦ َﺷ َﻌﺎﺋِ ِﺮ اﻟﻠﱠﻪ ﻟَ ُﻜ ْﻢ ﻓ َﻴﻬﺎ َﺧ ْﻴـ ٌﺮ ﻓَﺎذْ ُﻛ ُﺮوا ﺻ َﻮ ﱠ ﻚ ْ َاف ﻓَِﺈ َذا َو َﺟﺒ َ ِﺖ ُﺟﻨُﻮﺑُـ َﻬﺎ ﻓَ ُﻜﻠُﻮا ِﻣ ْﻨـ َﻬﺎ َوأَﻃ ِْﻌ ُﻤﻮا اﻟْ َﻘﺎﻧِ َﻊ َواﻟ ُْﻤ ْﻌﺘَـ ﱠﺮ َﻛ َﺬﻟ َ . ( اﻟﺤﺞ36) ﺎﻫﺎ ﻟَ ُﻜ ْﻢ ﻟَ َﻌﻠﱠ ُﻜ ْﻢ ﺗَ ْﺸ ُﻜ ُﺮو َن َ ََﺳ ﱠﺨ ْﺮﻧ 36. dan telah Kami jadikan untuk kamu unta-unta itu sebahagian dari syi'ar Allah, kamu memperoleh kebaikan yang banyak padanya, Maka sebutlah olehmu nama Allah ketika kamu menyembelihnya dalam Keadaan berdiri (dan telah terikat). kemudian apabila telah roboh (mati), Maka makanlah sebahagiannya dan beri makanlah orang yang rela dengan apa yang ada padanya (yang tidak memintaminta) dan orang yang meminta. Demikianlah Kami telah menundukkan untuaunta itu kepada kamu, Mudah-mudahan kamu bersyukur. Dari Assunnah :
، ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ،ﻟﺤﺪﻳﺚ أﻧﺲ اﻟﺬي رواﻩ اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ أن اﻟﻨﺒﻲ .( ذﺑﺤﻬﻤﺎ ﺑﻴﺪﻩ وﺳﻤﻰ وﻛﺒﺮ2) ( أﻗﺮﻧﻴﻦ1) ﺿﺤﻰ ﺑﻜﺒﺸﻴﻦ أﻣﻠﺤﻴﻦ Artinya : Rosulullah Saw, telah berkurban dengan dua domba yang warnanya bercampur putih dan hitam, keduanya bertanduk dan disembelih oleh tangan beliau sendiri, sambil mengucapkan Basmalah dan Bertakbir.
.( اﻻﻣﻠﺢ ﻣﺎ ﻳﺨﺎﻟﻂ ﺑﺒﺎﺿﻪ ﺳﻮاد1) .( ﻣﺎ ﻟﻪ ﻗﺮن2) Dari Ijma Kaum Muslimin : Sudah dilaksanakan sejak perjalanan Nabi Ibrohim AS.
. (اﻟﺼﺎﻓﺎت107) َوﻓَ َﺪﻳْـﻨَﺎﻩُ ﺑِ ِﺬﺑْ ٍﺢ َﻋ ِﻈ ٍﻴﻢ 107. dan Kami tebus anak itu dengan seekor sembelihan yang besar [1285]. [1285] Sesudah nyata kesabaran dan ketaatan Ibrahim dan Ismail a.s. Maka Allah melarang menyembelih Ismail dan untuk meneruskan korban, Allah
2
menggantinya dengan seekor sembelihan (kambing). Peristiwa ini menjadi dasar disyariatkannya Qurban yang dilakukan pada hari raya haji. III. HUKUM BERKURBAN Ada yang berpendapat WAJIB, dan ada yang berpendapat SUNNAH MUAKKADAH AH, alasan masing-masingnya sbb:
IV. SYARAT ORANG YANG BERKURBAN 1. Islam 2. Merdeka 3. Dewasa/ Baligh 4. Berakal . ( ini berdasarkan kesepakatan para fuqoha )) Dan dalam pelaksanannya harus d disertai NIAT. NIAT
إﻧﻤﺎ »إﻧﻤﺎ:واﻟﺴﻼم ﻟﻘﻮﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم،واﻟﻔﻌﻞ ﻻ ﻳﻘﻊ ﻗﺮﺑﺔ ﺑﺪون اﻟﻨﻴﺔ »ﻻﻻ ﻋﻤﻞ ﻟﻤﻦ:( وﻗﻮﻟﻪ1) «ﻧﻮى وإﻧﻤﺎ ﻟﻜﻞ اﻣﺮئ ﻣﺎ ﻧﻮى،اﻷﻋﻤﺎل ﺑﺎﻟﻨﻴﺎت .«ﻻ ﻧﻴﺔ ﻟﻪ ﺑﻞ رواﻩ،( رواﻩ اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ1) .اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ ﻋﻨﻪ V. SYARAT HEWAN KURBAN
. وﻻ ﺗﺠﺰئ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻫﺬﻩ اﻟﺜﻼﺛﺔ،وﻻ ﺗﻜﻮن إﻻ ﻣﻦ اﻻﺑﻞ واﻟﺒﻘﺮ واﻟﻐﻨﻢ 3
ﻳﻘﻮل اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ":ﻟﻴﺬﻛﺮوا اﺳﻢ اﷲ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ رزﻗﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻬﻴﻤﺔ اﻻﻧﻌﺎم " )(1 ) (1ﺳﻮرة اﻟﺤﺞ آﻳﺔ رﻗﻢ .34 Unta berumur 5 tahun, Sapi berumur 2 Tahun dan Kambing/Domba berumur 1 Tahun. Syaratnya : Tidak Boleh Yang Sakit ) Tidak Boleh Yang Cacat (pincang, buta dll. Tidak Boleh Yang Kurus
ﻳﻘﻮل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ " :أرﺑﻌﺔ ﻻ ﺗﺠﺰئ ﻓﻲ اﻻﺿﺎﺣﻲ: اﻟﻌﻮراء اﻟﺒﻴﻦ ﻋﻮرﻫﺎ واﻟﻤﺮﻳﻀﺔ اﻟﺒﻴﻦ ﻣﺮﺿﻬﺎ واﻟﻌﺮﺟﺎء اﻟﺒﻴﻦ ﻇﻠﻌﻬﺎ واﻟﻌﺠﻔﺎء اﻟﺘﻲ ﻻ ﺗﻨﻘﻲ ".رواﻩ اﻟﺘﺮﻣﺬي وﻗﺎل :ﺣﺴﻦ ﺻﺤﻴﺢ. VI. WAKTU PELAKSANAAN PENYEMBELIHAN Setelah terbitnya Matahari di hari ‘Idul Adlha ( setelah Sholat ‘Id ) yaitu Tgl. 10, 11, 12 dan 13 bulan Dzulhijjah, berdasarkan :
وﻳﻤﺘﺪ وﻗﺖ اﻟﺬﺑﺢ ﻟﻴﻼً وﻧﻬﺎراً إﻟﻰ آﺧﺮ أﻳﺎم اﻟﺘﺸﺮﻳﻖ ،وﻫﻲ ﺛﻼﺛﺔ ﻋﻨﺪ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﺎﺷﺮ ،ﻟﻘﻮﻟﻪ ﺻﻠّﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ» :ﻋﺮﻓﺔ ﻛﻠﻬﺎ ﻣﻮﻗﻒ ،وأﻳﺎم اﻟﺘﺸﺮﻳﻖ ﻛﻠﻬﺎ ﻣﻨﺤﺮ« ) (4وﻓﻲ رواﻳﺔ ﻻﺑﻦ ﺣﺒﺎن» :ﻓﻲ ﻛﻞ أﻳﺎم اﻟﺘﺸﺮﻳﻖ ذﺑﺢ« ).(5 ) (4رواﻩ اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ،وﺻﺤﺤﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن.
4
) (5ورواﻩ أﺣﻤﺪ واﻟﺪارﻗﻄﻨﻲ» :ﻛﻞ أﻳﺎم اﻟﺘﺸﺮﻳﻖ ذﺑﺢ« وﻫﻮ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻰ أن أﻳﺎم اﻟﺘﺸﺮﻳﻖ ﻛﻠﻬﺎ أﻳﺎم ذﺑﺢ وﻫﻲ ﻳﻮم اﻟﻨﺤﺮ ،وﺛﻼﺛﺔ أﻳﺎم ﺑﻌﺪﻩ )ﻧﻴﻞ اﻷوﻃﺎر: (5 /125وﻗﺎل اﻷﺋﻤﺔ اﻟﺜﻼﺛﺔ ﻏﻴﺮ اﻟﺸﺎﻓﻌﻴﺔ :ﻳﻮﻣﺎن ﺑﻌﺪﻩ. VII. PEMBAGIAN DAGING KURBAN 1. Yang Berkurban Boleh Memakan Dagingnya. 2. Diberikan kepada Karib Kerabat, Tetangga. 3. Untuk Fakir – Miskin.
ﻳﺴﻦ ﻟﻠﻤﻀﺤﻲ أن ﻳﺄﻛﻞ ﻣﻦ أﺿﺤﻴﺘﻪ وﻳﻬﺪي اﻻﻗﺎرب وﻳﺘﺼﺪق ﻣﻨﻬﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻔﻘﺮاء ،ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ " :ﻛﻠﻮا وأﻃﻌﻤﻮا وادﺧﺮوا " وﻗﺪ ﻗﺎل اﻟﻌﻠﻤﺎء :اﻻﻓﻀﻞ أن ﻳﺄﻛﻞ اﻟﺜﻠﺚ وﻳﺘﺼﺪق ﺑﺎﻟﺜﻠﺚ وﻳﺪﺧﺮ اﻟﺜﻠﺚ. VIII. DO’A ORANG YANG BERKURBAN Antara Lain Sbb:-
وﻳﺴﺘﺤﺐ أن ﻳﺤﻀﺮ اﻟﻤﻀﺤﻲ اﻟﺬﺑﺢ ،ﻟﻘﻮل اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠّﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻟﻔﺎﻃﻤﺔ» :ﻗﻮﻣﻲ إﻟﻰ أﺿﺤﻴﺘﻚ ،ﻓﺎﺷﻬﺪﻳﻬﺎ ،ﻓﺈﻧﻪ ﻳﻐﻔﺮ ﻟﻚ ﻋﻨﺪ أول ﻗﻄﺮة ﻣﻦ دﻣﻬﺎ ﻛﻞ ذﻧﺐ ﻋﻤﻠﺘﻴﻪ (1).(1) « ...روي ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﺤﺎﻛﻢ واﻟﺒﻴﻬﻘﻲ واﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ ،وﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ أﺑﻲ ﺳﻌﻴﺪ اﻟﺨﺪري ﻋﻨﺪ اﻟﺤﺎﻛﻢ أﻳﻀﺎً ،واﻟﺒﺰار ،وﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻠﻲ ﻋﻨﺪ أﺑﻲ اﻟﻘﺎﺳﻢ اﻷﺻﺒﻬﺎﻧﻲ، وﻓﻲ إﺳﻨﺎد اﻷوﻟﻴﻦ ﻣﻘﺎل )ﻧﺼﺐ اﻟﺮاﻳﺔ.(4 /219 : 5
وﻳﺪﻋﻮ اﻟﻤﻀﺤﻲ ،ﻓﻴﻘﻮل :اﻟﻠﻬﻢ ﻣﻨﻚ ،وﻟﻚ ﺻﻼﺗﻲ ،وﻧﺴﻜﻲ وﻣﺤﻴﺎي وﻣﻤﺎﺗﻲ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ،ﻻ ﺷﺮﻳﻚ ﻟﻪ ،وﺑﺬﻟﻚ أﻣﺮت ،وأﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ، ﻟﻤﺎ ﺛﺒﺖ ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻓﺎﻃﻤﺔ اﻟﺴﺎﺑﻖ .ﺛﻢ ﻳﻘﻮل :ﺑﺴﻢ اﷲ ،واﷲ أﻛﺒﺮ ،اﻟﻠﻬﻢ ﺗﻘﺒﻞ ﻣﻨﻲ: ﻟﻤﺎ روى اﺑﻦ ﻋﻤﺮ» :أن اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠّﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ذﺑﺢ ﻳﻮم اﻟﻌﻴﺪ ﻛﺒﺸﻴﻦ ،ﺛﻢ ﻗﺎل ﺣﻴﻦ وﺟﻬﻬﺎ :وﺟﻬﺖ وﺟﻬﻲ ﻟﻠﺬي ﻓﻄﺮ اﻟﺴﻤﻮات واﻷرض ﺴﻜﻲ ,وﻣﺤﻴﺎي وﻣﻤﺎﺗﻲ ﷲ ﺣﻨﻴﻔﺎً ،وﻣﺎ أﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺸﺮﻛﻴﻦ ،إن ﺻﻼﺗﻲ وﻧُ ُ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ،ﻻ ﺷﺮﻳﻚ ﻟﻪ ،وﺑﺬﻟﻚ أﻣﺮت ،وأﻧﺎ أول اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ،ﺑﺴﻢ اﷲ، واﷲ أﻛﺒﺮ ،اﻟﻠﻬﻢ ﻫﺬا ﻣﻨﻚ وﻟﻚ« ,ﻓﺈن ﻗﺎل ﺑﻌﺪﺋﺬ» :اﻟﻠﻬﻢ ﺗﻘﺒﻞ ﻣﻨﻲ ﻛﻤﺎ ﺗﻘﺒﻠﺖ ﻣﻦ إﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻠﻚ« ﻓﺤﺴﻦ. وﻗﺪ ﻋﺪد اﻟﺸﺎﻓﻌﻴﺔ ﺧﻤﺴﺔ أﺷﻴﺎء ﺗﺴﺘﺤﺐ ﻋﻨﺪ اﻟﺬﺑﺢ وﻫﻲ :اﻟﺘﺴﻤﻴﺔ ﺑﺎﻟﺒﺴﻤﻠﺔ ﻛﻠﻬﺎ أو ﺑﺴﻢ اﷲ،واﻟﺼﻼة ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠّﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ،واﺳﺘﻘﺒﺎل اﻟﻘﺒﻠﺔ ﺑﺎﻟﺬﺑﻴﺤﺔ ،واﻟﺘﻜﺒﻴﺮ ﻗﺒﻞ اﻟﺘﺴﻤﻴﺔ أو ﺑﻌﺪﻫﺎ ،واﻟﺪﻋﺎء ﺑﺎﻟﻘﺒﻮل ﻓﻴﻘﻮل اﻟﺬاﺑﺢ :اﻟﻠﻬﻢ ﻫﺬﻩ ﻣﻨﻚ وإﻟﻴﻚ ،أي ﻧﻌﻤﺔ ﺻﺎدرة ﻣﻨﻚ، ﺗﻘﺮﺑﺖ ﺑﻬﺎ إﻟﻴﻚ. 6
»اﻟﻠﻬﻢ ﺗﻘﺒﻞ ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ: ﻗﺎل،ﻷن اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠّﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺣﻴﻨﻤﺎ ﺿﺤﻰ »ﺑﺴﻢ اﷲ: ﻳﻘﻮل: وﻗﺎل اﻟﺤﺴﻦ, « ﺛﻢ ﺿﺤﻰ، وأﻣﺔ ﻣﺤﻤﺪ،وآل ﻣﺤﻤﺪ .« ﺗﻘﺒﻞ ﻣﻦ ﻓﻼن، ﻫﺬا ﻣﻨﻚ وﻟﻚ،واﷲ أﻛﺒﺮ IX. HIKMAH DISYARI’ATKANNYA BERKURBAN 1. Syukur Nikmah 2. Penghapus Dosa 3. Kegembiraan bagi yang berkorban dan bagi orang lain 4. Menghidupkan Perjalanan Nabi Ibrohim AS.
7
SUMBER BACAAN 1. Al Qur’an. 2. As Sunnah. 3. Kitab Fiqhussunnah. 4. Kitab Al Fiqhul Islamiyyu Wa Adillatuhu .
Senin, 15 Agustus 2016 M 12 Dzulqa’dah 1437 H
8