Vo o r i e d e re e n d i e va n d e Fr i e s e n a t u u r h o u d t
Wandelen in de
Schaopedobbe Kerkuilen broeden
voor de camera
Herfst 2014 INTERVIEWS EN REPORTAGES • OP AVONTUUR IN DE NATUUR • BIJZONDERE WAARNEMINGEN
Mysterieuze oase van rust Open dag Buismans Einekoai Gytsjerk Datum: Zondag 5 oktober 13.00-17.00 uur Locatie: Kooiweg bij Gytsjerk Op een steenworp afstand van Leeuwarden ligt een prachtige eendenkooi ‘de Buismans
en herstellen de rieten vangpijpen. Tijdens de Activiteiten
Einekoai Gytsjerk’. De eendenkooi is vrij groot
open dag worden verschillende werkzaamhe-
en heeft vijf vangpijpen. Een enthousiaste
den gedemonstreerd, zoals het rietvlechten.
- Rondleiding door de eendenkooi
groep vrijwilligers onderhoudt de eendenkooi.
Verder zijn in deze tijd van het jaar, bij vochtig
- Demonstratie eendenkorfvlechten
Zij baggeren de vangpijpen, maaien het gras
weer, veel paddenstoelen te bewonderen.
INHOUD Heide is een cultuurplant die moet worden onderhouden. Vroeger gebeurde dit door ma chinaal plaggen. Tegenwoordig doet een kudde schapen al grazend het belangrijke werk.
Een halfjaar lang kon een paartje kerkuilen live worden gevolgd via de webcam. Zelfs voor uilenkenner Johan de Jong was het getuige zijn van het broedproces een bijzondere ervaring.
Kerkuilen
De grote, stille heide
6
Een schaopedobbe, opvallende hoogteverschillen ontstaan door zandverstuivingen, een mooi geschakeerd heide veld, een rijkdom aan dieren en planten. En vooral rust! Kortom wandelen in een juweeltje.
C O LO FO N
Wandelen in de Schaopedobbe
‘It Fryske Gea’ is een uitgave van It Fryske Gea, provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân. Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag Telefoon 0512-381448 Rabobank NL21RABO 0143332309 E-mail:
[email protected] Website: www.itfryskegea.nl ISSN 1387-0890
Het ganzenprobleem spitst zich in Fryslân toe op twee fronten: de geringe rust voor trekganzen in de winter periode en de schade aan de landbouw. Komende herfst moet de Friese aanpak zijn beslag krijgen.
Redactie Elske van der Kooi, Henk de Vries en Theun Wiersma.
Bureauredactie Dialoog Tekstproducties, Oudehaske.
Medewerkers aan dit nummer Roely Boer, Amber Boomsma, Henk Dilling, Douwe Kootstra, Douwe van der Meulen, Sietske Rintjema, Marrit de Schiffart en Harma Scholten.
Friese Ganzenaanpak
Fotografie Mevrouw S. Been, Grafysk/Gerke. A. Hofstra, Anton Huitema, T. de Jong, Dico de Klein (cover), Elske van der Kooi, Fam. Langenberg, Hans Pietersma, W. Poppe, mevrouw K. Posthumus, Jan Schram, J. Seinstra, P. Tjassing, Teun Veldman, D.J. Venema, Jelle Witvoet en Ane Zijlstra.
Vormgeving Grafysk, Franeker IE IF
T
SMG-Groep Heerenveen
D B Y
Druk 2 01
E 3 C
R
8
En verder in dit nummer 4 GeaNijs 10 Grote ledenexcursie 15 Column Douwe Kootstra / Puzzel 16 Op aventoer yn de Fryske natoer 20 Plagproject Ketlikerheide 21 Financieel overzicht 2013 22 Bijzondere Waarnemingen
11
18
Contributieschema: leden e 19,50 leden voor het leven e 400,-. Het lidmaatschap kan schriftelijk tot één maand voor het begin van een nieuw jaar worden opgezegd. De activiteiten van It Fryske Gea worden mede mogelijk gemaakt door steun van de Nationale Postcode Loterij.
G E ANI J S Voor meer informatie: www.itfryskegea.nl
Scheltingapolder heringericht
Energie! We hebben het allemaal nodig, maar
Het beekdal van de Linde bij het dorp Olde-
het opwekken ervan met windmolens leidt tot
holtpade is verder uitgebreid door het her-
discussies. Regelmatig wordt It Fryske Gea
inrichten van een oude polder. Zo is hier nu
gevraagd haar visie te geven over dit onder-
weer ruimte voor kruidenrijke graslanden.
werp. Als natuurorganisatie hechten wij veel
Via verbeterde waterlopen - zoals beekjes
belang aan een duurzame energievoorziening.
en rivieren - heeft de polder nu een open
In de eerste plaats pleiten we voor energiebe-
verbinding met de Linde. Het 48 hectare
sparing en de doorontwikkeling van duurzame
grote gebied is heringericht door de land-
energiebronnen met een lage impact, zoals
inrichtingscommissie Beekdal Linde. Dit
aardwarmte en zonne-energie. It Fryske Gea is
gebeurde in opdracht van provincie Frys-
dieren en mensen volop gebruikmaken van
in principe voorstander van windenergie. De
lân. Door de maatregelen kunnen planten,
het gebied.
Foto: Dico de Klein
Wynmounen yn Fryslân
molens kunnen echter niet overal worden geplaatst. Bij het zoeken naar geschikte locaties spelen de belangen van natuur, bewoning en landschap een rol. Vierbaanswegen en
Bestuurswijzigingen
bedrijfsterreinen vinden wij wel geschikte
Tijdens de jaarlijkse ledenvergadering werd
organisaties werd de heer Buith benoemd
plekken voor nieuwe windmolens. Het IJssel
afscheid genomen van bestuurder H.G.
tot lid in de Orde van Oranje Nassau. Burge-
meer daarentegen is juist ongeschikt. Ten
Buith. De heren H.J. Dommerholt en M. de
meester drs. E.J. ter Keurs van de gemeente
opzichte van andere locaties zou plaatsing op
Koe werden benoemd tot nieuwe bestuurs-
Tytsjerksteradiel speldde hem de versierse-
de Afsluitdijk dit unieke gebied visueel nog het
leden. Voor de Verenigingsraad werden
len behorend bij de koninklijke onderschei-
minst aantasten. Deze visie is onder andere
mevrouw drs. H.M.G. Uilhoorn en de heer ir.
ding op.
gebaseerd op een enquête onder de leden van
S.A. Kroes herkozen en werden de heren ir.
Voorzitter mr. A. van der Meer reikte de heer
de vereniging.
J.M.H. van Erp, J.P. Hovinga en J. van der Weij
Buith voor zijn inzet voor It Fryske Gea de
benoemd als nieuwe verenigingsraadleden.
‘Sulveren Swanneblom’ uit.
Ons advies aan de beslissers: geef prioriteit aan
Voor zijn bestuurlijke inzet voor diverse
landschap, leefbaarheid en participatie. It Fryske Gea zal alle plannen voor windmolen locaties daarop beoordelen. Wilt u meer lezen over onze visie op windenergie? Ga dan naar www.itfryskegea.nl
eur
de Henk
direct Vries,
LandschappenNL
Jou jo stim oan in projekt fan It Fryske Gea! Yn 'e takomst wol It Fryske Gea har mear ynsette foar de beskerming fan kultuer
oer fjouwer fan dizze bysûndere Fryske
histoaryske eleminten en Frysk erfguod dat
lo kaasjes foar it tillevyzjeprogramma Bynt.
binnen har doelstellings past. Want minsklike
Ien fan dizze objekten sil nei de útstjoering
aktiviteiten út it ferline binne faak ferrikend
ekstra stipe krije fan It Fryske Gea. Jo as sjog-
west foar natoer en lânskip en hat bysûndere
ger kinne bepale hokker objekt yn oanmer-
Landschapsbeheer Nederland en
plakken opsmiten. Foar dit doel is in spesjale
king komt foar dy ekstra stipe! Stim dus yn de
De12Landschappen zijn samengevoegd tot
kommisje yn it libben roppen dy’t de kom-
wike fan 15 o/m 18 septimber op it objekt dêr’t
LandschappenNL. Hiertoe behoren ook
mende tiid de feriening advisearret op hokker
jo fan tinke dat it ekstra stipe nedich hat fia:
onder andere de aangesloten partners als It
wize dit it bêste dien wurde kin.
www.facebook.com/OmropBynt
Fryske Gea en Landschapsbeheer
Om dit ekstra oandacht te jaan, hat program-
Bynt, Omrop Fryslân tillevyzje: moandei 15
Friesland. Krachtenbundeling betekent
mamakker Douwe Talma fan Omrop Frys-
o/m 18 septimber 2014. Alle dagen om 17.30
effectiever en efficienter inzetten voor
lân in rige fan fjouwer reportaazjes makke
oere en dêrnei alle oeren.
landschap, natuur, erfgoed en burgers.
Waddengoudkeurmerk voor Kweldercentrum heeft het Waddengoud streekkeurmerk gekregen. Het informatiepunt informeert het publiek over de natuur en de historie van de kwelders. Ook is het startpunt van belevingstochten in het buitendijksgebied. “De bekroning met Wad-
Foto: Elske van der Kooi
Het Kweldercentrum Noarderleech bij Hallum
S C HE NKI N GE N It Fryske Gea ontvangt regelmatig steun in de vorm van schenkingen, legaten en erfenissen. Graag bedanken wij u voor deze extra steun. Wilt u een gift overmaken? Gebruik dan bankrekeningnummer NL 17 RABO 03090 80355
dengoud is een signaal dat het Kweldercentrum erg goed bezig is om de natuur, cultuur en historie van het rijke kwelderlandschap achter onze Friese dijken voor het voetlicht te brengen”, aldus gedeputeerde Tineke Schokker.
werker
Mede
t aan he
woord
“Vanaf september bezorgen It Fryske Gea, het Natuurmuseum en Arriva de basisschoolkinderen in Leeuwarden een onvergetelijke dag. Het doel: verwondering en respect meegeven over alles wat leeft, groeit en bloeit in de natuur en kennis laten maken met het openbaar vervoer
Sébastiaan Laarman beheerder bezoekerscentra
in de regio. Een bijzondere samenwerking waarin we enorm veel zin hebben.”
Een jubileum, plechtigheid of feest? En als cadeau Dan is de speciale DonatieBox ideaal. Deze stevige, ruim één meter hoge kartonnen box wordt u op verzoek gratis
doneren aan It Fryske Gea.
Twitter Zodenhuis Firdgum
Met uw gift levert u een
De plaggen voor het @zodenhuis
bijdrage aan behoud en
worden wederom gestoken bij
bescherming van de natuur in Fryslân. Bestellen kan telefonisch: 0512 - 381448
Mw. M. den Ouden uit Bakkeveen Eenmalige gift € 40,-
Echtpaar S.L. de Groot en Y. de Groot-Mendel Nalatenschap € 159.310,-
vraagt u een bijdrage voor It Fryske Gea?
giften kunt u na afloop
Uilenbroek Partners uit Joure Extra donatie € 70,-
W. Feenstra uit Drachten Extra gift € 40,-
DonatieBox
toegezonden. De ontvangen
Fam. Hes uit Gorredijk 50 jaar huwelijk € 518,-
Wist u dat u voor een periodieke schenking niet meer naar de notaris hoeft? Dat uw gift onder bepaalde voorwaarden fiscaal aftrekbaar is? It Fryske Gea geeft graag advies en verzorgt uw akte. Neem contact op met onze adviseur: 0512- 381 448
@itfryskegea op de #kwelder in Noard-Fryslân Bûtendyks
ANBI-status It Fryske Gea Voor de Belastingdienst zijn giften aan een goed doel aftrekbaar
Informatiepaneel onthuld bij het Noarderleech Op de bunker in het Noarderleech is een informatiepaneel onthuld over de bijzondere rol die het gebied tijdens de Tweede Wereldoorlog als oefenterrein van het vliegveld Leeuwarden heeft gespeeld. Directeur Henk de Vries: “We zijn dankbaar dat deze historie een plek heeft gekregen. Bezoekers kunnen niet alleen genieten van de onmetelijke weidsheid en de vele vogels, maar ook de unieke geschiedenis leren kennen. Zo verbinden we natuur en historie.” Het paneel is gerealiseerd in samenwerking met de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation, het Fries Verzetsmuseum, de gemeente Ferwerderadiel en It Fryske Gea.
wanneer u meer dan één procent (1%) van uw inkomen schenkt. www.itfryskegea.nl
5
Broeden voor de camera
Tekst: Marrit de Schiffart Foto: Teun Veldman
6
Johan de Jong, dé uilenkenner van Nederland, heeft een nieuw project: een webcam voor kerkuilen. Het afgelopen halfjaar observeerde hij met twee camera’s een broedpaar. Bijzonder, ook voor de kenner zelf. “Ik ha it briedproses noch nea earder waarnommen. No koe ik einlings it gedrach yn ’e nêstkast yn de briedperioade besjen.” Dat gold trouwens niet alleen voor hem, maar voor iedereen. De beelden van de webcam waren namelijk live te volgen op de website van It Fryske Gea.
Het in de gaten houden van kerkuilen met een
landelijke broedpopulatie toe van ongeveer
draaide hij de beelden dan weer volgens de
camera is niet nieuw voor Johan de Jong.
honderd broedparen eind jaren zeventig tot de
reguliere snelheid af. Nu alle zeven uiltjes zijn
Sterker nog, de voormalig biologieleraar filmt al
huidige stand van drieduizend broedparen.
uitgevlogen, is er van bedrijvigheid in de nest-
kerkuilen sinds de opkomst van de videocame-
kast geen sprake meer. Alhoewel, het kan
ra in de jaren tachtig. Nieuw is wel dat de came-
I n ‘ k lo k k e n d ’ l û d
zomaar zo zijn dat het paar aan een tweede
ra’s nu ín de nestkast hangen en de beelden live
Eén van die paartjes zat afgelopen zomer dus te
broedsel begint. Zit u dan ook aan de buis
te volgen zijn op internet. In combinatie met
broeden in een nestkast op de zolder van De
gekluisterd?
zijn blog levert dat unieke documentatie op.
Houtpylk, het bedrijfsgebouw van It Fryske Gea
Reden voor een interview na zijn vakantie.
in Earnewâld. De dieren werden omringd door
Geavanceerde apparatuur
“Eins kaam dy fakânsje mar min út. It earste aai
twee camera’s, maar hadden dat niet in de
Al sinds 1979 werken Johan de Jong en
fan ús briedpear waard lein op 15 maart, útsûn-
gaten. “Omdat goudûlen nochal skou binne,
Jan Koopmans samen om het leefgedrag
derlik betiid! Dêrtroch wie ik krekt fuort yn de
wie ik earder altyd bang dat wy de bisten ferjeie
van kerkuilen in beeld te krijgen. Techni
perioade wêryn’t it ringjen fan de jonge ûlen
soenen by observaasje yn de briedperioade,
sche man Jan Koopmans begon destijds
begûn.” Het is duidelijk, hier spreekt een man
mar dat foel ta.” Met de gegevens die uit de
met een fototoestel dat automatisch afging
met passie. Niet alles wijkt voor de uilen, maar
observatie voortkomen, vergaart de onderzoe-
als er beweging werd gesignaleerd. Het
wel veel. Johan de Jong doet dan ook al heel
ker weer meer kennis. Nieuw voor hem was bij-
toestel stond op een dood kippenkuiken
lang onderzoek naar deze diersoort. “Ik begûn
voorbeeld dat het vrouwtje de eieren volgens
gericht. De grote vraag was wie die prooi
myn stúdzje biology oan de Rijks Universiteit
een vast systeem omdraait: zeven keer per uur.
zou pakken, een kat of een uil. Het bleek
yn Grins yn ’76. Undertusken bleau ik lesjaan
Ook bijzonder vond hij de communicatie tus-
een uil te zijn. Inmiddels maakt hij geen
op de skoalle dêr’t ik wurke. It wie dan ek saak
sen moeder en kuiken een paar uren voordat
foto’s meer, maar films. Voor het web
dat ik foar myn ûndersyk in ûnderwerp hie dat
het ei uitkomt. “It jong joech piipjende lûden. It
camproject installeerde hij twee moderne
net oerdei aktyf wie. Sa kaam ik út by goud
froutsje reagearre troch in ‘klokkend’ lûd hearre
camera’s in de nestkast, de ene gericht
ûlen.” In de jaren die daarop volgden beet de
te litten.” Daarnaast ontdekte hij dat het gedrag
Ureterper zich compleet vast in dat onderwerp.
van het vrouwtje onmiddellijk verandert als het
Alles ten behoeve van de bescherming van
eerste ei uit komt. Ze wordt meteen actief en
mei ynfraread ljocht en stille apparatuer.
kerkuilen, want de populatie zag er in die jaren
zorgzaam en geeft het jong precies op tijd eten.
Ien fan de kamera’s kin ek noch draaie,
Kerkuilenwerkgroep Nederland op en dankzij
Z eve n j o n g e n
Tachtig meter van de nestkast, in de kan
de inspanningen van vele vrijwilligers nam de
Het webcam-paar kreeg bij het eerste broedsel
tine van De Houtpylk, staat de verdere
zeven jongen die ook allemaal uitvlogen, uit-
apparatuur. Jan Koopmans houdt alles in
op het nest, de andere op het aanvlieggat. “De ûlen merke der neat fan. Ik wurkje
mar dat bart hiel stadich en sûnder lûd.”
niet florissant uit. Hij zette de stichting
zonderlijk veel. “Hiel bysûnder, meastal fleane
de gaten met een computer, een opname-
Blog bij de beelden 15/4/2014
der mar trije út.” Dat dit paar zo goed presteer-
apparaat, een paar monitoren en een
Om 17.40 uur is na 31 dagen het eerste
de had volgens de onderzoeker vooral te maken
apparaat dat voor de beeldoverschakeling
ei uitgekomen! Op het filmpje van Jan
met de voortreffelijke muizenstand en het hel-
van de ene naar de andere camera zorgt.
Koopmans is heel mooi te zien hoe het
dere en windstille weer. Daardoor kon het man-
“It wurke gelokkich allegearre feilleas. It
jong geboren wordt. Na het aanpikken
netje ’s nachts genoeg zien en horen, veel mui-
ienige dat dit projekt bedjerre koe wie in
van het ei helpt het vrouwtje een handje
zen vangen en het vrouwtje goed te eten geven.
technyske steuring of ûlen dy’t net brieden.
door stukjes eischaal te verwijderen en
Dat laatste is nodig voor de ei-ontwikkeling: de
Beide wie net oan ‘e oarder. Wy binne dus
de taaie eivliezen door te bijten en opzij
hoeveelheid voer bepaalt het aantal eieren.
te leggen. De resten van de eischaal
hiel tefreden!” Jan Koopmans monteerde van de meest
worden buiten het nest gelegd. Meestal
Johan de Jong volgde via de webcam het vogel-
bijzondere beelden korte filmpjes. Ze zijn
worden die platgetrapt of zelfs opgege
gezin op de voet, al zat hij niet uren aan de buis
samen met de blog van Johan de Jong te
ten. Het jong weegt ongeveer 14 gram en
gekluisterd. “Ik seach alle dagen sa no en dan
bekijken op: www.itfryskegea.nl/Actueel/
is slechts 50 mm lang.
efkes. Ik liet de filmkes ek faak fersneld
webcambeelden-kerkuilen/
ôfdraaie.” Bij bedrijvigheid in de nestkast
7
De grote, stille heide Tekst: Roely Boer, foto’s: Dico de Klein
“Op de grote, stille heide dwaalt de herder eenzaam rond. Met zijn witgewolde kudde. Trouw bewaakt door zijn hond!” De meeste ouderen en -misschien een enkele jongerezullen de eerste regels van dit oude liedje kennen. Maar van de grote, stille heide is in Nederland weinig meer over. En wat er nog is, vraagt consistent beheer. It Fryske Gea is één van de beheerders die waakt over wat er nog over is van dit prachtige cultuurlandschap.
Aan het einde van de negentiende eeuw
van natuur beschermers voor behoud van de
bestond Nederland voor twintig procent uit
heide. Niet alleen van SBB dat in 1928 officieel
woeste grond. Eind twintigste eeuw was dit
dat
gereduceerd tot minder dan één procent. Grote
monumenten. It Fryske Gea heeft zich na de
en kleine heidegebieden vielen ten prooi aan
oprichting in 1930 eveneens sterk gemaakt voor
de ontginningsdrang woeste grond te ontwikkelen tot landbouwgrond. Bovendien werd in 1899 Staatsbosbeheer (SBB) opgericht met als doel heide om te zetten in bos. Vanwege de ontbossing en de grote vraag naar hout was het stimuleren van de houtproductie nodig. Econo mische belangen prevaleerden. Maar in diezelfde tijd groeide de belangstelling
8
predicaat
Muizenoor
kreeg,
ook
van
Natuur
met heideplaggen strooiden de boeren uit als
Van grasland naar heideveld
bemesting over de akkers rond het dorp. De
Naast het bedrijfsgebouw en informatie
grond hoogde daardoor niet alleen op, maar de
centrum It Beekpronkje aan de Schoter
zogenoemde es veranderde ook in vruchtbare
landseweg 24a in Katlijk is een paar jaar
landbouwgrond. Ane Zijlstra: “Wij bouwe dit
geleden een stuk grasland herschapen in
kringloopsysteem útsoarte in bytsje nei." In
een natuurterrein dat constant verandert.
Bakkeveen heeft It Fryske Gea zelf een kudde
Onder andere de schapen zorgen door
schapen. Voor de andere gebieden wordt
begrazing voor een mooi mozaïekachtig
gebruik gemaakt van gescheperde kuddes.
landschap. Gekozen is voor een beekdal
Tweemaal per jaar, in het voor- en najaar, graast
landschap met water, oevers, natte zand
een kudde van zo’n driehonderd schapen onder
grond met leem dat geleidelijk overloopt
de hoede van een herder in het gebied.
naar de drogere zandgrond en de hogere flanken. Ane Zijlstra wijst op de heide die
Wolverlei
Heidegemeenschap
op de schrale grond langzaam maar zeker
Vroeger plagde It Fryske Gea voor natuuront-
terrein wint, op de graafwespen, de konij
wikkelingsprojecten hele stukken heide machi-
nenholen waar andere dieren weer van
behoud van de heide. Voor de struikheide op de
naal. De verrijkte bovenlaag werd tot de onder-
profiteren, maar ook op de aanwezigheid
droge schrale terreinen, de dopheide die vooral
liggende zandgrond weggehaald, maar de zoge-
van planten als havikskruid, biggenkruid,
houdt van natte zandgronden met wat leem,
noemde zaadbank erboven bleef gespaard. Een
muizenoor en zelfs de zeldzame arnica.
maar ook voor de kraaiheide en de sporadisch
nadeel van machinaal plaggen is dat alles wat
Hij vertelt dat het zandblauwtje eveneens
voorkomende lavendelheide.
in jaren was opgebouwd verdween. Dus ook de
profiteert van de zeer schrale grond. Op de
voor veel insecten en vlinders belangrijke
zandgrond met leem is de vegetatie duide
Cultuurplant
strooisellaag. Met andere woorden de micro-
lijk anders. Er groeien pionierssoorten als
“Heide is in kultuerplant dy’t ûnderhâlden
organismen werden wreed verstoord. “Bop
haarmossen en zelfs hele plakken zonne
wurde moat. Ast neat dochst, bliuwt der gjin
pedat kaam de heide werom as saneamde ‘VVV-
dauw, tormentil en op sommige plaatsen
heide oer en geane gerseftigen lykas it bekende
heide’. Prachtich sa’n pearse flakte, mar net ide-
de bijna uitgestorven moeraswolfsklauw.
bjint en hynstemoannen oerhearskjen”, zegt
aal foar bygelyks flinters.” It Fryske Gea gaat
Het zien van de kleine plevier met jongen
Ane Zijlstra, districtshoofd Súd van It Fryske
voor een heidegemeenschap waar alle planten
is een extra cadeautje.
Gea. In het zuiden van de provincie kent de
en dieren die er thuishoren kunnen leven, zoals
Friese natuurorganisatie een aantal prachtige
adders, ringslangen en de levendbarende hage-
heidegebieden, in het Mandefjild, het Ketliker
dis. Maar ook de op de Rode Lijst staande klok-
contractperiode van zes jaar. De kosten worden
Skar, de Delleboersterheide, Kapellepôle en de
jesgentiaan in combinatie met de knoopmie-
gedeeld. De provincie betaalt de helft van de
Schaopedobbe. Het beheer is wel veranderd.
ren. “Wy hawwe dêrom leaver in heidegebiet
huur van de kudde met herder. Deze ‘levende
Vroeger werden systematisch percelen vergras-
dat bestiet út in mozayk fan heide, bremerhei-
machine’ graast niet alleen de grassen en jonge
te heide afgebrand waarna nieuwe heide ont-
de, stikelbrem en lytse strúkjes. Plagje dogge wy
houtopslag af, maar zorgt ook voor verspreiding
sproot. Behalve dat een vergunning moeilijk
allinne noch lytsskalich sadat de siedboarnen
van de zaden. “Sa wurdt it mikroreliëf net of
verkrijgbaar is, gaat er bij afbranden ook heel
behâlden bliuwe.”
amper oantaaste.”
wat verloren aan flora en fauna als kevers, mie-
Voor het opschonen met zaag en knipschaar
ren, insecten, levendbarende hagedissen en
‘ L eve n d e m a c h i n e ’
van de dikkere houtopslag zorgen groepen vrij-
slangen. “Tsjintwurdich hâlde wy de heide yn
It Fryske Gea, Staatsbosbeheer en Natuur
willigers, jong en oud. Afgelopen winter hebben
stân mei lytsskalich plag jen en weidzjende
monumenten begrazen hun gebieden op ver-
medewerkers van een bedrijf die graag iets wil-
skiep.”
zoek van de provincie Fryslân in overleg met
den doen voor de natuur een hele zaterdag
Landschapsbeheer Friesland met gescheperde
gewerkt. “En rekkenje mar dat in hiele dei seag-
Tot het einde van de negentiende eeuw had elk
schaapskuddes. Dit naar aanleiding van een
jen swier is asto wend bist oan in kantoarbaan.
dorp in de heidegebieden zijn schaapskudde.
onderzoek
Mar elkenien wie entûsjast. In ideale sessy foar
’s Morgens vertrok de herder met de schapen
natuurbeheerders een jaar tekort achtten voor
van alle boeren naar de heide om ’s avonds
een duidelijk effect is gekozen voor een
voor
heidebehoud.
Omdat
de
de teambuilding.”
terug te keren naar de eigen stal gevuld met heideplaggen. De mest uit de potstal vermengd
9
Gaasterland staat bekend om haar gevarieerde natuur, om het heuvelachtige landschap met de bossen, de uitgestrekte IJsselmeerkust, de
De middenpagina’s kunt u uit het magazine halen en vouwen tot een folder!
prachtige Friese meren en de weidevogelrijke graslanden. Tijdens de grote ledenexcursie gaan we dit unieke stukje Fryslân optimaal verkennen. We hebben een speciaal keuzeprogramma voor u samengesteld waaruit u twee activiteiten kunt kiezen. De oude schoolbus ‘De Gaasterlandexpress’ maakt een ronde door Gaasterland en rijdt langs verschillende weidevogelgebieden. Op de praam ‘De Simmermoarn’ kunt u genieten van de smûke vaarten en het uitgestrekte open water van de Fluezen. De fietsexcursie voert langs een speciaal uitgestippelde route door de bossen en langs de IJsselmeerkust. Alle activiteiten vinden plaats onder begeleiding
Grote Ledenexcursie 2014 Zaterdag 27 september
van een deskundige gids. Natuurlijk wordt ook de inwendige mens niet vergeten, want zo’n buitendag maakt hongerig.
Programma: 9.15 uur
Ontvangst in de Teatertún in Rijs
9.30 uur Welkom en korte uitleg over de natuur in Gaasterland 10.00 uur
Ochtendactiviteit
12.00 uur
Lunch
13.00 uur
Middagactiviteit
15.00 uur
Afsluiting van de dag
Aanmelden De grote ledenexcursie is bedoeld voor leden, maar ook introducés zijn van harte welkom. De bijdrage in de kosten bedraagt € 25,- per persoon, inclusief eten en drinken.
Speciaal voor leden! Een dag genieten van de Gaasterlandse natuur. Ontdek al varend met de praam, rijdend in een oude schoolbus of fietsend de gevarieerde natuur.
Ontdek Gaasterland met It Fryske Gea! Antwoordformulier Grote Ledenexcursie op zaterdag 27 september 2014 Naam:
..........................................................................................................................................
Adres:
....................................................................................................................................................................................................................
Postcode:
........................................................................
Woonplaats. .......................................................................................................
Telefoon:
........................................................................
E-mail . ....................................................................................................................
Ik kom: ❏ alleen
❏ met 2 personen
................
Fietsexcursie
Het maximum aantal deelnemers is 100.
................
Excursie met praam
................
Excursie met schoolbus
G e b r u i k Fr i e s e t a a l
❏ met ……… personen
Mijn/onze keuze is (met een cijfer uw voorkeur aangeven:1 is eerste keuze, 2 is tweede keuze etc.)
Aanmelden kan uiterlijk tot 22 september.
Ga mee de natuur ontdekken!
M/V Leeftijd.......................... jaar
Let op! Vanwege organisatorische redenen huren wij voor alle deelnemers aan de fietsexcursie een huurfiets. Fietst u liever op een e-bike? Dan verzorgen wij dat graag, maar rekenen wel een kleine meerprijs van € 5,-. ❏ Ik maak graag gebruik van een e-bike (meerprijs € 5,- per persoon). Aantal: ………………
Het is gebruikelijk dat tijdens de activiteiten van It Fryske Gea iedereen zijn of haar eigen taal spreekt. U dient er daarom rekening mee te houden dat ook de Friese taal wordt
Bijzonderheden/opmerkingen:
gebruikt. 10
Uiterlijk 22 september in een envelop sturen naar: It Fryske Gea, Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag of mailen naar
[email protected]
I n fo r m a t i e Natuurgebied de Schaopedobbe bij Elsloo is een pareltje dat vaak over het hoofd wordt gezien. De rust die er heerst, maakt het heide- en bosgebied aantrekkelijk. Typerend zijn de opvallende hoogteverschillen, ontstaan door zandverstuivingen. Terwijl in de omgeving vroeger veel terrein is ontgonnen, bleef dit landschappelijke juweeltje bewaard. Recent zijn zelfs weer enkele landbouwgronden toegevoegd aan de Schaopedobbe.
Wa n d e l ro u t e Het natuurgebied omvat zo’n honderd hectare en heeft voor een wandeling drie verschillende startpunten. Tijdens het broedseizoen (15 maart tot 1 juli) is een deel van de route afgesloten. Een rondje lopen kan in die periode alleen door uit te wijken naar (zand)wegen buiten het natuurgebied. Dan is het wel handig om de kaart vooraf goed te bekijken. Binnen het natuurgebied zijn de wandelpaden gemarkeerd met rode paaltjes. De lengte van de gemarkeerde route is 5 kilometer. In het broedseizoen 3 kilometer. Het zandpad van de ingang aan de Kloosterweg tot het beginpunt van de route is 0,5 kilometer.
B e re i k b a a r h e i d e n p a r k e re n De ingang aan de zuidkant wordt beschouwd als de hoofd entree. Een handig herkenningspunt is het oorlogsmonument aan de Kloosterweg. Automobilisten kunnen vanaf dat punt via een zandweg door het bos de parkeerplaats aan de rand van de Schaopedobbe bereiken. Aan de noord-
Wandelen in de Schaopedobbe
kant van het dorp Elsloo is parkeren mogelijk bij de ingang van de Peperstraat. Vanaf daar loopt een zandpad langs weilanden en maïsvelden zo naar de Schaopedobbe. Aan de noordkant van het gebied is een ingang voor wandelaars of fietsers, bereikbaar via een zandpad en betonnen fietspad tussen de Peperstraat en de Haerdijk.
Verborgen It Fryske Gea Postbus 3 9244 ZN Beetsterzwaag Tel. (0512) 38 14 48 E-mail info @ itfryskegea.nl Website www.itfryskegea.nl
juweeltje in Zuidoost Fryslân
W I J W E N S E N U E E N P L E Z I E R I G E TO C H T
Geelgors
Schaopedobbe
Bij tijd en wijle grazen er nog wel schapen in het gebied, vertelt gastheer Ane Zijlstra, die als districtshoofd Súd bij It Fryske Gea
De naam Schaopedobbe geeft de herkomst van de naam al weer: poel voor drinken en wassen van vee, van schapen. Door de opvallend hoge ligging is de dobbe volledig aan het oog onttrokken. Het water komt pas halverwege de wandeling in zicht, na een kleine klim op een opgestoven ‘fort’ dat middenin de heide ligt. Tot in de jaren twintig van de vorige eeuw zijn heel wat schapen voor hun jaarlijkse scheerbeurt in het water gewassen. Ook voor de inwoners van de omliggende dorpen was de dobbe een mooie zwemplek. Die tijd is voorbij. Het heideven is nu alleen nog een ideale drinkplaats voor veel dieren. Te k s t : A m b e r B o o m s m a Fo t o ’s : D i co d e K le i n e n H a n s P i e t e r s m a
ook de Schaopedobbe onder zijn beheer heeft. Gehuurde kuddes dragen een deel van het jaar hun steentje bij aan het op peil houden van de landschappelijke kwaliteiten, maar ze poedelen niet meer in de dobbe. Gelukkig is het ook zonder schapen volop genieten in de Schaopedobbe, want het gebied is vermaard om haar rijkdom aan dieren en planten en landschappelijk gezien een paradijsje. A n d e re w e re l d We starten de wandeling bij de hoofdingang die via een zandweg door het bos met de auto vanaf de Kloosterweg bereikbaar is. Bos is op dit natuurterrein vrij beperkt aanwezig. Toch wekt de Schaopedobbe een bosrijke indruk doordat driekwart van de heidevelden wordt omzoomd door bomen. Bovendien ontstaat een geborgen sfeer die in combinatie met de hoogteverschillen soms bijna buitenlands aandoet. Vooral wie de weidsheid van Fryslân gewend is, waant zich hier in een andere wereld. En dan staan we nog maar op de parkeerplaats die al een prachtig voorproefje geeft van wat er nog gaat komen.
Heikikker
Kraaiheide
Balans bewaken
Gentiaanblauwtje
Terwijl we eerst een stukje door het bos wandelen, vertelt Ane
Als we het pad langs de heide vervolgen, dartelen volop vlinders om
Zijlstra over het belang van beheer. Dat geldt voor elk natuur-
ons heen. Dit natuurgebied kent alleen al twintig soorten dagvlin-
gebied, maar zeker voor de Schaopedobbe, omdat heidevelden
ders, zoals het groentje en de kommavlinder. Ane Zijlstra vertelt dat
onherroepelijk vergrassen en verbossen als de balans niet wordt
het gentiaanblauwtje helaas is verdwenen, ondanks het feit dat we
bewaakt. Schapen spelen daarbij een belangrijke rol, maar ook vrij-
even later op het begroeide zandpad in groten getale klokjesgenti-
willigers, scholen en bedrijven die met regelmaat hun handen uit
aan aantreffen. Deze beschermde soort is een zogenoemde waard-
de mouwen steken in het gebied. It Fryske Gea is blij met die onder-
plant voor het gentiaanblauwtje. De vrouwtjes zetten namelijk hun
steuning, zeker omdat de Schaopedobbe in de afgelopen jaren is
eitjes af tegen de ongeopende bloemen. De cyclus van deze vlin-
uitgebreid met enkele landbouwgronden. Even verlaten we het
dersoort is echter complex en heeft meer nodig. Zo zijn de rupsen
pad om een kijkje te nemen op een voormalig maïsveld dat na de
als ze zich eenmaal op de grond hebben laten vallen afhankelijk
pioniersfase inmiddels het tweede successiestadium heeft bereikt,
van de knoopmier. Na adoptie kunnen ze zich in het mierennest
de ruigte. Grassen, kruiden en mossen vinden hun weg, maar het
verder ontwikkelen. Al moeten de rupsen zodra ze uit hun cocon
kan nog wel tien jaar duren voordat zich hier weer heide vestigt.
komen snel wegwezen, omdat de mieren vlinders als indringers zien en zullen aanvallen.
I n d e h o o f d ro l We steken nog een klein stukje bos door, waar in de halfschaduw
M o z a ï e k va n h e i d e s o o r t e n
plantensoorten als dalkruid en salomonszegel goed gedijen. Een
Het vermoeden bestaat dat het gentiaanblauwtje door inteelt niet
indicator van oude bosgrond. Reeën, dassen en konijnen kunnen
meer voorkomt op deze heide. Dit toont maar weer eens aan hoe
beschutting vinden in de volop aanwezige varens en struiken. We
belangrijk ecologische verbindingen tussen natuurgebieden zijn.
zien vooral karakteristieke soorten als lijsterbes en gewone vuil-
In de natuur draait alles om een gezond evenwicht en dan is uitwis-
boom, terwijl aan de bosranden veel meidoorn en sleedoorn staan.
seling noodzakelijk. Gelukkig kent dit terrein nog een grote rijkdom
Als voor ons het heideveld zich opent, is duidelijk waarom heide
aan flora en fauna. Dat komt mede doordat onder de op- en uitge-
de hoofdrol speelt in de Schaopedobbe. Het is een plaatje. Bijna
stoven zandgronden van de Schaopedobbe ook stroken leemgrond
letterlijk, want wat we zien is op veel oude schilderijen afgebeeld:
verborgen zitten. Leem heeft de eigenschap om water te bufferen,
heide in alle kleurschakeringen met een schitterende solitaire grove
waardoor op die plekken weer heel andere soorten groeien en
den, die - hoewel op enige afstand omringt door struiksoorten en
bloeien. Zo kan het dat de heidevelden een bijzonder mozaïek
boomgroepjes - meteen de volle aandacht trekt door zijn grillige en
vormen van drie soorten: struikheide (droge ondergrond), kraai-
tegelijk sierlijke vorm.
heide (overgangszones van droog naar nat) en dopheide (vochtige
Mozaïk van heide
Roodbladige zonnedauw
Roodborsttapuit
Groentje
grond). De lichtgele stroken pijpenstrootje ertussen contrasteren
De natte zone rondom het water is een paradijsje waar bijzondere
prachtig met de warmgroene en grijspaarse tinten van de gecom-
soorten als zonnedauw, snavelzegge, moeraswolfsklauw en water-
bineerde heidesoorten.
aardbei welig tieren. Vlakbij de dobbe ligt de grootste natuurlijke wolverlei-groeiplaats van Fryslân. Deze geel bloeiende arnica is een
Z a n d fo r t e n
veelgebruikt geneeskrachtig kruid en met zo’n driehonderd exem-
Overal in het gebied valt het reliëf op, ontstaan door zandverstui-
plaren zeer ruim vertegenwoordigd in het heideveld.
vingen. De Schaopedobbe kent nog één echte open zandverstuiving, al mag die eigenlijk alleen zo heten als er ruimte is om nog
Z e l f ro n d d w a le n
te verstuiven. Hier en daar zijn ook nog wat kleine stuifduintjes te
Als we verder lopen, zien we nog net een hagedis wegschieten. Het
vinden, waar buntgras, heidespurrie en rendier- en bekermossen
is waarschijnlijk een levendbarend exemplaar, want die behoren
groeien en graafwespen hun gang gaan. De opgestoven delen in het
tot de vaste bewoners van de Schaopedobbe. Net als adders, heikik-
gebied lijken door hun hoog gelegen vlakke plateaus met een steile
kers, de kleine watersalamander en andere reptielen en amfibieën.
rand, midden in de uitgestoven laagten soms wel forten. En op één
Meer opvallend aanwezig zijn de vele vogelsoorten, zoals de boom-
van die forten ligt de schaopewaskersdobbe van weleer verscholen.
pieper, geelgors, roodborsttapuit en fitis. In het bos broeden boven-
De rode wandelpaaltjes leiden ons naar de dobbe. Het pad omhoog
dien soorten als havik, grote bonte specht, bonte vliegenvanger,
kan soms wat glibberig zijn door doorsijpelend water. Ondanks de
soms ook de appelvink en nog veel meer. En dat is nog maar een
hoge ligging blijft het waterpeil in de dobbe door kwel- en regen-
fractie van de rijkdom aan flora en fauna die er valt te ontdekken.
water en het leem in de ondergrond op niveau.
De Schaopedobbe is met recht een juweeltje. Vandaar de belangrijkste tip: dwaal vooral heerlijk op de prachtige paden rond in dit
G e n e e s k ra c h t i g e a r n i c a
unieke natuurgebied, want er gaat niets boven de eigen beleving.
Aan de waterrand worden we verwelkomd door grote keizer libellen. Onder het oppervlak twinkelen zonnebaarsjes in het licht.
Meer lezen over de achtergrond van het gebied? In het boek Banjeren
Waarschijnlijk zijn ze door een particulier uitgezet, want ze horen
wijdt Karst Berkenbosch een hoofdstuk aan de Schaopedobbe.
niet thuis in de dobbe. De aanwezigheid van de zeldzame drijvende waterweegbree bewijst dat het water voedselarm is.
Voormalig maïsveld
Zandverstuiving
Douwe Kootstra
Column
Kamp
projekten, mei in minimum oan draachflak, komme út de starre koker fan de minister fan ekonomise saken H.G.J. Kamp. Fansels, ik hie him even belje kind. Gelokkich hoegde dat net
de Grolskes grif al yn ’e holle. Nei ôfrin bea Henk
want ik begryp fan myn welingelichte Haagse
Kamp oan my nei it stasjon te bringen. Wylst
en Fryske krengen dat ús provinsjehûs op ’t
hy syn Japannerke flot troch it altyd hektise en
heden in macht oan ynfloed hat yn Den Haach.
spannende Enschede manoevrearre, frege er
De doarren fan de ministearjes steane altyd
wat ik fierder by de ein hie. No, ûnder oaren it
wiid iepen foar ús fizyrike deputearren mei
It moat midden jierren njoggentich west ha.
skriuwen fan boeken mei reisferhalen. Daliks
harren net te be-eagjen lanlike netwurken. VVD-
Troch de Fryske studinteferiening fan de Uni-
siet dêr de âld-meiwurker fan de belestingtsjinst
feteraan H.G.J. Kamp sjit as de bliksem ûnder
versiteit Twente wie ik útnoege om in foarum
en de Fiod njonken my. Oft ik der wol om tocht
syn designburo as der wer sa’n indentiteitsrike,
foar te sitten. Wat it ûnderwerp wie, ik soe ’t net
hie de kosten fan dy djoere reizen ôf te lûken?
noardelike delegaasje oan de hoarizon ferskynt.
mear witte. Grif de identiteit fan minderheden
Jawis, dat hienen myn fiskale adviseurs en ik wol
Even sûnder gekheid. Nederlân hat ûnder alle
of sokssawat, dêr binne Friezen altyd goed yn.
troch ús hinne gean litten mar ta in útfiering wie
eardere rjochtse kabinetten de alternative
It wie net samar in foarum dy saterdeitemid-
it noait kommen. Utjeften en ynkomsten soenen
enerzjyslach folslein mist: gjin fizy, gjin belied,
deis. Links fan my siet prof. dr. ds. Anne van der
dan ommers folslein yn ûnbalâns reitsje; hie ’k
gjin budget. Stipe troch in folslein ûnsichtbere
Meiden (aardige man), oan myn rjochterhân de
mar yn it Ingels skriuwe moatten. By it ôffûskjen
PvdA rommelet H.G.J. Kamp no fierder mei in
rektor fan de universiteit (aardige man). Hy hie,
krige ik syn kaartsje. As der wat wie, koe ik H.G.J.
gigantise maatskiplike ûnrêst as gefolch. It jild,
as it my net mist, Fryske woartels. As rjochts-
Kamp, lid van de Tweede Kamer der Staten-
de ekonomy, krijt altyd foarrang. Dy mûnen fan
bûten fungearre it VVD Twadde Keamerlid Henk
Generaal, altyd belje. Aardige man.
155 meter meie der fansels noait komme. Lâns-
Kamp út Borculo (aardige man). De ynliedinkjes
Ik moast even oan dat reiske tinke doe’t koartlyn
kip fernield, mienskippen teskuord, toerisme
en de dêrop folgjende diskusje koe ik knap yn
stoarmenderwize de skalygas-, en, benammen,
fuort. Maart 2015 binne der ferkiezings foar de
’e hân hâlde. De foarumhearen woenen wol om
de wynmûnediskusjes troch Fryslân jagen. Beide
Provinsjale Steaten. It kin miskien noch oars.
Foto: Jelle Witvoet
sizzen jaan en de studinten hienen it wykein en
Kerkuil Na het invullen leest u op de genum merde vakjes een vogelnaam. Stuur de oplossing vóór 20 oktober 2014 naar: It Fryske Gea, Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag of
[email protected] De prijswinnaars krijgen een leuke verrassing toegestuurd. De winnaars van de zomerpuzzel zijn: T. Dijkstra-Zuidema, Surhuisterveen H.Houtsma, Harkema Er waren 327 goede inzendingen Het antwoord was hommelvleermuis.
Bij juist invullen leest u het oplossingswoord in de vakjes 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7
15
Op aventoer yn Geef u nu op! • Aanmelden voor activiteiten in De Alde Feanen via het bezoekerscentrum 0511 - 539 618 • Opgave voor activiteiten in de andere natuur-
Vaarexcursies Alde Feanen • Kosten (tenzij anders vermeld): leden gratis (ook voor gezinsleden), niet-leden betalen € 4,- en kinderen t/m 12 jaar € 2,-
gebieden van It Fryske Gea kan via het hoofd-
Woensdag 8 oktober 19.00 – 21.00 uur Alde Feanen Thema: varen bij volle maan
kantoor 0512 - 381 448
Woensdag 15 oktober 10.00 – 12.00 uur Alde Feanen Thema: herfst
Workshop Eendenkorfvlechten op ambachtelijke wijze
Zaterdag 11 en 18 oktober 10.00 - 12.00 uur Alde Feanen
In de periode oktober tot februari organiseert It Fryske Gea in haar schaapskooi bij Bakkeveen weer een aantal workshops eendenkorfvlechten onder leiding van Jan Falkena. Tijdens de workshop leert u met vlas en riet de basisbeginselen van het vlechten. U maakt op ambachtelijke wijze zelf een eendenkorf die u na afloop meeneemt naar huis. Een leuk aandenken aan deze work-
Vrijdag 5 en 12 september 19.00 - 21.00 uur Alde Feanen Thema: varen bij zonsondergang
Open dag Zondag 5 oktober 13.00 - 17.00 uur Buismans Einekoai Gytsjerk Zie pagina 2 Zondag 12 oktober 11.00 - 16.00 uur
Zaterdag 29 november 10.00 - 12.00 uur Alde Feanen Thema: wintergasten Dinsdag 30 december 10.00 - 12.00 uur Alde Feanen Thema: wintergasten
Rysterbosk Groene markt
shop en een mooi onderkomen voor de
Kosten vaarexcursie leden € 5,-, niet-leden
eenden in uw tuin.
€ 8,- Kinderen t/m 12 jaar € 3,-, niet-leden € 5,-
De workshops vinden plaats van 10.00 16.00 uur en de data worden vastgesteld in overleg met de deelnemers. U kunt zich ook
Nacht van de nacht
als groep aanmelden (4 á 5 personen).
Expositie Jan Mostert In de maand september exposeert
Kosten: leden € 20,- en niet-leden € 25,-
schilder Jan Mostert in het Kweldercen-
(inclusief materiaal, zelf lunch meenemen). Zaterdag 25 oktober 20.00 - 22.00 uur Vaarexcursie Alde Feanen Thema: op pad met de sterrenwacht
trum Noarderleech in Hallum. De schilder exposeert deze maand elke donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag met
Zaterdag 25 oktober 20.00 - 22.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Thema: de donkere natuur
schilderijen van het Noarder leech en de Wadden. Hij laat zich in zijn werken steeds meeslepen door de uitgestrektheid van dit landschap.
Lezing + excursie Zaterdag 4 oktober 10.00 - 14.00 uur
Carpooltocht/auto
Noard-Fryslân Bûtendyks Lezing en excursie
Zondag 23 november 9.00 - 12.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks
Thema: Tweede Wereldoorlog
Rijd met de auto van het Noarderleech naar
Zaterdag 15 november 9.00 - 12.00 uur
De zo geroemde stilte van de kleistreek,
de Bantpolder. Bekijk onder begeleiding de
Noard-Fryslân Bûtendyks
Wadden en de zee is in zijn werk ‘hoor-
wintergasten langs de uitgestrekte zeedijk
Lezing en excursie
baar’.
Thema: trekvogels
www.janmostertlandschappen.nl
en in de zomerpolders. 16
de Fryske natoer Wandelen Woensdag 10 september 14.00 - 16.00 uur Buismans eindekoai Piaam en de vogelkijkhut Zaterdag 13 september 13.00 - 15.00 uur Schaopedobbe Zaterdag 20 september 9.30 - 11.30 uur Warkumerwaard Zondag 21 september 11.00 - 13.30 uur Holwerterwestpolder Thema: op de grens van zomer en herfst Woensdag 24 september 14.00 - 16.00 uur Makkumer Súdwaard Woensdag 8 oktober 14.00 - 16.00 uur Makkumernoardwaard Thema: op zoek naar de visarend en andere trekvogels Zaterdag 11 oktober 10.00 - 12.00 uur Buismans eindekoai Gytsjerk Thema: paddenstoelen Zaterdag 11 oktober 13.00 - 15.00 uur Ketliker Skar Thema: paddenstoelen
Zaterdag 8 november 9.00 - 12.00 uur Lendevallei Thema: vogelexcursie Zondag 9 november 9.30 - 11.30 uur Rysterbosk Thema: Hoe overleeft een bos een elfstedentocht? Na afloop is er chocolade melk verkrijgbaar Woensdag 12 november 14.00 - 16.00 uur Makkumernoardwaard Thema: de natuur houdt winterrust Zaterdag 15 november 9.30 - 11.30 uur Warkumerwaard
Natuurfotografie Alde Feanen Zaterdag 4 oktober 11.00 - 20.30 uur Fotografieworkshop landschapsfotografie op een Fries skûtsje. Onder leiding van fotografen Fonger de Vlas en Robert Wierenga leert u de fijne kneepjes van het vak. Prijs: leden € 85,- en niet-leden € 95,Alde Feanen Zondag 5 oktober, zaterdag 11 oktober en zondag 12 oktober 9.30 – 11.30 uur Thema: herfstwandeling in het Wikelslân
Zondag 16 november 10.00 - 12.00 uur Taconisbosk Thema: een onbekend stukje Nieuweschoot Vrijdag 21 november 19.00 - 21.00 uur Alde Feanen Thema: nachtexcursie in het Wikelslân Zaterdag 22 november 10.00 - 12.00 uur Alde Feanen Thema: wintergasten Woensdag 26 november 14.00 - 16.0 uur Buismans eindekoai Piaam en de vogelkijkhut
Dinsdag 14 oktober 14.00 - 16.00 uur Rysterbosk Thema: komt er weer licht in het bos? Opgave: via Mar en Klif tel. 0514- 571 777
Zaterdag 6 december 19.00 - 21.00 uur Alde Feanen Thema: vollemaanexcursie
Zondag 19 oktober 13.00 - 16.30 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Thema: herfst op het Wad
Zondag 14 december 9.30 - 11.30 uur Rysterbosk Thema: winter in het bos
Zaterdag 25 oktober 9.30 - 11.30 uur Warkumerwaard
Woensdag 17 december 14.00 - 16.00 uur Makkumersúdwaard Thema: op zoek naar het baardmannetje
Zaterdag 25 oktober 10.00 - 12.00 uur Lendebos Thema: wandeling in onze nieuwste aankoop
Zondag 21 december 14.00 - 16.00 uur Alde Feanen Thema: winterwandeling
Zaterdag 1 november 14.00 - 16.00 uur Grutte Wielen / Ryptsjerksterpolder Thema: herfst in de polder
Vrijdag 2 januari 19.00 - 21.00 uur Alde Feanen Thema: nachtexcursie
Sjouwtocht Zaterdag 13 september 10.00 - 15.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Zaterdag 27 december 9.00 - 16.00 uur
Fietsexcursie Voor meer informatie: www.itfryskegea.nl
Peazumerlannen, Bantpolder, Ezumakeeg en de eendenkooi in de Eanjumerkolken
Alde Feanen
Thema: jaarlijkse oudejaarssjouwtocht
Zaterdag 13 september 10.00 - 12.00 uur
Kosten: leden € 15,- en niet-leden € 18,-
Thema: landschapshistorie 17
De Friese aanpak van
Het ganzenprobleem spitst zich in Fryslân toe op twee fronten. De te geringe rust voor de internationaal beschermde foeragerende ganzen die in de winterperiode naar onze streken komen aan de ene kant. En de schade aan de landbouw en daarmee gepaard gaande hoge kosten vanwege compensatie aan de boeren aan de andere kant. Na jaren tevergeefs zoeken naar een oplossing heeft Provincie Fryslân het heft in handen genomen het ganzenprobleem op te lossen. Komende herfst moet de Friese aanpak zijn beslag krijgen.
Tekst: Roely Boer Foto’s: Grafysk/Gerke A. Hofstra en Hans Pietersma
Een landelijk ganzenakkoord mislukte, waarna
Waarom vinden de natuurorganisaties een
elke provincie een eigen akkoord zou sluiten
rustperiode van vier maanden zo belangrijk?
met de landelijke aanpak als uitgangspunt.
Er zijn toch al regels voor foerageergebieden
Voor Fryslân leek een oplossing nabij. Toch
waar niet mag worden gejaagd.
konden natuurorganisaties, jagers en boeren
Veel ganzen verblijven buiten de foerageerge-
het niet eens worden. Waarom liepen de onder-
bieden. Jaarlijks worden in Nederland zo’n
handelingen in het voorjaar van 2014 vast?
200.000 trekganzen doodgeschoten, waarvan
Een akkoord over de aanpak van het ganzenpro-
ongeveer de helft in Fryslân. Dat vinden we
bleem is gebaseerd op twee punten: betere
teveel. En het helpt niet. Bovendien veroor-
bescherming van de trekganzen en verkleinen
zaakt ver- en bejaging toch onrust. Hierdoor
van de populatie broedende grauwe ganzen. In
verbruiken de dieren teveel energie die ze voor
Fryslân kwamen we er op het punt van de lengte
de trek in het voorjaar nodig hebben. Wij willen
van de rustperiode in de winter niet uit. Hier is
voor de trekganzen betere bescherming van de
de populatie winterganzen groter dan in de rest
rust. Als onze kieviten in Frankrijk uit de lucht
van het land. Om ze een langere periode onge-
worden geschoten, vinden wij dat toch ook
moeid te laten, willen de natuurorganisaties een
heel vervelend? Overigens heeft Nederland
rustperiode van vier maanden vastleggen, van
zich ook internationaal verplicht tot de
1 november tot 1 maart. De boeren en jagers
bescherming.
hielden vast aan twee maanden, januari en februari, om misschien pas later onder voorwaarden over te gaan naar vier maanden.
18
het ganzenprobleem Vooral de brandganzenpopulatie is de laatste Ganzen beschermen en schade beperken
jaren namelijk enorm gegroeid. En die mooie
Het succes van de ganzen stelt de samenleving voor problemen. De laatste jaren nemen
zwart-witte vogels vreten heel wat gras weg. Er
de aantallen van de meeste soorten ganzen door betere internationale bescherming in
stond al tegenover dat we meewerken aan het
de winter toe. Deze trekganzen komen in de wintermaanden uit het noorden naar onze
doden van veel zomerganzen. Dit zijn de
streken om te foerageren op grasland. Vanwege de schade en overlast zijn speciale foe-
inheemse ganzen die dus niet onder de inter-
rageergebieden aangewezen. Voor de opvang worden boeren financieel gecompenseerd.
nationale bescherming vallen. Voor ons is het
Voor deze gebieden geldt een afschotverbod. Daarbuiten is het jagen op ganzen de hele
doden van ganzen in natuurgebieden een zeer
winter toegestaan. Elke winter worden vele duizenden ganzen doodgeschoten. Volgens de
vergaande stap. Wij vinden het heel vervelend,
natuurorganisaties zijn dat er teveel. It Fryske Gea pleit daarom voor beëindiging van de
maar we huldigen ook het standpunt dat wan-
jacht op ganzen. Directeur Henk de Vries: “Om dizze guozzen bettere beskerming te bie-
neer er problemen zijn, je een oplossing moet
den, soe jacht op de ynternasjonale populaasje guozzen hielendal stopje moatte”.
zoeken. En als we daar de winterrust voor
Daarnaast verblijven de laatste jaren steeds meer grauwe ganzen het hele jaar door in
terugkrijgen, willen we toch meewerken.
Fryslân. Ze broeden in de natte (natuur)gebieden en na het uitkomen van de eieren vreten
Overigens worden nu erg veel ganzen gescho-
ze met de hele familie de aangrenzende graslanden kaal. Dat levert voor de boeren veel
ten. Dat worden er over een paar jaar met de
schade op, omdat dat gras voor hun vee bedoeld is. It Fryske Gea ziet dit probleem ook:
nieuwe aanpak heel veel minder.
“We binne dêrom al tal fan jierren dwaande om in oplossing te finen” Hoe gaan de natuurorganisaties de belofte waarmaken? De Provincie Fryslân gaat nu verder met het
leiden tot afname van de schade. Mogelijk
Door in overleg te gaan met alle partijen die de
compromisvoorstel dat het bijna haalde. Wat
moet er dan nog wat aan het maatregelenpak-
ganzenverjaging moeten uitvoeren. Dat gebeurt
houdt dat in?
ket worden gesleuteld.
in de Faunabeheereenheid Friesland. Door ook
Voor wat hoort wat, wordt altijd gezegd. Wat
ganzen af te schieten en door in de zomer in de
Er komt een overgangsperiode van twee jaar. In die twee jaar wordt er extra ingezet op het
in onze terreinen in februari koppelvormende
terugdringen van de schade aan grasland door
hebben de natuurorganisaties tegenover die
randen van onze terreinen groepen ruiende
de verjaging (met ondersteunend afschot) van
vier maanden rustpierode moeten stellen?
ganzen te vangen en op een diervriendelijke
ganzen naar de foerageergebieden in novem-
Er is heel veel druk uitgeoefend om het bij
manier te doden. Wat we al jaren in veel terrei-
ber en december te verbeteren. De komende
twee maanden winterrust te laten. Natuurlijk
nen doen is het schudden van ganzeneieren,
twee jaar - in 2015 en 2016 - is er overal een
willen wij ook graag de schade die wintergan-
zodat er minder jongen komen. En wellicht
winterrustperiode van twee maanden (januari
zen aanbrengen naar beneden brengen, maar
kan het vele ganzenvlees dat misschien op de
en februari). Met ingang van 1 november 2016
twee maanden was voor ons niet acceptabel.
markt komt de ‘plofkip’ vervangen. Dan snijdt
wordt de rustperiode vier maanden en eindigt
Dus is er heel veel discussie geweest om tot
het mes aan twee kanten. Vlees van wilde gan-
dan op 1 maart.
een compromis te komen.
zen is tenslotte uitstekend, ecologisch verantwoord vlees.
En dat staat al vast?
En hoeveel water hebben de natuurorganisa-
Provinciale Staten moeten nog goedkeuring
ties bij de wijn moeten doen?
verlenen. Wanneer het voorstel wordt aange-
Akkoord gaan met een overgangsperiode van
nomen, komt er na twee jaar een evaluatie.
twee jaar en met twee jaar lang extra ver- en
Hieruit moet blijken of de maatregelen wel
bejagingsmogelijkheden op de brandgans.
19
Van doorsnee weide
naar spectaculaire heide Met het plagproject Ketlikerheide wordt een eenvoudig grasland omgetoverd in een oogstrelend heideveld met hoge natuurwaarden. Eerder al werd in dit gebied op dezelfde wijze van landbouwgrond een bloeiend heideveld gemaakt. Ane Zijlstra, districtshoofd Súd van It Fryske Gea, geeft tekst en uitleg.
levend barende hagedis. Een vergelijkbaar pro-
wordt. Verder moet met het plaggen waar dat
ject staat nu op stapel voor een stuk grasland van
kan het oorspronkelijke reliëf worden gevolgd
3,8 hectare dat grenst aan dit heidegebied.
of hersteld. “De kâns bestiet dat der yn ’e ûndergrûn noch in siedbank oanwêzich is fan de oar-
M o o i re s u l t a a t
spronklike heidefegetaasje.” Dat was ook deels
Het plagproject is op 1 september gestart. “Wy
het geval bij het plagproject in 1992. “Dat hat in
sille it greidlân omfoarmje ta in heide- en
moai resultaat opsmiten.”
skraalgêrslânfegetaasje”, zegt Ane Zijlstra. “It lân hat no mar in bytsje natuerwearde en foarmet
Handje helpen
ek gjin ekologysk gehiel mei de rest fan it
Het raster dat er nu ligt voor de runderen, pony’s
Tekst: Henk Dilling Foto boven: Dico de Klein en Ane Zijlstra
natuergebiet.” It Fryske Gea heeft geprobeerd
en schapen wordt verwijderd waardoor een
om met seizoenbeweiding een soortenrijkere en
natuurlijker bosrand kan ontstaan. Op de over-
schralere vegetatie te bewerkstelligen. Dat is
gangen naar het bestaande bos worden bloeien-
Met zijn ruim dertig hectare is de Ketlikerheide
echter niet gelukt en zal waarschijnlijk de
de struiken aangeplant. “Troch subtile oergon-
een indrukwekkend onderdeel van het Ketliker
komende decennia ook niet lukken. De zode is
gen te meitsjen fan it iepen heidelânskip nei de
Skar, een gevarieerd natuurgebied van 413 hec-
te dicht en er zitten teveel voedingsstoffen in
omlizzende besletten en opgeande bosk nimme
tare ten oosten van Heerenveen met bossen,
bodem en lucht. Omdat het grasland relatief
de natuerwearden fierder ta.” Deze ontwikkelin-
zware houtwallen en weiden. Het grootste deel
kort - minder dan tachtig jaar - landbouwkun-
gen kunnen een handje worden geholpen door
bestaat uit cultuurbos op heidegrond dat aan het
dig in gebruik is geweest, is de omvorming kans-
in de randen opgaande bomen te verwijderen en
eind van de negentiende eeuw werd aangelegd
rijk. Ervaringen met eerdere projecten bevesti-
lokaal bes- en stekeldragende struiken aan te
door de familie Bieruma Oosting voor onder
gen dat. Voordat er daadwerkelijk kan worden
planten, zoals meidoorn, sleedoorn, lijsterbes en
andere houtproductie en de jacht. In 1969 werd
gegraven, moet onder andere onderzoek wor-
vuilboom. Zo kunnen meer vogels en vlinders
It Fryske Gea eigenaar van het natuurgebied.
den verricht naar de bodemopbouw en de fos-
gebruikmaken van deze zone. Verder biedt de
Opvallend aan het heideterrein is het verschil in
faatverzadiging op verschillende diepten. Verder
rand broedplaats en bescherming aan vele
reliëf. Hoog en droog. Vochtig langs de lager gele-
is archeologisch onderzoek nodig. Allereerst is
diersoorten.
gen vennetjes. Maar ook de bodem springt in het
het belangrijk zoveel mogelijk fosfaat en stikstof
Ook het aanleggen van een waterhoudende poel
oog; een fraai mozaïek van struikheide, dopheide
te verwijderen, waardoor de bodem schraler
draagt bij aan het vergroten van de natuurwaarfoto: Anton Huitema
en kraaiheide. Het is te danken aan het plag project uit 1992 waarmee een voormalig landbouwgebied een compleet ander gezicht kreeg. Het verwijderen van de onnatuurlijk verrijkte bovenste grondlaag resulteerde in de terugkeer van
kwetsbare
heidevegetaties
en
Rode
gentiaan en karakteristieke fauna zoals het hei20
ën om zich voort te planten en hun areaal uit te breiden. De soortenrijkdom van het gebied als geheel neemt daarmee verder toe. “In balstienliemlaach yn ’e ûndergrûn fergruttet de kâns dat hjir wetter fêsthâlden wurde kin. Boaiem
Lijstsoorten zoals moeraswolfsklauw en klokjesdeblauwtje, kleine vuurvlinder, adder, das en
den. De poel is geschikt voor libellen en amfibie-
ûndersyk sil lykwols útwize moatte oft der yndied Levendbarende hagedis
goede mooglikheden binne om hjir in permanint wetterhâldende poel oan te lizzen.”
Kort Financieel Overzicht 2013 Net als voorgaande jaren, was ook 2013 in financieel opzicht een goed jaar voor It Fryske Gea. De vereniging is dan ook financieel gezond en het grote aantal van ruim 32.000 leden stabiel. De belangrijkste doelstelling van de organisatie
De kosten van projecten worden voor een groot
Po s i t i e f re s u l t a a t
deel gefinancierd met subsidies van de Rijks- en
Het positieve resultaat over 2013 is 611 duizend
Provinciale overheid, Europees geld en steun
euro. Dit bestaat uit een resultaat van structu-
van gemeenten, bedrijven, instellingen en par-
rele baten en lasten van 86 duizend euro en een
ticulieren. Wat niet gesubsidieerd wordt, wordt
resultaat van incidentele baten en lasten van 525
gedekt uit de bijzondere baten en lasten (Nati-
duizend euro.
onale Postcode Loterij en andere bronnen) dan
De baten uit beleggingen zijn hoger, mede door
wel reserves.
uitbreiding van de effectenportefeuille. Verder 7 6
2% worden de kosten 12% van met name ’Beheren en
is het beheren en beschermen van inmiddels
5 2% steeds Verwerven’
20.466 hectare natuurgebied. Ook in 2013 waren
beter afgestemd op de sub-
4 sidiegelden. 11%
dat de belangrijkste activiteiten.
1 52%
Het is het streven om de structurele baten en lasten zodanig in balans te houden, dat de
Het volledige jaarverslag en de jaarrekening kunnen worden gedownload via www.itfryskegea.nl. 3 18%
structurele baten de structurele kosten dekken,
2 3%
eventueel onder toevoeging van de opbrengsten
091409-ITFBEE_env_EA5zv.indd 1
11-08-09 14:08
Staat van baten en lasten over het jaar 2013
uit beleggingen en rente. Met de invoering van de subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) in 2011 is dit mogelijk geworden. 5 2%
Belangrijke baten met incidenteel
7 2%
6 12%
5 22%
4 11%
k a ra k t e r
1 52%
2 18%
3 51%
3 18%
werd uit meerdere erfenissen een totaalbedrag
1 6%
4 1%
It Fryske Gea kende in 2013 een aantal belangrijke baten met een incidenteel karakter. Zo
6 2%
2 3%
ontvangen van 678 duizend euro. Ook mocht de vereniging in 2013 weer een donatie van de
Beschikbaar voor doelstelling
Nationale Postcode Loterij ontvangen van 937
Overheidsubsidies Beheren en verwerven
duizend euro. Deze donatie wordt als een inci-
Rijk SNL beheer
3.404
1 Aankoopkosten natuurterreinen
433
dentele bate beschouwd en wordt daarom ook
2 Projectkosten terreinbeheer
1.365
nagenoeg geheel aangewend voor projecten,
Overige subsidies
2777 18%
3 Uitvoeringskosten Beheer
3.760
aankopen van natuurterrein en andere inciden-
4 1 Overheidsubsidies structurele exploitatie
tele uitgaven.
3 2 Overheidsubsidies aankopen/projecten
287
4 Projectkosten
43
Er is voor in totaal 433 duizend euro aan natuur-
3 Baten eigen fondsenwerving
1.498
5 Uitvoeringskosten structurele exploitatie
1.597
terrein verworven met de gelden van de Natio-
4 Nationale Postcode Loterij
937
Verenigingszaken
nale Postcode Loterij en een deel met gelden uit
5 Baten uit beleggingen
188
6 Uitvoeringskosten structurele exploitatie
bovengenoemde erfenissen. Het ging daarbij om
6 Exploitatie terreinen/bezoekerscentrum AF
1.020
een uitbreiding van circa 15 hectare.
7 Incidentele baten/lasten voorgaande jaren
144
6 1 2% 6% 5 22% Provincie budgetsubsidie
Besteed aan doelstelling
202
1%
51%
Som der baten
100,0%
4.383
8.457
Publiek, overheid en natuur
156
Besteed aan de doelstelling
86,9%
7.354
Kosten werving baten totaal
120
P ro j e c t e n
Kosten beheer en administratie
372
It Fryske Gea werkte in 2013 aan diverse projec-
Som der lasten
7.846
realisatie van het fraaie Kweldercentrum Noar-
Resultaat boekjaar
611
derleech en de afronding van het project ‘Beek-
herstel en vismigratie’ langs de Tsjonger, waar
Bestemming van het resultaat
onder meer een vistrap is aangelegd. Ook was,
Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering
-109
en is, de organisatie betrokken bij de ontwikke-
Bestemmingsreserve activa doelstelling
2
ling van een vismigratierivier in de Afsluitdijk.
Bestemmingsreserve waardeverschil beleggingen 51
ten, waarvan er een aantal is afgerond. Zoals de
De in de tabellen vermelde bedragen zijn
Continuïteitsreserve
667
611
een veelvoud van € 1.000,21
waarnemingen
Bijzondere
Tekst: Sietske Rintjema en Harma Scholten
De zachte winter en het zonnige voorjaar zorgden voor veel bijzondere waarnemingen, van kikkers en jonge weidevogels tot hermelijnen en vlinders. Een selectie van de meldingen uit de gebieden van It Fryske Gea.
Vro l i j k e f l a d d e ra a rs Met de gevlekte witsnuitlibel gaat het goed in Fryslân. Deze Europees beschermde habitatrichtlijnsoort werd dit voorjaar onder andere gezien in
K i k k e rs e n s l a n g e n
soort dagen profiteren de dieren op beschutte
Warns (E. van Hijum,
Begin maart waren de bruine kikkers in Park
plaatsen van elk straaltje zon. In Diaconie-
foto), Wikelslân (M.
Olterterp flink actief. D. de Klein wist er mooie
vene lag halverwege juni een ringslang van
Sikkema) en Lende-
foto’s van te maken. Een ooievaar had in de
ongeveer veertig centimeter langs het pad.
vallei (T. Jager). Op
gaten dat hier wat te halen viel en stond meer-
Ook worden er vanuit dit gebied nog regelma-
16 mei zag T. Jager de
dere dagen op de oever van de vijver te jagen.
tig waarnemingen van de roodwangschildpad
eerste zilveren maan
Ook elders werden dit voorjaar veel kikkers
doorgegeven.
weer vliegen in de
Bontemarmeruil. Foto: Fam. Langenberg
gezien en gehoord, bijvoorbeeld in de Alde
Driessenpoolder.
Feanen en Diaconievene. De zachte winter
Deze kwetsbare parelmoervlinder weet zich
had ze blijkbaar goed gedaan.
hier nog altijd te handhaven, zij het in zeer
Begin mei kwamen de adders los. Bij de hek-
kleine aantallen. Halverwege mei vlogen er
ken in het Easterskar zag R. Streutker op 4 mei
diverse hooibeestjes op de Schaopedobbe.
drie liggen. B. Veenstra en W. Schothorst tel-
Hooibeestjes en argusvlinders waren ook vrij
den hier op 4 juni maar liefst vijf exemplaren.
talrijk langs de Slachtedyk en in bloemrijke
Ondanks het slechte weer (bewolkt, harde
graslandreservaten zoals de Warkumermar,
wind) zagen S. Rintjema en J. Schurer ook op 9 mei een adder op de Schaopedobbe. Op dit
de Eenhoorn en het Doanjumerleech, zo Bruine kikkers. Foto: D. de Klein.
constateerden medewerkers van It Fryske Gea begin juni. Met de argusvlinder gaat het landelijk gezien niet zo goed. Volgens
Z o o g d i e re n n i e u w t j e s
M. van Harskamp vond een rosse vleermuis
de Vlinderstichting is het gezamelijk voor-
Eind april zat er een versufte fret (ontsnapt
die in een boom vastzat. Als u een vleermuis
komen van hooibeestjes en argusvlinders
huisdier?) langs het Prinses Margriet Kanaal
wilt helpen, draag dan altijd stevige hand-
tegenwoordig zeldzaam.
in Grou (P. Linschoten) en in Terwispel werd
schoenen, want vleermuizen kunnen lelijk
een versufte steenmarter aangetroffen. Het
bijten!
is niet bekend waarom deze marterachtigen zo sloom waren. Feit is wel dat deze dieren
P. Tjassing zette begin mei in Heerenveen drie
graag ratten eten en dat steeds meer rat-
jonge eekhoorns op de foto die waren gebo-
ten immuun zijn voor rattengif. Dit komt
ren in een nestkast.
onder andere door ondeskundig en langdurig gebruik. In toppredatoren hoopt het gif zich
Mevrouw S. Been had een uniek kijkje in
op. We kunnen daarom aannemen dat veel
de natuur toen ze twee hermelijnen zag die
marterachtigen uiteindelijk het loodje leggen
achter elkaar aan draafden op het fietspad
door rattengif.
langs de Zwette. Wilgenwespvlinder. Foto W. Poppe
Meldingen Heeft u een bijzondere waarneming gedaan in een gebied van It Fryske Gea?
Eekhoorns. Foto: P. Tjassing
22
Foto: S. Been
Vergeet dan niet deze gegevens op te sturen naar
[email protected]
Vo g e l n i e u w s
Diverse mensen namen rond de Delleburen
Het weidevogelseizoen is dit jaar in veel gebie-
de wespenduif waar. Een paar bofkonten
den goed verlopen. Vanaf begin mei waren er
zagen de spectaculaire baltsvlucht, waarbij de
in diverse reservaten al veel jonge vogels. In
dieren rond elkaar ‘vlinderen’. D. Huitema zag
Noard-Fryslân Bûtendyks genoten veel men-
hier op 22 mei een wespenduif met een tak in
sen van de veldleeuwerikconcerten. In juni
z’n poten.
wemelde het hier van de jonge kieviten, tureluurs, kluten en andere soorten. Ook in de Ryp (langs de Oudegaasterbrekken) was het begin mei een drukte van belang met veel jonge kieviten en grutto’s. Hier zat ook een kluut op het nest.
Ook op de Delleburen werd in juni boven de Visdiefkuiltjes op een eiland voor de Mokkebank. Foto: J. Schram.
heide een biddende wielewaal gezien (K. Jager) en een zwarte specht. De zwarte specht was ook
ten in de Bouwepet. Ook hoorde hij hier op
actief in het Ketliker Skar en op de Ketlikerheide
zeker drie plaatsen een roerdomp. Op 25 mei
(R. Bosma). K. Jager zag en hoorde op 12 juni in
vloog ’s avonds uit de 40-mêd (Alde Feanen)
Diaconievene een zingende barmsijs. Ook was
In de Westhoek (Noard-Fryslân Bûtendyks)
een kwak omhoog. Het dier riep vervolgens
daar een vuurgoudhaantje aanwezig, meerdere
ont dekte S. van Aggelen twee paartjes brui-
drie keer, aldus M. Sikkema. De rosse stekel-
paartjes dodaarsen en twee waterallen.
ne kiekendief. Een purperreiger foerageerde
staart broedde dit jaar met succes in de Jan
begin april in de Catspoolder (Lendevallei)
Durkspolder. Ook was het hele voorjaar een
In de tweede week van juni hoorde K. Jager
paartje zeearenden aanwezig in De Alde Fea-
een kwartelkoning roepen in de Tsjongerdel-
nen, zo lieten diverse mensen ons weten.
len Noard. Ook was daar een porseleinhoen.
terwijl op de achtergrond een roerdomp zat te ‘hoempen’, zo meldde C. Brom.
T. Kunst hoorde op 16 juni ‘s middags en In het Easterskar werd op 5 mei een steltkluut
De eilandjes voor de IJsselmeerkust boden
‘s avonds een kwartelkoning roepen op de
gezien. J. Seinstra zag begin juni twee steltklu-
weer een broedplek aan bijzonder gevogelte.
Warkumerbinnenwaard. Kwartelkoningen die
Zo vond E. van Hijum begin mei vier broeden-
overwinteren in Zuid-Afrika arriveerden dit
de zwartkopmeeuwen op een eilandje voor de
jaar laat. De mannetjes komen als eerste bin-
Bocht fan Molkwar. J. Schram stelde half mei
nen en zoeken dan een geschikt broedgebied
vast dat het schelpeneilandje voor de Mok-
waar ze vervolgens gaan zitten roepen om de
kebank boven water bleef. Er waren al twaalf
vrouwtjes. Direct na aankomst zijn de man-
klutennesten en vele kuiltjes van visdieven
netjes vaak heel actief, maar willen ze ook
(die toen nog moesten beginnen met leggen).
nog wel eens verhuizen. De soort houdt van
Eind mei zag J. van der Meer een grauwe klau-
natte kruidenrijke hooilanden, bijvoorbeeld in
wier op de Piamer Koaiwaard.
beekdalgebieden.
Eind april bloeide het moeraskartelblad in
Op donderdag 14 augustus vond mevrouw K.
den, de kust (duinen) en Limburg. De pad-
onder andere de Lendevallei en De Alde Fea-
Posthumus op de Heide fan Allardseach een
denstoel werd al eerder aangetroffen in het
nen. T. de Jong maakte er in de Alde Feanen
wit exemplaar van de zeldzame rode dophei.
Wikelerbosk, maar verder nergens in Fryslân.
een mooie foto van.
Een bijzondere vondst.
Steltkluten. Foto: J. Seinstra
B lo e m e n p ra c h t e n p a d d e n st o e le n
In de Binnemiedepolder zag J. Vlieger een muizenstaartje. Deze soort wordt vaak aangetroffen op tredplaatsen waar water stagneert, bijvoorbeeld bij de ingang van weilanden of drinkplaatsen. De aanwezigheid van kievitsbloem in de Grutte Wielen haalde dit jaar zelfs het nieuws. In het Wikelerbosk vonden dit voorjaar D. Venema en S. Bouwhuis aan de voet van de ‘Grutte berch’ de gewone morielje. Volgens paddenstoelkenner G. Haga is deze typische voorjaarsoort bekend van de WaddeneilanMoeraskartelblad. Foto: T. de Jong
Gewone Morielje. Foto D. Venema
23
U een kans... Zij een kans!
Foto: Hans Pietersma/It Fryske Gea
De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 werd er ruim 4,1 miljard euro geschonken aan 90 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Ook It Fryske Gea deelt in de opbrengst van de loterij. Hiermee kan de vereniging de verschillende natuurgebieden verspreid over de provincie Fryslân nog beter beschermen. Zoals bijvoorbeeld het unieke natuurgebied de Warkumerwaard aan de IJsselmeerkust
bij Workum. Duizenden vogels zoeken dit gebied op om er te broeden, voedsel te zoeken, te rusten en te overwinteren. It Fryske Gea was dan ook blij dat ze met geld van de Postcode Loterij enkele hectares weidevogelrijk grasland kon toevoegen aan het gebied. Naast het steunen van goede doelen maken deelnemers van de Postcode Loterij kans op grote prijzen. Zoals elke maand fantastische prijzen, die kunnen oplopen tot 49,8 miljoen euro.
De Postcode Loterij helpt!
Meedoen is eenvoudig, bel 0900-300 1500 (10 cpm) of meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl Voor € 11,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
