SCHOON VOLK. Bruikleendossier

SCHOON VOLK Bruikleendossier Atlas, Huis van diversiteit en inburgering Carnotstraat 110 2060 Antwerpen [email protected] www.atlas-antwerpen.be 03 338 71 30

1

Van 11 december 2008 tot 30 september 2009 sierde de tentoonstelling “Schoon Volk” het Atlas-gebouw in Antwerpen. http://www.youtube.com/watch?v=wR41ssUORMc 1. DE TENTOONSTELLING: TITEL EN FILOSOFIE Iedereen is anders. Kijk even om je heen en je ziet dat de variatie eindeloos is. Man en vrouw, jong en oud, mooi en lelijk, groot en klein, blank en zwart, hetero of holebi, rijk en arm, … Iedereen is anders maar anders dan wie? Wat is normaal en wie bepaalt de norm? Ondanks de zichtbare diversiteit zijn er heel wat overeenkomsten, niet in het minst omwille van vergelijkbare genetische en biologische kenmerken. Als je verder kijkt dan de uiterlijke kenmerken, zijn al die ‘andere’ mensen misschien toch niet zo verschillend. Er hetzelfde uitzien geeft je geen enkele garantie dat die persoon ook hetzelfde denkt of voelt. Over alle vormen van diversiteit heen speelt nogal vaak het uiterlijk een essentiële maar onderbelichte - want vaak onbewuste- rol. Of het nu gaat om eerste indrukken, ‘mensen kijken’, racisme op basis van huidskleur, uniformen, schoonheidsidealen of huidziektes, mensen koppelen heel vaak oordelen en vooroordelen aan uiterlijke kenmerken die vaak als vreemd, grappig of lelijk worden beschouwd omdat ze verschillen van de eigen verwachtingen en vanzelfsprekendheden. In deze tentoonstelling komt het thema uiterlijk en uiterlijkheden in al zijn aspecten aan bod, en dit aan de hand van 9 mobiele panelen waarin 9 hoofdthema’s worden verdiept: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Kijken naar jezelf Schoonheidsideaal Veranderend lichaam (ouder worden, ongeval of ziekte, esthetische chirurgie, tattoo en piercing) Pesten, discriminatie en racisme Kansen op de arbeidsmarkt Kijken naar anderen (eerste indruk, vooroordelen,…) Kledij en status, mode, dresscode Kledij en subculturen Media

In het werken aan een breder maatschappelijk draagvlak voor het samenleven in diversiteit focust de tentoonstelling op de invloed die ‘uiterlijk’ (huid, haren, kleding…) en ‘beeldvorming/perceptie’ – vaak (maar niet altijd) verbonden met dat uiterlijk – hebben op:  Gelijke kansen  (stedelijk) Samenleven  Identiteitsontwikkeling (individueel: ‘coming of age’ / en collectief: zoektocht naar een gedeelde identiteit/‘common ground’)  Positionering binnen de maatschappij (perceptie en vooroordelen en onzichtbare muren)

2

Met dit project wil Atlas dit thema op een constructieve en sensibiliserende manier aanbrengen bij een breed publiek. Het project is niet vrijblijvend. Het wil aanzetten tot reflecteren over tal van essentiële vraagstukken. Over de effecten van discriminatie. Over de gevolgen en gevaren van wederzijdse negatieve beeldvorming. Over de nood ook van een door iedereen gedeelde identiteit. Met dit project wil Atlas het maatschappelijke debat ter zake “voeden”. Het vormt een aanzet om een maatschappelijk draagvlak te creëren bij de individuele burger en het georganiseerde middenveld voor het stedelijke beleid ter zake. De titel van de tentoonstelling dient behouden te blijven en de filosofie dient gerespecteerd te worden. De stad Antwerpen behoudt het recht op inspraak in het inhoudelijk gebruik van de tentoonstelling en kunnen zich beroepen op het moreel recht voor eventuele bijsturingen en weigeringen. 2. DE TENTOONSTELLING: INHOUD De tentoonstelling werd opgebouwd in drie lagen:  Laag 1: portretten (meest zichtbare stuk)  Laag 2: interviews – videoreportages  Laag 3: tekst Als extra worden in de tentoonstelling spiegels geïntegreerd, zodat de bezoekers aan de tentoonstelling ook met hun eigen uiterlijk geconfronteerd worden. Laag 1: portretten Om zoveel mogelijk thema’s over uiterlijk bespreekbaar te maken, werden een dertigtal personen gefotografeerd en in beeld gebracht op grote afdrukken (http://www.youtube.com/watch?v=wR41ssUORMc). Het gaat om een zeer diverse groep mensen. Mensen die bijzonder zijn in hun alledaagsheid en alledaags in hun bijzonderheid. Zij vertegenwoordigen een gezonde doorsnede van het volk. Het zijn dus niet alleen mensen met een uitzonderlijk uiterlijk maar gewoon het ‘Schoon volk’, zoals we dat op straat zien. (autochtoon, allochtoon, dik, dun, oud, jong, mooi, alledaags, gezond, gehandicapt). De geportretteerden vormen de instap naar het thema van de tentoonstelling en komen eveneens voor op affiches en in promotiefilmpjes van de tentoonstelling. Werkwijze: Alle deelnemers werden op straat gefotografeerd. De bedoeling hiervan is te onderlijnen dat het gaat om personen die we elke dag kunnen tegenkomen op straat. Geen gestileerde studioportretten dus. De foto’s zijn heel direct, zonder omwegen. In onze cultuur is het niet beleefd om mensen aan te staren. In de context van deze tentoonstelling mag je echt naar mensen kijken. Zoals je naar voorbijgangers kijkt van op een veilig plekje op een terras. De uitvoering van de portretten werd toevertrouwd aan fotograaf Koen Broos. De portretten worden thematisch ondergebracht in de tentoonstelling en worden naargelang het thema voorzien van uitgeschreven citaten en specifieke achtergrondinformatie. Zo wordt bijvoorbeeld het luik ‘subculturen’ opgehangen aan het portret en aan enkele citaten van Marino Punk die – zoals de naam het zegt – deel uitmaakt van de punkbeweging. Op die manier worden de verschillende thema’s van de tentoonstelling telkens opgehangen aan een voor het thema relevant portret of quote. Laag 2: interviews - videoreportages Alle geportretteerde personen werden geïnterviewd en gefilmd - de uitvoering van de interviews en de beeldmontages werd toevertrouwd aan cameraman Mario de Munck. Door ieder apart te interviewen en in beeld te brengen, krijgen we individuele, persoonlijke verhalen. In alle groepen en subgroepen zijn er evenveel meningen als mensen, zodat een persoonlijk verhaal correcter is dan een verhaal over een bepaalde groep. Belangrijk zijn de meningen en de verschillende thema’s die aan de

3

oppervlakte komen. Kwetsbaar of sterk, ieder heeft zijn verhaal dat mee het geheel van een samenleving invult. Dat is wat iedereen bijzonder maakt in het alledaagse. De deelnemers werden niet alleen bevraagd over hun eigen uiterlijk. Evenmin worden ze in een vakje gestopt en zeker worden ze niet opgevoerd als ‘de magere’, ‘de gehandicapte’, ‘de zwarte’. Ze werden bevraagd als stadsbewoner met een mening over uiterlijk. Vragenlijst: een lijst van 85 vragen werd opgesteld door het team publiekswerking Atlas (educatie); deze werd getoetst bij proefpersonen en collega’s van de dienst samenleven in diversiteit. Iedereen kreeg dezelfde vragenlijst. Deze is soms persoonlijk, maar nooit dwingend. Voorbeelden: o Hoe ziet iemand zichzelf? o Hoe ziet hij/zij anderen? o Hoe denkt hij /zij dat anderen hem/haar zien? o Ondervindt iemand vooroordelen, of heeft hij/zij er zelf ook? o Wat zou hij/zij uiterlijk willen veranderen; hoe ver zou hij/zij daarin willen gaan? o Waar is hij/zij tevreden mee? o Hoe belangrijk is kleding? Wat kan, wat kan niet? o Hoe belangrijk is haar, make-up, slanke lijn? o Hoe ervaart iemand een andere huidskleur? o Hoe ervaart hij/zij de veranderingen in uiterlijk die ouderdom met zich meebrengen? o Hoe ervaart iemand handicap, fysieke afwijking, (+ confrontatie met ongeval van naasten)? o Lastige of misschien gevoelig aspect aan zijn/haar uiterlijk, een eigenheid waar hij/zij niet omheen kan? o Gaat iemand er gebukt onder of kan het hem niet schelen? o Het onverwachte van iemands uiterlijk in zijn/haar omgeving? Vb. kleinkinderen hebben een andere huidskleur, een zoon wordt een vrouw, een kennis is verbrand De bezoeker bekijkt de personen op DVD en kan ze ook beluisteren met een koptelefoon. Op die manier blijft het vertrouwelijke karakter van een persoonlijk interview bewaard en worden de andere personen in de ruimte niet gestoord. Dat laatste is van belang bij een reizende tentoonstelling waar men geen gegevens heeft over de infrastructuur van de gastlocaties. Om van het project geen Antwerps project te maken, werden ook reportages en straatinterviews geïntegreerd die werden opgenomen in Leuven en Oostende. Er wordt ook gebruik gemaakt van stukjes uit films, documentaires, reclamefilmpjes. Laag 3: tekst en documentatie De thema’s die aan de oppervlakte kwamen tijdens de interviews van de geportretteerde personen werden uitgelicht en gekaderd aan de hand van uitgebreid documentatiemateriaal. Alle teksten voor de tentoonstelling en deels voor de publicatie werden aangeleverd door het team Atlas Publiekswerking. 3. THEMA’S VAN DE TENTOONSTELLING Alle behandelde thema’s zijn toepasselijk op de hedendaagse Vlaamse stad. Terugblikken in de geschiedenis gebeurt enkel indien dat relevant is voor het thema – bijvoorbeeld om migratiestromen te plaatsen in de geschiedenis of om bepaalde vormen van racisme te verklaren. ‘Schoon Volk’ is een kritische tentoonstelling naar hedendaagse ontwikkelingen in de westerse maatschappij. Reclame, beautyindustrie, schoonheidsidealen, maar ook beeldvorming, discriminatie en racisme zijn mee onder de loep genomen. Relevante cijfers, onderzoeken en enquêtes hieromtrent werden mee in de tentoonstelling verwerkt. De keuze van de thema’s werd in eerste instantie bepaald door Atlas Publiekswerking. Daarna werd ze voorgelegd aan een interne klankbordgroep met vertegenwoordigers van diverse in huis zijnde organisaties (Onthaalbureau Inburgering Antwerpen, docAtlas) en stedelijke diensten (Samenleven in diversiteit: armoede, leven met een handicap). Gedurende het proces waren er verschillende momenten van gerichte individuele feedback tussen leden van de klankbordgroep en het team educatie. Naast de verwerking van ‘objectieve’, wetenschappelijke teksten werden ook ‘subjectieve’, persoonlijke citaten en slagzinnen van de deelnemers als tekst opgenomen in de verschillende modules. De subjectieve beleving of

4

‘lezing’ van ‘de ander’ is immers een primair gegeven, getuige het belang van ‘een eerste indruk’ in de sociale omgang. Gebruiken, kenmerken en rituelen uit andere culturen komen slechts aan bod als één van de dertig mensen erover spreekt. Ook hier geldt de persoonlijke getuigenis als beperking. We kunnen immers onmogelijk àlle thema’s behandelen. De thema’s en subthema’s van ‘Schoon volk’ werden zoals reeds aangehaald ondergebracht in 9 algemene rubrieken: 1. kijken naar jezelf 2. schoonheidsideaal en biologie van het uiterlijk 3. veranderend lichaam 4. pesten, discriminatie en racisme 5. kansen op de arbeidsmarkt 6. kijken naar anderen 7. kledij 8. subgroepen 9. invloed van media en beeldcultuur Er is enorm veel research gedaan om de tentoonstelling van de nodige wetenschappelijke onderbouw te voorzien. Dit gebeurde door het consulteren van specialisten, diensten, bibliotheken, tijdschriften, kranten en het internet. Gedurende een half jaar werden alle mogelijke thema’s en subthema’s die verband houden met het thema uiterlijk, uitgespit en uitgebreid gedocumenteerd. Op vraag kan hiervan een overzicht gegeven geworden. ‘Schoon Volk is een realisatie van de stad Antwerpen - Atlas Publiekswerking Research en redactie: team Atlas publiekswerking en Katherine Ennekens Scenografie: Katherine Ennekens Interviews: Katherine Ennekens en Mario De Munck Fotografie: Koen Broos 4. TECHNISCHE SPECIFICATIES De tentoonstelling bestaat uit 6 grote en 3 kleinere modules. Alle modules zijn 1m90 hoog en 0,60m breed. De 3 kleine modules zijn H 1,90m x B 0,60m x L 1m. De lengte van de grote modules is afhankelijk van het aantal schermen die er op gemonteerd zijn: 2 modules van H 1,90 x B 0,60 x L 1,80m 2 modules van H 1,90 x B 0,60 x L 1,90m 2 modules van H 1,90 x B 0,60 x L 2,00m Bij het opstellen van de modules moet men steeds rekening houden met de leesbaarheid, daarvoor moet minstens 1 meter vrije ruimte langs alle kanten van de module voorzien worden. De tentoonstelling bevat in totaal 11 tft-schermen met interne kaartlezer. Er dienen ook koptelefoons voorzien te worden. De tentoonstelling kan enkel op een binnenlocatie getoond worden. De door de bruikleennemer gekozen locatie dient tijdens de montage en demontage toegankelijk te zijn voor vrachtwagens. De modules zijn bovenaan voorzien van verlichting (neonlampen). Alle modules kunnen zodanig verbonden worden met stroomkabels, zodat er maar één stopcontact moet voorzien worden. Bij plaatsing kan een timer voorzien worden, zodat de verlichting en de schermen enkel op de gewenste tijdstippen branden.

5

5. COMMUNICATIE SCHOON VOLK 5.1 Gebruik van logo’s Op alle communicatie moeten twee logo’s staan: het sponsorlogo van de stad Antwerpen en het logo van de Vlaamse overheid. 5.2 Fotomateriaal De portretten verwerkt in de tentoonstelling zijn van de hand van Koen Broos. De zwartwit foto’s zijn beschikbaar maar enkel voor gebruik in functie van de tentoonstelling. De naam van Koen Broos moet ten allen tijde vermeld worden: © Koen Broos. 5.3 Brochure Bij de tentoonstelling Schoon volk hoort een brochure. Deze kunnen wij leveren in pdfvorm in hoge resolutie en is prioritair bedoeld voor de individuele bezoekers. U staat zelf in voor de druk. De inhoud van de brochure mag niet gewijzigd worden. U mag op de backcover een logo van uw organisatie toevoegen. Om dit te doen, neemt u contact op met de vormgever: Vormgeverij Ideal De Coninckplein 21 2060 Antwerpen Tel. 03 231 11 16 Mail: [email protected] Contact: Jo Adriaens Richtprijs brochure op basis van prijs 2008: 1785 euro (excl. BTW) voor 3000 ex. de

Naar aanleiding van een deelproject "Schoon Volk in 't stad" werd er ook een 2 brochure gemaakt die verschillende collectieven (politie, brandweer, advocatuur, koks, verpleegkundigen, religieuzen, carnavalsvereniging, volksdansgroep, poetsploeg enz) portretteert en hun uiterlijk of uniform duidt. Voor deze brochure gelden dezelfde voorwaarden.

5.4 Gadget In functie van de tentoonstelling in Antwerpen deelden we gratis zakspiegeltjes uit aan de bezoekers. Ze zijn verkrijgbaar aan 0,5 euro/stuk, zolang de voorraad strekt. 6. VERZEKERING De bruiklener is verplicht de tentoonstelling te verzekeren voor de totale ontleningsperiode, inclusief de transportperiode. De verzekeringswaarde van de van de tentoonstelling werd bepaald op € 11.800. De tentoonstelling wordt verzekerd van nagel tot nagel, tegen alle risico’s inbegrepen stakingen en oproer, en tegen iedere schade, inbegrepen gedeeltelijke schade. (verzekering type all risk) Bij volledig verlies of daarmee gelijk te stellen schade wordt de verzekerde waarde onmiddellijk en zonder discussie uitbetaald. Bij schade welke aanleiding geeft tot herstel of herdruk zal de schadevergoeding rekening houden met de kost van de ingreep nodig om de tentoonstelling in zijn oorspronkelijke staat te herstellen. De bruikleennemer zal Ciso vzw zo snel mogelijk op de hoogte brengen van elke schade of verlies.

6

De bruikleennemer is vrij om een aparte verzekering af te sluiten tegen ongevallen, voor medische verzorging en bij overlijden. De stad Antwerpen is in geen enkel geval aansprakelijk voor gebeurlijke ongevallen op en rond te tentoonstelling.

7. Transport De bruikleennemer verzorgt het transport van en naar de locatie. De bruikleennemer stelt voldoende technisch personeel ter beschikking voor op- en afbouw van de tentoonstelling onder begeleiding van een technisch medewerker van Atlas. Het transport mag maximum een week voor de opening van de tentoonstelling en maximum een week na de sluitingsdatum van de tentoonstelling doorgaan. Elke afwijking van deze timing wordt vooraf besproken met Ciso vzw. 8. PUBLIEKSACTIVITEITEN - RANDPROGRAMMATIE - MEDIA Schoon Volk is een algemene, overkoepelende tentoonstelling die zoveel mogelijk relevante thema’s en invalshoeken in beeld wil brengen. Deze algemene, overkoepelende aanpak impliceert echter dat niet alle thema’s en subthema’s tot in de diepte kunnen worden uitgewerkt. Het is dan ook de bedoeling om met randactiviteiten en –projecten specifieke thema’s en subthema’s onder het voetlicht te brengen. Gedurende de periode dat de tentoonstelling loopt in Atlas, werden dan ook een groot aantal publieksactiviteiten georganiseerd, vaak ook op locatie. Hiermee werd gepoogd breed te sensibiliseren en zoveel mogelijk Antwerpenaren aan te zetten tot reflectie over de impact van het uiterlijk. Daarom werden er in samenspraak met verschillende partners (ontmoetingscentra, projectmedewerkers, cultuurcentra en andere organisaties) tal van activiteiten in huis en op locatie uitgewerkt. Door actief en aanwezig te zijn in een aantal buurten en wijken in de verschillende districten brengen we een of meer thema’s van de tentoonstelling nààr de mensen. Wij moedigen de partnersteden aan om een kwalitatieve randprogrammatie te koppelen aan de Schoon Volk-tentoonstelling. Op basis van de lokale knelpunten, beleidsprioriteiten en beschikbare expertise heeft de partnerstad volledige keuzevrijheid bij het uitwerken van een randprogramma. Inhoudelijk laat het thema uiterlijk diverse boeiende invalshoeken toe (pesten, jongeren- of subcultuur, ouder worden, handicap, discriminatie, vrouwen, schoonheidsideaal en zelfbeeld enz) en daarom gelooft Atlas publiekswerking in talrijke waardevolle activiteiten gericht naar verschillende doelgroepen. Dit kan zowel om eigen producties als gastproducties gaan en wordt door de partner zelf bepaald of beperkt op basis van de beschikbare mensen en middelen, en de gerelateerde inzet en creativiteit. Ter inspiratie van een kwalitatieve invulling van de randprogrammatie kan op vraag een volledig overzicht gegeven worden van de gerelateerde programmatie van Atlas publiekswerking. Hierna geven we een aantal markante voorbeelden: 

Atlas-gedicht “Schoon Volk” door Joke van Leeuwen - Vormgeving Bob Takes.

De stadsdichter van Antwerpen schreef dit gedicht over het thema van dit project.

7

Diversiteit, waarin het uiterlijk een grote rol speelt, is een onderwerp van alle tijden. Het zal ook nog lang na de tentoonstelling een zorg voor Atlas blijven. Om het gedicht op permanente basis te tonen, werd het aangebracht op een buitenmuur van het Atlasgebouw. De inhuldiging vond plaats tijdens de opening van de tentoonstelling. 

DNA-project + lezing prof. Dr. Ronny Decorte

Op zaterdag 21 maart 2009, de Internationale dag tegen Racisme, werden te Atlas de resultaten voorgesteld van hert DNA-project. Een van de thema’s die in de tentoonstelling aan bod komt, is het relatieve van etnische trekken, huidskleur en het vermeend behoren tot afgebakende rassen of etnische groepen. We wensten dat graag op een leuke, speelse wijze een beetje relativeren.In samenwerking met het Genographic project van National Geographic, werd door de KU-Leuven een experiment uitgevoerd, waarbij het speekselstaal van 19 markante Antwerpenaren werd onderzocht. Daarin zijn voorvaderlijke afkomst en grote ancestrale omzwervingen door de millennia aantoonbaar. Een aantal van deze markante figuren hebben allochtone roots. Om het experiment wat meer kracht bij te zetten en de resultaten te ontsluiten naar een breed publiek, kozen we voor dit deelproject voor de volgende personen: Marcel Vanthilt, Karl Apers, Gert Winckelmans, Gene Bervoets, Sven De Ridder, Ronny Mosuse, Mauro Pawlowski, Faroek Özgünez, Peter Van den Begin, Janine Bischops, Annick Segal, Maya Albert, Maria Mariën, Lindsey Pfaff, Tiany Kiriloff, Rachida Lamrabet, Bieke Ilegems, Sultan Balli en Veerle Baetens. Het ontsluiten van de resultaten ging gepaard met een publieksactiviteit, waaronder een lezing door professor Ronny De Corte en een aansluitend panelgesprek tussen Marcel Vanthilt, Karl Apers en Gene Bervoets. 

Randtentoontstelling Schoon Volk in ’t straat”. Maart – september 2009 (diverse locaties). I.s.m. Ontmoetingcentra Antwerpen, Projectmedewerkers Antwerpen en Brandpunt 23. Het uniform is een uitgelezen voorbeeld hoe leden van een groep hun sociale identiteit vorm geven. Beoogd wordt een kleine, reizende tentoonstelling waarin diverse Antwerpse collectieven met hun kostuums worden geportretteerd. Aan de hand van korte interviews wordt uitleg gegeven bij de uniforms (achtergrond, symboliek, effect enzovoort). De tentoonstelling vindt plaats in open lucht in de openbare ruimte en reist langs de verschillende Antwerpse districten.



De Salons i.s.m. district Borgerhout, Openbare Bibliotheken Antwerpen. In alle culturen bestaan er vertellingen, sprookjes, mythologieën en parabels waarin mooie prinsen, lelijke heksen, betoverde kikkers en zwanige eenden de hoofdrol spelen. In ‘de Salons’ worden er in de huiskamers van gewone Antwerpenaren vertellingen ten berde gebracht.



Modeshow i.s.m. district Borgerhout,, Ecohuis Antwerpen en ’t Werkhuys tijdens de feesten van Borgerrio (straatfeesten in Borgerhout).

8









 

Halalmode – moslimjongeren en mode

Annelies Moors, professor aan de Universiteit van Amsterdam, is onlangs gestart met een onderzoek naar islamitische mode in Amsterdam en elders in Europa. Veel jonge moslima's willen hun visie op de Koran uitdragen en er toch modieus uitzien. Hoofddoekjes kunnen tegenwoordig ook van Burberry of Gucci zijn. Tegenwoordig zie je ook meiden die hun doeken vastzetten met glitterspelden vol strasssteentjes. Een lezing en panelgesprek over de creatieve manieren waarop allochtone (islamitische) jongeren kledingsgewijs verschillende culturen trachten te verzoenen… http://www.mo.be/index.php?id=63&tx_uwnews_pi2%5Bart_id%5D=24226&cHash=fdd7acbb74 Lezing Meldpunt discriminatie door Nele Van De Kerkhof Een tijdje geleden is het Meldpunt Discriminatie in Antwerpen van start gegaan. Iedereen kan bij het Meldpunt terecht met een vraag of klacht over alle vormen van discriminatie. Met een korte voorstelling wou de meldpuntmedewerker verduidelijken hoe het Meldpunt Discriminatie tewerk gaat, wie er allemaal terecht kan en wat de mogelijkheden zijn. Er was natuurlijk ook de mogelijkheid om bijkomende vragen te stellen. Lezing + workshop: “Vindingrijk voor 15 €” In samenwerking met Recht-op (Kiel), een organisatie waar mensen die in armoede leven, het word krijgen werd deze succesvolle workshop op poten gezet. Mensen in armoede hebben maar weinig geld om zich te kleden. Om dit duidelijk te maken, stellen we een groep samen van tien personen, bestaande uit welstellende personen en personen die in armoede leven. Zij krijgen tips over hoe ze zich toch leuk en stijlvol kunnen kleden. Hun budget is zeer beperkt. Met 15 euro trekken ze naar kringloopwinkels. Lezing ‘Pesten’ door Gie Deboutte, coördinator van ‘Project Verbondenheid’, levert een bijdrage over het belang van fysieke aantrekkelijkheid tussen kinderen en pestgedrag op school omwille van uiterlijk of voorkomen . Hoe worstelt het kind daarmee? Hoe pakken ouders, opvoeders dat aan? Murga en Pret-à-porter in den ATLAS http://www.indymedia.be/nl/node/32108 Theatergroep CLB – Open Doek - Amateurtheater Vlaanderen is een landelijke organisatie die de artistieke kwaliteit van amateurtheater wil bevorderen en die oog heeft voor het maatschappelijke belang ervan. Elk jaar werkt Open Doek een theaterproductie uit met een groep die bestaat uit zowel nieuwkomers als autochtonen. Voor de editie van 2009 hebben zij de voorstelling geënt op de tentoonstelling Schoon volk, door de indrukken opgedaan tijdens het bezoek aan de tentoonstelling te verwerken in een theaterstuk.

9



Maakbaarheid van schoonheid - Panelgesprek met o.a. Dirk Draulans http://www.apen.be/maakbaarheid-van-schoonheid



Lezing Racisme



Atlas goed Urban: subculturen



Schoon Volk slotweekend Nacht van de stereotypen: Op een ludieke en cassante manier wordt de draak gestoken met een aantal stereotypes. Het stereotype is uiteraard ‘gefundenes Fressen’ voor humoristen en cabaretiers Literaire Nocturne: In samenwerking met Antwerpen Boekenstad wordt een literair programma uitgewerkt waarbij diverse schrijvers en performers op een eigenzinnige manier een van de vele facetten van ‘uiterlijk’ belichten.

10

http://www.youtube.com/watch?v=7b8QYqBOuk4 http://www.stampmedia.be/?p=4516 9. PROMOTIE Een goedgerichte promotiecampagne is cruciaal. Atlas is gekend als draaischijf voor diversiteit in Antwerpen. We maken de tentoonstelling, publicatie en randprogrammatie laagdrempelig, zodat we niet enkel de reeds overtuigde groepen bereiken. We krijgen succesvolle respons op mailings die activiteiten van Atlas aankondigen. De middelen die we hanteren voor de bekendmaking van de tentoonstelling en de randactiviteiten, en ter inspiratie dienen voor de partnersteden, zijn de volgende:               

1250 affiches, A2 formaat, vierkleurendruk; verspreiding via het stedelijk netwerk, horeca- en winkelnetwerk in Antwerpen en de randgemeenten, verenigingen 5000 flyers, A5 formaat, vierkleurendruk; verspreiding via het stedelijk netwerk, horeca- en winkelnetwerk in Antwerpen en de randgemeenten, verenigingen Binnenrondingen trams De Lijn in Antwerpen, 125 ex., formaat 120 x 23 De(n) Antwerpenaar op ATV op 13 en 16 december 2008 De(n) Antwerpenaar – stadskrant van 15 december 2008 Persconferentie op 10 december 2008 Persbericht op 8 december 2008 Persuitnodiging op 8 december 2008 Elektronische flyer (voormalige Atlasnieuwsbrief) Mailing naar Lerende Stad Buurtgerichte mailing Gerichte mailing naar interculturele verenigingen De dagkrant op ATV Webagenda’s: cultuurdatabank, week up, wattedoen e.a. Specifieke stedelijke kanalen: de stedelijk elektronische nieuwsbrief, website met een eigen url www.antwerpen.be/schoonvolk, de interne nieuwsbrief van de stad

11

10. EDUCATIE 10.1 EDUCATIEVE MAP Deze educatieve map is in de eerste plaats een aanvulling op het materiaal dat reeds bestaat over vooroordelen, stereotypen, discriminatie, racisme enz. Door te focussen op uiterlijk en uiterlijkheden leggen we universele mechanismen bloot. We hebben met deze map niet de ambitie om volledig te zijn, wel om een hiaat op te vullen in de visie op diversiteit en ondersteuning te bieden bij het verwerven van de competentie ‘omgaan met diversiteit’. Ze moedigt aan tot empathie tegenover mensen die anders zijn en belicht de ongelijke verdeling van kansen in de samenleving. De educatieve map werd ontwikkeld ter ondersteuning van professionals (leerkrachten, teamleiders, groepscoachen,...) om met het thema uiterlijk aan de slag te gaan in verschillende klasgroepen, teams en andere verbanden. Deze kan als pdf-bestand ter beschikking gesteld worden van de partnersteden. De steden verbinden er zich toe deze map integraal te behouden. Eventuele toevoegingen worden in overweging genomen, maar dienen door Atlas publiekswerking goedgekeurd te worden. De partner verbind er zich toe alle kosten verbonden aan reproductie, druk, inringen of inbinden, verdeling en gerelateerde communicatie te dragen. De partner dient er ook op toe te zien dat deze map enkel verdeeld wordt onder professionele groepsbegeleiders, zij zijn de prioritaire doelgroep van deze map. DocAtlas verbindt er zich toe op vraag een aangepaste selectielijst van literatuur en materiaal beschikbaar te stellen van de partners. Methodiek In de map bundelen we verschillende methodieken en inzichten, waarbij bepaalde methodieken inwisselbaar zijn. We vertrekken vanuit de 30 geïnterviewden en integreren in de werkbladen de vragen die hen gesteld werden, evenals quotes en spreekwoorden, deelthema’s enz. Methodieken die aan bod komen zijn onder andere: de kubus, het stellingenspel, de stadsklap-methodiek, associatieoefeningen en foto-oefeningen, bespreking van krantenartikels, de lichaamskaart (zelfbeeld); quiz en invuloefening, discussietechnieken, songtekstbesprekingen, quotes en spreekwoorden, cartoons enzovoort. Doelgroep De activiteiten en oefeningen in dit pakket zijn uitgewerkt voor: - iedereen die met jongeren (vanaf 13/14 jaar) of met volwassenen werkt in buitenschoolse of informele vormingsactiviteiten in verband met de thema’s gelijke kansen, discriminatie en onverdraagzaamheid; - onderwijs, het jeugdwerk, lerarenopleiding, agogisch werk of ander educatief werk en in het bijzonder vakoverschrijdend projectwerk; - lessen(reeksen) wereldoriëntatie, maatschappelijke oriëntatie, voor levensbeschouwelijke vakken en lessen seksuele opvoeding; - bij uitbreiding is deze map bestemd voor iedereen die een praktijkgerichte aanpak zoekt rond omgaan met diversiteit: diversiteitsconsulenten, vormingsmedewerkers, integratiediensten, hogescholen, zorgsectoren, sociaal-culturele verenigingen… De opbouw van de map laat toe te werken met een groep op regelmatige of slechts op occasionele basis, met een kleine lokale groep of met grotere groepen mensen die elkaar niet goed kennen. De groep kan bestaan uit leden van hetzelfde geslacht, leden tellen uit één cultuur, land of godsdienst, of meerdere.

12

Aan de hand van enkele richtlijnen kunnen ideeën en activiteiten aan de eigen behoeften en de behoeften van de groep aangepast worden. Gebruik Het pakket is zo gebruiksvriendelijk mogelijk opgesteld. Elke activiteit kan op zichzelf gebruikt worden, maar we raden aan om twee of meer activiteiten samen te nemen als deel van een programma om de thema’ s te bestuderen en actie te ondernemen. Vooraleer te starten, kunt u best het hele pakket doornemen om een algemeen beeld te krijgen van de gebruiksmogelijkheden.

10.2 WORKSHOP ‘VAN RAS TOT RASTA’ De interactieve workshop biedt ruimte voor de ervaringen, vragen en opmerkingen van de deelnemers, wil taboes doorbreken in een sfeer van openheid en respect, sensibiliseert over beeldvorming, stereotypes en vooroordelen, geeft inzichten en informatie over de betekenis van uiterlijke verschillen. In deze educatieve module wordt gefocust op die culturen en religies die in een Belgische stedelijke omgeving zichtbaar in het straatbeeld aanwezig zijn. Een sterke sociologische benadering wordt aangevuld met antropologische inzichten. Hoofdthema’s:  Religie en uiterlijk (kledij en hoofdbedekking, symbolen, betekenis van haar)  Etniciteit en uiterlijk (genetische diversiteit en huidskleur, haarkleur, “rassen” enz)  Cultuur en uiterlijk (traditionele of nationale kledij en hoofdbedekking, lichaamsversiering en – verzorging, schoonheidsideaal) Methodisch verloop:  Voorstellingsronde (kennismaking/ijsbreker): beschrijf jezelf aan de hand van je uiterlijk, zoals je dat bijvoorbeeld aan de telefoon zou doen, en zodat iemand je kan herkennen. Welk opvallend uiterlijk kenmerk heb je? Wat maakt je mooi of lelijk? Welke origine, huidskleur en haarkleur heb je?  Presentatie en bespreking van boven opgesomde thema’s door een mix van foto’s, uitleg, cartoons, krantenartikels en videofragmenten.  Kwis over ras, huidskleur, etniciteit en DNA  Debat met ruimte voor vragen en het delen van de eigen ervaringen , maatwerk op basis van input, professionele en persoonlijke interesse van deelnemers . Doelstellingen:  inzichten verwerven en informatie opdoen over de impact van zowel het eigen als andermans uiterlijk op zelfbeeld en beeldvorming. Een beter inzicht in de betekenis van uiterlijkheden in de context van religie en cultuur.  Bewustwording en doorbreken van stereotypen, vooroordelen bespreekbaar maken, inzicht verwerven in de manier waarop vooroordelen ontstaan.  Afstappen van exotisme, xenofobie en discriminatie, de relativering van uiterlijke verschillen, en zoeken naar gemeenschappelijke betekenissen in uiterlijke verschillen.  Informeren over de genetische diversiteit van het menselijke ras in de context van de multiculturele en interreligieuze samenleving Deze workshop kan door partnersteden besteld worden en geïntegreerd worden in de lokale randprogrammatie ter versterking van het educatieve aanbod. De kostprijs is 100€ en het aanbod wordt beperkt gehouden tot 3 maal per partnerstad. Er werden nog 2 andere workshops intern ontwikkeld: “spiegeltje, spiegeltje aan de wand” over identiteit en beeldvorming, en “zelfbeeld nader bekeken” over armoede, handicap en vergrijzing. Deze workshops kunnen niet op locatie gegeven worden, maar bieden mogelijke inspiratie en op vraag kan hier meer informatie over verstrekt worden.

13

10.3 GELEID BEZOEK AAN DE TENTOONSTELLING MET EDUCATIEVE OMKADERING De tentoonstelling is gericht tot een breed en divers publiek. Zowel jongeren vanaf 15 jaar als senioren zullen er hun gading vinden. Daarnaast wordt ook gemikt op doelgroepen zoals scholen, organisaties en verenigingen, … De tentoonstelling kan perfect zonder gids bezocht worden. Een geleid bezoek biedt organisaties, verenigingen en werkingen echter de mogelijkheid om de tentoonstelling op een meer interactieve manier te bezoeken. Doelstelling  

Mensen bewust maken van de impact van uiterlijk op het persoonlijk functioneren in de samenleving. Inzicht verwerven in de beeldvorming over uiterlijk. o Wat zegt het uiterlijk over iemand? o Vooroordelen o Invloed op kansen

Doelgroepen Specifieke doelgroepen: scholen die rond lichaam en uiterlijk werken, verenigingen die werken met personen met een fysieke handicap… De SchoonVolk-brochures, educatieve map en publicatie bieden genoeg input om potentiële gidsen binnen de partnerorganisaties inhoudelijk te voeden. Atlas publiekswerking wenst dit aan te moedigen om het bereik van de tentoonstelling te maximaliseren en vooral ook klassen en andere groepen te bereiken en biedt hier indien gevraagd verder advies en ondersteuning. 10.4 SCHOON VOLK – WANDELINGEN Er werden 2 (multiculturele) buurtwandelingen uitgewerkt die aan de hand van verschillende haltes en winkelbezoeken een beeld schetsen van de verscheidenheid die er in Antwerpen is op vlak van haartooi, kleding, verzorging, symboliek en rituelen. De routes lopen oa langs een erotische lingerie- en dancewarezaak, een naai- en stoffenwinkel, een winkel met islamitische kleding- en verzorgingsproducten, een Marokkaanse haute couturezaak en kapper, een nagelstudio, een tweedehandszaak, een bruidswinkel, een Marokkaanse hammam, Afrikaanse stoffenwinkel, een hairextensionszaak, een joodse kledingzaak en hoedenwinkel en

14

Indische ontwerpster. Uiteraard biedt elke modestraat veel mogelijkheden om een boeiende wandeling uit te werken. Wij moedigen de partnersteden dan ook aan om hier creatief mee aan de slag te gaan en bieden hier indien gevraagd graag ondersteuning en coaching.

10.5 PUBLICATIE LANNOO - SCHOON VOLK

Cover boek "Schoon volk" Het boek bij de tentoonstelling “Nog tot 30 september 2009 loopt in Atlas de tentoonstelling Schoon volk. Dit is een tentoonstelling over uiterlijk en de impact ervan op onszelf en onze plaats in de maatschappij. Er is nu ook een boek bij de tentoonstelling: "Schoon volk - Hoe je uiterlijk je leven beïnvloedt". Hoe we eruitzien, bepaalt voor een groot deel ons leven. Man of vrouw, autochtoon of allochtoon, mooi of lelijk, oud of jong: ook in onze geëmancipeerde 21ste eeuw blijft uiterlijk een erg belangrijke rol spelen. Klopt het dat mooie mensen het veel makkelijker hebben om een goede job te vinden? Waarom vinden we sommige mensen aantrekkelijker dan andere? Welke rol spelen DNA en erfelijkheid? Waarom volgen zoveel mensen slaafs de mode of nemen ze hun toevlucht tot plastische chirurgie? En waarom zetten sommige mensen zich juist af tegen het heersende schoonheidsideaal? Dit boek gaat op zoek naar antwoorden op deze en vele andere vragen, met de hulp van experten als JeanJacques Cassiman, Myriam Vervaet, Johan Braeckman en Walter Van Beirendonck. Hun relaas wordt aangevuld met het verhaal van tien ‘gewone’ mensen, die vrijuit spreken over hoe hun uiterlijk hun leven beïnvloedt. Lieven Sioen is journalist bij De Standaard. Voor dit boek werkte hij nauw samen met Eveline Wouters. Zij coördineerde het onderzoeksproject ‘Schoon Volk’ en de gelijknamige tentoonstelling bij Atlas, het trefpunt voor samenleven in diversiteit in Antwerpen.” http://www.lannoo.be/content/lannoo/wbnl/listview/1/index.jsp?titelcode=16086&fondsid=6

15

BIJLAGE 1: VOORBEELDEN MEDIABERICHTGEVING Artikel De Standaard Magazine 20/04/2009

16

http://www.christinevanbroeckhoven.be/actueel/de-echte-antwerpenaar-bestaat-niet.html http://www.christinevanbroeckhoven.be/2008/antwerpse-bvs-geanalyseerd.html http://www.gva.be/antwerpen/antwerpen/heel-antwerpen-komt-uit-afrika-2.aspx

17

BIJLAGE 2: beeldmateriaal tentoonstelling

18

19

20

BIJLAGE 3: BRUIKLEENOVEREENKOMST SCHOON VOLK-TENTOONSTELLING Tussen enerzijds: vzw CISO, Francis Wellesplein 1, 2018 Antwerpen vertegenwoordigd door mevrouw Kathy Malfliet, waarnemend coördinator vzw CISO, met interpositie van ATLAS publiekswerking, afdeling van Stad Antwerpen, bedrijf Samen leven vertegenwoordigd door dhr. Tom Meeuws, bedrijfsdirecteur. verder genoemd de bruikleengever en anderzijds: Naam organisatie / gemeente: … Locatie van de tentoonstelling: … Contactpersoon: … Adres: … Telefoonnummer & e-mail: … verder genoemd de bruikleennemer, wordt het volgende overeengekomen: Artikel 1: Bestuurlijk kader Deze bruikleenovereenkomst kadert in het beleid van de stad Antwerpen, zoals het geformuleerd staat in het bestuursakkoord 2007 – 2012 artikel 423: De stad wil de kwaliteit van de relaties tussen mensen verbeteren door ontmoeting en dialoog te stimuleren, en door mensen te laten samenwerken aan gemeenschappelijke projecten in de buurt, de school, de club of de vereniging. Vertaald in de operationele doelstelling CS03_08_01: Atlas publiekswerking is motor van het maatschappelijk debat over samenleven in diversiteit en zet in op sensibiliseren, informeren en interactie. Voor de inhoudelijke opvolging en evaluatie van deze bruikleenovereenkomst doet CISO vzw een beroep op de dienst Atlas Publiekswerking van de stad Antwerpen. Artikel 2: Voorwerp van de overeenkomst De bruikleengever leent de tentoonstelling “Schoon Volk” uit aan de bruikleennemer. De bruikleennemer verklaart daarbij kennis genomen te hebben van de algemene bruikleenvoorwaarden voor de tentoonstelling “Schoon Volk”. Door het ondertekenen van dit contract verklaart de bruikleennemer zich akkoord met de gestelde voorwaarden. Artikel 3: Duur Deze samenwerkingsafspraken gelden van …………………………… …………………………… (einddatum tentoonstelling).

(openingsdatum

tentoonstelling) tot

Artikel 4: Diverse bepalingen Elke wijziging aan de inhoud van deze overeenkomst, dient op voorhand besproken te worden met de bruikleengever. Na goedkeuring wordt deze wijziging door de bruikleengever op papier gezet en als bijlage bij deze overeenkomst aangehecht. Deze bijlage wordt ondertekend door beide partijen. Artikel 5: Sanctionering en geschillenregeling Bij niet naleving van de gestelde bruikleenvoorwaarden heeft de stad Antwerpen het recht de geplande bruiklenen op te zeggen of de al uitgeleende bruiklenen onmiddellijk te laten verwijderen. Alle bijkomende onkosten hieraan verbonden zijn ten laste van de bruikleennemer. Beide partijen verbinden zich ertoe mogelijke geschillen in der minne te regelen en daartoe eventueel een bemiddelaar aan te stellen. In geval van geding zijn enkel de rechtbanken van Antwerpen bevoegd.

21

Aldus opgemaakt op …………………………… (datum) te ………………………….., in drie exemplaren, waarbij elke partij erkent minstens één getekend exemplaar ontvangen te hebben. De bruikleennemer zal bijkomend elke bladzijde van de bruikleenovereenkomst paraferen.

Voor de bruikleennemer, (datum + handtekening)

Voor de bruikleengever, (datum + handtekening)

Naam: … Functie: …

Kathy Malfliet, waarnemend coördinator CISO vzw

Gelieve dit contract in te vullen, te ondertekenen en in 3 exemplaren, samen met het verzekeringsattest voor de tentoonstelling, terug te bezorgen aan: Stad Antwerpen - Atlas Publiekswerking Tav Tom Van Mieghem Carnotstraat 110 2060 Antwerpen

22