Schapen
Auteurs
Cindy Postma ; ; ;
Laatst gewijzigd
19 February 2015
Licentie
CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie
Webadres
http://maken.wikiwijs.nl/26097
Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.
Inhoudsopgave Inleiding Schaapskudde Opdracht 1
Rassen Opdracht 2
Wol Opdracht 3
Melk, kaas & vlees Opdracht 4 Opdracht 4 VAP
Bekappen Opdracht 5
Nederlands Bronnen Over dit lesmateriaal
Pagina 1
Schapen
Inleiding
Een echt oer-Hollands gezicht, schapen op de dijk, grazend en blatend. Een beeld dat voor een ieder wel herkenbaar is. Vroeger was het schaap de nummer 1 als boerderijdier. Nu is dat zonder twijfel de koe. Maar het schaap is één van de oudste boerderijdieren ter wereld. Meer dan 9000 jaar geleden hebben mensen wilde voorouders van het schaap (en de geit) gevangen en getemd. Deze zijn ze gaan fokken voor de wol, de melk en het vlees.
Voorgelezen tekst kn.nu/ww7500b3c (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Pagina 2
Schapen
Schaapskudde
Schapen liepen met een herder van het ene gebied naar het andere gebied. Dit deed hij omdat schapen een stuk grond kaal grazen als ze er te lang op blijven staan. Om overbegrazing te voorkomen, gingen de herders dus met de kudde aan de wandel zodat de dieren een groter gebied konden begrazen. Ook in Nederland is het schaap lange tijd wandelend door de omgeving getrokken. Pas in de middeleeuwen zijn boeren de schapen op één plek gaan houden. Nog steeds is het van groot belang dat schapen een gebied begrazen. Die schapen op de dijk staan er ook niet voor niks. Hun hoeven trappen de grond aan waardoor de dijk sterk blijft. Hun mest zorgt er voor dat de bodem rijk genoeg blijft aan voedingsstoffen. Verder grazen ze alle begroeing weg zodat er alleen gras op de dijken blijft groeien. Ook op de heide is de aanwezigheid van schapen erg belangrijk. Heide is eigenlijk een tussenfase. Op een schrale grond groeit niet veel, en na het eerste onkruid kan er op zure grond heide groeien. Door de komst van heide wil er ook wel wat meer groeien en als de schapen de jonge boompjes niet op zouden eten blijft er van de heidevelden niks over en verandert dit allemaal in bos. De herder loopt met een groep schapen, een kudde, door een bepaald gebied. De schapen zijn echte kudde dieren, dat wil zeggen dat ze het liefst bij elkaar blijven. Ook volgen ze elkaar. Je kent de uitdrukking vast wel: "als er één schaap over de dam is, volgen er meer." Om te zorgen dat er niet één op ontdekkingsreis gaat en de hele kudde hem achterna gaat, gebruiken de herders honden. Het ras wat hier het meest voor gebruikt is zijn Border Collies. Deze honden reageren op fluitsignalen van de boer en drijven de kudde schapen bij elkaar.
Voorgelezen tekst kn.nu/wwb49822c (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Deel 2 kn.nu/wweb2f18a (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Pagina 3
Schapen
Opdracht 1 Deze vragen horen bij het filmpje over de schaapsherder. Beantwoord de volgende vragen: Hoe heet de schaapsherder? Waarom staan schapen graag bij elkaar? Waarom hebben de schapen groene stippen op hun kop? Wat is de functie van de border collie (hond)? Wat vind hij nou zo leuk aan herder zijn?
De schaapsherder aan het werk. kn.nu/wwdb17bda (youtu.be)
Pagina 4
Schapen
Rassen
Drentsheideschaap In die 9000 jaar dat de mens schapen is gaan houden, zijn er verschillende rassen schapen gefokt. Dit heet domesticeren. De wenselijke eigenschappen werden er uit gehaald en daar werd op doorgefokt. Bij een schaap was dat de wol, de hoeveelheid melk die het gaf en het vlees. Tegenwoordig zijn er 970 schapenrassen. In Nederland hebben we 2 groepen schapen: 1. Heide schapen Kort door de bocht zijn Heideschapen de oudste soorten. Deze dieren lopen met de herder door een heidegebied en houden deze door hun gegraas in stand. De dieren staan 's avonds in een potstal waar de mest wordt opgevangen en weer gebruikt om de akkers te bemesten voor de gewaskweek. Helaas zie je deze schapen steeds minder. Dat komt mede door de komst van de kunstmest. Deze schapen vind je vooral op zandgrond en heide, in Drente, Overijssel, en Brabant. Voorbeelden van deze rassen zijn: Schoonebeeker Drents Heideschaap Veluws Heideschaap Kempense Heideschaap
Texelaar 2. Weide schapen Deze soort is in de middeleeuwen ontstaan doordat de herders boeren werden en de schapen gingen fokken op vlees en melkproductie. De mest was minder belangrijk. Je vindt deze rassen dan ook in gebieden met een voedselrijke bodem zoals langs de rivieren en kust. Voorbeelden van deze rassen zijn:
Pagina 5
Schapen
Texellaar Zwartbles Fries Melkschaap Mergellandschaap
Voorgelezen tekst kn.nu/ww7f0578e (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Opdracht 2 Neem 1 ras van de Heideschapen en 1 ras van de Weideschapen. Maak per ras op 1 A4-tje een overzichtelijk verslag en neem hier in op: Uiterlijke kenmerken Specifieke kenmerken voor het ras Foto Geschiedenis Producten (kaas, melk, vlees, wol) Prijs (wat kost een schaap)
Pagina 6
Schapen
Wol
Schapen en wol zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wol bestaat uit vezels en heeft schubben. Die schubben zorgen er voor dat het makkelijk in elkaar klit. En klitten wil een schapenvacht wel! Schapen hebben kroeshaar, dat wil zeggen, ongeveer 8 krullen in 1 cm haar. Al die krullen in haar met grove schubben, zorgt er voor dat de vacht van een schaap heel goed isoleert. Het houdt de kou buiten en de lichaamstemperatuur vast. Door de talgklieren is de wol ook vettig waardoor het de regen ook voor een groot deel van zich laat afglijden. Nadat het schaap geschoren is wordt zijn jasje naar de wolfabriek gestuurd. Mensen denken wel eens dat een schaap na het scheren kaal is, maar dat is niet zo.Er staat (meestal) nog zo'n 2 cm vacht op de huid. De wol is natuurlijk nog vies en het eerste wat men in de fabriek dan ook doet, is de wol wassen.Wol kan niet tegen grote verschillen in temperatuur, dan krimpt het of gaat het vervilten. Daarom moet je de temperatuur van het water langzaam laten oplopen en weer laten afkoelen. Nadat de wol gewassen is de wol klaar voor de volgende fase, het kaarden. Hier worden de wolvezels ontward. Dat doet men met een grove soort borstel. Als de wol ontward is, kan hij gesponnen worden. In Nederland is de wolproductie niet zo groot, maar in landen als Australie, Nieuw Zeeland en China is het een hele grote industrie. Australie is verantwoordelijk voor 75% van de wolproductie van de hele wereld!
Voorgelezen tekst kn.nu/wwb803011 (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Schapen scheren kn.nu/ww5467ff0 (youtube.com)
Opdracht 3 Een kilo witte wol levert € 0.60 op. Een boer krijgt gemiddeld € 5,- per schapenvacht. Hoeveel kg wol komt er gemiddeld per schaap af? Als een boer 150 schapen heeft, hoeveel kg wol levert dit dan op? Hoeveel geld verdient de boer hier mee? Een boerenknecht scheert een schaap in 5 minuten. Hij verdient €10,- per uur. Hoe lang doet hij er over om alle 150 schapen te scheren?
Pagina 7
Schapen
Hij werkt 8 uren per dag. Hoeveel dagen is hij hier mee bezig? Hoeveel verdient hij met het scheren van de schapen? Hoeveel euro houd de boer uiteindelijk over aan de wol? Australie heeft 75% van de wolproductie in de wereld. Het land heeft een enorme veestapel schapen! Maar liefst 150 miljoen!! (150.000.000) Een schaap wordt 1x per jaar geschoren. Hoeveel kg wol produceert Australie per jaar? Hoeveel euro levert dit op? Als Australie 75% produceert, hoeveel kg wordt er dan totaal over de wereld geproduceerd? Engeland produceert 4 % van de wereldwijde wolopbrengst. Hoeveel schapen hebben ze daar voor nodig?
Pagina 8
Schapen
Melk, kaas & vlees
De producten van het schaap zijn, buiten de wol, het vlees en de melk. In Nederland is het vooral het lamsvlees wat bekend is. Vooral het Texels lamsvlees wordt erg gewaardeerd. Als je naar een Texelaar schaap kijkt zie je ook dat het een robuust, gespiert dier is. Dit schaap wordt echt om het vlees gefokt. In ons land vindt orgaanvlees niet zo'n grote afzetmarkt, maar in landen zoals Frankrijk en Schotland is dit een veel gebruikelijker product. In Schotland heb je een traditioneel gerecht dat Haggis heet en bestaat uit gevulde schapenmaag met gemalen orgaanvlees (hart, nieren, longen e.d.) ui, en verse kruiden. De eerste condooms werden ook gemaakt van schapendarm, maar deze condooms waren niet elastisch en werden met een touwtje vastgemaakt en konden hergebruikt worden. Deze condooms waren behoorlijk duur en het was in de 18e eeuw dus echte luxe!! Tegenwoordig is het gemaakt van het sap van de rubberboom, latex... Een schaap heeft 2 spenen aan de uier. Dit is ook de rede dat een schaap slechts 2 lammeren kan zogen. Als er toch een drieling geboren wordt, dan plaatsen ze vaak 1 lam bij een andere ooi die er maar 1 heeft. Om dit te laten slagen halen ze het wissellam door het vruchtwater van de pleegmoeder, zodat haar geur er aan zit en ze het lam eerder accepteerd. Dit gebeurt niet altijd zonder slag of stoot en het komt dus ook regelmatig voor dat de boer de ooi met haar kop vast zet zodat het lammetje kan drinken. Na een paar dagen accepteert de ooi het lam meestal wel.
Pagina 9
Schapen
Schapenkaas Omdat een schaap zijn jongen zoogt. is het een zoogdier. Dat houd meteen in dat een schaap dus melk geeft. Vroeger was schapenmelk de belangrijkste basis voor heel veel melkproducten zoals: boter, koffiemelk, kaas, drinkmelk, enz. Tegenwoordig is het de koemelk die hiervoor gebruikt wordt. Schapenmelk wordt eigenlijk alleen nog gebruikt om schapenkaas van te maken. Mensen met koemelk allergie kunnen wel tegen schapenmelk producten.
Voorgelezen tekst kn.nu/ww60494d7 (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Opdracht 4
Pagina 10
Schapen
Kaas Zoek 3 soorten bekende schapenkaas op. Zoek een recept met 1 van deze soorten kaas. Vlees Shoarma is een heel bekand gerecht van schapenvlees. Uit welk land komt dit? Zoek nog een gerecht met lamsvlees Vertel uit welk land het komt. Welk deel van het lam er voor gebruikt wordt.
Opdracht 4 VAP Omdat je VAP hebt gekozen mag jij je extra gaan verdiepen in deze stof. Je maakt de opdrachten uit onderstaand bestand en doet deze in je portfolio onder het tabblad VAP zodat je praktijkdocent deze kan beoordelen. Voor klas 3:
1. Vlees kn.nu/ww4c113b4 (doc, maken.wikiwijs.nl)
Pagina 11
Schapen
Bekappen Een schaap is een evenhoevig zoogdier en heeft dus hoeven. In zijn geval, 2. (even getal) Hoeven hebben verzorging nodig, anders wordt je schaap kreupel. Om kreupelheid te voorkomen bekapt men een schaap. Bekappen is het bijsnijden van de hoeven met een haringkaakmesje. Alle losse delen worden van de hoef gesneden of geknipt. Gebeurt dit niet, dan kunnen vuil en bacterien zich in de hoef nestellen en ontstekingen veroorzaken.
Voorgelezen tekst kn.nu/wwf0e8f75 (mp3, maken.wikiwijs.nl)
Schapen bekappen kn.nu/ww85736f9 (youtube.com)
Opdracht 5 Je gaat met je praktijkdocent naar een boer om dat schapen te bekappen. Maak een verslag op 1 A4-tje van deze les, wat heb je beleefd, geleerd, ervaren? Als je zelf schapen hebt bekapt, laat iemand hier dan een foto van maken en zet deze in je verslag. Heb je niet zelf bekapt, maak dan een foto van de boer die aan het bekappen is en doe deze bij je verslag. Lettertype: Ariel, Tahoma, Verdana of Calibri Grootte: 12 Verslag in goed Nederlands geschreven (Eisen niveau 2F)
Pagina 12
Schapen
Nederlands Via onderstaande link kom je bij een tekst over schapen als grasmaaier. Lees de tekst en maak de opdrachten die er bij horen. Deze vindt je via de link onder de tekst.
Tekst: Biologische Grasmaaiers kn.nu/ww4d4cd6c (pdf, maken.wikiwijs.nl)
Opdrachten bij tekst: Biologische Grasmaaiers kn.nu/ww91f3c82 (doc, maken.wikiwijs.nl)
Pagina 13
Schapen
Bronnen Filmpje Schaapsherder:
Klokhuis (via YouTube.nl)
Filmpje Schapen scheren:
Edudelta College (via YouTube.nl)
Filmpje Klauwverzorging:
LevendeHave (via YouTube.nl)
Afbeelidingen:
Google
Nederlands:
Nieuwsbegrip
Theoretische info: Wikipedia www.schapenhouden.nl www.texels-schaap.nl www.schapennet.nl www.mijnreceptenboek.nl
Pagina 14
Schapen
Over dit lesmateriaal Colofon Auteurs
Cindy Postma ; ; ;
Laatst gewijzigd
19 February 2015 om 20:01
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau
VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VWO 2; VO; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1; HAVO 4; HAVO 1; VMBO theoretische leerweg, 4; VWO 6; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 5; Praktijkonderwijs; VWO 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; HAVO 2; VMBO gemengde leerweg, 4; VWO 5; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting
0 uur en 50 minuten
Trefwoorden
bekappen, kaas, rassen, schapen, wol
Bronnen Bron
Type
De schaapsherder aan het werk. https://youtu.be/FsBXcyDA6L0
Video
Schapen scheren http://www.youtube.com/v/_dU_1TbaVhY?fs=1&hl=nl_NL
Video
Schapen bekappen http://www.youtube.com/v/XzYkslo0LKg?fs=1&hl=nl_NL
Video
Pagina 15
Schapen
