schoonmaker
Inhoudstafel 1. Beroepsinformatie 1.1
Definitie
2
1.2 Opleiding
2
1.3
2
Wie doet wat?
1.4 Functiebeschrijving 1.4.1 Taken 1.4.2 Vereiste persoonskenmerken
1.5 Arbeidsmiddelen 1.5.1 1.5.2
II.
2
De onderhoudsproducten Het materieel
2 3 3
4 4 6
Risico’s en preventiemaatregelen
8
2.1 Algemeen
8
2.2
Werkkledij en persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) 2.2.1 Verplicht naar gelang van de functie 2.2.2 Handschoenen 2.2.3 Werkkledij
11 11 11 12
III. Gezondheidstoezicht
13
IV. Bedrijfsbezoek
13
V.
4.1
Algemene vragen
13
4.2
Specifieke vragen
14
Risicozoektocht Antwoorden
VI.
Aanvullende informatie
15 16
16
1
schoonmaker
1. Beroepsinformatie 1.1 Definitie Professionele schoonmakers zijn werkzaam in alle sectoren en op verschillende soorten werkplaatsen: kantoren, ziekenhuizen, industrie, …
1.2 Opleiding Er zijn geen diplomavereisten, maar een opleiding professionele schoonmaaktechnieken is een pluspunt. Opleidingsmogelijkheden: • Deeltijds beroepssecundair onderwijs - CDO 1 (2e graad: 3e en 4e jaar) • Beroepsopleiding – basisopleiding door : »» Forem Formation 2 »» Bruxelles Formation 3 »» VDAB - opleidingen 4 Doel van deze opleidingen is: • De werknemer vertrouwd maken met schoonmaaktechnieken • Basistechnieken en preventiemaatregelen aanleren • Alles wat in aanmerking komt bij het uitoefenen van het beroep aankaarten, zoals »» arbeidsmiddelen »» materialen »» producten »» schoonmaaktechnieken voor vloeren, meubilair, verticale en horizontale oppervlakken Wenst u meer informatie, contacteer ABSU 5 (Algemene Belgische Schoonmaak Unie).
1.3 Wie doet wat? De professionele schoonmaker staat in voor de schoonmaak van één of meerdere werven en gebruikt hierbij het gepaste materieel. De ploegbaas/brigadier heeft de leiding over een ploeg van 5 à 9 werknemers die zich op één en dezelfde werf bevinden. Zijn er 10 of meer werknemers aanwezig, dan spreekt men altijd van ploegbaas. De inspecteur (of uitvoeringsverantwoordelijke) zorgt voor de administratie (o.a. “prikcontrole”), de logistiek, het contact met de klant en is soms commercieel afgevaardigde.
1 CDO = Centrum voor Deeltijds Onderwijs.Voor meer info : http://www.ondernemendeschool.be/
2
2
Meer info: http://www.leforem.be/particuliers/seformer/consulter/consulter-l-offre-de-formation.html
3
Meer info: http://www.bruxellesformation.be/
4
Meer info: www.vdab.be
5
Meer info: http://www.absugbn.be/
Bij het overlopen van de werkpostfiche moeten onderstaande elementen aan bod komen.
1.4.1 Taken Gewoon onderhoud van een klassiek lokaal • Vuilnisbakken legen en daarbij afvalstoffen sorteren • Droog en/of nat afstoffen • Droog en/of nat schoonmaken • Geschikt materiaal en machines gebruiken voor de taak • Geschikte producten kiezen voor de taak
Onderhoud van het sanitair • Sanitair schoonmaken (en regelmatig ontkalken), meubilair en vloer schoonmaken
Arbeidsmiddelen controleren
schoonmaker
1.4 Functiebeschrijving
• Panne en/of slechte werking kunnen detecteren • Besef hebben van mogelijke gevaren • Problemen onmiddellijk melden aan de verantwoordelijke
Onderhoud en opruimen van klein/groot materieel • Het materieel onderhouden • Materieel en producten opbergen volgens de voorschriften van de onderneming waar gewerkt wordt. Meestal is een berging voorzien • Nagaan of er geen materieel of producten tekort zijn en eventueel zorgen voor de bevoorrading »» Afhankelijk van de omvang van de onderneming wordt deze bevoorrading gedaan of door de schoonmaker zelf, of een logistieke dienst, of de inspecteur
1.4.2 Vereiste persoonskenmerken Persoonsgebonden kenmerken • Initiatief kunnen nemen en discreet zijn • Een goede algemene lichamelijke conditie hebben en een verzorgd uiterlijk • Verzorgd en beleefd spreken • Stipt zijn • Flexibel zijn
Specifieke competenties • Zich kunnen aanpassen aan wijzigende omstandigheden • In groepsverband kunnen werken • Observeren en analyseren om het werk te organiseren volgens de behoeften • De kwaliteitsvereisten en de instructies navolgen van de onderneming waarin wordt schoongemaakt • De instructies en discretieregels naleven zoals opgelegd door de inlener • De administratieve formaliteiten naleven zoals bv. bij ziekte de verantwoordelijke tijdig verwittigen, zodat deze kan zorgen voor vervanging
3
schoonmaker
1.5 Arbeidsmiddelen 1.5.1 De onderhoudsproducten Kleurcode Er zijn tal van onderhoudsproducten voor verschillende toepassingen. Belangrijk is dat de werknemer het product herkent en het correct weet te gebruiken. Over het algemeen wordt bij de etikettering van onderhoudsproducten een kleurcode gehanteerd om het gebruik ervan te vergemakkelijken. Er zijn drie categorieën. Tip: vraag aan de inlener of er kleurcodes gebruikt worden. Zo krijgt u ook een indicatie van de uit te voeren taken en kunt u de uitzendkracht beter informeren en sensibiliseren
Groep
Rode producten
4
Voor welk onderhoud?
Sanitair gedeelte
Blauwe producten
Kantoren (uitgezonderd de vloeren)
Groene producten
Vloeren
Voorbeeld
Om de gebruiker attent te maken op de gevaren van bepaalde producten legt de wetgeving regels op voor etikettering. Elk gevaar voor de gezondheid wordt door een pictogram voorgesteld: • Ofwel op een oranje vierkant (oude pictogrammen) • Ofwel een ruit met witte achtergrond en rode rand (nieuwe pictogrammen) Dit verschil in symbolen is het gevolg van een verandering van de wetgeving om op Europees niveau tot harmonisering te komen.Tot in 2015 kan het zijn dat de gebruiker nog de twee types symbolen ziet voor één zelfde product. Voorbeelden:
Bijtend product
Schadelijk/irriterend product
Betekenis
Deze producten kunnen volgende effecten hebben: • Metalen aantasten of vernietigen • De huid en/of de ogen invreten bij contact of opspattende deeltjes
Deze producten hebben een of meer van volgende effecten: • In hoge dosis zijn ze giftig • Ze zijn irriterend (ogen, keel, neus, huid) • Ze kunnen huidallergiën veroorzaken • Ze kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken
Tip
De werknemer moet handschoenen dragen wanneer hij werkt met onderhoudsproducten die dit symbool dragen.
Contact en/of inademing van deze producten vermijden.
Oud pictogram
schoonmaker
De belangrijkste symbolen bij onderhoudsproducten
Nieuw pictogram
Bepaalde producten dragen het Europees Ecolabel. Deze producten beantwoorden aan bepaalde criteria, o.a.: • Consumentenveiligheid (bevat geen kankerverwekkende, mutagene of reprotoxische stoffen) • Bescherming van het milieu In dit geval mag er op het product geen enkel pictogram aangebracht zijn dat een gevaar aanduidt.
5
schoonmaker
De zuurtegraad van een onderhoudsproduct (pH)6 Om te weten welk onderhoudsproduct moet of mag worden gebruikt, moet men rekening houden met de pH van het product (dwz. zuurtegraad Potenz H+, waterstofion). De pH van een product duidt zijn reinigingskracht aan. Er zijn 2 groepen producten: • Producten met een hoge zuurtegraad tasten vooral minerale stoffen aan Bv. kalk, ketelsteenaanslag, roest, ijzer • Producten met een lage zuurtegraad (of base) tasten vooral vetten en organische stoffen aan Bv. vetten, koffie, chocolade, fruit, dierlijke of plantaardige eiwitten Bijgevolg zal een onderhoudsproduct met een hoge zuurtegraad niet inwerken op organische stoffen..
De pH-waarde is het belangrijkste kenmerk van een onderhoudsproduct. Het geeft niet alleen een aanduiding over de schoonmaakkracht van het product maar ook over de risico’s voor materialen en huid. Een product met pH-waarde 7 is neutraal. Noch de huid noch de materialen worden aangetast, het product is niet agressief. Hoe verder de waarde zich verwijdert van pH 7, hoe sterker en agressiever het product is. Telkens de pH-waarde met één eenheid stijgt of daalt, wordt het product 10 maal agressiever. Onderhoudsproducten met een pH-waarde hoger dan 9 en lager dan 5 zijn schadelijk voor de huid. Het dragen van handschoenen is dan verplicht. Weetje: meng nooit 2 onderhoudsproducten: • Het mengen van 2 producten uit dezelfde groep of verschillende groepen kan een chemische en/of agressieve reactie veroorzaken. Soms ontwikkelen er zich ook schadelijke gassen. Tip: sensibiliseer de uitzendkracht om etiketten op onderhoudsproducten te lezen en ze te begrijpen. Geef de instructiekaart “onderhoudsproducten” mee (beschikbaar op de website van PI, rubriek “fiches, instructiekaarten”)
1.5.2 Het materieel Naast “klein materieel”, zoals veegbezem, dweil, opneemdoek, borstel, enz. wordt er bij het schoonmaken ook “groot materieel” gebruikt. Het werken met dit materieel vereist: • Een voorafgaande opleiding • Duidelijke instructies • Informatie over de veiligheidsvoorschriften
6
6
Deze algemene informatie vraagt een grondige en specifieke opleiding die door de werkgever/inlener wordt verstrekt
Type
Werkwagen
Illustratie
schoonmaker
Soorten groot materieel:
Stof- en waterzuiger
Eénborstelmachine
7
schoonmaker
Schijf
· De schijf wordt gebruikt samen met ofwel een éénschijfmachine of een schrob-zuigmachine met plateau · De keuze van de schijf is afhankelijk van de vloersoort en van het gewenste resultaat
Schrobzuigautomaat
Schrob-zuigautomaat met meerijdende bestuurder
Schrob-zuigautomaat
II. Risico’s en preventiemaatregelen 2.1 Algemeen Hierbij een lijst van de belangrijkste risico’s, met de bijhorende preventiemaatregelen en tips.
Risico's
Preventiemaatregelen
Tips
Werkplaatsgebonden risico Val op de begane grond Vallen op de trappen Uitglijden/struikelen
8
Voorafgaandelijk werkplaats bezoeken Goede kennis van de werkomgeving Natte zones afbakenen en signaleren:
Niet te veel lasten dragen De trapleuning vasthouden
Geïsoleerd werken - ongeval, onpasselijkheid - agressie - reactieprobleem bij ernstige situatie
- E rvoor zorgen dat de werknemer snel in - Voorafgaandelijk werkcontact kan komen met zijn verantwoordelijke plaatsbezoek en hem hiervoor de middelen geven - Of een maximum aantal -C hef/ploegbaas informeren over eventueel vragen stellen > zie punt VI voorgekomen problemen bij het uitoefenen van de technische steekvan de taken kaart - De werknemer communicatiemiddelen geven -D e informatie i.v.m. pesten en geweld op het werk meegeven
Werknemers krijgen te weinig info en opleiding Werkritme
Weg: verplaatsing tussen de verschillende werven Activiteiten van de inlenende onderneming - verplichtingen opgelegd door de klant - slechte werkverdeling
-D e naam van de preventieadviseur “psychosociale belasting” meegeven De werknemer informeren en vormen over de veiligheids- en gezondheisaspecten i.v.m. zijn functie, zijn taken en het gebruikte materiaal De werknemer aanmoedigen om de werkomstandigheden mede te delen (verschil tussen theoretische en werkelijke omstandigheden) De werknemer aanmoedigen om de werkomstandigheden mede te delen (verschil tussen theoretische en werkelijke omstandigheden) Vóór de tewerkstelling nagaan of de taken en het werkrooster duidelijk zijn voor alle partijen
schoonmaker
Risico gebonden aan de werkorganisatie
Risico’s gebonden aan stress Werkomgeving
De mogelijkheden van de werknemer goed inschatten (evenwicht privé- en beroepsleven)
Werkomstandigheden Uitgevoerde taken
Voorafgaandelijk werkplaats bezoeken -D e uitzendkracht ondervragen over coherentie taken en werkpostfiche - De informatie i.v.m. pesten en geweld op het werk meegeven - De naam van de preventieadviseur “psychosociale belasting” meegeven
Fysisch en psychisch geweld
- afstemmen van werkrooster en privéleven bv. voor de opvang van de kinderen
Risico’s gebonden aan de arbeidsmiddelen Werkwagen - Mengen van producten - Zich snijden aan afval - Musculoskeletale letsels (MSL) - Rugpijn wegens slecht gebruik van de hendel om dweil uit te wringen - Pijn aan carpaalkanaal door repetitieve bewegingen bij het uitwringen van schoonmaakdoekjes
- Dragen van PBM’s: handschoenen
Zie www.p-i.be, rubriek Fiches, Instructiekaarten, In- Aangepaste arbeidsmiddelen gebruiken zoals dustrieel reiniger, “Industrieel microvezels i.p.v. traditionele schoonmaakdoereiniger veilig gebruiken van ken of dweilen reinigingsproducten” - Opleiding “correcte houding en beweging” · De werkwagen correct gebruiken · Aanleren hoe schoonmaakdoeken en dweilen goed uit te wringen
9
schoonmaker
Eénborstelmachine - Verkeerde beweging bij het werken met de machine - Trillingen - Schok door het verkeerd gebruiken van de machine, horten en stoten van de machine - Vallen over de elektrische kabel - Elektriciteit Schrob-zuigautomaat - Gevaar voor verplettering: · tijdens het regelen van de zijdelingse borstels · bij het opladen van de batterijen (deksel van het batterijencompartiment) - Gevaar om over de kop te slaan Trapladder Val uit hoogte
- De correcte houding en bewegingen aannemen/eigen maken - De werknemer aanraden hulp te vragen - De steel van de machine aanpassen aan de lengte van de werknemer - De elektrische kabel vasthouden - Opleiden om machine te bedienen
Nagaan of de werknemer wel opgeleid is: duur? hoe?
Opleiding om machine te bedienen
Nagaan of de werknemer wel opgeleid is: duur? hoe?
Zie www.p-i.be, rubriek Fiches, Instructiekaart, Logistiek, "gebruik trapladder"
Elektrisch risico Defecte kabel Defecte stekker en/of verlengkabel
Materiaal controleren Werknemer aanmoedigen onmiddellijk zijn verantwoordelijke te informeren over defect materiaal
Contact met vochtige zones
Zie www.p-i.be, rubriek Fiches, Instructiekaart, Schoonmaak, huishoudelijke hulp (algemeen o.a. elektrische risico’s)
Risico’s gebonden aan de producten Risico voor de gezondheid: - inademen van het product - opname via de mond van het product - contact met de huid - contact met open wonde Risico op brand en explosie
- Dragen van PBM’s: handschoenen, bril - Dragen van werkkledij: schort, jas, lange broek - Niet eten tijdens de werkuren - De producten niet mengen - Na elk gebruik de handen wassen - Steeds het product in het water gieten en niet omgekeerd Opslag van de producten: - geventileerde ruimte - brandbare en oxiderende producten scheiden - de producten in hun originele verpakking bewaren De werknemers opleiden hoe de producten te gebruiken en de etiketten lezen
Zie www.p-i.be, rubriek Fiches, Instructiekaarten, Schoonmaak, “onderhoudsproducten” en “etiketten lezen”
Risico’s gebonden aan het manueel hanteren en de houdingen Klemming
Verplettering Musculoskeletale letsels (MSL) Rugpijn
10
Opleiden om de goede handelingen en correcte Zie www.p-i.be, rubriek Fihouding aan te nemen ches, Instructiekaart, Schoonmaak, “huishoudelijke hulp - spaar je rug”
2.2.1 Verplicht naar gelang van de functie Functie Werken met materieelwagen Sanitairreiniging en schoonmaken stortbadendouches
Werken met een grote machine
EPI Aangepaste werkkledij, dwz. schort, broek, jas Handschoenen • Huishoudhandschoen met polsstuk in vinyl • Versterkte handschoen in leder of plastiek – verstevigde latex: ledigen vuilbakken in scholen, openbare plaatsen (snijden aan scherven, prikken aan injectienaalden verhinderen, enz.) • Latexhanden als er mogelijk contact is met bloed of besmette voorwerpen Veiligheidsbril om zich te beschermen tegen opspattende vochtdeeltjes vooral bij het schoonmaken van bv. douches Comfortabele schoenen (zonder hak)
schoonmaker
2.2 Werkkledij en persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)
Veiligheidsschoenen met metalen neus en antislipzolen
2.2.2 Handschoenen Norm van de Handschoen (HS)
Uitleg
EN 374-2
vloeistofdichte HS en lage chemische bescherming
En 374-2
HS tegen micro-organismen (geen virussen zijnde)
EN 388
HS tegen mechanische risico’s
EN 374
HS permeatiebestendig tegen chemicaliën
EN 407
HS tegen hitte en vuur
Pictogram
11
schoonmaker
2.2.3 Werkkledij De inlenende onderneming moet de werkkledij en de persoonlijke beschermingsmiddelen leveren, en ze ook onderhouden en herstellen 7. Als wordt overeengekomen dat het uitzendbureau zelf de persoonlijke beschermingsmiddelen levert, moet de inlener de exacte referentie van de benodigde middelen doorgeven.
Veiligheidsbril
Versterkte handschoen
Huishoudhandschoen met polsstuk in vinyl
Veiligheidsschoenen
Comfortabele schoenen 7
12
Referentie : Codex,Titel VIII, Hoofdstuk. IV, art5. §4
• Voor klassieke schoonmaak van lokalen en grote lokalen is er geen verplicht gezondheidstoezicht voorzien omdat er geen echte risico’s zijn. • Komt de werknemer in contact met chemische producten of wordt hij blootgesteld aan het risico “infectieziekten” zoals in ziekenhuizen, farmaceutische bedrijven, asielcentra en openbare plaatsen, dan zijn volgende punten verplicht: »» Voorafgaande gezondheidsbeoordeling »» Verplichte inenting tegen tetanus, hepatitis B »» Jaarlijks periodiek onderzoek • Is een werkneemster zwanger, dan moet zij haar werkgever zo snel mogelijk inlichten en wordt de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer geïnformeerd. Op basis van de risicoanalyse van de inlenende onderneming kunnen zich twee scenario’s voordoen: »» Aanpassen van de functie of veranderen van werkpost »» Verwijderen als de werkpost niet kan worden aangepast, bv. tillen van te zware lasten, blootstelling aan chemische producten >> Definitieve verwijdering vanaf de 6e maand van de zwangerschap
schoonmaker
III. Gezondheidstoezicht
Opgelet: het is verboden een werknemer aan het werk te houden indien deze het verplicht gezondheidstoezicht weigert (Codex,Titel I, Hoofdstuk IV, art. 13)
IV. Bedrijfsbezoek Vragen die u kunt stellen als de werkpostfiche onvolledig is of onvoldoende duidelijk is.
4.1 Algemene vragen Hoe verloopt het onthaal bij de inlener?
• Procedure? • Inschrijving in een onthaalregister? • Bij wie aanmelden?
Hoe wordt het onthaal georganiseerd?
• Door wie? • Wanneer? • Welke informatie wordt er gegeven? »» Intern reglement »» Refter »» EHBO »» Evacuatie bij brand
Wordt er een peter/meter aangeduid?
• Wie? • Wat is zijn/haar functie?
In welke taal/talen worden de instructies gegeven?
• Wie geeft de instructies? • Hoe worden de instructies gegeven? • Heeft de werknemer de instructies begrepen? • Wie gaat na of de instructies worden opgevolgd?
Wie is preventieadviseur?
• Naam • Contactgegevens
Wie is vertrouwenspersoon?
• Naam • Contactgegevens • Beschikbaarheid
13
schoonmaker
4.2 Specifieke vragen Wat zijn de specifieke taken?
Wat zijn de werkuren?
• Welke lokalen worden onderhouden? »» sanitair »» kantoor »» (inkom)hall »» trappen »» binnenkant liften • Wat ? »» Ontstoffen »» Poetsen/reinigen • Ploegen: ochtend/avond • Over dag • Voltijds/deeltijds
Waar wordt gewerkt?
• Op één locatie • Op verschillende locaties
Wordt de werknemer opgeleid?
• Door wie? • Hoe lang? • Wordt de werknemer geëvalueerd?
Wie geeft de veiligheidsinstructies?
• Voor het werken met materialen • Voor het werken met producten
Welke producten worden er gebruikt? Welk materieel wordt er gebruikt?
• Materieelwagen • Machine.Welke?
Is er een kleedkamer?
• Kast om kledij in op te bergen • Sleutel kast beschikbaar of vergrendeling kast mogelijk • Lavabo
Moet de werknemer PBM’s dragen? • Wanneer? • Welk? Zijn er specifieke risico’s of overlast? • Temperatuurschommelingen • Heffen en tillen • Lawaai • Gevaarlijke producten die bv. de huid uitdrogen • Infectie (opvang van asielzoekers, scholen, medische infrastructuren, …) Bestaat er voor deze functie een werkpostfiche als de functie wordt ingenomen door een uitzendkracht?
• Wie heeft de WPF opgesteld? • Werknemer is in het bezit van een exemplaar • Overlopen van de verschillende punten samen met de werknemer
Zijn er specifieke maatregelen bij zwangerschap?
• Verandering van werkpost • Verwijdering
Veiligheid van de gebouwen
• Nummering/benaming van de sleutels van de lokalen of gebouwen
Vragen gesteld op ........... /........... / ........... Wie werd ondervraagd? ..................................................................................
14
15
Zoek de 7 fouten in onderstaande tekening.
V. Risicozoektocht
schoonmaker
schoonmaker
Antwoorden Fouten 1. G lasscherven in een vuilnisbak
Risico Snijwond
2. D e elektrische kabel ligt in de doorgang voor personen
Risico op vallen
3. N atte vloer
Risico op uitglijden
4. S lecht elektrisch stopcontact
Risico van elektrisatie of elektrocutie
5. H et stockeren van producten en materieel gebeurt in een lokaal, date én te klein is én te vol staat: producten en materieel zijn moeilijk bereikbaar 6.Te veel lasten zelf moeten tillen
Risico op vallen
7. A anwezigheid van boterhammen op materieelwagen
Preventiemaatregelen • Door de inlener geleverde aangepaste handschoenen dragen • Voorzorgsprincipe hanteren en eerst nagaan wat er zich in de papiermand/vuilnisbak bevindt • De ploegbaas verwittigen zodat hij de nodige maatregelen kan treffen Bv. Het uitvoerend personeel informeren dat er geen scherven in de papiermand wordt gegooid en de te volgen procedure uitleggen • Een ander stopcontact kiezen
• Veiligheidsschoenen met antislipzool dragen • De werkzone afbakenen met de speciaal daarvoor voorziene panelen • Nooit een apparaat inschakelen aan een defect stopcontact • Zo snel mogelijk de ploegbaas verwittigen • Een ander stopcontact gebruiken • Zo snel mogelijk de ploegbaas verwittigen
Risico op rugproblemen Risico op MSL
• Een beroep doen op externe hulp of hulpmiddelen Risico een scheikundig • Nooit op de werkvloer eten product via de mond op te nemen
VI. Aanvullende informatie Voor de uitzendkrachten zijn volgende instructiekaarten beschikbaar op de website van PI: • Heffen en tillen • Etiketten lezen • Onderhoudsproducten • Elektrische risico’s • Checklist voor de uitzendkrach Voor de inlenende ondernemingen zijn er modellen van werkpostfiche beschikbaar op de website van PI
Met dank aan Unicleaner voor de medewerking bij het opstellen van deze documentatie, alsook aan het Vormingscentrum voor schoonmaak, Nerviërsstraat te 1000 Brussel.
16
