SBM. Prof. James Kennedy over achilleshiel bijzonder onderwijs. september 2008 nummer 1. 'We zijn allemaal dader en slachtoffer'

SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

september 2008

nummer 1

'We zijn allemaal dader en slachtoffer' Conciërges terug in de schoolbanken Niet elk bestuur wil meer autonomie Agora vindt de dynamiek terug Pleidooi voor leerstandaarden

Prof. James Kennedy over achilleshiel bijzonder onderwijs

D\k<[lmX[`j jXd\e Yfln\e XXe[\ kf\bfdjk D\\i`e]fidXk`\1 N\ejklffb\\eY\kiflnYXi\YXj`j mffiY\k\iY\c\`[6 DXXb[Xeel\\eX]jgiXXb mffi\\emi`aYc`am\e[\[\dfejkiXk`\% DX`ceXXi`e]f7\[lmX[`j%ec f]Y\c'.'*+/(),*

nnn%\[lmX[`j%ec

<[lmX[`jdXXbkfg[\al`jk\dfd\ek\e q`emfcc\dXeX^\d\ek`e]fidXk`\`eq`Z_k\c`ab% D\kY\_lcgmXe\\eZfdgc\\k#jg\Z`XXcmffi [\fe[\in`ajj\Zkfifekn`bb\c[#gXbb\kmffi ]`eXeZ`\\c$\eg\ijfe\\cjdXeX^\d\ekY`\[\e n\dXXkn\ibfg[\k\ii\`e\enXXi_\kef[`^`j% Qfbi`a^\edXeX^\ij#Y\jklli[\ijf]kf\q`Z_k$ _fl[\ijmfcc\[`^`eq`Z_k`e[\Y\c\`[j$\e Y\[i`a]jmf\i`e^Y`ee\e[\bX[\ijmXe[\ dXXkjZ_Xgg\c`ab\\e]fid\c\m\iXeknffi[`e^%

<[lmX[`j`j\\ed\ibeXXdmXe[\9\jkli\eiXX[%

SBM

Colofon

Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders september 2008 nummer 1

SBM is het maandblad van de Besturenraad, het centrum voor bijzonder en christelijk onderwijs. De Besturenraad vertegenwoordigt scholen bij overheden en instellingen, en verleent diensten rondom de thema's onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 scholen en ruim 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Annemarie Rozeboom (redacteur a.i) Emmanuel Naaijkens (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur) Redactieadres Oosteinde 114

6

'Bijzonder onderwijs is achterban kwijtgeraakt' Interview met Amerikaanse hoogleraar James Kennedy

9

Commerciële basisschool, blijvertje of eendagsvlieg? Privé-scholen hebben klein marktaandeel

Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag

10

'We zijn allemaal dader en slachtoffer' Auteur Henk Galenkamp over pestgedrag

12

Niet elk schoolbestuur blij met meer autonomie Rapport van Sociaal en Cultureel Planbureau

14

Conciërges terug naar de schoolbanken PCBO Apeldoorn investeert in scholing

18

Agora Zaanstreek vindt dynamiek terug Verslag van een interim-manager

20

Middenmanagers als spil onderwijsinstellingen Onderzoek in opdracht Besturenraad

24

Hernieuwd pleidooi voor leerstandaarden Onderwijsraad houdt kabinetsbeleid tegen het licht

iStockphoto / Steve Dibblee Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen (excl. 6% btw) SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332

rubrieken 4 Nieuws | 4 Bureaubericht | 15 Open Mind | 22 De Praktijk | 25 Column voorzitter | 26 Juridische kwestie | 27 Nieuws Besturenraad | 29 Producten en diensten | 31 Agenda

NIEUWS

Bureaubericht

‘Ook nog lesgeven na de Citotoets’ Het onderwijs aan leerlingen in groep acht van de basisschool moet doorgaan tot aan de zomervakantie. Ten onrechte komt het lesgeven na de uitslag van de Citotoets (en het verstrekken van het schooladvies voortgezet onderwijs) op veel scholen op een laag pitje te staan. Dat schrijft de Onderwijsraad in het rapport ‘Richtpunten bij onderwijsagenda’s’, dat gaat over verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en van de prestaties van leerlingen. ‘Deze periode van begin maart tot eind juni kan benut worden om zwakke plekken te verbeteren’, aldus de Onderwijsraad. Om te zorgen dat ook daadwerkelijk meer tijd aan onderwijs en instructie wordt besteed, dient er een uitgebreid eindrapport Fotografie: Henriëtte Guest

basisonderwijs te komen. Daarin staan bijvoorbeeld ook de resultaten vermeld van een leerling in de periode maart-zomervakantie.

Kennismaking

> Zie ook pagina 24: Hernieuwd pleidooi leerstandaarden

Als nieuwe directeur ben je in het begin druk bezig met allerlei kennismakingsgesprekken. Je nieuwe collega’s en de buitenwacht vormen belangrijke informatiebronnen en bovendien wil iedereen ook weten wie ‘de nieuwe’ is. Voor de Besturenraad zijn allerlei Haagse spelers relevant, maar bovenal onze eigen leden. Vandaar dat ik op veel plaatsen in het

Christelijke studentenclubs in de lift

land hele inspirerende gesprekken heb kunnen voeren. Daar zal ik zeker mee doorgaan omdat de inbreng van de leden centraal moet staan in

Het aantal studenten dat zich aansluit bij een christelijke studentenver-

ons werk.

eniging lijkt te groeien. Op dit moment zijn er in ons land een zeventigtal

In de wereld van de landelijke organisaties valt mij op hoe versnipperd

verenigingen op christelijke grondslag. Het ledental loopt uiteen van een

het veld is. We zullen als Besturenraad effectieve allianties moeten aan-

25-tal, zoals bijvoorbeeld de Christelijke Studentenvereniging Ichthus in

gaan met de sectorraden, met onze collega’s uit de andere zuilen en ook

Tilburg, tot meer dan 350 bij Navigators Studentenvereniging Groningen.

met andere organisaties op het christelijke domein. Ik proef veel animo

Volgens dagblad De Pers is er ook bij de andere dertien Navigators

in het land om actief en eigentijds invulling te geven aan de christelijke

sprake van forse aanwas. De laatste acht jaar is het aantal leden geste-

identiteit van de school. De Besturenraad wil op dit punt uitdrukkelijk een

gen van zo'n van 600 naar ruim 2.500. In De Pers zegt Jelle Jongsma van

partner zijn die inspireert, kennis verzamelt en verspreidt en uitstekende

Navigators dat het effect van de secularisatie in de samenleving afneemt,

diensten verleent. Dat is een taak die in ieder geval nooit door sector-

jongeren komen voor hun geloof uit. ‘De geestelijke openheid is groter,

raden kan worden overgenomen.

ook in de kerken, en jongeren zijn daar de voortrekkers van.’

Onze vereniging neemt in de onderwijswereld trouwens een unieke

De Gereformeerde Studenten Vereniging (GSV) in Groningen is met bijna

plaats in doordat wij leden hebben in alle sectoren. Er zijn ook steeds

200 leden de grootste reformatorische studievereniging. De GSV is in

meer schoolbesturen die sectoroverstijgend werken en soms zelfs al vanaf

1966 opgericht en een van de voormannen was Kars Veling, de latere

0 jaar tot het einde van de schoolloopbaan een sluitende keten aanbieden.

fractieleider van de ChristenUnie. De christelijke studentenclubs tellen

Er zijn hele mooie voorbeelden van samenwerkingsprojecten op de snij-

nu ongeveer zesduizend leden. Zij houden zich bezig met onder meer

vlakken in die keten; rond 4 jaar, rond 12 jaar en rond 16 tot 18 jaar. Juist

bijbelstudie, maar ze organiseren ook ontspanningsactiviteiten zoals

op dat punt gaat het vaak mis met kinderen door gebrek aan aansluiting

zeilkampen. Van de ongeveer half miljoen studenten in het hbo en het

en samenwerking. Ook zijn er allerlei knelpunten doordat de regelgeving

wo in Nederland is ongeveer acht procent aangesloten bij een studie-

en rechtspositie sterk sectoraal is ingevuld. Zowel de goede voorbeelden

vereniging.

als deze knelpunten zouden we meer boven tafel moeten halen. Het bevechten van een zo groot mogelijke autonomie voor scholen blijft hard nodig. Nu de sectorraden een deel van het Haagse werk overnemen kunnen wij ons meer richten op onderwerpen die onze identiteit raken.

Circusopleiding in hbo

Als het moet zullen we dan stevig en kritisch tegengas geven aan de Haagse neiging tot sturing en uniformering. Het wetsvoorstel over goed

Het ministerie van OCW gaat de circusopleiding van Fontys Hogescholen

bestuur dat in het najaar verwacht wordt is wat dat betreft een goede

in Tilburg subsidiëren. De opleiding bestaat sinds 2007, maar kwam tot

testcase.

nu toe niet voor bekostiging in aanmerking. De officiële naam van de opleiding is Circus & Performance Art. Voor dit jaar hebben zich twaalf

Wim Kuiper

eerstejaars aangemeld. De afgestudeerden zullen in binnen- en buiten-

Directeur Besturenraad

land werk vinden bij zowel het traditionele circus als bij verschillende varianten in de entertainmentindustrie zoals de Efteling.

4

Leden voor schoolbestuur moeilijk te vinden Een flink aantal schoolbesturen heeft moeite om

De meeste schoolbesturen in het funderend onderwijs

inhoudelijke of algemene bestuurlijke deskundig-

vacatures in eigen kring op te vullen. Dat blijkt uit

worden bemenst door vrijwilligers. Slechts een beperkt

heden. Bij zo’n 15 tot 40 procent van de besturen

het recent verschenen rapport ‘De school bestuurd’

aantal besturen werft nieuwe leden via een open

bestaan de leden goeddeels uit mensen die zelf

van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

procedure: 14 procent in het primair onderwijs en

ooit werkzaam waren in het onderwijs.

Van de ondervraagde besturen in het primair

24 procent in het voortgezet onderwijs. Het merendeel

Het SCP brengt in het rapport de opvattingen in

onderwijs zegt één op de vier besturen dat het

van de besturen, schrijft het SCP, trekt nieuwe leden op

kaart van schoolbesturen over het beleid van de

vinden van nieuwe leden bijzonder lastig is.

voordracht van een ander bestuurslid aan, of van een

overheid dat scholen meer beleidsruimte geeft.

In het voortgezet onderwijs is dat bij één op de

lid van de raad van toezicht of de medezeggenschaps-

> Zie ook pagina 12: Niet elk schoolbestuur blij

vijf besturen het geval.

raad (coöptatie). Meestal gaat het om kandidaten met

met meer autonomie

Klokkenluidersregeling voor leraren

Schoolboeken in vso gratis

Leraren die een misstand in hun school of instelling aan de kaak willen stellen worden beschermd door een klokkenluidersregeling. De VO-raad heeft, in het kader van de Code Goed Onderwijsbestuur,

Ouders met kinderen in het (voortgezet)

een modelregeling uitgewerkt. Naar verwachting zal deze regeling in september gepresenteerd gaan

speciaal onderwijs hebben wettelijk recht op

worden. Het bevoegd gezag van een school moet overigens zelf de klokkenluidersregeling vaststellen.

gratis lesmateriaal, waaronder schoolboeken.

Overigens kunnen ook ouders en leerlingen er een beroep op doen.

Dat is al jaren het geval, maar staatssecretaris Dijksma wijst er nog maar eens nadrukkelijk op, in antwoord op Kamervragen van de SP. De socialisten hadden bij Dijksma aan

Windesheim en Vrije Universiteit uit elkaar

de bel getrokken omdat een ouder van een autistisch kind van de school een rekening

De Hogeschool Windesheim in Zwolle en de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam draaien per 1 januari

had gekregen van 300 euro voor lesboeken.

2009 de bestuurlijke fusie terug. Deze voor Nederland unieke constructie (hoger beroepsonderwijs en

Dat is dus niet toegestaan, ook niet via de

wetenschappelijk onderwijs in één instelling) blijkt toch niet de voordelen te hebben gebracht die men

regeling van de vrijwillige ouderbijdrage,

er in 2005, toen de fusie officieel werd beklonken, van verwachtte. Dat het niet helemaal boterde in het

benadrukt de staatssecretaris. Ze laat de

'huwelijk' tussen beide christelijke instellingen, was al eerder aan het licht gekomen. Zo werd een plan

Onderwijsinspectie volgend jaar onderzoek

om in de regio Zwolle universitaire opleidingen te starten, bij gebrek aan belangstelling in de ijskast

doen naar de praktijk van de ouderbijdrage

gezet. Besloten is nu om te defuseren, waardoor de instellingen slagvaardiger kunnen inspelen op

in het primair onderwijs en het (voortgezet)

(inter)nationale ontwikkelingen. Windesheim en VU krijgen ieder een eigen college van bestuur terug.

speciaal onderwijs. Daarin zal ook de bij-

Ondanks de scheiding blijven beide instellingen nauw samenwerken. Hbo-studenten kunnen bijvoor-

drage van ouders aan de kosten van school-

beeld soepel overstappen naar de universiteit en op het gebied van de lerarenopleidingen trekken

boeken worden betrokken.

Windesheim en VU samen op.

Islamitische school onder christelijk bestuur De islamitische school De Roos in Zaandam gaat op termijn wellicht fuseren

“Een krachtig tegengeluid tegen allerlei discriminerende en intolerante

met het christelijke schoolbestuur Agora Zaanstreek. Dat zegt Marko Otten,

bewegingen van zowel eng nationalistische als eng islamitische zijde.”

die tot aan de zomervakantie op interimbasis leiding heeft gegeven aan het

Ook in praktisch opzicht heeft de toenadering effecten: één van de Agora-

Agorabestuur. Tussen Agora en De Roos bestaat al sinds 2006 een hechte

directeuren die veel ervaring heeft met Turkse leerlingen op een binnen-

samenwerking. Het voortbestaan van de islamitische school dreigde in

stadsschool heeft De Roos onder haar hoede genomen. Zij combineert nu

gevaar te komen omdat het aantal van 150 leerlingen onder de opheffings-

de directie van een katholieke en een islamitische school. “Het zou mij niet

norm zit. De samenwerking is recent geïntensiveerd, vanuit de gedachte van

verbazen als Agora het eerste bijzondere scholenbestuur in Nederland

‘meervoudigheid’. “Een principiële keuze voor samenwerken met anders-

wordt dat islamitisch onderwijs includeert. Het woord ‘fusie’ staat al in

denkenden en andersgelovigen zònder daar het doel in te zien aan elkaar

de documenten.” Agora telt 24 basisscholen op protestants-christelijke,

gelijk te worden, elkaar te overtuigen”, stelt Otten. Een keuze die, zo maakt

katholieke of interconfessionele grondslag.

hij duidelijk, ook als een soort statement mag worden gezien.

> Zie ook pagina 18: Agora vindt de dynamiek terug

5

‘Het bijzonder onderwijs is zijn achterban kwijtgeraakt’ In het Nederlandse onderwijs zijn nog altijd de sporen van de verzuiling zichtbaar. Maar volgens de Amerikaanse hoogleraar James Kennedy is dat maar schijn. Het bijzonder onderwijs is, net als veel andere instellingen in het maatschappelijk middenveld, zijn achterban kwijtgeraakt. ‘Dat is de grote crisis in Nederland’. Een interview. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: UvA

Prof. dr. James Kennedy (1963) groeide op in een christe-

de leraar, maar ik vraag me af of de aandacht voor vriende-

lijke gemeenschap met Hollandse roots op het platteland

lijkheid en behulpzaamheid in het onderwijs zo centraal

van Iowa, een staat in het midden-westen van de

heeft gestaan.”

Verenigde Staten, maar hij is beter op de hoogte van de (moderne) geschiedenis van ons land dan de gemiddelde

WIJ NEDERLANDERS VINDEN VAN WEL...

Nederlandse burger. Dat is geen toeval. Dankzij zijn

“Ik denk dat historisch gezien, zeker in het protestants-

Nederlandse moeder ontstond er al in zijn vroege jeugd een

christelijk onderwijs, de nadruk is komen te liggen op

band met ons land, hij zat ook een jaar op een Rotterdamse

orthodoxie in plaats van orthopraxis (handelen volgens de

basisschool. Toen hij later aan de Universiteit van Iowa

geldende normen, E.N.) Er lag betrekkelijk weinig nadruk

geschiedenis ging studeren, specialiseerde hij zich in de

op deugden en meer op correct denken. Je moest de juiste

moderne geschiedenis van Nederland. In 1995 verscheen

denkbeelden, opvattingen en overtuigingen hebben, de

van zijn hand ‘Nieuw Babylon in aanbouw’, over de ingrij-

juiste beginselen adopteren. In de protestantse traditie in

pende veranderingen in het Nederland van de jaren zestig.

andere landen ligt meer de nadruk op gedrag. Je moet

Hij bracht daarin haarscherp in beeld hoe in rap tempo de

aardig, goed, behulpzaam en zorgzaam zijn voor de ander.

verzuilde samenleving werd afgebroken. Kennedy werkt

Ik zie dat minder in de pc-traditie.”

nu aan een boek over de toekomst van het protestantisme in Nederland. In 2003 werd hij hoogleraar aan de Vrije

DAT ZOU JE TOCH NIET VERWACHTEN

Universiteit en sinds vorig jaar is hij verbonden aan de

“Dat heeft vooral te maken met het idee: wij zitten hier

Universiteit van Amsterdam.

met zijn allen bij elkaar omdat wij de juiste denkbeelden hebben, omdat wij het juiste geloof aanhangen. Wij zitten

Waar Kennedy vooral aan heeft moeten wennen zijn de

niet op de eerste plaats bij elkaar omdat we aardiger

wat botte, afstandelijke omgangsvormen in Nederland.

moeten zijn voor anderen.”

“In de VS hebben mensen meer tijd voor small talk, is men geïnteresseerd in hoe het met de ander gaat. Een

ZOU DAT IN UW OGEN WEL GOED ZIJN?

soort vriendelijkheid die ik hier mis.“Geen unieke waar-

“Ik denk dat er al meer aandacht voor is. Alle scholen,

neming van een buitenlander”, zo voegt hij er aan toe,

ongeacht hun levensbeschouwing, schenken de laatste

“want door de geschiedenis heen hebben buitenstaanders

tien, twintig jaar aandacht aan pesten en aan wat we nu

zich verbaasd over de onbehouwendheid van

burgerschapsvorming noemen. Dat laatste is nadrukkelij-

Nederlanders in hun contacten met anderen”.

ker denken over ‘wat zijn de activiteiten die wij samen kunnen ontplooien en hoe kunnen we samen leren om

IS HET ONDERWIJS, EN DAN IN HET BIJZONDER HET CHRISTELIJK

betere mensen voor elkaar te zijn’.”

ONDERWIJS, DAARIN TEKORTGESCHOTEN? DAAR IS TOCH ALTIJD VEEL

6

AANDACHT GEWEEST VOOR DEUGDEN?

IS DAT EEN HER-IDEALISERING VAN HET ONDERWIJS?

“Dat is waar, maar dat is in de loop der jaren uitgehold.

“Zo zou je dat kunnen noemen, ja. Het is een reactie op de

Beleefdheid als zodanig was wellicht niet een van de

individualisering, zo van ‘een goede samenleving begint

centrale deugden. Je moest ontzag en respect hebben voor

bij jezelf’. Vroeger, in de verzuilde tijd, ging het meer om

rechtschapenheid. Wat zijn de juiste vormen van denken, en gedeeltelijk ook het gedrag, om onderdeel te kunnen worden van deze geloofsgemeenschap. Nu is de aandacht meer gericht op eigen buurt en eigen school, specifiek de concrete plek van het individu krijgt veel meer accent.” EN IS DAARBIJ EEN VERSCHIL IN BENADERING TUSSEN OPENBAAR EN BIJZONDER ONDERWIJS?

“Nou, dat weet ik dus niet. Mijn neiging zou zijn om te zeggen dat bijzonder onderwijs op dit terrein meer in zijn mars heeft dan het openbaar onderwijs. Bijzondere scholen zijn de erfgenamen van een soort gedachtegoed met allerlei ethische implicaties. Het is niet meer helemaal duidelijk wat de christelijke traditie moet betekenen, maar dat je goed voor elkaar moet zijn, dat is daar toch een soort uitvloeisel van.”

‘Burgerschapsvorming op school reactie op individualisering’

PARADOXAAL IS DAT ONDERWIJS DE UITERLIJKE KENMERKEN VAN DE VERZUILING HEEFT, WAAR JE DAT IN DE REST VAN DE SAMENLEVING NIET MEER ZIET.

Prof. James Kennedy

“Op papier heb je inderdaad een palet van levensbeschouwelijke instellingen, van protestants-christelijk tot en met rooms-katholiek. Ze zijn heel erg goed vertegenwoordigd

afkeer van bijzonder onderwijs. Heel veel bijzondere

in het onderwijs, in een samenleving die in belangrijke

scholen hebben zich aan de gewijzigde omstandigheden

mate is geseculariseerd. Maar als het Nederlandse onder-

aangepast door zelf een veel bredere levensbeschouwe-

wijs nu uit het niets zou worden opgebouwd, dan zou

lijke identiteit aan hun school te geven.”

deze rijkdom voor een zeer belangrijk deel verdwijnen. In de zin dat de schepping van protestants-christelijke en

IS DAT NIET EEN BEDREIGING? DAT DE VRAAG OPKOMT: HEB JE NOG

katholieke scholen een product van hun tijd is. Ze hebben

WEL EEN BIJZONDERE SCHOOL NODIG?

een langzame opmars gemaakt tot 1920, ze namen toen

“Ik denk dat dat nu het stadium is waarin we in

ongeveer de helft van de leerlingen voor hun rekening.

Nederland verkeren. Zoals veel mensen zeggen: ik heb

Daarna is dat aandeel verder gegroeid tot ongeveer twee-

geen probleem met bijzondere scholen, want dat stelt

derde, toen nog gesteund door de bevolking die actief was

toch al niks meer voor.”

in het kerkelijk leven. En dat is nu niet meer het geval.” IS HET VERSCHIL TUSSEN BIJZONDER EN OPENBAAR NOG VOLDOENDE MAAR IS HET TOCH NIET OPVALLEND DAT OUDERS EEN SCHOOL KIEZEN

ZICHTBAAR?

VOLGENS DE VERHOUDINGEN DIE ER AL DECENNIA ZIJN? HET AANDEEL

“Dat is nog maar betrekkelijk klein in vergelijking met

OPENBARE SCHOLEN IS AL JAREN CONSTANT.

vroeger. Er is net wat meer aandacht voor waarden,

“Je ziet dat er ook onder niet-kerkelijke mensen belang-

net wat meer aandacht voor religie. Er zijn net wat meer

stelling is voor de waarden die levensbeschouwelijk

rituelen, zoals met Kerstmis, maar dat zouden ze tegen-

onderwijs biedt. Nederlanders hebben geen massale

woordig ook op een openbare school kunnen doen. 7

Het zijn vaak die kleine verschillen waarin de legitimiteit van de bijzondere scholen nog schuilt.” GELDT DAT DAN VOOR ALLE SCHOLEN BINNEN DE PROTESTANTSCHRISTELIJKE ZUIL?

“Natuurlijk zijn niet alle scholen hetzelfde, er is een grote variatie in het pc-onderwijs. Ik heb het dus niet over alle christelijke scholen, maar wel over een duidelijke meerderheid.” DAT ZOU BETEKENEN DAT DE TEGENSTANDERS VAN ARTIKEL 23 GW, DAT DE VRIJHEID VAN ONDERWIJS REGELT, ALLEEN MAAR GEDULD HOEVEN TE HEBBEN, DE TIJD DOET ZIJN WERK.

“Je zou aan de ene kant kunnen zeggen dat er door de verandering van de samenleving geen behoefte meer is aan artikel 23. Aan de andere kant, omdat scholen al zo veranderd zijn, is er geen grote behoefte om daar een eind aan te maken. Wat je nu hebt zou je omwille van betrekkelijk kleine minderheden in stand willen houden. Vrije schoolkeuze is zo belangrijk dat wij het wel willen behou-

Maar zij denken vooral in termen van institutionele

den voor degenen die niet op ons lijken.”

identiteit.”

ZOU U TEGEN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS WILLEN ZEGGEN: LET OP UW

IS DAT MACHTSDENKEN, HET STELSEL IS IMMERS GEBASEERD OP ONDER-

IDENTITEIT? ONDERHOUDT HET GOED, OF IS HET: GA MAAR GEWOON MEE

SCHEID DOOR LEVENSBESCHOUWELIJKE IDENTITEIT?

IN DE LOOP VAN DE GESCHIEDENIS?

“Dat valt mij altijd een beetje tegen van Nederland.”

“Dat laatste zou niet mijn standpunt zijn. Vanaf de jaren

Kennedy zucht diep en vraagt zich vervolgens af of hij dit

zestig is die betekenis erg gerelativeerd. Maar de laatste

wel zo hard moet zeggen. “Nederland is redelijk overgeor-

tien, vijftien jaar zie je dat er een nieuwe belangstelling is

ganiseerd, dat heeft effecten op de mindset (denkrichting,

binnen de scholen voor hun identiteit. Vroeger was het een

E.N.), Nederlanders zijn geen can do thinkers. Het is niet

zich afzetten tegen de ander, nu: waarom zijn we er nog,

van: als we dit nou allemaal willen, dan doen we dat toch.

waarom heffen we ons niet op? Sinds de jaren negentig zie

Het is heel moeilijk om buiten het systeem te denken. Dat

je, en dat is niet alleen in Nederland zo, toch wel een soort

mis ik hier wel, een innerlijke passie voor een heel ander

behoefte om opnieuw te markeren ‘wij zijn anders’.”

idee. Voor buitenstaanders is dat heel moeilijk te doorgronden. Instellingen nemen een heel grote plek in in het publieke leven, maar hun achterbannen zijn voor een

‘Er is behoefte opnieuw te markeren:

groot deel weggesijpeld. De grote crisis in Nederland is

wij zijn anders’

voor een belangrijk deel zijn kwijtgeraakt. Dat geldt ook

dat die instellingen hun vertegenwoordigende betekenis voor het onderwijs: wat is de inbreng van ouders in scholen, wat verwachten scholen van ouders? Er zijn scholen

MAAR IS DAT NIET ONGELOOFLIJK MOEILIJK IN EEN SAMENLEVING DIE

waar dat uitstekend gaat, maar in het algemeen zou je

STERK GEÏNDIVIDUALISEERD IS?

kunnen zeggen, het idee van de bijzondere school is

“Dat is inderdaad heel moeilijk, in verschillend opzicht.

gebaseerd op iets wat er niet meer is.”

Je moet bijvoorbeeld je docenten achter je hebben staan, en die hebben in het verleden ook niet allemaal bewust

DAT IS DAN TOCH EEN UITHOLLING, IN DAT OPZICHT, VAN ARTIKEL 23?

voor een bepaalde identiteit gekozen. Veel gezinnen zijn

“Absoluut. De loyaliteit van ouders met de school is aan-

niet in staat om daar erg veel mee te doen.”

zienlijk afgenomen, er is geen gedeelde samenleving meer. Alles is nu vloeibaar, de identiteit is vloeibaar,

IS ER OOK BINNEN SCHOOLBESTUREN EN DIRECTIES MEER

ouders zijn vloeibaar, de mobiliteit heeft de samenleving

VERZAKELIJKING, IS MEN MEER BEZIG MET LUMPSUMFINANCIERING

vloeibaar gemaakt. Dat maakt het heel erg moeilijk om

DAN MET IDENTITEIT?

vast te stellen: dit is waar wij voor staan, wat wij met

“Die besturen zijn er ook niet altijd even goed in. Meestal

elkaar willen, hoe wij met elkaar, met onze omgeving

zijn zij van deze drie partijen (bestuur-ouders-docenten)

omgaan.”

degenen die er het meest belangstelling voor hebben.

8

Commerciële basisschool, blijvertje of eendagsvlieg?

In Bussum heeft aan het begin van het schooljaar Florencius zijn deuren geopend, de eerste commerciële basisschool in ons land. Volgens de oprichter een gat in de markt, want de onvrede over het reguliere onderwijs is groot. Maar is dat is wel zo? Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: iStockphoto / MBPHOTO

Het initiatief van onderwijsman Peter van

Iederwijsscholen), of door ouders die om

te beginnen. Hij mikt vooral op (welgestelde)

Kranenburg voor de oprichting van de eerste

religieuze redenen hun eigen onderwijs

ouders wier kind leerproblemen heeft en op de

commerciële basisschool in Nederland heeft de

willen inrichten.

bestaande school geen goede begeleiding krijgt. Kinderen met (ernstige) gedragspro-

afgelopen maanden veel publiciteit gekregen.

blemen zijn op Florencius niet welkom.

Kranenburg kondigde aan de zaken groots aan

Met name door de opkomst van de Iederwijs-

te pakken. Met steun van een investerings-

scholen maakte de Tweede Kamer zich vorig

maatschappij wil hij een keten aan commer-

jaar zorgen over de kwaliteit van dit particulier

IMAGO

ciële basisscholen uit de grond stampen.

onderwijs, het toezicht erop was namelijk niet

In de media is de veronderstelde achteruitgang

Vooralsnog is de start echter zeer bescheiden.

sluitend. Inmiddels ligt er een wetsvoorstel bij

van de kwaliteit van het basisonderwijs in

De eerste vestiging met de naam Florencius

de Eerste Kamer dat er op neer komt dat deze

Nederland in verband met de start van de

opende onlangs zijn deuren in een wijkcentrum

scholen, hoewel niet bekostigd door de over-

private basisschool breed uitgemeten. Het

in Bussum. Tot nu toe hebben zich vier leer-

heid, aan dezelfde kwaliteitseisen moeten vol-

imago van het basisonderwijs staat onder

lingen aangemeld. Het prijskaartje liegt er dan

doen als de reguliere scholen. De Kamer was

druk, noteerde bijvoorbeeld NRC, verwijzend

ook niet om: het schoolgeld bedraagt 12.500

indertijd bezorgd over berichten over een snelle

naar onder andere negatieve cijfers van de

euro per jaar. De vraag is dan ook: hebben we

groei van de privé-schooltjes, maar onderzoek

Onderwijsinspectie. Maar volgens de

hier te maken met een blijvertje of is het een

van Regioplan heeft uitgewezen dat hun aantal

Onderwijsmeter zijn ouders jaar in, jaar uit

eendagsvlieg?

gering is. Afgelopen schooljaren waren er

(redelijk) tevreden over het basisonderwijs dat

34 scholen (po en vo) actief met ongeveer

hun kinderen krijgen. Voor de meeste ouders

Privé-onderwijs is in ons land minder uit-

900 leerlingen, dat is ongeveer 0,04 procent

heeft het basisonderwijs geen slecht imago.

zonderlijk dan men op het eerste gezicht zou

van alle leerplichtige leerlingen in Nederland.

Het is dus nog maar de vraag of de commer-

denken. Ons systeem van openbaar en bij-

ciële basisschool een gat in de markt is.

zonder onderwijs heeft immers een duaal

Staatssecretaris Dijksma (Onderwijs, PvdA)

Waarom zou je als ouder 12.500 euro per jaar

karakter: publiek versus particulier. Maar

laat in een brief aan de Eerste Kamer blijken

ophoesten als je kind zich op de gewone basis-

beide categorieën worden sinds de befaamde

niet gelukkig te zijn met de oprichting van

school probleemloos ontwikkelt?

onderwijspacificatie van 1917 financieel

particuliere scholen, maar ze ziet niets in een

Rens Koole, directeur van het eveneens

gelijk behandeld. Daarnaast zijn er nog de

verbod. Het antwoord van Den Haag op deze

commerciële Luzac College (2500 leerlingen,

privé-scholen die niet door de overheid wor-

trend moet volgens de bewindsvrouw zijn dat

verdeeld over twintig vestigingen), heeft ooit

den bekostigd, in vaktermen de B3-scholen

de kwaliteit van het onderwijs over de hele

gezegd dat zijn school, tegenwoordig met de

genaamd. Dat zijn scholen met een klein aan-

linie omhoog gaat. Want de grote onvrede

Rabobank als financier, geen hoge vlucht

tal leerlingen, vaak opgericht door ouders of

over het niveau van het (basis)onderwijs is,

zou nemen. De reden: de kwaliteit van het

docenten die zich niet kunnen vinden in het

zo vertelde ondernemer Van Kranenburg in de

Nederlandse onderwijs is voor het gros van

bestaande aanbod (denk aan de vernieuwende

media, de aanleiding om met een eigen school

de leerlingen toereikend. 9

Schoolcultuur is belangrijke factor bij pestgedrag

‘We zijn allemaal dader en slachtoffer’ Als adjunct-directeur op een middelbare school kreeg Henk Galenkamp regelmatig pesters aan z’n bureau. Met z’n huidige inzicht zou hij toen anders zijn opgetreden. “Door de dader te straffen, werd ik zelf dader.” Galenkamp is onder andere auteur van boeken over aanpak van agressie in het onderwijs. Tekst: Marijke Nijboer, Fotografie: CPS en Hans Tak

Leerlingen stoeien op het schoolplein: spel of pesten?

Wie pesten wil voorkomen moet zich richten op de schoolcultuur

10

Wie pest, moet flink worden aangepakt: zo

En die dynamiek zette zich voort in mijn

redeneren de meeste scholen. Volgens Henk

kamer. Ik ontdekte dat de grootste daders zelf

Galenkamp, die een aantal publicaties over

waren gepest. Zij pestten om niet meer zelf

agressie op school op zijn naam heeft staan,

gepest te worden.” Hij ging steeds meer op

zet het probleem zich zo echter alleen maar

de dynamiek van het pesten letten. En zag

voort. Hij ontwikkelde een eigen kijk op het

dat alle betrokkenen, ook de docenten en

fenomeen pesten, die werd gevoed door,

het management, daar een rol in spelen.

maar pas vaste vorm kreeg na zijn eigen

Een boek van Desmond Tutu over de

jarenlange onderwijservaring.

Waarheidscommissie in Zuid-Afrika

“Als adjunct-directeur werd ik geacht de

inspireerde hem. “Dader en slachtoffer

dader te straffen. Maar door dat te doen werd

worden oog in oog met elkaar gebracht. Als

ikzelf de dader, en hij het slachtoffer. De twee

de dader zegt: ja, ik heb het gedaan, ontstaan

tegenpolen, dader en slachtoffer, kunnen niet

er hartverscheurende taferelen. Het slacht-

zonder elkaar. Ze bestáán dankzij elkaar.

offer kan ineens de dader zien als slachtoffer

van het systeem. Op dat moment erkent het

Terug naar de school: wat te doen met pesters

slachtoffer het daderschap in zichzelf, en de

en slachtoffers?

dader zijn eigen slachtofferschap. Het ís dus

“Vanuit wat ik nú weet, zeg ik: laat de mentor

mogelijk om de dynamiek op te heffen.”

alle partijen met elkaar in contact brengen. Ook de meelopers, want die geven door te

LOYAAL

zwijgen de pester een vrijbrief om door te

Afgelopen voorjaar trok een incident op straat

gaan. Praat alleen in neutrale termen over wat

bij het Technisch College in Amsterdam,

er aan de hand is. Wees respectvol en loyaal

waarbij een leerling een andere leerling dood-

naar alle partijen, en maak duidelijk dat het

stak, veel aandacht in de media. Ook de kritiek

probleem zit in het gedrag, niet in de mensen.”

van psycholoog Bob van der Meer op het (ver-

De ouders van alle partijen moeten op de

onderstelde) falende pestbeleid van de school

hoogte worden gesteld.

deed stof opwaaien. Galenkamp heeft veel

En de mentor moet steun krijgen van collega’s

waardering voor de psycholoog Bob van der

en schoolleiding.

Meer. “Ik heb veel van hem en zijn boeken

“De boodschap is helder en luidt: het moet

Henk Galenkamp (1951) geeft

geleerd over pestgedrag. Een school is nooit in

stoppen. Punt. Dat zeg je vanuit een gezonde

als managing consultant bij

staat om pesten helemaal te voorkomen. Maar

boosheid. Jullie maken er allemaal deel van

CPS training en coaching over

door een oordeel te vellen, stap je zelf in de

uit, maar niemand heeft schuld.”

communicatie en leiderschap.

dynamiek waarbij je kiest voor de één en tegen

WIE IS HENK GALENKAMP?

Daarnaast is hij psychothera-

de ander. Je moet meervoudig loyaal zijn: 100

Galenkamp: “In de klas van een kind van ken-

peut en leraar zen-meditatie.

procent voor de dader én voor het slachtoffer

nissen van mij hangt een kaart aan de wand.

Galenkamp was achtereen-

en dus ook voor de school.”

Op de ene kant staat: hier gaan we goed met

volgens docent, decaan, sova-

Kinderen worden vaak gepest vanwege afwij-

elkaar om. Op de andere kant: hier wordt

trainer, vertrouwenspersoon en

kend gedrag of een andere manier van opval-

gepest. Elk kind mag die kaart omdraaien en

adjunct-directeur op een

len. Dat gedrag kan onbewust door allerlei

als dat gebeurt, wordt de les stilgelegd om er

vo-school in Amsterdam. Hij

oorzaken zijn ontstaan. Als zo’n kind boven-

over te praten, net zo lang tot het betreffende

schrijft boeken over omgaan

dien z’n grenzen niet goed aangeeft, loopt hij

kind zich weer veilig voelt en weer is opgeno-

met agressie, zoals ‘Bang voor

grote kans gepest te worden. “Pesters”, zegt

men in de groep.”

boos’, over de invloed van

Galenkamp, “hebben namelijk een neus voor

Pesten gebeurt vooral wanneer leerlingen zich

emoties op veiligheid in de

dergelijke ‘subassertieve’ kinderen.”

onveilig, niet gezien of niet geaccepteerd voe-

school. In november komt een

Door gebeurtenissen in je leven kun je lang-

len. De schoolcultuur is dus een belangrijke

nieuw boek uit, dat onder meer

zaam toegroeien naar de rol van pester of

factor. Een pester in een andere klas zetten lost

gaat over de dynamiek tussen

gepeste. In zijn nieuwe boek presenteert

het probleem niet op, omdat de cultuur niet

daders en slachtoffers in het

Galenkamp de drie naar zijn inzicht basale

verandert: al gauw zal er een nieuwe pester

onderwijs.

levenshoudingen: angst, autonomie en ver-

opstaan. Je moet het probleem in z’n samen-

bondenheid. “De meest voorkomende is angst.

hang aanpakken. Als de omgangsvormen en

Angst kan gezond zijn bij gevaar. Dan kun je

schoolregels duidelijk zijn en worden nage-

vechten of vluchten. Wie als kind echter in

leefd, er positieve aandacht is voor leerlingen

een gevaarlijke situatie zit en niet kan vechten

en zij gelegenheid krijgen om hun teleurstel-

of vluchten, blijft daarin vastzitten. Dan draag

lingen en frustraties op normale wijze te uiten,

je permanent angst bij je en is er een kans dat

neemt de kans op pestgedrag af. Wie pesten

je dader of slachtoffer wordt. De dader ver-

wil voorkomen, moet frustratie, spanning en

Wie dit heikele probleem aan de orde wil

toont een vechtreactie, het slachtoffer een

een gebrek aan welbevinden aanpakken.

stellen, al dan niet met hulp van buiten,

vluchtreactie. Vechten én vluchten leiden tot

heeft lef nodig. En inzicht: “Je moet niet als

een slachtofferdynamiek, ze draaien om macht

‘ZIEKE’ CULTUUR

aanklager gaan wijzen, maar nuchter consta-

en onmacht.” Overigens loopt in een onveilige

Is de cultuur op een school ‘ziek’, dan voelen

teren: hier wordt gepest, en ik wil niet op

groep iedereen het risico om als zondebok te

teamleden dat wel, maar ze zijn zich er vaak

een school werken waar wordt gepest.

fungeren en gepest te worden.

niet van bewust. “Een nieuw personeelslid

Dit moet stoppen.”

wordt binnen enkele weken ‘ingelijfd’ in de

Om te weten hoe je schoolcultuur is, hoef je

GRENZEN

schoolcultuur. Wie hier niet in meegaat,

alleen maar goed te kijken. “Laatst bezocht ik

De autonome levenshouding is een stuk

wordt meestal uitgekotst.” Ook onder het

een vmbo in een grote stad. Er lag geen zwerf-

gezonder. Deze mens kent zijn eigen grenzen

personeel staan daders en slachtoffers tegen-

vuil op het plein. In de hal hingen open en

en durft boos te zijn wanneer nodig.“Omdat

over elkaar: “Dat zie je in dingen als de

bloot kunstwerken van leerlingen. Ik zag een

er grenzen zijn, kun je elkaar ontmoeten. De

oudere docent die zich drukt, of de docent die

oudere docent met zichtbare aandacht en

grens geeft veiligheid en ruimte. Hier gaat het

met gemene kwinkslagen de vergaderingen

steun luisteren naar een beginnende collega.

niet om macht en onmacht, maar om kracht bij

terroriseert. Iedereen moet gaan beseffen:

Hier was het goed toeven. Dit zou ik alle

beide partijen.”

ook ik ben dader én slachtoffer.”

scholen toewensen.” 11

Rapport Sociaal en Cultureel Planbureau

Niet elk schoolbestuur is blij met meer autonomie Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar wat schoolbesturen zelf vinden van het beleid van de overheid om hen meer autonomie te geven. In het rapport staan verrassende uitkomsten. Zo zijn met name de zogeheten eenpitters niet onverdeeld enthousiast over meer vrijheid.

Tekst: Emmanuel Naaijkens, Illustratie: Len Munnink

Zes jaar geleden besloot het toenmalig

toegenomen autonomie en wat daar uit voort-

is om uit de gegevens rode draden te destille-

christelijk-liberale kabinet op onderwijs-

vloeit: een verschuiving in verantwoordelijk-

ren. Dat komt door de wordingsgeschiedenis

gebied tot een fundamentele koerswijziging.

heden en bevoegdheden. En hoe staan scholen

van het Nederlandse onderwijs met zijn bij-

Minister van Onderwijs Van der Hoeven

in die nieuwe situatie tegenover hun maat-

zondere en openbare scholen, waarbij de

maakte de weg vrij voor een verschuiving van

schappelijke opdracht? Monique Turkenburg,

denominaties onderling ook nog eens hun

taken en verantwoordelijkheden van de

senior wetenschappelijk medewerker van het

eigen kenmerken hebben. De sporen van dat

overheid naar de schoolbesturen in het basis-

Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), is op

amalgaan zijn terug te vinden in het rapport

en voortgezet onderwijs. Dit proces van

zoek gegaan naar het antwoord op die vragen

van het SCP. Het is onmogelijk om alle

decentralisatie, dat nog in volle gang is, moet

en het resultaat van dat onderzoek is samen-

interessante onderzoeksresultaten hier weer

leiden tot meer autonomie voor schoolbestu-

gevat in het rapport ‘De school bestuurd’. Zo’n

te geven. Daarom een selectie van een aantal

ren. Men is in Den Haag gaan beseffen dat

vijfhonderd besturen vulden op verzoek van

in het oog springende uitkomsten.

het een illusie is om nog langer te denken dat

het SCP de uitgebreide vragenlijsten in. Dat is

het onderwijs vanuit de Hoftoren tot in de

een grote deelname, het primair onderwijs

AMBITIES

kleinste details is aan te sturen.

telt 1348 besturen, het voortgezet onderwijs

Politiek Den Haag mag dan in al zijn wijsheid

De overheid treedt dus terug en bepaalt alleen

303 (cijfers 2005).

beslist hebben om scholen meer bestuurlijke

op hoofdlijnen het beleid en de voorwaarden.

vrijheid te geven, zoals ouders hun kroost op

De scholen krijgen meer de ruimte om naar

COMPLEX ONDERWERP

een gegeven moment kleedgeld geven, maar

eigen inzicht hun beleid uit te stippelen. De

Zo’n breed onderzoek levert tal van uitkom-

zaten die besturen daar eigenlijk wel op te

gedachte achter deze omslag is dat het onder-

sten op, die zich niet gemakkelijk laten her-

wachten? Het beeld is gemengd, zo blijkt uit het

wijs zo efficiënter en effectiever kan worden,

leiden tot algemene conclusies. Bovendien,

onderzoek. Een op de drie besturen is ronduit

de kwaliteit toeneemt en daarmee ook de

zo wijst de onderzoekster er terecht op, gaat

enthousiast, omdat ze denkt zo beter de eigen

tevredenheid van allen die daar mee te maken

het om een eerste onderzoek en is autono-

ambities te kunnen waarmaken. Vooral het

hebben: leerlingen, ouders, leerkrachten; de

mievergroting een complex onderwerp dat

voortgezet onderwijs, dat al veel langer dan het

samenleving als geheel.

nog bij lange na niet is uitgekristalliseerd.

primair onderwijs met lumpsumfinanciering

Er is nog veel nader onderzoek nodig om

werkt, ziet het als een uitgelezen kans om flink

Tot nu toe was echter nog weinig bekend over

meer licht te werpen op het verloop van dit

aan de weg te timmeren en de eigen school/

wat die schoolbesturen zelf vinden van de

proces. Maar wat het zeker ook lastig maakt,

scholen beter op de kaart te zetten.

12

en opvallend is dat scheiding van toezicht en bestuur, een voorwaarde voor transparantie, nog geen gemeengoed is. Het onderzoek wijst uit dat 26 procent van de ondervraagde besturen die scheiding heeft doorgevoerd en 12 procent bezig is met de voorbereiding. En liefst 43 procent zit nog in de fase van oriëntatie. Opmerkelijk is dat 19 procent zegt niet op de hoogte te zijn van een verplichting tot scheiding van verantwoordelijkheden. Het SCP noemt dat laatste zorgelijk. ‘Transparant besturen lijkt bij deze besturen nog ver weg’. Van de besturen die zich wat deze ontwikkeling betreft in de ‘achterhoede’ bevinden, zijn er veel eenpitters met een protestants-christelijke grondslag. Ze zijn volgens de onderzoekster Turkenburg niet overtuigd van de noodzaak tot verandering. ‘Ze vinden dat alles prima loopt’. MAATSCHAPPELIJKE OPDRACHT

In het rapport is veel aandacht voor de vraag of de school een maatschappelijke opdracht heeft. Daar blijkt op zich weinig discussie over te Het rapport 'De school bestuurd. Schoolbesturen over goed bestuur en de

bestaan, alleen als het gaat over de aard en de

maatschappelijke opdracht van de school' is geschreven door Monique

omvang daarvan. Een ruime meerderheid van

Turkenburg van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Een gedrukte versie

de besturen vindt bijvoorbeeld de opvoeding

van het rapport kost € 21,50. Gratis downloaden is ook mogelijk.

van de leerlingen tot de reguliere taak van een

Meer informatie www.scp.nl

school behoren. Maar tweederde vindt opvoedings- of gezinsondersteuning door de school dan weer te ver gaan. Een opvallend onderscheid tussen enerzijds

Bijna de helft van de schoolbesturen reageert

om minder gehinderd te worden door

katholieke en openbare scholen en anderzijds

behoedzaam en kijkt min of meer de kat uit de

bestaande regels. Andere onderwerpen waar

christelijke scholen tekent zich af als het gaat

boom, maar denkt op termijn wel beter af te

een flink aantal scholen zelf meer zeggen-

over de vraag of de school een bredere maat-

zijn. Het zal geen verbazing wekken dat de

schap over wil hebben zijn o.a. het stichten

schappelijke opdracht zou moeten vervullen.

zogeheten eenpitters in het primair onderwijs

van een nieuwe school of vestiging, het vast-

De christelijke besturen zijn daarin terug-

de meeste reserves hebben, en die hebben

stellen van schooltijden en lesuren, onder-

houdend en het SCP denkt dat de verklaring

doorgaans een protestants-christelijke signa-

wijsinnovatie en wijze van examinering.

gezocht moet worden in het verschil in visie

tuur. Een heel klein percentage is ervan over-

De verwachtingen over de voordelen van de

op wie eigenaar is van de school: de ouders of

tuigd dat het vroegere model beter voldeed.

autonomievergroting zijn niet hooggespan-

de samenleving. Voor veel protestants-

nen, signaleert het SCP. Maar liefst tweederde

christelijke scholen zijn dat de ouders.

ZEGGENSCHAP

van de besturen denkt dat de bureaucratie

Voor een flink deel van de scholen zou de

eerder zal toe- dan afnemen. Er lijkt voorals-

In het publieke debat over onderwijs gaat

autonomievergroting nog wel verder mogen

nog weinig geloof te worden gehecht aan het

het vaak over de zin en onzin van onderwijs-

gaan, bijvoorbeeld op het gebied van de huis-

streven van de overheid om de (overbodige)

vernieuwingen. Dat er op bestuurlijk vlak

vesting. De helft van de besturen voelt zich

regelgeving serieus terug te dringen.

misschien wel ingrijpender veranderingen plaatsvinden blijft onderbelicht. Alleen

nu belemmerd in haar ontwikkelingen. Ook wat betreft personeels- en arbeidsvoorwaar-

Het rapport gaat uitvoerig in op toezicht en

daarom al is het goed dat dit rapport van het

denbeleid ligt er bij veel bestuurders de wens

verantwoording in het funderend onderwijs

SCP er nu ligt. 13

Links: Esther Haveman, rechts: Rini Hertgers

Conciërges terug in de schoolbanken PCBO Apeldoorn vindt de taak van conciërges een echt vak. Alle conciërges hebben daarom scholing gevolgd. Tekst: Loek Mulder, Fotografie Joost Grol

Een conciërge is meer dan een manusje van alles, zegt Gert Nijmeijer,

Een situatie die Nijmeijer “van de zotte” noemt. Er is weliswaar ter

raad van bestuur PCBO Apeldoorn. “Met die kwalificatie doe je de

compensatie van de beëindiging van de regeling geld voor acht uur

beroepsgroep tekort.” De conciërge is niet alleen een onmisbare

ondersteunende werkzaamheden gekomen, maar dat is volgens

kracht voor veel basisscholen, hij is tevens een visitekaartje en eerste

Nijmeijer volstrekt ontoereikend. “Het is een grote ergernis binnen

gezicht van de school. Hij – vrouwelijke conciërges zijn zeldzaam -

het basisonderwijs. Het ministerie maakt ingewikkelde plannen voor

zorgt ervoor dat de school er netjes uitziet en grijpt in bij incidenten.

kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Ondertussen wordt vergeten

“Een conciërge moet gevoel hebben voor gastheerschap. Dat stelt eisen

basale zaken goed te regelen. Gevolg is dat op veel scholen de direc-

aan bijvoorbeeld communicatieve vaardigheden en conflicthantering.

teur en leerkrachten lopen te klussen.” Om de conciërges voor de

Hij moet echt meer kunnen dan de container aan de weg zetten en de

PCBO Apeldoorn-scholen te behouden is de gemeente Apeldoorn

bladblazer hanteren.”

bijgesprongen.

PCBO Apeldoorn besteedt veel aandacht aan scholing en opleiding van de medewerkers. Uit gesprekken met zowel schooldirecteuren als de

De conciërges Esther Haveman en Rini Hertgers waren van het begin

conciërges zelf, kwam naar voren dat tevens behoefte bestond aan een

af aan enthousiast over het idee voor 'bijscholing' van alle conciërges

programma voor die laatste groep. Nijmeijer: “We werken sinds 2003

van PCBO Apeldoorn. Beiden waren betrokken bij de opzet van het

met competentiemanagement en persoonlijke ontwikkelingsplannen.

programma en inmiddels pronkt het certificaat dat Esther Haveman

We vinden dat in dat verband ook de conciërges scholing en opleiding

ontving bij haar thuis op de schoorsteenmantel.

moeten krijgen die voor hen van belang is. We erkennen dat we die

“Bij de opzet is naar onze inbreng geluisterd”, vertelt Esther Haveman,

groep wat over het hoofd hebben gezien.”

werkzaam op basisschool De Bouwhof in Ugchelen. “Ik heb bijvoorbeeld

Op de trainingen, die in overleg met de conciërges zijn opgesteld, is

voorgesteld kinder-EHBO op te nemen in het programma.” Esther -

aandacht besteed aan onder meer communicatie, planmatig werken,

de enige vrouw in het groepje conciërges – zegt dat ze de bijscholings-

gebouwonderhoud, veiligheid en catering. De conciërges zelf waren

sessies waardevol vond: “Ik heb echt wat gehad aan besprekingen over

volgens Nijmeijer zeer enthousiast over de cursus. “Ze voelen zich

bijvoorbeeld arbo-zaken, de inrichting van de koelkast of de organisa-

gewaardeerd met het programma. Ze zien dat ook hun werk het waard

tie van het huishouden van de school. Waar ze vooral veel van heeft

is om er scholing voor op te zetten.” Tegelijkertijd heeft PCBO

opgestoken, was het contact met haar collega-conciërges. “We hebben

Apeldoorn budget (1200 euro per school) vrijgemaakt voor gereed-

veel met elkaar gesproken over praktische dingen. Mijn collega's

schap en kleding voor de conciërges.

brachten zaken naar voren waar ikzelf nooit aan had gedacht.”

De conciërges van PCBO Apeldoorn zijn enkele jaren geleden aange-

Ook Rini Hertgers van PCBS Shalom in Apeldoorn zegt dat vooral

nomen onder een ID-banen regeling. Sinds die regeling is afgeschaft,

het contact met collega's hem heeft geïnspireerd. “Een conciërge staat

moet het primair onderwijs deze ondersteunende functies bekostigen

veelal alleen in zijn functie”, aldus Hertgers. “Op de bijeenkomsten

uit de basisformatie. Dat in tegenstelling tot de situatie in het VO,

konden we praten over oplossingen. Dat leverde mij allerlei nieuwe

waar wel budget is voor het aanstellen van een conciërge.

inzichten op.”

14

OPEN MIND

Doen jonge ouders het dan nooit goed? In deze aflevering van Open Mind neemt Harm Klifman het op voor de ouders-van-nu die het van alle kanten zwaar te verduren hebben. Opvoeden: het is nogal wat!

Tekst: Harm Klifman, Fotografie: Michel Groen

Deze maand word ik opa, Deo volente. Ik kijk er naar uit.

Tegelijk doen die ouders het nooit goed genoeg, want als we de

De kapotte schommel is al vervangen. Is er wat veranderd

kranten mogen geloven staan kinderen bloot aan vele bedrei-

met een generatie terug? Kinderen krijgen en opvoeden in

gingen en is het de ouder die het kind daarvoor behoeden moet.

een tijd waarin ouders aan tal van verwachtingen ‘moeten’

Zo kwam de gratis krant Spits onlangs met een bijlage Kind en

voldoen: het is nogal wat!

Gezondheid met veel over bewegen, overgewicht, gezondheid, veiligheid en enge ziektes. Er rust een taboe op de buil en de

Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het ouderschap

blauwe plek. Alsof die er niet gewoon bijhoren, bij groter

van nu met meer onzekerheden en maatschappelijke claims

groeien. ’s Avonds word je als jonge ouder door de nannie op

is omgeven dan dat van ons eertijds. Druk op het ouderschap

teevee alvast scherp gehouden voor de volgende dag, want het

was er toen ook wel. In de tijd dat de dochter die nu moeder

ouderlijk falen ligt blijvend om de hoek.

wordt, werd geboren was het rapport van de Club van Rome op z’n minst zo invloedrijk als de boodschap van Al Gore nu.

Het maatschappelijk begrip voor ouders is tanende. Het

Dreigende overbevolking en uitputting van natuurlijke

natuurlijke vertrouwen in het gezonde verstand van ouders

grondstoffen zouden moeten leiden tot beperking van de

wordt systematisch ondergraven. Een kind opvoeden zonder

gezinsgrootte. Tegenwoordig lijkt de druk veel subtieler

gedegen scholing, begeleiding of coaching lijkt welhaast

maar daardoor des te venijniger.

onmogelijk te worden. Onlangs kwamen daar de kinderlozen bij. Zij menen dat niet ouders, maar zij het zwaar hebben want ze

Allereerst is er de druk van de teruglopende arbeidsmarkt

voelen zich achtergesteld. Er lijkt een heuse emancipatie en

en de noodzaak om de economie draaiende te houden.

subcultuur van kinderlozen op komst. Dat laatste gun ik ze graag,

Grotere arbeidsparticipatie als tegenwicht voor de vergrij-

maar niet over de rug van ouders die naast het genoegen en het

zing. Bovendien willen veel jonge vrouwen hun opleiding

plezier van kinderen ook de verantwoordelijkheid op zich

verzilveren in een baan en na het zwangerschapsverlof

nemen voor maatschappelijke en economische continuïteit.

gewoon weer aan het werk gaan. Vaak is dat ook noodzake-

Ook in het belang van kinderlozen trouwens.

lijk om het huis te kunnen betalen want de woonlasten voor starters zijn relatief hoog. Begrijpelijk dat tweeverdie-

Het wordt tijd dat we al die jonge ouders een hart onder de

nen en daar is niks mis mee, maar het verloopt niet zonder

riem steken en hun maatschappelijk vertrouwen toekennen.

de nodige organisatorische consequenties en veel geregel.

Daar hebben ze recht op.

Vervolgens wordt van die ouders verwacht dat ze alles voor hun kind over hebben en in hun vrije tijd van hot naar her rijden om maar alles wat er in het kind zit er ook uit te laten komen. Om nog maar te zwijgen van alle hand en spandiensten die daar weer bijhoren, zoals helpen op school of in de sportvereniging. Leuk allemaal, maar wel veel. Ouders worden overvraagd.

Meer bijdragen in de debatserie Open Mind zijn te vinden op www.besturenraad.nl Wilt u reageren? Stuur dan een mail naar Harm Klifman, [email protected] 15

DE DEUGD De deugd is een houding die het midden houdt en ons handelen richting geeft (Aristoteles). De vier klassieke deugden zijn - voorzichtigheid, verstandigheid, wijsheid; - rechtvaardigheid, rechtschapenheid; - gematigdheid, matigheid, zelfbeheersing; - moed, sterkte

Moed Franciscus heeft ooit gezegd: ‘Wij hebben een bepaalde mate van moed nodig om gelukkig te zijn.’ Wie het leven van deze begenadigde mens kent weet dat hij de moed had om afstand te doen van alles wat hij bezat. Er is moed voor nodig om jezelf te vinden. En nog meer moed om in jezelf God te vinden, zoals Franciscus dat deed. Toon Hermans

‘Niet omdat het zo moeilijk is, wagen wij het niet. Maar omdat wij het niet wagen, is het zo moeilijk.’ Seneca

“GA HEEN IN DEZE UW KRACHT” In zijn autobiografie schetst Gandhi de ontwikkeling van een verlegen Indiase jongeman die door diverse ervaringen ertoe gebracht wordt zijn stem te verheffen tegen het onrecht dat hij om zich heen ziet. Beledigd door een Britse officier in India, in een Zuid-Afrikaanse trein door een agent uit een eersteklascoupé gezet, geconfronteerd met een wetsvoorstel om ZuidAfrikaanse Indiërs hun stemrecht te ontnemen – door zulke ervaringen, schrijft hij zelf, “zaaide God het zaad van de strijd voor nationaal zelfrespect”. Gandhi ervaart min of meer dat hem de moed om op te staan in zijn levenservaringen geschonken wordt. Alsof het hem wordt aangereikt. Zoals een man als Gideon, bepaald geen held, zich voelt aangesproken op zijn kracht als God hem zegt: “Ga heen in deze uw kracht en verlos Israël uit de greep van Midjan. Ik zend u immers?”(Richteren 6,14) Dat staat er mooi, met dat aanwijzend en bezittelijk voornaamwoord achter elkaar: Deze uw kracht: het is alsof die tastbaar voor hen staat en God hem alleen maar hoeft aan te wijzen – kijk dan, dat is de kracht die in jou zit. Als God even later aan Gideon de opdracht geeft om zijn leger in te krimpen, krijgt Gideon de keerzijde van die boodschap: “Israël zou zich tegen mij kunnen beroemen, zeggende: mijn eigen hand heeft mij verlost.” Met andere woorden: aan de ene kant heb je de kracht in je om bergen te verzetten, aan de andere kant: je ontleent die kracht aan iets dat groter is dan jij, je kunt je die kracht niet toe-eigenen om je er op te beroemen – ‘kijk mij eens’ – dat is geen kracht maar maskering van zwakte. Guido de Bruin

Jezus zei tegen zijn leerlingen: ‘Waarom hebben jullie zo weinig moed, kleingelovigen?’ Toen stond hij op en sprak de wind en het water bestraffend toe, en het meer kwam geheel tot rust. Mattheus 8

16

Samenstelling: Paul Boersma, Fotografie: iStockphoto / Bettina Ritter

U bent mijn schuilplaats zing ik en ik schuil. Toverkunst van de illusie, muziek, genade van het woord. Maar de moed om niét te schuilen, op te staan en tegen de wind in over de zandvlakte richting einder te gaan, waarom daagt die mij uit en plaagt mij het verwijt een lafaard te zijn als ik mij berg in de schoot van uw woord? Anton Ent, Vlielandse psalmen

“Ik heb Hersjel vermoord, tenminste wat ik deed was hetzelfde als moord.” In Alles is verlicht laat de schrijver een Oekraiener vertellen hoe hij in de oorlog met zijn beste vriend Hersjel door de nazi's gedwongen was zich met alle andere bewoners van het dorp te verzamelen bij de synagoge en hoe de joodse mensen gedwongen werden zich als zodanig bekend te maken om vervolgens de synagoge binnen te gaan waar ze werden omgebracht. “Hersjel fluisterde tegen mij ik ben zo bang en ik wilde tegen hem zeggen vlucht je kansen zijn beter maar ik kon dit niet tegen hem zeggen want ik was bang dat ze me zouden neerschieten en ik was ook bang dat ik aan Hersjels dood zou meehelpen als ik zei dat ik ook bang was moed zei ik met zo weinig mogelijk volume van mijn stem het is noodzakelijk dat je moed houdt en nu weet ik hoe idioot dit was het was het meest idiote dat ik ooit heb gezegd moed houden waarvoor? Joanthan Safran Foer

Leven is meervoud van lef Loesje

DIT IS LEVEN, DIT IS MOED Tegen wind in, met stuivende zandbanen schurend langs je huid kilometers lopen, alleen maar met je levensritme hopen op evenwicht, de verre toekomst open Lenze Bouwers

17

Schoolbestuur Zaanstreek wil voordelen fusie beter benutten

Agora vindt de dynamiek terug Agora is een groot schoolbestuur in de Zaanstreek, acht jaar geleden ontstaan uit een fusie van 24 bijzondere basisscholen met een uiteenlopende denominatie. Marko Otten werd vorig jaar als interim-directeur aangetrokken om de organisatie een nieuwe dynamiek te geven. Op deze wijze wil men de voordelen van de fusie nog beter benutten. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: Agora

M

De cijfers van de Besturenraad spreken boekdelen, het aantal ‘eenpitters’

onduidelijkheid over het toezicht, over de verdeling van verantwoorde-

in het christelijk primair onderwijs is de afgelopen vijftien jaar hard afge-

lijkheden in de organisatie. Waar begint en eindigt de rol van de school-

nomen. In 1993 waren er bijna negenhonderd besturen met één school,

directeur en waar die van het bovenschools management: ‘wie heeft wat

dat zijn er nu nog 198. Het aantal schoolbesturen dat meerdere scholen

waar over te zeggen?’ Er was nauwelijks systeem in functionerings- en

aanstuurt nam sterk toe. Besturen met twintig of meer basisscholen zijn

beoordelingsgesprekken. De lumpsum was dan wel ingevoerd, maar er

allang geen uitzondering meer. In de Zaanstreek besloten acht jaar geleden

was niet over nagedacht hoe je daar verder op ondernemende wijze

de besturen van een aantal bijzondere basisscholen de handen ineen te

invulling aan kon geven. Er was een beleidsmatig vacuüm”, zegt Otten.

slaan. Scholen met een uiteenlopende levensbeschouwelijke grondslag, maar met een gemeenschappelijk kenmerk: het christendom als inspira-

Niet dat hij in Zaandam met een organisatie werd geconfronteerd die in

tiebron. Eenheid in verscheidenheid is het motto.

zak en as zat, integendeel. “Ik trof bij Agora een bewust team van direc-

De nieuwe organisatie kreeg de naam Agora en alle partijen gingen vol

teuren aan. Daar kon ik goed mee aan de slag, men was gemotiveerd. Het

enthousiasme en goede moed van start. Maar enkele jaren geleden tekende

probleem was dat de scholengroep als een schip zonder kapitein rond

zich een impasse af, het elan van het eerste uur verbleekte en de vraag

dobberde. Focus en synergie ontbraken.” Hij benadrukt verder dat hij

drong zich op, hoe gaan we nu verder? Hoe kunnen we van Agora meer

was aangetrokken omdat er een omslag gemaakt moest worden in de

maken dan een optelsom van afzonderlijke scholen? Het bleek noodzake-

bestuurscultuur en daarvoor was de inbreng van een onafhankelijke

lijk om het bovenschools management te versterken en zo deed Marko

buitenstaander onontbeerlijk.

Otten (57) uit Arnhem in januari 2007 zijn intrede als ‘interimmer’. Een man die als bestuurder en manager zijn sporen in het onderwijs ruim ver-

PLANMATIGE AANPAK

diend heeft, onder andere op een ROC in Deventer, de lerarenopleiding

“Mijn opvatting is dat je een organisatie alleen goed kunt laten functio-

van de Hogeschool Utrecht en een middelbare school in Eindhoven.

neren als je werkt op basis van harde informatie en managementsrapportages. Ik heb bij Agora daarom ook kwartaalgesprekken met de

STILSTAND

afzonderlijke directeuren ingevoerd waarbij je samen de vooraf opge-

De opdracht van het Zaanse stichtingsbestuur aan Otten was om de

stelde doelen evalueert en op grond daarvan ga je weer ontwikkelingen

dynamiek terug te brengen in de organisatie. “Er gebeurde eigenlijk niets

sturen of bijsturen. Zo krijg je een cyclus en kun je veel beter de vinger

meer. De scholen deden hun werk, maar wat beleidsontwikkeling betreft

aan de pols houden. Monitoren op gedrag en prestatie. Dat gebeurt in

was er sprake van stilstand. Op het gebied van kwaliteitszorg waren er

het onderwijs nog weinig. Er worden bijvoorbeeld nieuwe initiatieven in

onvoldoende initiatieven, terwijl scholen daar door de inspectie hard op

gang gezet, maar er wordt onderweg noch achteraf zorgvuldig bekeken

worden afgerekend. Ik stelde een nieuwe Stuurnotitie op want er was

of het resultaat wel beantwoordt aan de verwachtingen”, zegt Otten. Een voorbeeld van een cyclische benadering, legt hij uit, is de planmatige invoering van een nieuwe taalmethode. Je maakt een plan met eisen, je

‘Het onderwijs doet te weinig aan monitoring’

toetst het aanbod aan de criteria, je maakt een keuze en voert het in. Aan het eind is er een evaluatie of het proces gelopen is zoals beoogd was. En dan komt het aan op borging: ervoor zorgen dat bij de volgende aanschaf van een methode het inmiddels bijgestelde ‘draaiboek’ weer gevolgd wordt.

18

Marko Otten

Enthousiaste Zaanse leerlingen maken ketelmuziek

CREATIEF LEIDERSCHAP

De interim-directeur, wiens taak er eind van het vorig schooljaar opzat,

principiële keuze voor samenwerken met andersdenkenden en anders-

heeft de directeuren van de basisscholen voorgehouden dat ze zich

gelovigen zònder daar het doel in te zien aan elkaar gelijk te worden, of

binnen hun budget ondernemend moeten opstellen. “En dat ze in hun

elkaar te overtuigen. Een keuze die je, zo maakt Otten duidelijk, ook als

leiderschap creatief kunnen zijn waarbij ze best fouten mogen maken

een soort statement mag beschouwen, als een “krachtig tegengeluid

omdat we daar allemaal van leren.” Om meer aandacht vrij te maken

tegen allerlei discriminerende en intolerante bewegingen van zowel eng

voor de inhoud streefde Otten naar een efficiëntere werkwijze, zakelijk

nationalistische als eng islamitische zijde.”

vergaderen en een heldere besluitvorming. “Het lukt met echt betrokken mensen nooit helemaal. Soms hou je elkaar bezig met details. Zo vroeg het onderhoud van de zandbakken op de schoolpleinen onverwacht veel aandacht in de managementgesprekken.” EDUVADIS

Met een doordachte, planmatige aanpak en een duidelijke verantwoording kan een schoolbestuur haar beleidsvoornemens realiseren, is de overtuiging van Otten. “Ik heb heel nauwgezet de financiële situatie in kaart gebracht, want daardoor ziet iedere betrokkene meteen wat de mogelijkheden zijn om beleid te voeren. Dat heeft geresulteerd in een kaderbrief, waarin is vastgelegd welke regels en keuzes er gelden bij het opstellen van een begroting, op schoolniveau, op bovenschools niveau

AGORA, 24 BIJZONDERE BASISSCHOLEN

en op Agora als geheel. Door deze aanpak is onder meer duidelijk gewor-

IN DE ZAANSTREEK

den dat er bij Agora relatief veel personeelslasten zijn en dat dit ten koste gaat van de ruimte die je nodig hebt voor een eigentijdse huisvesting. De vraag die in de toekomst aan de orde komt is of er geen accentver-

Agora is een stichting voor bijzonder primair onderwijs in de

schuiving moet plaatsvinden.” Otten heeft bij het ontwikkelen van een

Zaanstreek met in totaal 24 basisscholen, waaronder twee

(financieel) beleid dankbaar gebruikgemaakt van het programma

sbo-scholen. De levensbeschouwelijke grondslag van de

Eduvadis van de Besturenraad, dat managementinformatie inzichtelijk

scholen is zeer divers: protestants-christelijk (9), intercon-

maakt. “Dat is een goed instrument”.

fessioneel (8) en rooms-katholiek (7). Bovendien heeft Agora (dat letterlijk vergader- en ontmoetingsplaats betekent) de

ISLAMITISCHE SCHOOL

kleine islamitische school De Roos organisatorisch onder

Trots is Marko Otten op de banden die tijdens zijn verblijf in Zaandam

haar hoede genomen. Het totale aantal leerlingen bedroeg

zijn aangehaald tussen het bestuur van Agora en het bestuur van de

vorig schooljaar 7186, waarvan 84 procent met het gewicht

islamitische basisschool De Roos. Met ongeveer 150 leerlingen dreigde

0.0. Bij Agora werken ongeveer 700 mensen. De begroting

het voortbestaan van de school in gevaar te komen. Agora heeft De Roos

bedraagt ruim 32 miljoen euro.

al vanaf 2006 de helpende hand geboden. Nu zijn beide besturen bereid een stap verder te gaan vanuit de gedachte van ‘meervoudigheid’: een 19

Onderzoek in opdracht van Besturenraad

Middenmanagers als spil in onderwijsinstellingen

Tekst: Rob Vink, IVA, Fotografie: iStockphoto / Johan van Vaerenbergh

Middenmanagers in het voortgezet onderwijs en het mbo krijgen steeds meer verantwoordelijkheden. Zij worden in veel onderwijsinstellingen inmiddels gezien als een belangrijke sleutel tot succes. Op aanvraag van de Besturenraad doet IVA (Beleidonderzoek en advies) onderzoek naar wat middenmanagers motiveert.

Teamleider, teammanager, afdelingsleider, opleidingsmanager,

STRATEGISCHE POSITIE

conrector – middenmanagers in het voortgezet onderwijs en het mbo

Doordat middenmanagers op een snijvlak van belangen opereren, is

hebben diverse namen. De onderzoekers Karstanje en Polder spreken

hun positie gecompliceerd. De middenmanager vervult in een aantal

van ‘een bonte verzameling van middenmanagementposities, waar-

opzichten dan ook een spilfunctie in de school. Sommige auteurs stel-

van de taakinvulling en verantwoordelijkheden vaak per school

len zelfs dat het middenmanagement de meest strategische manage-

verschillen, ook als de functie met dezelfde term wordt aangeduid.

mentlaag in de organisatie is.

Andersom geldt ook dat functies die door verschillende scholen met

Uit onderzoek blijkt dat er een relatie is tussen de manier waarop

verschillende termen worden aangeduid in feite dezelfde taakinvul-

middenmanagers de koers van de organisatie kunnen beïnvloeden,

ling en verantwoordelijkheden kennen’.

het leervermogen van de organisatie en het slagen van innovaties

Wat de mensen met die verschillende functiebenamingen gemeen

(Kallenberg, 2007). Zo vonden Floyd en Wooldridge (1996) in een

hebben, is hun ingewikkelde positie in de schoolorganisatie. De litera-

onderzoek bij twintig bedrijven dat betrokkenheid van het midden-

tuur leert dat hun rol op drie verschillende niveaus ligt: middenmana-

management bij strategische besluitvorming de kwaliteit van de

gers zijn de schakel tussen de top en de ‘werkvloer’, ze coördineren de

besluiten aanzienlijk verbetert.

dagelijkse gang van zaken in de school, ze sturen rechtstreeks de

Eindverantwoordelijke directeuren en bestuurders zeggen op hun beurt

docenten aan.

dat hun persoonlijk slagen voor een groot deel in handen ligt van hun middenmanagers (Elshout, 2006). Als middenmanagers slecht functio-

In hun laatste rol geven middenmanagers daadwerkelijk inhoud aan

neren, heeft dat onmiddellijk gevolgen voor de eindverantwoordelijken:

het personeelsbeleid en dragen ze dus in belangrijke mate bij aan een

zij komen dan terecht in de rol van troubleshooter. En voor de mede-

aantrekkelijke werkomgeving voor de docenten. Zeker in het licht van

werkers zijn het vooral de middenmanagers die ervoor zorgen dat zij

het lerarentekort is hun belang dus niet te onderschatten. Goede mid-

hun werk naar tevredenheid kunnen uitvoeren.

denmanagers zijn onontbeerlijk voor het scheppen en onderhouden

De middenmanager slaat dus een brug tussen de strategische, visionaire

van een professioneel werkklimaat. Reden genoeg om te onderzoeken

plannen van de top van de organisatie en de chaotische dagelijkse realiteit

wat hen motiveert en hoe de voldoening die hun werk hen geeft kan

van de werkvloer. Ze zijn aan de ene kant onmisbaar bij de uitvoering van

worden verbeterd (zie kader). Samengevat draagt een goed functione-

beleid dat van hogerhand is vastgesteld. Aan de andere kant hebben zij

rend middenmanagement in onderwijsinstellingen bij aan betere

zicht op de dagelijkse praktijk van de professionals en kunnen zij het

strategische besluitvorming en betere aansturing van de school-

management op basis van ervaringen, inzichten en oplossingen van

organisatie.

docenten adviseren over de koers van de organisatie (Kallenberg, 2007).

20

TEGENSTRIJDIGE VERWACHTINGEN

VOLSTREKTE DUIDELIJKHEID

Door die brugfunctie krijgt de middenmanager wel te maken met

Om goed in dat spanningsveld te kunnen opereren, is het essentieel

tegenstrijdige belangen en verwachtingen.

dat de taken en verantwoordelijkheden van de middenmanager vol-

Het hogere management ziet de toegevoegde waarde van midden-

strekt duidelijk zijn. Dit is niet alleen noodzakelijk voor de midden-

managers vooral in het coördineren van het primaire proces. Dat geldt

manager zelf – hij of zij moet immers weten wat het takenpakket

in mindere mate voor het zorgdragen voor de verticale en horizontale

precies behelst – maar ook voor de leraren die de middenmanager

coördinatie. De sociale functie is in hun ogen nauwelijks een beoogde

aanstuurt. Ook zij moeten goed op het netvlies hebben voor welke

toegevoegde waarde.

zaken zij bij hun direct leidinggevende kunnen aankloppen en welk

De belangrijkste knelpunten van de functie zijn volgens het hogere

mandaat de leidinggevende heeft om handelend op te treden.

management vooral een te operationele taakopvatting van het midden-

Een duidelijke functieomschrijving, een mandateringsstatuut of

management, onvoldoende aandacht voor de horizontale verbanden

managementcontract, én communicatie over de taken, verantwoorde-

met andere afdelingen en externe partners, en de moeite die midden-

lijkheden en bevoegdheden zijn noodzakelijk om middenmanagers

managers hebben met hun functie van linking pin in beleids- en

goed in stelling te brengen in hun soms lastige positie tussen de top

besluitvormingsprocessen. Medewerkers beklemtonen juist wel de

en de werkvloer.

sociale functie van het middenmanagement. Zij ervaren als grootste knelpunt de vertraging in besluitvormingsprocessen (Elshout, 2006).

DE SLEUTEL TOT SUCCES?

Of middenmanagers de sleutel tot succes zijn is natuurlijk nog maar SPIN IN HET WEB

de vraag. Leraren en leerlingen maken immers de school, het manage-

In het kader van ons onderzoek hebben we oriënterend met enkele

ment en middenmanagement moeten hen in staat stellen hun werk

middenmanagers en directeuren gesproken. Die gesprekken bevesti-

goed te doen. Vooralsnog gaan we er op basis van de literatuur en onze

gen de inzichten uit de literatuur: middenmanagers spelen een

oriënterende gesprekken van uit dat goed functionerend midden-

belangrijke rol in het vertalen van beleid naar de werkvloer en van

management noodzakelijk is om de dagelijkse gang van zaken te

geluiden van de werkvloer naar beleid, en zijn een spin in het web van

coördineren in lijn met de visie en strategie van de school. De koers

de besluitvorming. De gesprekspartners herkennen zich in de brug-

bewaken, de koers mede bepalen en de koers in de vezels van de

functie tussen strategische top en werkvloer.

school tot uitdrukking laten komen – als het middenmanagement dat goed doet, draagt het bij aan de kwaliteit van het onderwijs.

Rol middenmanager Is niet zonder risico

In het kader van Kortlopend Onderwijs Onderzoek (KLOO) op aanvraag van de Besturenraad doet het IVA, samen met de Universiteit van Tilburg en de Vrije

Een van hen geeft zijn werk treffend weer met de woorden ‘het is een

Universiteit in Amsterdam, onderzoek naar commitment

spanningsveld tussen twee werkelijkheden die ik met elkaar in ver-

en binding van middenmanagers in het voortgezet onder-

binding moet brengen’. Voor de dagelijkse praktijk betekent dit voor

wijs en mbo. Door deel te (laten) nemen aan dit onder-

de middenmanager dat hij of zij oprecht achter de visie van het

zoek draagt u bij aan goed functionerend

management moet kunnen staan om die consistent bij zijn of haar

middenmanagement. In oktober worden scholen bena-

team over het voetlicht te brengen.

derd met de vraag om te participeren in dit onderzoek.

De middenmanager moet kunnen vertalen, draagvlak kunnen creëren,

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Rob

kaders kunnen stellen en durven sturen. Daarbij is van belang dat

Vink, onderzoeker in het kennisgebied onderwijsbeleid

middenmanagers vaak uit het docentencorps voortkomen en daaraan

en schoolontwikkeling bij het IVA in Tilburg.

hun ‘support’ ontlenen. Dat is een risicovolle positie op het moment dat

E-mail [email protected], telefoon 013 466 8410.

het middenmanagement als onderdeel van het leidinggevend kader moet gaan sturen op het realiseren van de visie en missie. 21

DE PRAKTIJK

‘Expeditie’ faciliteert onderzoek naar innovatie in de school Tot 24 oktober kunnen scholen inschrijven voor

STAATSSECRETARIS

gezet onderwijs mee. Zij moeten innoveren op een

de tweede ronde in ‘Expeditie durven, delen,

Staatssecretaris Marja van Bijsterveldt (Onderwijs)

van de drie volgende thema’s:

doen’. Het gaat hier om een project, geïnitieerd

hecht zeer aan het innovatieproject. In juni noemde

Nederland talentenland: het maximale bereiken;

door de VO-raad, dat onderzoek faciliteert

ze in de Tweede Kamer, tijdens de behandeling

Met plezier naar school: bij de les blijven;

naar de resultaten van onderwijsinnovatie. Het

van het rapport van de Commissie Dijsselbloem,

Onderwijs is populair: personeel is trots.

bijzondere aan de aanpak is dat wetenschap-

Expeditie durven, doen, delen een mooi voorbeeld

Een van de deelnemende scholen is het christelijk

pers en docenten in de onderwijspraktijk van

van vernieuwing. “In Durven, delen, doen is inno-

Corlaer College in Nijkerk, onderdeel van de

alledag nauw samenwerken. Scholen die met

vatie iets van de hele school en niet alleen van de

Gelderse Meerwegen Scholengroep. In het project

een innovatieproject meedoen krijgen van de

top”. En: “Dit geld komt […] in belangrijke mate

Expeditie Corlaer gaan leerlingen uit leerjaar 2 de

overheid 15.000 euro per jaar, de looptijd is

in de scholen terecht; de besturen gaan niet zelf

maatschappelijke vraagstukken op nationaal en

twee jaar.

alles doen. De projecten van Durven, delen, doen

internationaal niveau oplossen. Naast het oplossen

De tweede ronde van Expeditie heeft als

in het kader van innovatie zijn heel sterk verbon-

van een maatschappelijk vraagstuk zullen leerlingen

kernthema kwaliteit in beeld. De onderzoeken

den met leraren, die weer een-op-een verbonden

hun talenten ontdekken en ontwikkelen. Er zijn acht

moeten aantonen wat de effecten zijn van klein-

zijn met mensen uit universiteiten die zo'n project

expeditieteams geformeerd met in totaal 120 leer-

schalige innovaties. De scholen kunnen daarbij

onderzoeksmatig vormen. Dat is dus echt iets van

lingen. De voortgang van de verschillende expedi-

gebruik maken van bestaande of nieuwe kwa-

de hele school en niet alleen van de top, in ieder

ties is voor buitenstaanders te volgen via een

liteitszorginstrumenten en ondersteuning van

geval niet in het voortgezet onderwijs.” aldus Van

speciale website. De resultaten van het project

experts op het gebied van kwaliteitszorg. De

Bijsterveldt.

vormen de basis voor een schoolcultuur waarin

deelnemende scholen delen hun ervaringen

de excellerende leerlingen aangemoedigd worden

en kennis actief met elkaar. Tevens vindt er een

EERSTE RONDE

om talenten voor anderen en zichzelf in te zetten.

overkoepelend onderzoek plaats naar de inzet

Aan de eerste ronde van Expeditie, die twee jaar

Meer informatie op www.durvendelendoen.nl en

van de kwaliteitszorgcyclus bij innovaties.

geleden startte, doen achttien scholen uit het voort-

www.expeditiecorlaer.nl

Boekenzoeker geeft jongeren persoonlijk leesadvies Voor jongeren is het niet altijd makkelijk om een boek te vinden dat bij hen past. Daarom is De Boekenzoeker ontwikkeld. Via deze online zoekmachine krijgen jongeren tussen de 8 en 18 jaar een persoonlijk leesadvies op basis van hun hobby's, stemming of interesses. Per leeftijdscategorie (8 tot 12, 12 tot 15, 15 tot 18 jaar) levert de Boekenzoeker honderden boekentips. Een team van bibliotheekmedewerkers, leraren en recensenten volgt het boekenaanbod voor jongeren op de voet en voegt wekelijks nieuwe tips toe. Ook kunnen de bezoekers van www.boekenzoeker.org zelf boeken beoordelen, een boekrecensie schrijven of leestips doorsturen naar vrienden. De Boekenzoeker spreekt de lezer rechtstreeks aan en daarom is het een doeltreffend en praktisch instrument voor leesbevordering. De website is een project van de Vereniging van Openbare Bibliotheken, de Nederlandse Taalunie, Stichting Lezen Nederland en Stichting Lezen Vlaanderen. Met de site willen de initiatiefnemers jongeren verleiden tot lezen en kennis laten maken met nieuwe boeken en verschillende genres. Meer informatie www.boekenzoeker.org

Conferentie Zorgteams Op maandag 10 november is er in Nieuwegein een landelijke conferentie over de samenwerking van scholen met hulpverleningsinstellingen in Zorgteams en Zorg- en adviesteams (ZAT’s). Het gaat specifiek over de rol ten aanzien van (beter) passend onderwijs, vooral voor kinderen met extra zorgbehoeften. Op de conferentie staan de vele aspecten en verbindingen centraal, op beleids- en uitvoeringsniveau, die nodig zijn om ZAT's kwalitatief sterker te maken en daarmee successen te boeken voor kinderen, ouders en scholen. De organisatie is in handen van het NJi Onderwijs & Jeugdzorg/LCOJ, samen met de PO-Raad, de LBib en het Coördinatoren netwerk PO. Meer informatie op www.nji.nl

22

Fotografie: Effinity Stock Photography

Nieuw bètavak NLT slaat aan

Campagne Verleden van Nederland

Veertig procent van de havo-vwo scholen geeft dit schooljaar

Zonder verleden geen toekomst. Wie zijn geschiedenis kent, gaat goed toegerust de

in de Tweede Fase het nieuwe schoolvak Natuur, Leven en

toekomst in. Geschiedenis is belangrijk, voor inwoners van Nederland is het goed

Technologie (NLT). Het vak speelt in op de vraag om op scholen

om te weten wat er in de loop van vele eeuwen op hun grondgebied is gebeurd. Wie

meer actuele onderwerpen te behandelen uit de bètawetenschap

woonden er, hoe veranderde het landschap, wat was de kracht van de inwoners van

en technologie.

de Lage Landen en wat was hun zwakte?

Het Oostvaarders College in Almere is de 200e school die zich

Vanaf 5 oktober staat het najaar in het teken van Verleden van Nederland. Een multi-

heeft aangemeld. NLT is een profielkeuzevak voor de natuur-

mediale reis door onze geschiedenis. Een campagne die o.a. bestaat uit een serie op

profielen in de Tweede Fase van havo en vwo. Scholen mogen

tv, de publicatie van speciale boeken en provinciale activiteiten. Voor het onderwijs is

kiezen of ze het vak aanbieden. Het vak bestaat sinds 2007.

een dvd-box ontwikkeld met 150 Canon Clips die in de week van 5 tot 10 oktober aan

NLT bestaat uit modules. Scholen kunnen binnen zekere

alle scholen in basis- en voortgezet onderwijs wordt toegezonden.

grenzen kiezen welke modules ze leerlingen willen laten volgen.

De clips van 3,5 minuut behandelen elk een historische gebeurtenis, persoon of thema.

Havo-leerlingen doen maximaal acht modules, vwo-leerlingen

Ze sluiten aan bij de vijftig vensters van de Canon van de Nederlandse geschiedenis

maximaal elf.

(zie ook www.entoen.nu). De clips zijn gemaakt voor drie leeftijdsgroepen: de eerste

Het vak NLT kent een aantal domeinen, zoals voor havo

variant is voor groep 5 en 6 en de tweede voor groep 7 en 8 van de basisschool.

‘Verbetering van de kwaliteit van leven’ en ‘Opsporen en

De derde variant is bestemd voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

beschermen’ en voor vwo ‘Biomedische technologie en biotech-

De historische teksten voor de clips zijn geschreven door kinderboekenschrijfster

nologie’ en ‘Stellaire informatie en processen’. Docenten van

Imme Dros en door Frank Groothof ingesproken. Animator/illustrator Harrie Geelen

de bètavakken en fysische geografie kunnen het vak geven.

heeft de teksten van beelden voorzien. Kinderen geven commentaar.

NLT wordt in teamverband vormgegeven en onderwezen.

Meer informatie op www.verledenvannederland.nl

In het hele land zijn Regionale Steunpunten NLT opgericht bij universiteiten en hogescholen. Zij helpen scholen bij de invoering van het vak en geven nascholingscursussen aan docenten. Meer informatie www.betavak-nlt.nl

Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar [email protected].

Mediawijsheid Het gebruik van nieuwe media op basisscholen heeft in 2008 een enorme vlucht genomen. Zo blijkt uit het jaarlijkse Schooltv-onderzoek. Behalve dat er Schooltv-programma’s worden bekeken, blijken steeds meer scholen gebruik te maken van educatieve sites als Teleblik, Kennisnet en de Schooltv-beeldbank. Het belang van internet als distributiemiddel voor audiovisueel materiaal is in 2008 gestegen naar 26% t.o.v. 15% in 2007. Op bijna de helft van de scholen wordt in groep 8 dagelijks gebruik gemaakt van internet. Kennisnet helpt het onderwijs de weg te vinden in de wereld van de nieuwe media. De site biedt hulp bij het (op een goede manier) toepassen van ict in de les en ondersteunt docenten in het verbeteren van hun eigen vaardigheden. Dat gebeurt op verschillende terreinen: informatievaardigheden (bijv. maken van webquests), veiligheid (voorlichting over verstandig omgaan met nieuwe media), ict-vaardigheden (bijv. maken van videofilmpjes) en ondersteuning docenten. Meer informatie op http://mediawijs.kennisnet.nl/kennisnet

Lespakket Meidenvenijn Voor de aanpak van pesten is de laatste jaren veel aandacht in het onderwijs. Het bedrijf Cycloop in Eindhoven heeft een onderwijspakket ontwikkeld dat zich richt op meisjes in het basis- en voortgezet onderwijs. Bij hen is de status gebaseerd op relaties. Meisjes maken gebruik en misbruik van relaties om elkaar te kwetsen en om groepjes te vormen. Het door Cycloop ontwikkelde pakket maakt meidenvenijn op een prettige manier bespreekbaar in teams, klassen en meidengroepen. Los van dit pakket heeft Anja Vereijken een jeugdroman geschreven over meidenvernijn onder de titel ‘De Koningin van 1b’. Meer informatie op www.cycloop.com

23

Onderwijsraad houdt kabinetsbeleid tegen het licht

Hernieuwd pleidooi voor leerstandaarden Verhoging van de kwaliteit van het onderwijs is een van de speerpunten van dit kabinet. De Onderwijsraad heeft de diverse strategische agenda’s naast elkaar gelegd om te beoordelen of de missie van het kabinet kans van slagen heeft. Conclusie: de aanzet is goed, maar het is hoog tijd voor de invoering van leerstandaarden. Tekst: Emmanuel Naaijkens, Fotografie: iStockphoto / Andrew Lilley

Het kan verkeren. Al bijna tien jaar maakt de

ogen te vrijblijvend zijn. In zijn recente

in op het borgen van de basisvaardigheden op

Onderwijsraad zich sterk voor de invoering

advies ‘Richtpunten bij onderwijsagenda’s’

het gebied van rekenen (wiskunde) en taal

van leerstandaarden in het basis- en voortge-

haalt de raad een oud stokpaardje van stal:

(Nederlands en Engels) in het primair onder-

zet onderwijs, maar tot nu toe was er niet veel

de invoering van leerstandaarden.

wijs, de onderbouw van havo/vwo en het

enthousiasme voor dit plan. Minister Van der

De raad staat in dit pleidooi overigens niet

vmbo. In het vo moet kennis een zwaarder

Hoeven, daarin gesteund door haar partij, zei

alleen, want in februari pleitte Marten

accent krijgen. Door het invoeren van twee

drie jaar geleden nog in de Tweede Kamer dat

Roorda, directeur van het Cito, in een inter-

referentieniveaus, overeenkomstig het advies

ze geen nut zag in leerstandaarden. Het leer-

view in SBM eveneens krachtig voor leerstan-

van de commissie Meijerink, kan vastgesteld

lingvolgsysteem en de eindtoetsen gaven

daarden. In de Kamer heeft staatssecretaris

worden of er per leerling of school de vooruit-

genoeg inzicht in de ontwikkelingen van de

Van Bijsterveldt in juni het idee van de leer-

gang is geboekt die verwacht mocht worden.

prestaties van de leerlingen. Het onderwijs

standaarden, anders dan indertijd minister

zat niet te wachten op dit soort landelijke

Van der Hoeven, niet op voorhand naar de

HORIZON

normering, meende CDA’er De Vries.

prullenbak verwezen.

De Onderwijsraad heeft er vrede mee dat

Bovendien zouden leerstandaarden scholen opzadelen met bureaucratische rompslomp. Maar sinds vorig jaar in de Kamer het debat losbarstte over de onderwijsvernieuwingen

gestart wordt met de referentieniveaus, maar

‘Burgerschapsvorming verdient meer aandacht’

ziet als stip aan de horizon toch heuse leerstandaarden. Standaarden geven leraren duidelijkheid over wat er van hen verwacht mag worden en waar concreet iets te verbeteren

staat de kwaliteit van het onderwijs volop in

valt op het gebied van taal en rekenen.

de belangstelling. De commissie Meijerink

De leerstandaarden van de raad kennen drie

kwam eerder dit jaar met het advies om refe-

In het advies houdt de Onderwijsraad de stra-

niveaus: een basisniveau dat haalbaar is voor

rentieniveaus in te voeren, zodat niet alleen

tegische agenda’s van het kabinet met betrek-

nagenoeg alle leerlingen, een niveau dat een

duidelijk is wat leerlingen moeten leren, maar

king tot het onderwijs tegen het licht om te

groot gedeelte kan bereiken, en een niveau

vooral welk niveau ze zouden moeten berei-

kunnen beoordelen of het streven van de

voor gevorderden. In het primair onderwijs

ken. De Onderwijsraad staat vierkant achter

bewindslieden – verhoging van de kwaliteit en

zouden de leerlingen op twee momenten

deze aanbevelingen, maar gaat nog een stapje

dus het niveau – met de voorgestelde aanpak

getoetst moeten worden aan de standaard,

verder, omdat de referentieniveaus in zijn

kans van slagen heeft. Het kabinet zet vooral

op acht- en twaalfjarige leeftijd.

24

COLUMN

Marianne Luyer voorzitter Besturenraad

Het gebruik van leerstandaarden kan volgens de Onderwijsraad ook bijdragen aan de

Fotografie: Ruben Schipper

bestrijding van een ander hardnekkig probleem: de voor een deel van de leerlingen lastige overstap van basisschool naar voortgezet onderwijs. Met leerstandaarden kan er een

Rotterdamse daadkracht

betere afstemming plaatsvinden van leerstof en niveau. Nu komt het voor dat bijvoorbeeld een docent Engels in de brugklas bij nul begint, omdat niet alle leerlingen in gelijke

Wethouder Leonard Geluk heeft dit jaar de rust van

Laat de lokale wethouder er de stekker maar uit-

mate het Engels al onder de knie hebben.

vakantievierend onderwijsland danig verstoord.

trekken!

Verder komt de Onderwijsraad met het idee

De Rotterdamse wethouder van CDA-huize

om een eindrapport basisonderwijs te intro-

besloot begin juli tot een even unieke als opzien-

Ik begrijp die waardering voor bestuurders die

duceren, een soort portfolio met tal van gege-

barende actie. In een brief aan de ouders van de

daadkrachtig ingrijpen heel goed. We zijn alle-

vens over de leerling; wat taal en rekenen

leerlingen van de islamitische school voor voort-

maal het gedoogbeleid moe; het wordt tijd dat

betreft zelfs tot drie jaar terug. Het heeft wat

gezet onderwijs Ibn Ghaldoun, adviseerde hij om

iedereen weer verantwoordelijkheid neemt en

weg van het onderwijskundig rapport waar

voor hun kroost een andere school te zoeken.

grenzen durft te stellen. Toch krijgt dit - op zichzelf

scholen nu al mee werken.

De school maakt er al jaren een potje van als het

dus sympathieke optreden - nog wel een staartje.

gaat om de kwaliteit van het onderwijs. Het predi-

Want hoezeer ik geloof in zijn oprechte bedoelin-

CANON

kaat 'zeer zwak' dat de Onderwijsinspectie op 1 juli

gen, de consequenties van dit voorbeeldgedrag

Ondanks zijn steun aan de nadruk van het

op de school plakte, was de spreekwoordelijke

kunnen weleens tegenvallen. Want de onderlig-

kabinet op het verstevigen van basiskennis,

druppel die de emmer deed overlopen.

gende vraag hierbij is: willen wij dat gemeentelijke

heeft de Onderwijsraad ook kritiek. Het

bestuurders kunnen ingrijpen in het lokale onder-

gevaar ligt op de loer dat de bredere kwalifi-

Publicitair was zijn initiatief goed getimed. In de

wijsaanbod?

catieplicht en de burgerschapsvorming,

komkommertijd zijn de media blij met elke snipper

En waar praten we over? Beperkt dit optreden

ook twee belangrijke taken van het onder-

echt nieuws, en dus kon Geluk rekenen op een

zich tot de slecht presterende scholen, tot het pri-

wijs, er bij inschieten. Als oplossing stelt de

ruime aandacht van de journalistiek toen het

mair onderwijs, etc.? Wat is en blijft de rol van de

raad voor om, net als bij geschiedenis is

bestuur van Ibn Ghaldoun de wethouder voor de

inspectie, etc.?

gebeurd, een canon te maken voor andere

rechter sleepte. Dat het vonnis vervolgens per

vakken zoals aardrijkskunde, biologie, licha-

saldo negatief uitpakte voor de wethouder, deed

Het is dwaasheid om op basis van een beperkt

melijke opvoeding, enz. En het kabinet moet

daar niet aan af. Hij had immers zijn punt gemaakt.

aantal uitwassen de directe greep van de over-

de voorwaarden scheppen voor goede burger-

Geluk ijvert al lange tijd voor een verruiming van

heid op het onderwijs te willen vergroten. Een

schapsvorming. De raad wijst erop dat ouders

de wettelijke mogelijkheden om op lokaal niveau

wethouder die straks gaat bepalen of een school

met kinderen in het voortgezet onderwijs

in te kunnen grijpen bij slecht presterende scholen.

voldoende kwaliteit heeft? Ik moet er niet aan

nadrukkelijk van de school verwachten, dat

denken. Scholen worden zo speelbal van de

die zich ook met opvoeding bezighoudt.

Dankzij het mediaspektakel rond de rechtszaak zijn

lokale politiek en voor je het weet komen er hele

Het verplicht stellen van de maatschappelijke

ze nu ook in politiek Den Haag gevoelig geworden

andere agenda's aan de orde dan de kwaliteit van

stage is niet toereikend.

voor het spierballenvertoon in Rotterdam. In de

de betrokken school. Zie maar eens hoe gretig

publieke opinie heeft Geluk eveneens veel bijval

Leefbaar Rotterdam reageerde op de actie van

gekregen, dit soort daadkracht spreekt kennelijk

Geluk. Ik hoop van harte dat de politici in Den

menigeen tot de verbeelding. Zwakke scholen?

Haag niet meegaan op dit heilloze pad.

Het rapport Richtpunten bij onderwijsagenda’s is te vinden op www.onderwijsraad.nl

Reageren? Mail Marianne Luyer op [email protected]

25

Wethouder teruggefloten JURIDISCHE KWESTIE Dat liet het schoolbestuur op zijn beurt niet zomaar

In deze rubriek komt maandelijks een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

passeren en toen de gemeente weigerde om de brief (en een bericht op de gemeentelijke website) te rectificeren, spande het bestuur een kort geding aan. Op 6 augustus deed de rechter uitspraak. Voor juristen was het oordeel niet verrassend, de gemeente trok aan het kortste eind. Toch blijkt uit de overwegingen van de rechter dat zij een genuanceerd oordeel heeft willen vellen.

Tekst: Emmanuel Naaijkens

In deze kwestie staan volgens de rechter twee hoogwaardige belangen tegenover elkaar. Namelijk het belang van het schoolbestuur om niet te worden blootgesteld aan lichtvaardige verdachtmakingen. En aan de andere kant de

In een interview in het meinummer van SBM had Leonard

verantwoordelijkheid die de gemeente heeft om in een

Geluk, wethouder van jeugd, gezin en onderwijs in

zaak van algemeen maatschappelijk belang, namelijk goed

Rotterdam, al laten blijkten dat zijn handen jeukten om

onderwijs, het publiek te kunnen wijzen op kennelijke

slecht presterende scholen in zijn gemeente aan te pak-

misstanden. Aan welk belang in een concrete situatie de

ken. Maar die bevoegdheid berust volgens de Wet op het

doorslag moet worden gegeven, hangt volgens de

Onderwijstoezicht bij de inspectie en daarom dringt de

Rotterdamse rechter, onder verwijzing naar eerdere uit-

gemeente er – tot nu toe tevergeefs - al langer bij het kabi-

spraken van de Hoge Raad, af van de omstandigheden.

net op aan om de wet aan te passen, zodat gemeenten zelf kunnen ingrijpen op het moment dat zij dat nodig achten.

De rechter concludeerde dat Rotterdam op zich niet onrechtmatig heeft gehandeld door naar aanleiding van het

Met name de ontwikkelingen rond de islamitische school

oordeel van de Onderwijsinspectie haar zorg te uiten over

voor voortgezet onderwijs Ibn Ghaldoun baarden de wet-

de onderwijskwaliteit op Ibn Ghaldoun. Als het daarbij

houder zorgen. Pogingen om de kwaliteit van het onder-

was gebleven, dan had Geluk, zo valt uit het vonnis op te

wijs te verbeteren op basis van het bindend convenant dat

maken, het kort geding gewonnen. De wethouder is echter

alle schoolbesturen met de gemeente hebben gesloten,

te hard van stapel gelopen door ouders ook nog eens het

hadden in de ogen van de wethouder voor Ibn Ghaldoun

advies te geven hun kind van school te halen. Daardoor

geen noemenswaardig resultaat opgeleverd. Toen de

heeft de gemeente ten opzichte van de islamitische school

Onderwijsinspectie de islamitische school per 1 juli als

disproportioneel gehandeld. Bovendien vond het in de

zeer zwak bestempelde, kwam het college van B en W

ogen van de rechter geen genade, dat de gemeente niet

van Rotterdam in de persoon van wethouder Geluk als-

op vergelijkbare wijze van leer was getrokken tegen vier

nog in actie.

andere scholen voor voortgezet onderwijs in Rotterdam, die eveneens het predikaat 'zeer zwak' hebben gekregen

Hij schreef op 10 juli een brief aan alle ouders van Ibn

van de Onderwijsinspectie.

Ghaldoun, waarin hij niet alleen zijn zorgen uitte over het

De voorzieningenrechter heeft de gemeente Rotterdam

oordeel van inspectie dat de kwaliteit van het onderwijs

daarom opgedragen opnieuw een brief te sturen naar alle

ver onder maat is, maar waarin hij de ouders ook opriep

ouders, met daarin een rectificatie van de inhoud van de

om het schoolbestuur naar huis te sturen en om 'in het

eerste brief. Het college van B en W heeft beroep aange-

belang van de kinderen voor een andere school te kiezen

tekend tegen het vonnis.

zodat uw kind kwalitatief goed onderwijs krijgt'.

26

BESTURENRAAD

Inspirerend en praktisch boek over kerk en school Hoe hou je in een geseculariseerde samenleving

De verhalen zijn opgetekend in Den Haag, waar ze

‘Zoiets gebeurt niet vanzelf. Het zijn mensen die

de band tussen kerk en school in stand? Of wel-

veel ervaring hebben opgedaan met dit vraagstuk.

eraan beginnen, barrières opruimen en nieuwe

licht meer nog van toepassing, hoe kun je ver-

Daar zijn ze begonnen met het proces Bij de hand,

kansen creëren’. Vaak zie je dat een of enkele

waterde contacten tussen het protestants-christelijk

waarin school en kerk in de Hofstad elkaar ‘weer

personen in zo’n proces een voortrekkersrol

onderwijs en de verwante kerkgemeenschap

ontdekken’. Zoals Klaas Bruins van de Stichting voor

vervullen. In Den Haag is dat Joop Gerritsen die,

nieuw leven inblazen? Om scholen en kerken de

Stad en Kerk (STEK) in het voorwoord schrijft: 'Na een

samen met Bart ten Broek, de grond bouwrijp

hand te reiken is een boekje samengesteld met

tijd van zoetzure samenwerking en uit elkaar groeien,

gemaakt heeft voor nieuwe contacten en samen-

zeven voorbeelden van hoe beide partijen inhoud

is er een andere periode aangebroken, een tijd van

werking tussen school en kerk.

kunnen geven aan die verbondenheid.

nieuwe openheid voor elkaar, van toenadering'. Dat er op dit vlak nog heel wat ontginningswerk In een stad als Den Haag zijn, meer nog dan in de

valt te verrichten – om in dezelfde termen te

provincie, de veranderingen in de samenleving zeer

blijven – schetst Paul Boersma, adviseur bij de

ingrijpend. Daniëlle Ames, beleidsmedewerker bij de

Besturenraad, in zijn toelichting op dit project.

Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden (SCOH)

Want waar onderwijs en kerk vroeger van nature

beschrijft dat in een notendop. De diversiteit van de

met elkaar verbonden waren, is dat in de huidige

36 aangesloten scholen is groot, met name wat de

samenleving bepaald niet meer vanzelfsprekend.

leerlingenpopulatie betreft. Heel veel leerlingen

En daarmee blijven ook kansen onbenut om

hebben vandaag de dag een andere dan een

elkaar te steunen, juist daar waar het gaat om

protestants-christelijke achtergrond. Maar ook in de

de vorming van leerlingen. ‘Scholen zijn zich

lerarenteams lopen tegenwoordig geloofsbeleving

vaak niet bewust van wat kerken, voorgangers

en kerkelijke binding uiteen.

en gemeenteleden kunnen betekenen voor de school in haar taak om jongeren te vormen, hun

De ervaringen in Den Haag zijn gebundeld in een

zorg en aandacht te geven en hen op de samen-

zeer leesbaar boekje met als titel School + kerk.

leving te oriënteren’, schrijft Boersma. Behalve

Het boekje is een gezamenlijke uitgave van de

zeven, aansprekende praktijkverhalen bevat het

Besturenraad, STEK en SCOH. Het mooie van deze

boekje een lijst van nuttige adressen. Het boekje

uitgave zijn de verhalen uit de praktijk, met de soms

kost € 12,50, exclusief verzendkosten.

weerbarstige omstandigheden van alledag.

Ga voor meer informatie en bestellen naar

Of zoals Bruins het in het voorwoord omschrijft:

www.besturenraad.nl.

Groei certificaten godsdienstige vorming

Vrouwelijk leiderschap

In het studiejaar 2006/2007 heeft een groeiend aantal studenten aan de Nederlandse

Vrouwelijk leiderschap staat centraal tijdens onze netwerk-

pabo's de speciale opleiding gevolgd die leidt naar het certificaat Diploma Christelijk

bijeenkomst voor vrouwen in leidinggevende of bestuurlijke

Basisonderwijs (DCBO). Van de 3390 studenten die het diploma leerkracht basis-

posities op 30 september. Arbeids- en organisatiepsycholoog

onderwijs haalden, gingen er 1439 ook voor het certificaat (43 procent). Het jaar daar-

dr. Froukje Wirtz spreekt over 'De organisatie als glazen huis'.

voor lag dat aantal nog op 1371 van de 3382 afgestudeerden (40,5 procent). De top

Het doel van deze netwerkbijeenkomsten is leren van elkaar

vijf van 'hofleveranciers' ziet er per hogeschool als volgt uit. Inholland (Rotterdam, Den

en van inspirerende gastsprekers. Froukje Wirtz zal ingaan op

Haag, Dordrecht, Oegstgeest) 305, Driestar (Gouda) 257, Christelijke Hogeschool Ede

de thema's vrouwelijk leiderschap, authenticiteit en de weder-

198, Windesheim (Zwolle) 165 en CHN (o.a. Leeuwarden, nu Hogeschool Stenden) 137.

zijdse aanvulling van competenties in een divers samen-

De cijfers zijn te vinden in het jaarverslag 2007 van de Commissie DCBO. Het diploma

gesteld team. Er is volop ruimte voor het delen van kennis

christelijk basisonderwijs (DCBO) biedt Pabo-studenten de mogelijkheid zich extra te

en het uitwisselen van ervaringen met Wirtz en collegae.

professionaliseren in het geven van godsdienstige vorming. Ook leren ze hoe ze kun-

Hebt u geen uitnodiging ontvangen of wilt u meer informa-

nen bijdragen aan de ontwikkeling van de identiteit van de school. De Besturenraad

tie over het vrouwennetwerk? Neem dan contact op met

houdt het DCBO in stand. We hebben de commissie DCBO in het leven geroepen om

Daphne Vlake, [email protected], 070 348 12 28.

de kwaliteit van de opleidingen te bewaken.

27

BESTURENRAAD

Narthex over band tussen religie en onderwijs

Voorzitter Luyer in Taskforce Diversiteit

De band tussen religie en onderwijs is van oudsher problematisch. Als Ahmed Marcouch

Staatssecretaris Sharon Dijksma (OCW)

pleit voor islamitisch godsdienstonderwijs op

heeft de Taskforce Diversiteit Schoolbesturen

openbare scholen zijn de reacties niet van de

gelanceerd. Deze taskfoce gaat het aantal

lucht. Religie blijft een beladen fenomeen, waar

allochtone schoolbestuurders de komende

beeldvorming en verwachting een belang-

jaren flink laten stijgen. Op dit moment heeft

rijke rol bij spelen. Daarover gaat dit nummer

maar 2,5 procent van de schoolbestuurders

van Narthex. In een inleidend artikel schetsen

een andere culturele achtergrond. En vijf

Eggenkamp en Visser met betrekking tot religie

van de zestig raden van toezicht hebben

en onderwijs vier stromingen. Hierbij onder-

minimaal één allochtone bestuurder. Bruno

scheiden zij religieuze visies van waarúit men

Bruins, voormalig staatssecretaris van OCW,

onderwijs wil geven en de wijze waarop men

leidt de taskforce. Marianne Luyer, voorzitter

religie ín het onderwijs ter sprake wil brengen.

Besturenraad, neemt er ook aan deel.

De vraag is wat men verwacht van goed onder-

Staatssecretaris Dijksma vindt dat school-

wijs in een samenleving waarbinnen religie zeer

besturen nog te weinig gebruik maken van

verschillend gewaardeerd wordt. Dit nummer

allochtoon talent. Voorzitter Bruno Bruins:

(jaargang 8, nummer 4), getiteld ‘Verwachting’,

“Het zijn veelal de witte mannen van boven

wil diverse antwoorden boven tafel krijgen. Het

de 45 en met een rijke bestuurlijke ervaring

feit dat een religieuze levenshouding ook veel

die de schoolbesturen vormen. Die ervaring

met verwachting te maken heeft, maakt het des

is zeer welkom, maar de bestuurssamenstel-

te spannender.

ling is ook erg eenzijdig. De taskforce gaat daarom nieuwe groepen schoolbestuurders

Voor een proefexemplaar, bestelling of abonnement van Narthex kan men contact opnemen met

zoeken en vinden. Eind 2009 trekken we de

uitgeverij DAMON, telefoon 0495 49 93 10, www.damon.nl.

conclusies.”

Extra geld voor kind met taalachterstand

Stimuleringsregeling hoogbegaafden Staatssecretaris Dijksma trekt voor de periode 2008 tot en met 2010 10 miljoen

Staatssecretaris Dijksma trekt 20 miljoen euro extra uit om het onder-

euro uit om excellentie in het basisonderwijs te stimuleren. Dat schrijft ze in

wijs aan jonge kinderen met een taalachterstand in de groepen 1 en 2

een brief aan de Tweede Kamer. Het doel is (hoog)begaafde kinderen meer

te versterken. Met het geld moeten taalachterstanden bij jonge kinde-

uitdaging op school te bieden. Het geld is bedoeld voor projecten die uit-

ren worden weggewerkt. Ook wordt extra aandacht besteed aan hun

muntende prestaties van kinderen op basisscholen stimuleren. Verder komen

sociaal-emotionele ontwikkeling. Staatssecretaris Dijksma maakt hierover

projecten in aanmerking die een omgeving stimuleren waarin excellentie wordt

prestatieafspraken met de brancheorganisatie voor het primair onder-

gewaardeerd. Dijksma wil nog in 2008 met een regeling komen. Op basis van

wijs (PO-Raad), besturen- en onderwijsvakorganisaties, waaronder de

de regeling kunnen projecten beginnen in het schooljaar 2009-2010.

Besturenraad, en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Enkele beloftevolle projecten krijgen nog dit jaar een impuls, schrijft zij.

Scholen met achterstandsleerlingen krijgen het geld in 2008 en 2009 onder meer om lesprogramma’s aan te schaffen en leraren op te leiden. Ook kunnen zij daarmee de overgang verbeteren van voorschoolse

Geld voor praktijkonderwijs en vso

educatie (in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven) naar vroegschoolse educatie (in groep 1 en 2 van de basisschool). De scholen in

Staatssecretaris Aboutaleb (SZW) stelt voor het schooljaar 2008-2009 33

kwestie krijgen het geld ongevraagd. Het geld is geoormerkt. Mocht uw

miljoen euro beschikbaar uit het Europees Sociaal Fonds voor het praktijk-

school geen behoefte hebben aan deze eenmalige subsidie, dan kunt

onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. Het doel is om leerlingen

u dit kenbaar maken met het ‘subsidieweigering retourformulier’ dat

uit het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs (vso) beter

bij de regeling zit. Dat moet vóór 1 oktober 2008 gebeuren. De eerste

te laten doorstromen naar een baan of naar het beroepsonderwijs. De

uitbetaling van de subsidie is in december 2008.

subsidie gaat onder meer naar projecten waarbij leerlingen praktijkervaring kunnen opdoen. Ook is er geld voor onderzoek naar de vaardigheden en interesses van jongeren.

28

PRODUCTEN & DIENSTEN

Transformeer uw instelling tot een lerende organisatie In deze tweedaagse cursus geven we u als leidinggevende handvatten om

supervisie en vergaderen. Training van deze instrumenten is een belangrijk

ervoor te zorgen dat in uw organisatie het leren van medewerkers vanzelf-

onderdeel van de cursus.

sprekend wordt. Vragen die aan bod komen zijn: - Hoe leren mensen tegenwoordig?

Sector: PO, VO

- Wat is het belang van teamleren?

Doelgroep: leidinggevenden

- Hoe wordt uw instelling een lerende organisatie? Hoe organiseert u dat?

Wanneer: 27 oktober 2008 en 24 november 2008

- Welke leerbelemmeringen/blokkades komt u in uw organisatie tegen?

Tijd: 9.30 – 16.30 uur

Wat kunt u daar aan doen?

Docenten: Jaap Visser en Ouko Beuving

Met diverse instrumenten kunt u toewerken naar een lerende organisatie,

Prijs: € 1.050 (inclusief tweemaal een half uur coaching)

zoals individuele coaching, teamcoaching, de gesprekscyclus, intervisie en

Informatie: Ouko Beuving, [email protected]

Met overtuigingskracht omgaan met de media Mediaspecialist en oprichter van ROC Media Jelle Koolstra en Grada Huis

en adviezen gegeven. U krijgt van de professionele opnames een dvd mee

bieden u een mediatraining, die geheel op het onderwijs is toegesneden.

naar huis.

Het kan u immers zomaar overkomen: de media op de stoep, compleet met camera, voor een rechtstreekse uitzending. De relatie met de media wordt

Sector: PO, VO, MBO, HBO, WO

steeds belangrijker, en niet alleen als er een calamiteit aan de orde is. Op

Doelgroep: leden raden van toezicht, bestuurders, managers,

het moment dat u onverwacht met de media wordt geconfronteerd, komt

persvoorlichters

zo’n relatie u goed van pas.

Wanneer: 2008: 29 oktober en 5 november of

In deze cursus vergroot u uw kennis en vaardigheden door stevige scholing

2009: 14 april en 21 april

gecombineerd met kennis, inhoud en tips. Wij trainen u voor de schrijvende

Tijd: 10.00 – 16.30 uur

pers en voor een televisie-interview. De training beslaat twee dagen. De eer-

Docenten: Grada Huis en Jelle Koolstra

ste dag leren wij u de kneepjes van het vak, worden de interviews opgeno-

Prijs: € 1.100

men, getraind en geoefend, de tweede dag worden de opnames besproken

Informatie: [email protected]

De Bijbel in de klas Een belangrijke bestaansgrond van het christelijk onderwijs blijft het doorge-

Sector: PO

ven van het Bijbelse verhaal. Lang niet alle leerkrachten voelen zich echter

Doelgroep: leraren

voldoende toegerust om Bijbelverhalen toegankelijk te maken voor hun leer-

Wanneer: 2008: 5 november, 19 november

lingen. In deze leergang maken ze allereerst grondig kennis met de Bijbel en

2009: 15 en 16 januari (tweedaagse met overnachting), 28 januari, 4 maart,

de achtergronden van Bijbelverhalen. Daarbij zijn we steeds gericht op de

18 maart, 6 mei

openingen die Bijbelverhalen bieden voor het opdoen van religieuze, morele

Tijd: 14.00 – 20.30 uur (inclusief diner); tweedaagse: donderdag 16.00 uur -

en algemeen menselijke ervaringen en het houden van gesprekken met leer-

vrijdag 14.00 uur

lingen. In deze verdiepende leergang krijgen de deelnemers op zes midda-

Studiebelasting: 108 sbu

gen en een tweedaagse bijeenkomst zeven sleutels aangereikt die de

Prijs: € 2.200

aangeboden Bijbelverhalen ontsluiten. Daarmee krijgen ze ook greep op

Informatie: Paul Boersma, [email protected]

aard en inhoud van de Bijbel in zijn geheel. Enkele kenners zullen daarbij betrokken worden. Na het volgen van deze leergang zijn docenten beter toegerust om Bijbelverhalen door te geven en te verbinden met het dagelijks leven van hun leerlingen. Uiteraard kunnen we voor uw instelling ook een aanbod op maat samenstellen.

29

PRODUCTEN & DIENSTEN Openingstijden helpdesk

Zij-instromers zijn blijvers in het leraarsvak

Onze helpdesk is een door onze leden zeer gewaardeerd

Zij-instromers zijn een aanwinst voor het onderwijs en blijven doorgaans als leraar werken.

onderdeel van de afdeling Juridische Dienstverlening, waar

Degenen die stoppen, doen dat in het begin van hun onderwijsloopbaan. Zij vinden de

zij op korte juridische vragen een gedegen advies kunnen

combinatie van werk en opleiding te zwaar. Scholen vinden de opleiding en begeleiding

verwachten. Wij brengen daarom graag de openingstijden

teveel geld en tijd kosten en stellen beperkt zij-instromers aan. Dat meldt het Sectorbestuur

van de helpdesk nog even onder uw aandacht.

Onderwijsarbeidsmarkt (SBO). De conclusies staan in ‘Het managen van verwachtingen’, een onderzoek over de ervaringen van en met zij-instromers. Het is uitgevoerd door het

De telefonische openingstijden van de helpdesk zijn als volgt:

Bureau AStri in opdracht van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO). Het SBO

Maandag t/m donderdag:

9:00 tot 17:00 uur

wilde weten of het fenomeen zij-instroom bevalt en aan belang kan winnen. In het primair

Vrijdag:

9:00 tot 15:00 uur

en voortgezet onderwijs werken tussen de 4000 en 5000 zij-instromers. In het mbo komt dertig procent van de leraren uit het bedrijfsleven. Voor het onderzoek zijn interviews met

U kunt de helpdesk bereiken via telefoonnummer

(voormalige) zij-instromers en scholen met zij-instromers gehouden. Erin verwerkt zijn ook

070-348 12 80. De helpdesk is ook bereikbaar via de mail, als

aanbevelingen om de verwachtingen en beelden over zij-instroom te managen zodat deze

u liever uw vraag op schrift stelt: [email protected].

over en weer met elkaar kloppen. Bijvoorbeeld over een inwerkperiode, studieverlof en beeldvorming van het werk.Voor meer informatie: www.sboinfo.nl

Grootschalige proef met maatschappelijke stages

Van postbode naar conciërge

Komend schooljaar volgen ruim 61.000 middelbare scholieren een maatschappelijke stage van ten-

TNT Post gaat door de ingrijpende verande-

minste 30 uur. Staatssecretaris Marja van Bijsterveldt (Onderwijs, CDA) stelt hiervoor twaalf miljoen

ringen op de postmarkt flink saneren. Veel

euro beschikbaar. Komend schooljaar wordt gebruikt om de invoering van de maatschappelijke stage

postbodes komen daardoor op straat te staan.

zoveel mogelijk te stimuleren en betrokkenen van elkaar te laten leren. De proef bestaat uit 21 pilots.

Uit onderzoek van TNT Post zelf blijkt dat veel

Hieraan doen circa 275 scholen en een veelvoud aan maatschappelijke organisaties mee verspreid

postbodes zich wellicht willen laten omscholen

over heel Nederland. Volgens de staatssecretaris is er veel enthousiasme voor de invoering van de

tot conciërge. TNT doet daarom het aanbod te

stages. Ze verwacht dat over vijf jaar de maatschappelijke stage het meest populaire vak is in het

bemiddelen tussen onderwijswerkgevers buiten

voortgezet onderwijs. De animo om dit jaar mee te doen aan de pilots maatschappelijke stage is groot,

de G4 en postmedewerkers die belangstelling

meldt het ministerie. De stages zijn een speerpunt in het onderwijsbeleid van dit kabinet, samen met

hebben voor de functie van conciërge. Het post-

het verbeteren van de taal- en rekenprestaties en het voorkomen van voortijdig schooluitval.

bedrijf wil ook anderszins helpen haar medewerkers de overstap te laten maken, meldt de Nieuwsbrief PO.

Nieuwe managers bij de Besturenraad Dick Mak is bij de Besturenraad in dienst getreden als manager bedrijfsvoering. Hij werkte eerder onder meer als plaatsvervangend hoofd finance & control bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Bij de Besturenraad zal hij zich vooral inzetten voor een nog betere afstemming van de interne organisatie op de vragen en wensen van de leden. Riejanne Boeschoten-Mulder heeft de Besturenraad versterkt in de functie van manager van de unit consultancy. Zij is afkomstig van de VOS/ABB, waar zij werkte als manager van VOS/ABB consulting. Zij brengt ruime ervaring op het gebied van (onderwijs)management consultancy en marketing mee, die zij opdeed in diverse functies in het bedrijfsleven en als zelfstandig consultant. Bij de Besturenraad richt zij zich op het versterken en uitbouwen van de consultancy activiteiten.

30

AGENDA BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD SEPTEMBER T/M NOVEMBER 2008.

MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.

DATUM

ACTIVITEIT

DOELGROEP

PLAATS

CONTACTPERSOON

23-09-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS MIDDEN EN ZUID GELDERLAND

PO

ARNHEM

C. RHEBERGEN

NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL ALBLASSERWAARD/

PO

HARDINXVELD-GIESSENDAM

H. BRUGGEMAN

25-09-2008

VIJFHEERENLANDEN 26-09-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND

PO

ROTTERDAM

O. BEUVING

29-09-2008

NETWERK TOEZICHTHOUDERS EN BESTUURDERS

PO / VO

VOORBURG

H. KLIFMAN

NETWERK VROUWELIJKE LEIDINGGEVENDEN VOOR

PO / VO / MBO / HO

VOORBURG

C. RHEBERGEN

KAMPEN

M. BOS /S. FROUWS

30-09-2008

BESTUURDERS, MANAGERS EN RVT 07-10-2008

IDENTITEITSCONFERENTIE HO-MBO

HO-MBO

27-10-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS MIDDEN EN ZUID GELDERLAND

PO

14-11-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND

PO

DELFT

O. BEUVING

14-11-2008

KWALITEITSPLATFORM VOOR ONDERNEMERS IN HET ONDERWIJS

PO/VO

BUSSUM

J. LANGELAAR

20-11-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS

PO

BERGEN OP ZOOM

H. BRUGGEMAN

21-11-2008

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND

PO

HOOFDDORP

O. BEUVING

C. RHEBERGEN

SERVICE POSTADRES

BESTELLINGEN

HELPDESK

Postbus 907, 2270 AX Voorburg

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

BEZOEKADRES

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl

MUTATIES NAMEN/ADRESSEN/ABONNEMENTEN

VLIET ACADEMIE

telefoon: 070 348 11 81 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 05 e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

CENTRAAL SECRETARIAAT

telefoon: 070 348 12 53 e-mail: [email protected] REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected]

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] BVE/HBO/WO:

REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 e-mail: [email protected]

Marianne Beelaerts, e-mail: [email protected] Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected]

SBM DIGITAAL

DIGITALE NIEUWSBRIEF

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.

31

FUWA-PO INVULLING VAN HET FUNCTIEBOUWWERK

Heeft u hierover al afspraken gemaakt met uw (P)GMR? Dat is per 1 augustus jl. verplicht. Met het systeem FUWA-PO bieden wij u een eenvoudig instrument en kunt u de functies beschrijven en (mits gecertificeerd) ook waarderen. In het systeem staan voorbeelden die u als handvat kunt gebruiken om de functies op maat voor uw organisatie te beschrijven. FUWA-PO biedt u meer mogelijkheden voor een goede invulling van uw functiebouwwerk en de functies naar soort en niveau . Voor slechts € 300,- en een jaarlijks abonnement van € 200,- heeft u deze week nog de cd-rom in huis.

KIJK OP WWW.BESTURENRAAD.NL OF BEL VOOR MEER INFORMATIE MET PIET-HEIN MEES, TELEFOON 070 348 12 53.