Schiedam. Basis voor een Gezonde Stad! 1. Bomenbeleidsplan 2. Bomenstructuurplan 3. Bomenbeheerplan

Schiedam

Basis voor een Gezonde Stad!

1. Bomenbeleidsplan

2. Bomenstructuurplan

3. Bomenbeheerplan

Gemeente Schiedam - Stedelijke Ontwikkeling Afd. BOR - Team Kennis en Regie p.a. Van Heekstraat 15 Postbus 79 3100 AB Schiedam T. 010 2191625 E. [email protected] I. www.schiedam.nl

In samenwerking met:

M O Z A I E K

MOZAIEK Tuin- en Landschapsontwerpers Warmoezierskade 67 2805 PS Gouda E. [email protected] I. www.mozaiek-ontwerpers.nl

Datum: september 2008

BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Schiedam

Basis voor een Gezonde Stad!

1. Bomenbeleidsplan


Basis voor een Gezonde Stad

3. Bomenbeheerplan

Voor u ligt deel één van de Schiedamse BOMENNOTA, het bomenbeleidsplan.

Na vaststelling van het beleid komt het vervolg in de volgende twee

De subtitel is niet voor niks “basis voor een gezonde stad”. Een stad als

onderdelen,:het bomenstructuurplan en het bomenbeheerplan. In die

Schiedam kan gewoonweg niet zonder bomen. Hoe zou een stad zonder

praktische uitwerking komt het er op aan. Schiedam heeft tenslotte

bomen er uit zien: veel steen en asfalt, weinig koelte en schaduw en geen

een naam hoog te houden wat groen betreft. In de afgelopen decennia

nestgelegenheid voor vogels.

werden enkel belangrijke mijlpalen gehaald zoals de vaststelling van het

En dan hebben we het nog niet over zaken als stofvang, economische

Groenstructuurplan en bestemmingsplan Groene Long. Om deze ambities

waarde en ruimtelijke kwaliteit. Bovenal is een boom ook emotie. Hoewel

voort te zetten in de vorm van de bomennota is politieke wilskracht nodig,

we in Schiedam geen Anne Frankboom hebben, zijn veel burgers wel sterk

deskundig beheer en een gemotiveerde burgerij met oog voor bomen. Het

gehecht aan bomen omdat er vaak herinneringen aan vast zitten en omdat

zal daarom niet bij een papieren nota blijven.

ze de buurt een extra dimensie geven.

We zullen moeten streven naar een stadsbreed gedragen beleid waar

Toch worden bomen bedreigd. Allerlei ziektes rukken op vanwege de

krachtig uitvoering aan wordt gegeven.

klimaatverandering. Veel bomen verliezen de strijd om ruimte met de

Ik zie uit naar een lommerrijke stad waar het gezond toeven is voor nu en

groeiende infrastructuur en oprukkende bebouwing. Het lijkt er op dat het

vele generaties na ons.

aantal kapaanvragen sterk aan het groeien is. “Burgers houden van bomen, maar niet voor hun deur” is helaas een vaak gehoorde uitspraak.

Yoric Haan

Redenen genoeg dus om een helder bomenbeleid te voeren in de stad met

Wethouder gemeente Schiedam

sleutelwoorden als kwaliteit, behoud, verjonging en toezicht.



Aanleiding

stad. De belevingswaarde van het straatbeeld en van onroerend goed wordt

In 2007 heeft het college de wens uitgesproken voor het opstellen van

immers vergroot door de aanwezigheid van bomen. Verder hebben bomen in

een beleidsstuk ten aanzien van bomen en boomstructuren in Schiedam.

meerdere of mindere mate een ecologische waarde. De oudere bomen in de

Deze wens komt voort uit de toenemende druk op bomen in de stad die

stad hebben tevens een historische en soms ook emotionele waarde. Heel

de laatste jaren steeds sterker ervaren wordt. Bovendien is er vanuit de

belangrijk is dat bomen bijdragen aan een gezond leefmilieu in de stad.

raad de behoefte aan een beter kapvergunningsbeleid, mede door nieuwe regelgeving die in de toekomst van kracht wordt. Minstens zo dringend is

Al deze zaken samengenomen kan de conclusie worden getrokken dat een

echter de behoefte aan een goed bomenbeleid vanuit het vakgebied van

goed bomenbeleid niet slechts een wens is maar op zijn minst noodzakelijk

Groen en Ruimtelijke Ordening. Vanwege het toenemend aantal ziektes en

om de kwaliteit van het bomenbestand in de een stad als Schiedam te

de steeds duidelijker waarneembare klimaatsverandering is het van het

handhaven en liefst zelfs te vergroten.

grootste belang om een helder beleid te voeren aangaande de bomen in de Reikwijdte

stad.

Deze nota heeft betrekking op alle bomen binnen de gemeentegrenzen, Veel bomen in Schiedam zijn de achterliggende jaren gesneuveld. De

waarvan de gemeente Schiedam eigenaar is.

compensatie blijft ver achter bij de voorgeschreven norm. Niet alleen

In sommige gevallen heeft deze nota ook betrekking op bomen die op

bovengronds neemt de ruimtelijke druk op bomen in de stad toe. Ook

particuliere grond staan. Het betreft dan bijvoorbeeld monumentale bomen.

ondergrondse infrastructuren leggen een steeds groter beslag op de groeiruimte voor bomen. Wanneer de groeiruimte voor bomen echter teveel

Waarom deze Bomennota?

wordt beperkt is wortelopdruk vaak het gevolg.

Als eigenaar en beheerder van de bomen in Schiedam is de gemeente

Gelukkig zijn er echter ook positieve redenen te noemen die pleiten voor

verantwoordelijk voor goed bomenbeleid. Dat beleid is gebaseerd op

een goed bomenbeleid. Zo is er de laatste jaren een duidelijke trend

een visie, waarin een toekomstige rol aan de bomen wordt toegekend;

waarneembaar van een toenemende waardering voor bomen en groen in de

welke betekenis hebben bomen voor Schiedam en hoe wil de gemeente


haar bomenbestand beheren? In Schiedam was die visie nog niet

Planhorizon

uitgekristalliseerd en was het beleid voor een groot deel van het

Voor deze Bomennota wordt het jaar 2020 als planhorizon gehanteerd.

bomenbestand nog niet geregeld.

Vijf jaar na vaststelling zal de nota worden geëvalueerd. Blijkt uit de evaluatie dat enige aanpassingen nodig zijn, dan wordt dit in een aanvulling

Drieluik: Bomenbeleidsplan - Bomenstructuurplan - Bomenbeheerplan

opgenomen. Ook tussentijdse aanpassingen zijn mogelijk, de regie hierop

De bomennota is een overkoepelende nota die is uitgesplitst in een drieluik:

wordt gevoerd door de vakgroep Groen en Openbare Ruimte.

1. Bomenbeleidsplan

Doelstelling


3. Bomenbeheerplan

Doelstelling van de Bomennota is het formuleren van standpunten over hoe In het bomenbeleidsplan is het beleid ten aanzien van bomen in Schiedam

de gemeente met haar bomenbestand om wil gaan. Deze doelstelling valt

beschreven. Het bomenstructuurplan, behelst de concrete en fysieke

uiteen in de volgende punten:

vertaling van dit beleid naar een definiëring van (gewenste) bomen en

-

Inzicht krijgen in de betekenis, waarden, sterke punten, zwakke

boomstructuren in de stad. Het bomenbeheerplan vormt het laatste

punten, kansen en bedreigingen van/voor bomen in Schiedam;

onderdeel van de drieluik en beschrijft het beheer dat noodzakelijk is om

-

Opstellen en actualiseren van richtlijnen met betrekking tot

het beschreven beleid uit te voeren en de (gewenste) bomenstructuur te

ontwerp, aanleg en beheer;

handhaven of te creëren en te versterken.

-

Directe kennis- en beleidsoverdracht naar college, bestuur, andere

diensten en, indirect, naar de burger als communicatiemiddel.



Voorwoord

4

Toelichting op de bomennota

6

Samenvatting

10

1. 1.1. 1.2. 1.3.

Inleiding Bomenbeleidsplan: “Basis voor een Beter Bomenbeleid” Doelstelling van het bomenbeleidsplan Opbouw en leeswijzer

12 12 12 12

2. 2.1. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.3. 2.4.

Het belang van bomen Algemene betekenis voor mens en milieu Sociale waarde Schoonheid Identiteit en structuur Gezonde leefomgeving Cultuurhistorisch Ecologische waarde Economische waarde

14 14 14 14 14 14 14 15 15

Bomen in Schiedam De betekenis van bomen in Schiedam Waardering Lusten en lasten Ontwerpcultuur Aanlegcultuur

16 16 16 16 17 18

3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.2. 3.3.

3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.6.1. 3.6.2. 3.7.

Algemeen Bomen in verhardingen Bomen in groen Beheer en budgetten Bestaand beleid Samenstelling huidig bomenbestand Kwantiteit Kwaliteit Bomen in particuliere tuinen

4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.1.4.

Analyse 26 Inleiding 26 Sterke kanten van de bomen van Schiedam 27 Zwakke kanten van de bomen van Schiedam 27 Kansen voor de bomen van Schiedam 28 Bedreigingen voor de bomen van Schiedam 28

5. 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6.

18 19 19 20 21 22 22 23 24

Visie en beleid 30 Algemeen 30 Bomenbestand 31 Vitaal 31 Aantrekkelijk voor de mens 32 Aantrekkelijk voor de natuur 32 Toekomstwaarde 33

Bronvermelding 34


Het bomenbeleidsplan maakt onderdeel uit van de Bomennota Schiedam.

Bomen horen al bij de stad sinds de eerste bewoning daarvan. In de

De Bomennota heeft als thema “Basis voor een Gezonde Stad” en bestaat

afgelopen eeuwen is er veel veranderd. De bebouwde stad is explosief

na afronding uit een drieluik: Bomenbeleidsplan, Bomenstructuurplan en

gegroeid en de druk op de openbare ruimte is enorm toegenomen. Dit

Bomenbeheerplan.

zorgt er voor dat de boom, zowel boven als onder de grond, steeds vaker in de knel komt. De plaats van de boom in de stad heeft direct invloed

Schiedam telt ongeveer 30.000 bomen in de openbare ruimte. Daarnaast

op onze ontwerp- en aanlegcultuur. De boom is noodzakelijk maar vaak

staan er nog een onbekend aantal bomen op particuliere grond.

ook lastig. De keuze voor de juiste boom op de juiste plaats met de juiste voorwaarden voor zijn leefomstandigheden en beheer is vaak een complexe

Bomen zijn van belang voor de stad. Bomen hebben een eigen schoonheid

opgave. Het liefst zouden we alleen bomen in het groen zien staan maar

en geven identiteit en structuur aan: de stad, wijken, buurten en straten.

in de stenen stad is dit een onmogelijke opgave. Aangezien een boom een

Bomen hebben een positieve invloed op ons leefmilieu, ze leveren zuurstof,

levend object is en, nadat deze eenmaal is gerooid, niet zomaar terugkomt

vangen stof, zorgen voor schaduw en verkoeling, geven kleur aan de

en jaren nodig heeft om de bestaande kwaliteit te compenseren moet er

omgeving en verhogen de economische waarde van ons vastgoed. Verder

zorgvuldig omgegaan worden met bestaande bomen.

zijn bomen van belang voor de stadsnatuur, met name in het wild levende dieren gebruiken bomen op verschillende manieren en in het microklimaat

In het bomenbeleidsplan wordt een sterkte / zwakte (SWOT) analyse

in en rond de bomen vinden verschillende planten en dieren hun plek.

uitgevoerd met betrekking tot bomen in Schiedam en worden kansen en

Bomen worden door de burger over het algemeen hoog gewaardeerd.

bedreigingen geformuleerd. Hieruit volgen de visie en beleidsvoorstellen met betrekking tot de plaatselijke kapverordening, beheer en bescherming

Naast alle voordelen hebben bomen ook nadelen. Bomen “veroorzaken”

van bomen en behoud van een gezond, vitaal en aantrekkelijk

wortelopdruk en ongewenste schaduw, er valt van alles uit bomen zoals

bomenbestand met een goede toekomstwaarde. Het beleid moet voldoende

blad, bloemen, pluizen, kleefstof en vogelpoep en bomen staan op

mogelijkheid bieden voor de burger om bezwaar te maken tegen het

plekken waar we ook andere bestemmingen aan kunnen geven zoals een

rooien van bomen zonder dat dit gepaard gaat met onnodig ingewikkelde

parkeerplaats, een speelplaats of een mooie bouwlocatie.

10


procedures. In de praktijk blijkt dat verschillend aangekeken dient te

Waardevol voor de natuur:

worden tegen het beleid met betrekking tot de openbare boom en de

• Leefruimte, vestigingsruimte, structuur en biodiversiteit en variatie

particuliere boom.

waarborgen.

Bomen stammen uit het verleden, hebben een plaats in het heden en

Toekomstwaarde:

verdienen bescherming voor de toekomst.

• Bescherming: juridisch, in Ruimtelijke Ontwikkeling, op bouwplaatsen en

De algemeen geformuleerde visie luidt dan ook als volgt;

bij werkzaamheden. • Adequaat beleid inzake uitgifte kapvergunningen en handhaving herplant

Schiedam streeft naar een bomenbestand in het jaar 2020 dat vitaal en

verplichtingen, implementatie beleid in omgevingsvergunning.

waardevol is voor mens en natuur en toekomstwaarde heeft voor komende generaties.

Deze actiepunten worden verder uitgewerkt en geïmplementeerd in: het bomenstructuurplan, bomenbeheerplan, APV / kapverordening,

Naar aanleiding daarvan zijn de volgende actiepunten geformuleerd:

handhavingsbeleid, Programma’s Van Eisen openbare ruimte, bestekken, milieubeleidsplannen GIS en beheerplannen.

Bomenbestand: • Opname en registratie van het openbaar en particulier bomenbestand. Vitaal: • Onderhoud bovengronds en ondergronds. • Voorkomen monoculturen en de juiste boom op de juiste plaats. Waardevol voor de mens: • Beeld in de stad. • Waarborgen milieukwaliteit en Microklimaat. • Waarborgen veiligheid. • Beperken van overlast. • Particuliere bomen, aanpassen APV.


11

1.1. Het bomenbeleidsplan “Basis voor een gezonde stad”

1.3. Opbouw en leeswijzer

Het bomenbeleidsplan is het eerste onderdeel van de Bomennota Schiedam

Het bomenbeleidsplan heeft een heldere opbouw en is geschreven in

en moet gezien worden als de basis voor de andere twee onderdelen

eenvoudige taal. Na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 allereerst ingegaan

van de nota, het bomenstructuurplan en het bomenbeheerplan. In het

op de algemene aspecten van bomen in de stad. In hoofdstuk 3 worden de

bomenbeleidsplan is het beleid geformuleerd ten aanzien van bomen in

specifieke kenmerken van het bomenbestand van Schiedam beschreven.

de stad voor de komende tien jaar. Samen met het bomenstructuurplan

Als vierde hoofdstuk is een SWOT-analyse opgenomen op basis waarvan de

en het bomenbeheerplan vormt het bomenbeleidsplan de Bomennota

visie en de daarvan afgeleide beleidsdoelstellingen en instrumenten zoals

Schiedam die, zoals de ‘slogan’ zegt, de basis moet vormen voor een beter

beschreven in hoofdstuk 5 zijn gebaseerd.

bomenbeleid dat uiteindelijke resulteert in een gezonde stad.

Tot slot zijn in de bijlagen eisen, randvoorwaarden, omgangsregels en procedures opgenomen die ertoe moeten leiden dat de visie in de toekomst

1.2. Doelstelling van het bomenbeleidsplan

realiteit wordt.

Het hoofddoel van het bomenbeleidsplan is het vaststellen van een helder en duurzaam bomenbeleid voor Schiedam. Dit hoofddoel kan nader vertaald worden in de volgende ‘subdoelen’: - Herziening van bestaand bomenbeleid op basis van de huidige stand van de techniek en kennis; - Bescherming van een duurzaam en gezond bomenbestand in de stad; - Integreren van bomenbeleid in de omgevingsvergunning; - Verwerking van dereguleringsregels; - Een helder en begrijpelijk bomenbeleid voor de burger, zonder onnodig lange procedures.

12



13

2.1. Algemene betekenis voor mens en milieu

groepen aangeplant kunnen ze worden gebruikt om ruimten te

Bomen zijn levende organismen die om diverse redenen belangrijk zijn

structureren. Daarmee creëren ze een herkenbare samenhang tussen de

voor de mens. Bomen vertegenwoordigen grote sociale, ecologische en

stedelijke ruimten waaruit de stad is opgebouwd. Ze bepalen in belangrijke

economische waarden, afhankelijk van de schaal, mate en wijze waarop

mate de identiteit en het imago van de stad.

men ze benut. 2.2.3. Gezonde leefomgeving 2.2. Sociale waarde

Bomen dragen bij aan een gezond leefmilieu in de stad en dus het welzijn

2.2.1. Schoonheid

van de mens. Ze zorgen voor een eigen microklimaat: ze breken de

Een kwaliteit van bomen vormt hun esthetiek, hun schoonheid. Bomen

wind, vangen fijn stof op en vooral grotere bomen en aaneengesloten

op de voor- of achtergrond kunnen de aandacht trekken. Vaak wordt

beplantingen matigen temperatuurextremen.

bomen een architectonische functie toegekend vanwege die schoonheid,

Door bomen wordt lawaaioverlast marginaal beperkt, maar ze hebben een

bijvoorbeeld ter vervolmaking van een gebouw of kunstobject. Bomen met

hoog psychologisch effect; wanneer een lawaaibron aan het oog onttrokken

een lange levensduur zijn hiervoor uitermate geschikt. Door hun vorm,

wordt, wordt het lawaai als minder sterk ervaren.

kleur en omvang voegen bomen een esthetische, decoratieve waarde toe aan de stad, waardoor deze aantrekkelijker kan worden.

2.2.4. Cultuurhistorisch

Een ander schoonheidsaspect van bomen is dat ze gedurende het verloop

Van een cultuurhistorische waarde is sprake wanneer bomen een rol van

van het jaar een wisselende verschijnigsvorm hebben. Ze dragen daardoor

betekenis spelen in de geschiedenis van hun omgeving. Dergelijke bomen

in sterke mate bij aan het beleven van de seizoenen.

herinneren aan een bepaalde culturele of historische gebeurtenis of mijlpaal, ter gelegenheid waarvan of in welke nabijheid of tijd bewust

2.2.2. Identiteit en structuur

bomen zijn geplant.

Bomen zijn onderdeel van het groene raamwerk en het beeldbepalende groene aanzicht van de stad. In rijen of

14


2.3. Ecologische waarde In ecologisch opzicht spelen bomen een grote rol, een rol die veelzijdiger en belangrijker wordt naarmate de grootte van het bomenbestand en de diversiteit daarbinnen toeneemt. Groene kwaliteit draagt bij aan de biodiversiteit. Bomen kunnen kleine zoogdieren, vogels en insecten een schuil-, slaap, foerageer - of broedplaats en oriënteringsmogelijkheid bieden. Voor bepaalde planten, bijvoorbeeld mossen, kunnen bomen als groeiplaats fungeren, evenals voor paddestoelen. 2.4. Economische waarde Wat is een boom waard in geld uitgedrukt? De economische waarde die bomen vertegenwoordigen is moeilijk te meten. We weten exact hoeveel een boom kost bij de kweker. Een boom wordt per jaar groter en daarmee meer waard. Door het wegvallen van bomen wordt er kapitaal vernietigd. Bij kap levert een boom geen of nauwelijks geld op, maar het verwijderen van een boom kost wel geld. Echter, de aanwezigheid van bomen kan voor de directe omgeving positieve financiële consequenties hebben. Woningen in een omgeving met bomen liggen vaak beter in de markt. Daarnaast heeft een aantrekkelijke stad aantrekkingskracht voor dagbezoekers, winkelend publiek, recreanten en toeristen, wat de economie weer stimuleert. Omgekeerd wordt geschat, dat in de gezondheidszorg miljarden euro’s worden bespaard, door de positieve gevolgen van groen in de nabije leefomgeving op de gezondheid. De aanplant van bomen moet dus worden gezien als een investering!


15

3.1. De betekenis van bomen in Schiedam

3.1.2. Lusten en lasten

3.1.1. Waardering

Naast het belang en de betekenis van bomen staat de overlast die mensen

Bomen bepalen voor een belangrijk deel de kwaliteit en het uiterlijk van

van bomen kunnen ondervinden. Bomen plakken en druipen er vallen

onze stedelijke leefomgeving en leveren een aanzienlijke bijdrage aan de

blaadjes, bloemen en takken uit. Honden gebruiken boomspiegels als

leefbaarheid in Schiedam. Bomen in de stad zorgen voor groen en natuur

toilet en vogels laten van alles uit de boom vallen. Bomen beperken

dicht bij huis, de burgers kunnen er direct van genieten. Bomen roepen

het uitzicht en zorgen er voor dat er weinig licht in huis komt. Bomen

een sfeer van rust op, kleuren de omgeving, tonen seizoenswisselingen

veroorzaken wortelopdruk of staan simpelweg op een plek waar ook een

en tonen de samenhang tussen flora en fauna. Bomen vormen één van de

auto geparkeerd had kunnen worden.

belangrijkste raamwerken voor natuur in Schiedam. Bovendien zijn bomen

Dit is persoonsafhankelijk. De één ondervindt overlast van de boom, terwijl

medebepalend voor herkenbaarheid en het imago van de stad en haar

de ander de boom ervaart als een verhoging van de leefbaarheid. Een goed

wijken en parken. Bomen zijn sfeerbepalend en zorgen voor een gevoel van

functionerend bomenbestand kan Schiedam, in economisch en ecologisch

welbehagen.

opzicht verrijken en de leefbaarheid, het natuurbesef, de veiligheid en het

De inwoners van Schiedam waarderen groen, vragen om groen en zijn

cultuurhistorisch besef bevorderen.

betrokken op het groen in hun omgeving. Zonder bomen zou Schiedam

Een goed beheer van bomen kan de overlast tot een minimum beperken.

een grauwe, betonnen kolos zijn terwijl Schiedam nu is dooraderd met een groen netwerk van bomen. Daarbij spelen wijken buurtgroen,

Als een nieuwe boom wordt geplant dan moeten de omstandigheden

laanbeplantingen, plantsoenen, parken en de grotere structuur van de

geoptimaliseerd worden. Dat begint bij een goede voorbereiding, gevolgd

Groene long hun eigen rol.

door een doordacht ontwerp, de inrichting van de standplaats moet goed

Bomen vertegenwoordigen kortweg samengevat een natuurwaarde,

worden uitgewerkt. De keuze van de boomsoort moet op de standplaats

landschappelijke waarde, waarde voor het stadsschoon, beeldbepalende

zijn aangepast en de boom moet worden beschermd tegen schade en

waarde, cultuurhistorische waarde en een waarde voor de leefbaarheid.

schadelijke invloeden. Een goede boom op een goede plek moet vervolgens goed worden beheerd.

16


De handelswijze met bomen, boomstructuren en standplaatsen moeten

• Het centrum van Schiedam wat van oudsher vrij stenig is met enkele

verankerd zijn in het beleid en instrumentarium zodat deze beschermd

beeldbepalende bomen, enkele groentjes en de laanbeplantingen langs de

kunnen worden tegen onwenselijke ontwikkeling. Een gezond, vitaal en

havens.

duurzaam bomenbestand is daarmee gefundeerd op heldere keuzes voor

• De Plantage, het oudste stadspark van Nederland, met een bijzonder en

het heden en de toekomst.

duurzaam bomenbestand. • De Rooms-katholieke begraafplaats met zijn oude beuken en kastanjes. • Wijk West, zuidelijk van de Burg. Knappertlaan, met zijn ruimte voor de gegoede burgerij die wordt gekenmerkt door statige laanbeplantingen, grote particuliere tuinen en het Julianapark. • De volksbuurten; Oost, de Gorzen en West, noordelijk van de Burg. Knappertlaan, met hun veelal smalle straten en beperkte ruimtes voor groen, de singels, pleintjes en hofjes die daarbij horen en niet te vergeten het park aan de Maasboulevard en het Volkspark. Deze buurten worden van oorsprong gekenmerkt door laanbeplantingen langs de belangrijkste wegen. • De buitendijkse gebieden en havens met kenmerkende laanbeplantingen. • De oude dorpskern van Kethel met zijn landelijke karakter

3.2. Ontwerpcultuur / historisch perspectief Schiedam is sinds het haar stadsrechten heeft verkregen in 1275 aanzienlijk veranderd. In de afgelopen 733 jaar is Schiedam van een kleine vestingstad in het veen-weidelandschap uitgegroeid tot een complexe grote stad. Met betrekking tot het bomenbestand en de structuren in de stad zijn verschillende ontwikkelingsperioden herkenbaar. De ontwikkeling van de stad in de vooroorlogse wijken is anders verlopen dan die in de naoorlogse wijken. De volgende vooroorlogse gebieden worden onderscheiden en hebben elk hun eigen karakter:


17

In de naoorlogse wijken vallen vooral de verschillende bouwperioden op.

het, weidegebied Midden Delfland, treft men vooral knotbomen,

Onderscheiden worden:

laanbeplantingen en enkel geriefhout bosjes

• De periode direct na de oorlog tot begin jaren tachtig, de wijken Nieuwland en Groenoord met hun hoogbouw, gestempelde wijken met

Bomen zijn in de stad veelal aangeplant als begeleiding van wegen,

ruime openbare groengebieden tussen de hoogbouw.

fietspaden en historische havens in de vorm van laanbeplanting. Hierdoor

• De ontwikkelingsgebieden van de jaren tachtig en negentig;

zijn lange groene linten gevormd die diverse wijken aan elkaar verbinden

Woudhoek, Spaland, Hargplein, Vogelbuurt, Vlinderhoven, de Gaarden,

en het geraamte vormen van de stedelijke ecologische structuur.

Feministenbuurt, Verzetsheldenbuurt, Hargplein, Botenbuurt, de Velden, de Akkers en Tuindorp met hun woonerven en (hoge gehalte) grondgebonden

Bomen ondersteunen de ruimtelijke en functionele structuur van een

woningen. Deze wijken zijn veelal dicht bebouwd, het groen wordt vooral

woonwijk/stadsdeel. Daarom staan de grootste bomen (van de 1e grootte)

gevonden in de parkstroken, plantsoenen en laanbeplantingen. Omdat deze

langs de hoofdinfrastructuur en in de hoofd groenstructuur. Op deze

wijken veelal gevoelig zijn voor zetting heeft zich hier nog nauwelijks een

plekken is meestal voldoende bovengrondse en ondergrondse ruimte voor

duurzaam bomenbestand ontwikkeld.

grote bomen, waardoor er een duurzame structuur kan ontstaan. Hoe

• De nieuwe ontwikkelingsgebieden in de Sveaparken waar het

smaller de profielen worden, hoe kleiner de bomen. In de woonstraten

bomenbestand nog niet tot wasdom is gekomen en de grotere

worden vaak kleine bomen (van de 3e grootte) geplant. Dergelijke bomen

reconstructiegebieden zoals Parkweg noord, voormalige Slachthuisbuurt,

hebben over het algemeen geen lange levensduur, maar kunnen wel prima

De nieuwe tuinen en de ophogingsgebieden waar het bomenbestand veelal

hun functie vervullen.

totaal is gerooid om vervangen te worden door jonge bomen. • Een speciale plaats neemt de naoorlogse wijk Kethel Oost in. Deze wijk

De belangrijkste laanstructuren zijn vastgelegd in het groenstructuurplan

is opgezet met het thema wonen in het groen en heeft een bosachtig

Schiedam.

karakter. • De industriegebieden met hun laanbeplantingen.

3.3. Aanlegcultuur 3.3.1. Algemeen

Verder treft men verspreid over Schiedam grootschalige groengebieden

Het stedelijk gebied van Schiedam is ontwikkeld op de oorspronkelijke

(zoals Beatrixpark, park Kethel, weidelinten), sportvelden,

veenweidegebieden met een grondslag van veen, klei op veen en veen op

volkstuincomplexen en begraafplaats Beukenhof die elk hun eigen groene

klei. Op deze ondergrond is afhankelijk, van de bouwperiode, een leeflaag

kenmerken en veelal diverse bomenbestand hebben. In het buitengebied

aangebracht met zand en havenslib. In de voor zetting gevoelige gebieden

18


worden tegenwoordig bij ophogingen lichte materialen toegepast zoals EPS

doorwortelbare ruimte en voeding lucht en water voor de boom. Ook bij

(piepschuim) en verschillende granulaten. Verhardingen worden aangelegd

herstelwerkzaamheden aan verhardingen wordt steeds vaker overwogen

op zand en steengranulaten. De bodem in de bebouwde gebieden is in veel

tijdens de werkzaamheden de bomen een extra pakket bomengrond of

gevallen slecht geschikt als groeiplaats voor bomen.

bomengranulaat mee te geven. In een enkel geval wordt bij bestaande

Op een goede groeiplaats kan een boom beschikken over voldoende

bomen in verhardingen bemesting en beluchting toegepast

groeiruimte, water, lucht en nutriënten. Daarnaast is bacterie en schimmelgroei noodzakelijk om de nutriënten vrij te maken voor de

3.3.3. Bomen in groen

boom. Om die reden is het vaak nodig om bij het planten van bomen

Een deel van de bomen wordt in het groen geplant. Dit kan variëren van

groeiplaatsverbetering toe te passen. In het plantgat wordt bomengrond

gras, lage beplantingen tot bomen die in bosplantsoen worden aangeplant.

of bomenzand aangebracht en in veel gevallen wordt ook een

Voor deze bomen worden geen specifieke maatregelen getroffen.

beluchtingssysteem aangelegd. De groeiomstandigheden voor bomen in verharding zijn in ieder geval zelden optimaal. Bomen in beplantingen en gras treffen het vaak beter omdat daar de doorwortelbare ruimte groter is en de beschikbaarheid van nutriënten en water meer optimaal zijn. Bij het aanplanten van nieuwe bomen zal moeten worden voldaan aan een uitgebreid programma van eisen (PM). 3.3.2. Bomen in verhardingen Bij het aanplanten van bomen in verharding wordt meestal gebruik gemaakt van bomenzand. Dit zandmengsel bevat voedingstoffen voor de boom en heeft voldoende poriën om water en lucht bij de wortel te laten komen. Bomenzand kan daarnaast civieltechnische belast worden en is, mits goed toegepast weinig gevoelig voor inklinking. De laatste tijd wordt bij het aanplanten van bomen in verharding steeds vaker overwogen bomengranulaat toe te passen in plaats van bomenzand. Bomengranulaat is grover heeft een betere draagkracht en biedt toch voldoende


19

3.4. Beheer en budgetten

• Begeleidende snoei van snelgroeiende bomen en jeugdsnoei voor jonge

Beheer en onderhoud van het groen en de bomen in Schiedam zijn geregeld

bomen, 1 keer per 4 jaar; dit is voor de helft van het aantal bomen

via het groenbeheerplan en de jaarlijkse uitwerking daarvan in het jaarplan

berekend. Hierbij worden bij te dichte takgroei takken weggesnoeid om de

groen.

boomvorm te verbeteren. Tevens worden gaffeltakken, die gevaar vormen

In tabel I, onderdaan deze pagina, worden de activiteiten weergegeven die

voor uitbreken, verwijderd. Voor een deel kan snoeiwerk nog worden

zijn opgenomen in het groenbeheerplan.

uitgevoerd zonder hoogwerker. • Structurele snoei voor de oudere bomen 1 keer per 5 jaar. Deze snoei

De straatbomen worden jaarlijks geïnventariseerd en geïnspecteerd

wordt toegepast bij bomen waarvan de meer dan 50 % van de gangbare

op veiligheid, waarbij extra aandacht wordt besteed aan de risicovolle

omlooptijd is verstreken. Hierbij worden takken uit de kroon verwijderd

bomen. Zonodig worden extra onderhoudsmaatregelen genomen aan deze

die kunnen uitbreken en de lichttoetreding belemmeren. Daarnaast is

laatstgenoemde categorie.

het structureel noodzakelijk bij grote bomen, grenzend aan bebouwing, periodiek de kroon te snoeien om takken in te korten. Voor deze snoei is

Omdat bomen een bijzondere groencategorie vertegenwoordigen zijn

inzet van hoogwerker altijd noodzakelijk.

de onderhoudsmaatregelen die hier mee gemoeid zijn hiernaast nader

• Opkronen (de stam vrij zetten van wildgroei) van alle bomen, 1 keer per 4

omschreven.

jaar. Bij de knotbomen is uitgegaan van knotten van de bomen 1 keer per 3 jaar. Bij leibomen van jaarlijks snoeien.

Hoofdcategorie

Activiteiten

Bomen in verharding

Snoeiwerkzaamheden, inboeten en planten, water geven jonge bomen, boomkransen aanpassen, herstel boompalen/beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen, plantgaten maken, controle bomen

Bomen in groen

Snoeiwerkzaamheden, inboeten en planten, water geven jonge bomen, herstel boompalen/ beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen, plantgaten maken, controle bomen

Tabel I: Activiteiten volgens groenbeheerplan 2004

Hoofdcategorie 20

Eenheid

Centrum

Groene Woon Industrie BOMENNOTA Schiedam parels gebieden gebieden

Grootschalig Buitenge Totaal Deel 1. Bomenbeleidsplan groen bied

Hoofdcategorie

Eenheid

Centrum

Groene parels

Woon gebieden

Industrie gebieden

Grootschalig groen

Bomen in verharding

Stuks

1034

0

6.254

458

190

Bomen in groen

Stuks

0

173

10.624

680

1769

Knot- en Leibomen

Stuks

80

226

250

Buitenge Buiten gebied bied

Totaal 7.936

30

13.276

235

791

Tabel II: Beheerareaal volgens jaarplan groen 2008

De bovenstaande beheerarealen zijn opgenomen in het jaarplan groen 2008 (tabel II).

EXTERNE ANALYSE

3.5. Bestaand beleid Het huidige bomenbeleid van de gemeente Schiedam is vastgelegd in de APV

INTERNE ANALYSE

en een aantal notities en is deels gebaseerd op ad hoc beleid. De volgende Binnen het jaarplan groen 2008 zijn voor het onderhoud vanKANSEN bomen de

notities en documenten zijn binnen de gemeente Schiedam van belang: BEDREIGINGEN

volgende budgetten opgenomen voor dagelijks beheer en onderhoud:

Stelt deze sterkte ons in staat om STERKTEN deze kans te - Technische staat bomen in verharding € benutten? 165.100,- Technische staat bomen in groen

€

200.100,-

Verhindert€deze 19.500,zwakte ons om - Technische staat knoten leibomen ZWAKTEN deze kans te benutten?

• APV Schiedam artikel 4.4.2, kapverordening Stelt deze sterkte ons in staat om deze bedreiging af te weren? • Boswet, kapverordening • Groenstructuurplan Schiedam

Verhindert deze zwakte om deze • Bestemmingsplan deons Groene Long bedreiging af te weren? • Beheerplan groen 2004

Bij het ophogen en of herinrichting van gebieden, rioleringswerkzaamheden

• Jaarplan groen

en herbestratingwerkzaamheden en bij bestrijding van wortelopdruk

• Programma van eisen Projectontwikkeling binnen de gemeente Schiedam

wordt projectmatig geïnvesteerd in het bomenbestand. Investeringen

• Leidraad boombescherming op bouwlocatie (vereniging stadswerk)

kunnen bestaan uit het behouden van bomen en daarmee gepaard gaande standplaatsverbeteringen en het rooien en herplanten van bomen.

Indirect is ook de Flora- en Faunawet van toepassing op de Schiedamse bomen.


21

3.6. Samenstelling huidig bomenbestand

3.6.1. Kwantiteit

In Schiedam staan 22.000 bomen geregistreerd. Het betreft hier bomen die

Het bomenbestand in Schiedam is onderverdeeld in:

als boom zijn aangepland langs straten en wegen, in wijken en buurten en de solitaire bomen in parken en plantsoenen.

• ca. 60 verschillende geslachten, bv. Populus - Populier;

Door de jaren heen zijn veel bomen in bosplantsoen uitgegroeid tot

• ca. 165 verschillende soorten, bv. Populus tremula - Ratelpopulier;

boomvormers. Deze bomen vormen een belangrijk deel van het

• ca. 290 verschillende cultivars, bv. Populus tremula “Erecta” -

bomenbestand in Schiedam.

Zuilvormige ratelpopulier. Veertien geslachten komen algemeen voor in de stad, de overige vierenveertig geslachten zijn zeldzaam en komen meer sporadisch voor. Het voorkomen van geslachten is als volgt verdeeld.

Recent zijn inventarisaties van bomen in bosplantsoen in de parken en grootschalige groen gebieden uitgevoerd. Hieruit blijkt dat er ca. 8.000 niet geregistreerde bomen in de parken en bosplantsoenen staan die niet specifiek als boom worden beheerd. Het totale bomenbestand in Schiedam beslaat dus ca. 30.000 bomen.

• 15,6 % Populier

• 4,1 % Els

• 11,2 % Iep

• 4,0 % Wilg

• 9,7 % Linde

• 3,9 % Sierappel

• 9,2 % Plataan

• 3,8 % Sierkers

• 7,7 % Es

• 3,4 % Valse acacia

• 5,7 % Esdoorn

• 2,7 % Kastanje

• 4,5 % Meidoorn

• 11,0 % Overig (ca. 44 geslachten)

• 3,5 % Lijsterbes Een deel van deze bomen hebben in de Schiedamse situatie een korte omlooptijd en zijn daarom gemiddeld na 40 jaar aan vervanging toe. Deze korte omlooptijd is inherent aan de snelle, explosieve groei van deze pioniersoorten waarvan Populier en Wilg de koplopers zijn. Ruim 11 % van het bomenbestand bestaat uit iep, deze soort is gevoelig

22


3.6.2 Kwaliteit Belevingskwaliteit De belevingskwaliteit van het bomenbestand in Schiedam is over het algemeen goed. Het bomenbestand is goed over de stad verspreid. Al met al is de burger nooit ver van een boom verwijderd. Een uitzondering hierop vormen de wijken Oost, de Gorzen en delen van West. In deze oorspronkelijke arbeidersbuurten is de bebouwing dicht en bestaat er weinig ruimte voor bomen in de straat. De verdeling van bomen over park wijk en buurt alsmede de soortsamenstelling is sterk bepaald door de periode van aanleg van het gebied. voor iepziekte waardoor jaarlijks een schadepost ontstaat. Daarnaast

Boomtechnische kwaliteit

zijn tegenwoordig ook de Wilg, Paardenkastanje en de Plataan gevoelig

De kwaliteit van een boom kan worden beoordeeld aan de hand van

voor schadelijke ziektes. Respectievelijk zijn dit de Watermerkziekte,

gegevens over de conditie, beworteling, stam en kroon. De wettelijke

Paardenkastanjebloedingsziekte en de Massaria.

visuele controle op de veiligheid van bomen wordt jaarlijks uitgevoerd,

In Schiedam komen maar weinig echt oude bomen voor, het merendeel van het bomenbestand bestaat uit de snelgroeiende zachthoutsoorten zoals populier, wilg, els en es. De hardhoutsoorten zoals eik en beuk voelen zich vooral thuis op een droge zandige bodem. Op de Schiedamse natte klei- en veengronden is voor deze bomen daarom meestal geen geschikte standplaats te creëren. Vanuit de lucht gezien is Schiedam voor het randstedelijke gebied een redelijk groene stad.


23

bomen die en veiligheidsrisico op kunnen leveren worden extra scherp in de

tot deze bomen bestaat er geen aanvullend beleid. Particuliere bomen

gaten gehouden en in sommige gevallen in verband daarmee gerooid.

bepalen voor een belangrijk deel het groene aangezicht van Schiedam, de

Bomen hebben deels te leiden onder ziektes en deels onder de gevolgen

wijk en de buurt. Afhankelijk van bouwperiode, bouwstijl en standplaats

van veroudering. Vooral het bestand aan grote overjarige populieren in de

vertegenwoordigen deze bomen een natuurwaarde, landschappelijke

stad is vrij groot. De komende 10 jaar zal er vrij veel geïnvesteerd moeten

waarde, waarde voor het stadsschoon, beeldbepalende waarde,

worden in het vervangen overjarige bomen en bomen die als gevolg van

cultuurhistorische waarde en een waarde voor de leefbaarheid. Enkele

ziektes sterk verzwakken.

van deze bomen dienen te worden aangemerkt als monumentale boom en dienen in verband daarmee extra beschermd te worden tegen kap, schade

Factoren die de groei en toekomstwaarde van bomen sterk negatief

en ongewenste ontwikkelingen.

beïnvloeden zijn: Met name bomen in particuliere tuinen kunnen veel overlast en ongemak • Ophogingen;

veroorzaken. Wat ooit is aangeplant als een klein boompje is nu een

• Aanrijdschades;

veel te grote boom in een kleine tuin. Dit kan leiden tot problemen met

• Onderhoud aan wegen;

schaduw en beperkte lichtinval, bomen die met hun takken tegen het

• Onderhoud aan kabels en leidingen;

huis aan staan, wortelopdruk, droogte voor ander planten in de tuin en

• Slecht ingerichte groeien standplaatsen.

in enkele gevallen tot burenruzies. Voor deze bomen geldt momenteel een kapvergunningplicht, kapvergunning wordt echter zelden geweigerd

Daarnaast zijn er in het verleden veel boomsoorten gebruikt die geen hoge

en tegen deze vergunning wordt zeer zelden bezwaar aangetekend. Door

leeftijd kunnen bereiken in verband met hun snelle groei en daarmee

middel van de beleidsparagraaf in deze bomennota kunnen monumentale

gepaard gaand risico op takbreuk en windworp.

en bijzondere bomen in particuliere tuinen beter worden beschermd. Hiertoe dienen deze bomen te worden aangewezen. Anderzijds kan een

3.7. Bomen in particuliere tuinen

versoepeling van de kapverordening worden doorgevoerd voor (niet

Naast de bomen in de openbare ruimte staan er in Schiedam verspreid over

monumentale en bijzondere) bomen in particuliere tuinen.

de stad een onbekend aantal bomen in particuliere tuinen en op terreinen

De Bomenstichting heeft een model kapverordening ontwikkeld dat als

behorend aan particuliere instellingen zoals woonplus, zorginstellingen

leidraad kan dienen bij het opstellen van het Schiedamse bomenbeleid.

en bedrijven. Deze bomen zijn niet geregistreerd en vallen onder de kapverordening zoals opgenomen in de APV Schiedam. Met betrekking

24



25

aanpassen, herstel boompalen/beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen, plantgaten maken, controle bomen Bomen in groen

Snoeiwerkzaamheden, inboeten en planten, water geven jonge bomen, herstel boompalen/ beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen, plantgaten maken, controle bomen

Hoofdcategorie Eenheid Centrum 4.1. Toelichting op de SWOT-analyse

Groene parels

Woon gebieden

Industrie gebieden

Grootschalig Buitenge Totaal Een SWOT-analyse groen bied confronteert externe kansen en bedreigingen met de

Om een goed beeld te krijgen van de situatie omtrent de Schiedamse Bomen in Stuks 1034 0 6.254 458 bomen is de zogenaamde ‘SWOT-analyse’ (SWOT: Strenght, Weakness, verharding

interne sterkten en zwakten op de wijze die hieronder is afgebeeld. 190 7.936 Het resultaat van de SWOT-analyse leidt tot inzichten over welke sterke en

Opportunity en Threat: sterke kant, zwakke kant, kans en bedreiging) Bomen in groen Stuks 0 173 10.624 680 gebruikt. Bij een SWOT-analyse worden de belangrijkste sterke en zwakke

zwakke kanten het Schiedamse bomenbestand heeft en welke kansen en 1769 30 13.276 bedreigingen aanwezig zijn. Deze resultaten met betrekking tot de bomen

punten van een product, in dit geval de Schiedamse bomen, benoemd, Knot- en Stuks 80 226 250 samen met de belangrijkste kansen en bedreigingen. Leibomen

in Schiedam worden in de hierna volgende (sub)paragrafen beschreven. 235 791

INTERNE ANALYSE

EXTERNE ANALYSE

26

KANSEN

BEDREIGINGEN

STERKTEN

Stelt deze sterkte ons in staat om deze kans te benutten?

Stelt deze sterkte ons in staat om deze bedreiging af te weren?

ZWAKTEN

Verhindert deze zwakte ons om deze kans te benutten?

Verhindert deze zwakte ons om deze bedreiging af te weren?


4.1.1. Sterke kanten van de bomen van Schiedam:

4.1.2 Zwakke kanten van de bomen van Schiedam

Groen imago, aangenaam woonklimaat, aanzienlijke hoeveelheid

Eenzijdigheid, verkeerde plek, overlast, onduidelijkheid beeld en eisen,

natuur, economische meerwaarde:

terugloop aantal bomen

• Voor een stad in de randstad heeft Schiedam een gemiddelde hoeveelheid

• Het bomenbestand van Schiedam is redelijk gevarieerd in

groen. De landelijke norm van 75 m2 per inwoner wordt net niet gehaald.

soortensamenstelling en leeftijdsopbouw. Een groot deel van het

Indien het groen in het buitengebied en de aangrenzende gemeentes

bomenbestand bestaat echter uit snelgroeiende pioniersoorten die veelal

wordt meegenomen (afhankelijk van de meetmethode) wordt de landelijke

hun maximale levensduur hebben bereikt. Een groot percentage van het

norm wel gehaald maar scoort Schiedam nog steeds beneden het landelijk

bomenbestand komt daardoor min of meer gelijktijdig in de aftakelingsfase,

gemiddelde (bron: groene meters). Opvallend is wel dat het stedelijk groen

dit heeft grote consequenties voor de duurzaamheid het groenbeeld.

vooral bestaat uit plantsoen en parken en sportvelden. Desondanks wordt

• Veel bomen staan op een ongunstige plek, de groeiplaats is te klein, de

Schiedam veelal gezien en beschreven als een groene gemeente.

standplaats is verkeerd of de boomkeuze is niet juist. Vooral bij bomen in

• Schiedam heeft een redelijk bomenbestand, dit bomenbestand draagt bij

verhardingen levert dit veel problemen op.

aan het groene karakter van de stad en een aangenaam woonklimaat.

• Bomen bezorgen bewoners overlast, zowel direct als indirect. Jaarlijks

• De bomen brengen een aanzienlijke hoeveelheid natuur in de stad.

leidt dit tot veel klachten. De afhandeling van die klachten is een taak die

Bomen fungeren als schuil-, slaap- of broedplaats (voor kleine zoogdieren,

de gemeente relatief veel geld kost.

vogels en insecten), als groeiplaats (voor bepaalde planten, bijvoorbeeld

• Ontwerp, aanleg en beheer worden vaak niet goed op elkaar afgestemd.

mossen en paddestoelen), als voedselbron (vruchten, stuifmeel, nectar) en

Hierdoor is het moeilijk te bepalen wat het door ontwerper beoogde

in een aantal gevallen vervullen zij mogelijk een rol bij de oriëntering van

eindbeeld is, welke specifieke aanlegeisen de boom vraagt en welk beheer

vleermuizen en vlinders.

een boom vergt om tot het gewenste eindbeeld te komen. Er wordt geen

• Bomen verhogen de leefbaarheid in de stad door middel van stofvang,

tot weinig gebruik gemaakt van overdrachtsdocumenten.

zuurstofproductie en het bieden van schaduw en koelte bij warm weer.

• Als gevolg van een toenemende druk op de openbare ruimte (zowel

• Bij zowel bestaande als bij nieuwe woongebieden verhogen mooie en

bovengronds als ondergronds) inbreiding in het stedelijk gebied en een

gezonde bomen de economische waarde van de bebouwde omgeving.

toenemende vraag naar infrastructuren en parkeergelegenheid neemt

• Het Schiedamse bomenbestand is redelijk vitaal en redelijk gevarieerd,

de beschikbare ruimte voor bomen af. Een herplant van 100 % bij

op een aantal plaatsen kan zelfs worden gesproken over bijzonder bomen of

ontwikkelingen en renovatie wordt slechts zeer zelden gehaald.

een bijzonder bomenbestand (de Plantage, Julianapark, RK Begraafplaats, de Beukenhof en Centrum)


27

• Het groen karakter van de stad wordt voor een deel bepaald door

• Grootschalige ingrepen zoals het groot onderhoud, herstructurering,

particulier groen. Veel bomen in particuliere tuinen worden te groot en in

ophogingen en renovatieplannen lenen zich uitstekend voor het aangrijpen

verband daarmee gerooid. herplant vindt slechts sporadisch plaats.

van de verbetering van de groeien standplaatsen. Hier zouden tevens nieuwe methoden uitgeprobeerd kunnen worden (bijv. gebruik van

4.1.3 Kansen voor de bomen van Schiedam

kabelgoten, aanpassing profielen, speciale groeiplaatsoplossingen,

Politieke aandacht, besparing beheerkosten, meeliften andere plannen.

toepassing van nieuwe grondsoorten en granulaten ) ter bevordering van de groeikansen van de bomen.

• Schiedammers waarderen het groene karakter van de stad. Het gemeentebestuur erkent dit en wil er ook naar handelen. Het

4.1.4 Bedreigingen voor de bomen van Schiedam

groenstructuurplan en bestemmingsplan de Groene Long zijn belangrijke

Beleid onvoldoende, trend minder bomen, pioniers binnenkort in

sturingsinstrumenten met betrekking tot het beheer en beleid rond groen

aftakelingsfase, gebrek aan draagvlak, ziektes.

en bomen. • Goede groeien standplaatsen betekenen een besparing in de beheer- en

• Structureel beleid handhaving en toezicht ontbreken op dit moment

onderhoudskosten op lange termijn. Kansen liggen bij een verhoging van de

vrijwel volledig. De huidige kapverordening bied onvoldoende handvaten

inspanningen aan de voorkant, dus bij de afstemming tussen de ontwerper,

voor een duurzame bescherming van het Schiedamse bomenbestand.

uitvoerder en beheerder.

28


• door een gebrek aan financiële middelen loopt de staat van onderhoud

• Een deel van het bomenbestand wordt momenteel bedreigd door

van het bomenbestand terug. Beheer en onderhoud is vooral gericht op het

(ernstige) ziektes. Veelal is niet bekend wat dit op langere termijn voor

voorkomen van gevaarlijke en overlast situaties terwijl minder aandacht

gevolgen heeft op het huidige bomenbestand. Overhaaste reacties kunnen

wordt besteed aan structurele (vorm) snoei.

onnodige grootschalige ingrepen als gevolg hebben. Zieke en zwakke bomen

• De trend is om steeds minder bomen in de nieuwe en

vragen veel extra aandacht en onderhoud. Dit neemt vaak hoge kosten

herinrichtinggebieden te planten. Daarnaast neemt de druk op de openbare

met zich mee waardoor minder budget beschikbaar blijft voor het regulier

ruimte toe waardoor regelmatig bomen moeten worden gerooid die daarna

onderhoud.

niet herplant kunnen worden • Een groot deel van het bomenbestand, de pionierssoorten, komen gelijktijdig in de aftakelingsfase. Noodzakelijke vervanging van deze bomen heeft een aanzienlijk effect op het groene aanzien van Schiedam. • Bomen kunnen op verschillende manieren overlast veroorzaken. In verband daarmee worden regelmatig verzoeken ingediend tot het rooien van bomen. Overlast mag slechts in extreme gevallen leiden tot het vroegtijdig rooien van bomen.


29

5.1. Algemeen

Waardevol voor mens: Dit begrip is onder te verdelen in:

De visie voor het bomenbeleid in Schiedam in de breedste zin is samen te

- Milieukwaliteit voor de Schiedammer: zuurstofproducent, stofvanger,

vatten in het onderstaande motto:

verkoeling; - Beeldwerking voor de stad en beleving in de woonomgeving, tegenhanger

“Schiedam streeft naar een bomenbestand in het jaar 2020 dat

van alles wat verstedelijkt is;

vitaal is, waardevol voor mens en natuur en toekomstwaarde

- Veiligheid voor mens en verkeer en voorkomen van overlast;

heeft voor komende generaties…”

- De grootte van een boom is in balans met zijn omgeving.

De onderstreepte begrippen in het bovenstaande kader, kunnen als volgt

Waardevol voor natuur: woonplaats voor de stadsnatuur en essentieel

kort worden toegelicht:

onderdeel van de groene linten in de stad Toekomstwaarde: zowel ondergronds als bovengronds zijn er

Bomenbestand: Alle bomen in de gemeente, openbaar en privé, solitair, in

groeimogelijkheden, de bomen zijn beschermd tegen infrastructurele werken

laanstructuren, groepen en parkbossen en uitgaande van een totale omvang

en andere stedelijke ontwikkelingen en zijn beschermd binnen de APV.

van minimaal het huidige bomenbestand. 2020: omdat bomen tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen is voor

Het beleid voor het Schiedamse bomenbestand is een afgeleide van de boven

de horizon van 2020 gekozen met een monitoring in drie stappen: een

staande visie en de kansen en bedreigingen die uit de SWOT gekomen zijn. In

nulmeting, een tussenstand opname en het eindresultaat, gevolgd door een

de volgende paragrafen volgt een concrete uitwerking van vijf kernbegrippen

update van het bomenbeleid.

die genoemd worden in de visie: ‘bomenbestand’, ‘vitaal’, ‘aantrekkelijk

Vitaal: Een gezond bomenbestand, goed onderhouden en met voldoende

voor de mens’, ‘aantrekkelijk voor natuur’ en ‘toekomstwaarde’.

ruimte, zowel ondergronds al bovengronds, het assortiment is gevarieerd

Deze uitwerking is puntsgewijs waarbij voor ieder punt tevens het

genoeg om weerstand te bieden aan ziektes en klimatologische

instrumentarium is omschreven met behulp waarvan het toekomstige beleid

veranderingen. De juiste boom staat op de juiste plek.

daadwerkelijk kan worden gerealiseerd.

30


5.2. Bomenbestand

• Juiste boom op de juiste plek: bij de realisatie van nieuwe bomen wordt

Een opname van het openbare én partiucliere bomenbestand in 2009

kritisch gekeken naar boomsoort, eigenschappen en uiteindelijke grootte in

(nulmeting), 2015 (tussentijdse meting) en 2020 (eindmeting) waarbij

relatie tot de mogelijkheden die de groeiplaats biedt.

geïnventariseerd wordt op basis van soort, omvang, vitaliteit en ondergrondse toestand.

REALISATIE: bomennota, deel 2 ‘Bomenstructuurplan’ (nulmeting) +

verfijning database bomen in GIS

REALISATIE: PVE openbaar gebied + ontwerptoepassingen

bomennota deel 3 ‘Bomenbeheerplan’

5.4. Waardevol voor de mens • Beeld in de stad: bomenstructuurplan op kaart uitwerken met

5.3. Vitaal

uitgangspunten aangaande uitstraling van de stad en de kleinschalige

• Onderhoud bovengronds: begeleiding jonge bomen, vormsnoei oudere

woonomgeving;

bomen, controle op ziektes en bestrijding daarvan bijv. iepziekte, kastanjeziekte, platanenziekte, watermerkziekte en insectenplagen. Dit betekent kwantificeren en de prijs verwerken in het beheerplan en de volgende jaarplannen;

REALISATIE: beheer en onderhoud; bomennota deel 3

‘Bomenbeheerplan’

• Onderhoud ondergronds: gelegenheid van renovaties en reconstructies aangrijpen om straatbomen in het geschikte substraat te planten en voeding voor de komende decennia mee te geven;

REALISATIE: PVE openbaar gebied* + toepassing bestekken

• Voorkomen van monoculturen en streven naar variatie in soorten en cultivars. Bij lanen wel 1 soort toepassen maar in de lanen onderling variëren qua soort;

REALISATIE: PVE openbaar gebied + ontwerptoepassingen +

bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’

REALISATIE: bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’

• Microklimaat: kritische benadering van het stedelijk milieu in relatie tot bomen bij nieuwbouw en herstructurering (stofvang, schaduw, geluidsbeleving, etc);

REALISATIE: PVE openbaar gebied en milieubeleidsplan

• Veiligheid: systematisch uitvoeren van VTA inspecties en ingrijpen indien nodig;

REALISATIE: beheer en onderhoud, bomennota deel 3

‘Bomenbeheerplan’

• Overlast 1: het beleid inzake wortelopdruk onverminderd voortzetten door middel van een integrale aanpak met de civiele afdeling en met hantering van de “keuzematrix wortelopdruk”;

REALISATIE: voorjaarsnota 2009 en volgende

* PVE Openbaar gebied: Het programma van eisen voor openbaar gebied wordt in 2008 en 2009 ontwikkeld door de gemeente. Het geeft de normen en randvoorwaarden aan die gehanteerd worden voor materieeltoepassing en constructies bij (her)inrichting van het openbare gebied.


31

• Overlast 2: klachten over bladval, luis, vruchten en zaadpluis eenduidig

worden dode bomen nier direct opgeruimd;

afdoen door het schrijven van een protocol van handelen dat de beheerder

• Het bomenbestand is gevarieerd in soort en leeftijd. Een aanmerkelijk

hanteert;

deel van de bomen (met name in parken en bosplantsoenen) bestaat uit

REALISATIE: bomennota deel 3 ‘Bomenbeheerplan’

• Particuliere bomen: eigenaren tegemoet komen door kapverordening te versoepelen voor niet-monumentale, particuliere bomen met een diameter tot 30 cm. (i.p.v. de huidige 15 cm) en binnen een straal van 10 meter vanuit de gevel. Weigeringsgronden voor een kapvergunning, herplantverplichting en handhaving moeten vergaand geborgd zijn in het beleid en de APV.

REALISATIE: aanpassen kapverordening APV + inventariseren

monumentale bomen, bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’

inheemse soorten; • Onder bomen wordt (met name in parken en bosplantsoenen) een gevarieerde struik- en kruidlaag aangetroffen; • In parken en bosplantsoenen wordt een deel van het snoeihout verwerkt in takkenrillen; • Bij het beheer en onderhoud en het rooien van bomen worden de wetten en regels zoals beschreven in de Flora- en Faunawet nageleefd.

REALISATIE: implementatie van natuurwaarden in bomennota

deel 2 en 3 ‘Bomenstructuurplan’ en ‘Bomenbeheerplan’

5.6. Toekomstwaarde • Groeiomstandigheden toekomst: zie vitaal;

5.5. Waardevol voor de natuur • Bomen bieden in voldoende mate leefruimte, nestruimte, schuilgebied, voedsel en foerageergelegenheid voor vogels, zoogdieren en ongewervelden en overige fauna; • Een deel van de bomen heeft holtes waarin holenbroeders en vleermuizen een schuil en nestplaatsen kunnen vinden; • Bomen en boomstructuren bieden voldoende mogelijkheden voor

• Juridische bescherming van bomen; • Bescherming van monumentale bomen tegen bouwplannen en uitbreiding infrastructuur door het inventariseren van de monumentale bomen, het vastleggen op kaart en via de APV een beschermde status geven.

REALISATIE: inventariseren bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’

+ aanpassen kapverordening APV

oriëntatie en markeren trekroutes voor vogels, vleermuizen en

• Bescherming van bomen vanuit RO door het vaststellen van een

ongewervelden;

bomenstructuurplan en toekomstige bouwplannen hierop laten anticiperen

• Bomen bieden een vestigingsmogelijkheid voor mossen, korstmossen en paddestoelen, waar mogelijk is in verband daarmee dood hout aanwezig en

32

REALISATIE: bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’


• Bescherming van bomen op bouwlocaties en bij graafwerkzaamheden, zowel onder- als bovengronds, door de brochure “boombescherming op bouwlocaties” van Vereniging Stadswerk van toepassing te verklaren. Hierbij hoort het stringent toezien op naleving hiervan met inbegrip van een heldere bepaling in geval van schades aan bomen en/of groeiplaats

REALISATIE: bestekken openbaar gebied

• Bescherming van bomen bij werkzaamheden: aanstellen van een bomenwacht bij werken waar bomen kans lopen op schade. • Adequaat beleid inzake de uitgifte van kapvergunningen en monitoring van uitvoering van de vergunning en eventuele tot stand koming van herplantplicht.

REALISATIE: bestekken openbaar gebied + aanscherpen

handhavingsbeleid + aanpassing kapverordening APV +

implementatie in de omgevingsvergunning


33

Voor het opstellen van dit deel van de Bomennota, het Bomenbeleidsplan,

•

Bomennota voor Almeerse bomen: ‘Visie op de toekomst en de

zijn de volgende bronnen gebruikt:

weg er naar toe...”

Gemeente Almere, Dienst Stadsbeheer, Advies- en ingenieurs-

bureau, Team Groen, Water en Natuur - November 2006

•

Bestemmingsplan Groene Long 2007

Rothuizen Van Doorn ‘t Hoofd Architecten en Stedenbouwkundigen

te Middelburg in opdracht van de gemeente Schiedam - Mei 2007

•

Evaluatie groenstructuurplan Schiedam

•

Groenstructuurplan Schiedam

Gemeente Schiedam, Dienst Gemeentewerken, Afd.

Groenvoorziening en Natuur - September 1995

•

Groenbeheerplan 2004

ONS Ingenieursbureau Schiedam - Juli 2003

•

Groene meters, Analyse van het stedelijk groen in de G30 steden

ONS Ingenieursbureau Schiedam i.s.m. MOZAIEK Tuin- en

Alterra Wageningen UR, Rapport 833 ISSN 1566-7197 (CD-rom)

Landschapsontwerpers te Gouda - Mei 2007

V. Bezemer en P.A.M. Visschedijk - November 2003 •

Model Bomenverordening 2007

•

Ciborgids “Meetinstrument voor de kwaliteit van de openbare

Vereniging Stadswerk Nederland / Bomenstichting

ruimte” van Schiedam

E. Koot en B. Visser - Juni 2007

Cyber BV, Adviseurs voor buitenruimte en organisatie te Bodegraven

September 2006

•

Jaarplan groen 2008

ONS Ingenieursbureau Schiedam - Juli 2007

34



35

Gemeente Schiedam - Stedelijke Ontwikkeling Afd. BOR - Team Kennis en Regie p.a. Van Heekstraat 15 Postbus 79 3100 AB Schiedam T. 010 2191625 E. [email protected] I. www.schiedam.nl

In samenwerking met:

M O Z A I E K

MOZAIEK Tuin- en Landschapsontwerpers Warmoezierskade 67 2805 PS Gouda E. [email protected] I. www.mozaiek-ontwerpers.nl

Datum: september 2008

Schiedam. Basis voor een Gezonde Stad! 1. Bomenbeleidsplan 2. Bomenstructuurplan 3. Bomenbeheerplan

Recommend Documents