Scherptediepte
.
Scherpte diepte wordt dikwijls weergegeven als 'DOF' (DepthOf Field) Eerst en vooral een kleine herhaling: Het Diafragma of Lensopening. Als je de technische specs van je lens bekijkt, is een van de eerste die vernoemd wordt, naast de brandpuntsafstand, de maximum diafragma opening, of het bereik van het diafragma vb : 70-200 mm f/2.8 of 24-120 mm f/4.
Met fotografie heb je voortdurend te maken met de hoeveelheid licht die er is. En vooral met het verschil tussen donkere en lichte delen van het beeld dat we willen vastleggen. Een ander woord voor dat verschil is het contrast. Bij ons oog regelen wij de lichttoevoer door middel van de pupil, een gaatje dat groter en kleiner kan worden. Een fototoestel is zo gebouwd dat er twee mogelijkheden zijn om de lichttoevoer te regelen: het diafragma en de sluitertijd. Om een foto goed te belichten is er nog een derde bepalende factor: de sensor gevoeligheid. (ISO). Het diafragma in je lens kun je uitstekend vergelijken met de iris in je ogen. Als je op een zonnige dag buiten loopt is de opening in je iris klein, en 's avonds in het donker groot. Het diafragma werkt precies op dezelfde manier. De grootte van je diafragmaopening wordt op je camera aangegeven met een "f" en een getal erachter, bijvoorbeeld f5.6 of f4.5. Hoe groter dit getal is, des te kleiner is de opening van je diafragma. Een diafragma met de waarde f4.0 heeft een grotere opening (en laat dus ook meer licht door) dan een diafragma met een waarde f8.
1|P age
Bij elke stand van het diafragma hoort een cijfer, waarmee de grootte van de opening wordt aangeduid. Wanneer je die cijfers achter elkaar zet heb je de diafragma-reeks. Die loopt als volgt, het eerste cijfer is afhankelijk van de grootste opening van de lens:
De Diafragma- Reeks
Leer dit rijtje uit je hoofd, zodat je weet naar welke cijferreeks je kijkt in je display. Niet al deze cijfers zal je op je lens (of in je display) tegenkomen en soms staan er tussenwaarden aangegeven, bv 3.5. Dat is mooi, maar niet zo belangrijk. Wel belangrijk is:
1 - Dat je van nu af nooit meer vergeet dat die oppervlakte telkens gehalveerd wordt wanneer je een kleinere opening kiest. Daardoor wordt de hoeveelheid licht die wordt doorgelaten met de helft verminderd. Voor de rekenwonders onder ons: om de oppervlakte van een cirkel te halveren, moet men de diamater door een factor √2 =1.4142 delen.
Kies je een grotere opening, dan wordt de hoeveelheid licht die naar binnen valt verdubbeld. 2 - Een laag diafragmagetal is een grote opening; een hoog getal is een kleine opening.
2|P age
De Sluitertijd Sluitertijd, of belichtingstijd bepaalt hoelang je sensor belicht wordt. Hoe langer de sluitertijd, des te meer licht komt er op je sensor terecht. Een sluitertijd van 1/60e seconde laat de helft van het licht door van een sluitertijd van 1/30e seconde, et cetera. Zetten we de verschillende tijden achter elkaar; dan hebben we de Sluitertijden-reeks. Die ziet er als volgt uit: 2s - 1s - 1/2 - 1/4 - 1/8 - 1/15 - 1/30 - 1/60 - 1/125 - 1/250 - 1/500 - 1/1000 - 1/2000 - 1/4000
Leer deze reeks uit je hoofd, zodat je weet naar welke cijferreeks je kijkt in je display. Wat je moet onthouden ? 1 - Deze cijferreeks is recht evenredig, omdat zij is afgeleid van de tijdsduur, die telkens gehalveerd of verdubbeld wordt. 2 -Voorbeeld: Een sluitertijd van 1/60e seconde laat de helft van het licht door van een sluitertijd van 1/30e seconde, et cetera.
3|P age
De Gevoeligheid ISO: Naast de sluitertijd en het diafragma is er nog één element (dat vaak vergeten wordt) op je digitale camera, die de belichting beïnvloedt, de foto maakt. Dit is de ISO waarde (in het ‘filmtijdperk’ ook wel bekend als de ASA waarde van een filmrolletje). Als we dan ‘s avonds foto’s wilden gaan maken kochten we een ASA400 rolletje. ASA heet dus ISO in de digitale fotografie en geeft aan hoe snel de sensor reageert op het licht dat door de lens op de sensor valt. Een lage waarde (50 of 100) geeft aan dat het relatief lang duurt om een foto te maken,een hoge waarde (400, 800, 1600) geeft aan dat het relatief kort duurt om een foto te maken. Maar hoe lang het echt duurt hangt af van de hoeveelheid aanwezig licht en het diafragma, Net zoals bij het wijzigen van de sluitertijd of diafragma kun je ook met ISO waarde een ‘stop’ winnen of verliezen. Elke stap naar rechts levert 1 stop extra licht op. Elke stap naar links kost een stop licht.
Hou er wel rekening mee, dat hoe hoger je ISO-waarde, er steeds meer ruis gaat optreden! de ISO- Reeks : 50- 100 - 200 - 400 - 800 - 1600 - 3200 - 6400 - 12800 - 25600 - 51200...........
Een 'Stop': De sprong van een sluitertijd naar een hogere of lagere tijd wordt een 'stop' genoemd. Dat geldt ook voor het diafragma: de sprong van de ene diafragma-opening naar de volgende of de vorige is ook een stop. Een stop verder open betekent van bv f 8 naar f 5.6. Een stop korter betekent bv van 1/30 naar 1/60. De tijd wordt gehalveerd. Een stop betekent altijd een verdubbeling of halvering van tijd of van licht.
4|P age
Voorbeeld Je instelling is : Iso 100 F:
1/4
2.0
2.8
4.0
5.6
8.0
11
16
Shutter
1/1000
1/500
1/250
1/125
1/60
1/30
1/15
1/8
Als je het diafragma verandert naar 11 : dan wordt je sluitertijd 1/15 Iso 100 F:
1/4
2.0
2.8
4.0
5.6
8.0
11
16
Shutter
1/1000
1/500
1/250
1/125
1/60
1/30
1/15
1/8
Met deze instelling is het moeilijk om geen bewegingsonscherpte te creëren door het trillen van je camera (Vaste Hand!!) Je kan je sluitertijd met 3 stops versnellen, als je de gevoeligheid (ISO) eveneens met 3 stops verhoogt. ISO 800 F:
1/4
2.0
2.8
4.0
5.6
8.0
11
16
Shutter
1/1000
1/500
1/250
1/125
1/60
1/30
1/15
1/8
Je DSLR Camera maakt het voor u gemakkelijk..... je kan met diafragmavoorkeur (Canon = Av - Nikon = A) werken; je stelt het diafragma in, je camera kiest automatisch de geschikte sluitertijd. Werk je met sluitertijdvoorkeur (Canon =Tv - Nikon = S), stel de gewenste sluitertijd in, en het diafragma wordt automatisch aangepast. Wens je zelf de controle uit te voeren, werk manueel (m) en kan je de beide manueel instellen. Zorg er wel voor om de juiste belichting aan te houden; het streepje moet in het midden staan. Je kan hier dus je foto gemakkelijk over- of onderbelichten, maar dit zou ons nu te ver leiden. 5|P age
Nu dit even is opgefrist, gaan we over naar
'DOF'
'Scherptediepte'
ook wel
genoemd: 'Depth Of Field'
De scherptediepte is de grootte van een gebied waarin alles scherp op de foto zal komen. Dit bepaalt eigenlijk hoeveel van de foto scherp zal zijn.Stellen we scherp op een onderwerp dan zal een stuk voor, en een stuk na dit onderwerp ook nog scherp worden afgebeeld, dit is de scherptediepte.
De scherptediepte (depth of field) is afhankelijk van: Diafragma-opening: Hoe meer we het diafragma sluiten, hoe groter de scherptediepte.
Afstand tot het onderwerp: Hoe groter de afstand tot het onderwerp, hoe groter de scherptediepte.
Brandpuntsafstand lens: Groothoeklenzen hebben een vrij grote scherptediepte waar tele- of tele-zoomlenzen een vrij kleine scherptediepte hebben. De scherptediepte is een creatief element in de fotografie. Door met de scherptediepte te spelen kan men vb. een persoon los maken van de achtergrond. (persoon scherp, achtergrond wazig)
6|P age
Bij landschapsfotografie zal men dan weer trachten een grote scherptediepte te halen zodat 'alles' scherp is.
Indien je met autofocus werkt : Maak een compositie Selecteer 1 scherpstelpunt en druk af. De meer gevorderden (handiger) onder ons kunnen manueel scherpstellen. Iso 200 f 2.8 1/3200 sec 35 mm
7|P age
Met enkele voorbeelden kunnen we DOF in beeld brengen: Verschillende diafragma's,40 mm, zelfde afstand
Zoals je kunt zien in de bovenstaande afbeelding, een lager f-getal geeft je een kortere scherptediepte. Een hoger f-getal geeft je meer scherpte over een langere afstand. - Als het moeilijk wordt om de juiste scherpstelling te vinden, is het misschien een goed idee om uw DOF uit te breiden door het veranderen van het diafragma-
40 mm - 1/40 sec - f 2.8
40 mm - 1/5 sec - f 8
40 mm - 1,6 sec - f 22
Bewegingsonscherpte! Iso Waarde aanpassen!
8|P age
Zelfde diafragma, alleen de afstand verandert.
De afstand tussen jou en het object is ook belangrijk, hoe dichter u zich bij het object bevindt, hoe minder DOF. Als je bij het fotograferen van een persoon, alleen maar kan beschikken over een klein diafragma, creëer dan minder scherptediepte door de afstand tussen u en de persoon tot een minimum te herleiden.
70 mm (FF = 112mm)- f 8 - 2 m
70 mm (FF= 112mm)- f 8 - 5 m
70 mm (FF= 112mm)- f 8 - 20 m
9|P age
Veranderen van lens -Brandpuntsafstand - f/8 - zelfde afstand
Het laatste dat je kan doen om je DOF te beïnvloeden, is veranderen van lens. Een groothoeklens heeft een veel groter DOF dan een telelens, de meest extreme groothoek- en Fish-eye lenzen zijn scherp over hun hele bereik. Zelfde afstand 33mm (FF=53mm) - f 8
Zelfde afstand 70mm (FF=112mm) - f 8
Zelfde afstand 200mm (FF=320mm) - f 8
10 | P a g e
Hoe kunnen we nu weten wat in je beeld scherp of onscherp wordt weergegeven? Door de zoeker kijk je altijd door het volledig open diafragma. Op de meeste DSLR cameras kan je, door op een knopje te drukken, het diafragma verkleinen naar de ingestelde waarde, waardoor je de werkelijke scherptediepte kan zien door de zoeker. Nadeel: het beeld in de zoeker kan donker worden.
Degenen onder ons die reeds lang met fotografie bezig zijn, herinneren zich ongetwijfeld het volgend item :
Expodisc Depth-of-Field Combipakket Nog steeds te koop bij de betere fotowinkels; prijs ±40€
Op oudere ( Ananloge) lenzen geeft men (soms) de scherptediepte aan, zoals op deze Sigma lens uit 1990....
Een handige tool om je scherptediepte te kennen is DOF-Master online (Gratis). http://www.dofmaster.com/dofjs.html
11 | P a g e
Hier kan je de verschillende gegevens inbrengen Model camera, Lens, brandpuntsafstand, afstand tot het object, diafragma....
Nadeel : werkt alleen via Internet. Je ziet dus dat de DOF zich plaatst ongeveer 1/3de voor het object en 2/3de erna.
Handig om te weten : hoe kleiner de sensor, hoe meer scherptediepte bij een gelijk diafragma.
Er bestaat voor i-Phone en i-Pad een Dofmaster app die je overal kan gebruiken, zonder dat je het internet nodig hebt. 1.59€ in de iTunes Store Dofmaster app voor 'android smartphones' bestaat nog niet op dit ogenblik. Wel de online-versie, maar daarvoor heb je G3 netwerknodig om 'in het veld' hiervan gebruik te maken.
12 | P a g e
Enkele verduidelijkingen: DSLR : Digital Single Lens Reflexcamera -Hyperfocal Distance = Hyperfocale afstand : Definitie: de hyperfocale afstand is de kleinste afstand waarop de lens kan worden ingesteld zodat onderwerpen op oneindige afstand nog als aanvaardbaar scherp worden voorgesteld. Het is met andere woorden de scherpstelafstand met de grootst mogelijke scherptediepte. Indien de lens op deze afstand wordt gefocust zullen alle onderwerpen vanaf de helft van de hyperfocale afstand tot oneindig scherp worden afgebeeld. Er wordt zelden een onderscheid gemaakt tussen deze beide definities vermits ze onderling uitwisselbaar zijn en in haast gelijke waarden resulteren. Het resultaat bekomen met de eerste definitie verschilt van de tweede met enkel de brandpuntsafstand van de lens. -Near limit of acceptable sharpness : Dichtste grens van aanvaardbare scherpte. -Far limit of acceptable sharpness : Verste grens van aanvaardbare scherpte. -Circle of confusion = Verstrooingscirkel Wanneer de diafragmaopening wordt verkleind zal de lichtkegel veel 'spitser' binnenvallen. De cirkels (verstrooiingscirkels) worden dan ook kleiner en dus scherper afgebakend. Om nu te bepalen wat door mensen als scherp wordt beschouwd, zijn er afspraken gemaakt die er voor het Full Frame formaat op neerkomen dat „scherp” overeenkomt met een verstrooiingscirkel met een diameter kleiner dan 0,03 mm. Voor andere formaten moet deze waarde worden gedeeld door de crop-factor van dat formaat. Voor de meeste DSLR's komt dat neer op 0.02mm, voor Canon :0.019mm Voor compact camera's is deze waarde anders. vb Lumix DMC-FZ 18 en DMC-FZ10 = 0.005 je kan de voor je camera waarde zien in de DOF-Master online Calculator Voor de berekeningen van deze waarde verwijs ik je naar de volgende link: http://nl.wikipedia.org/wiki/Scherptediepte Robbie Breugelmans April 2012.
13 | P a g e
