Samenwerken aan gezondheid op school Informatie over leskisten en lesmaterialen
Basisonderwijs
December 2013
Versie 1-2013
Inhoudsopgave
Inhoud Inleiding
1
Procedure voor het lenen van leskisten
2
Leskist (Cyber) Pesten
3
Leskist ‘Sociaal-emotionele vorming’
4
Lespakket ‘Een doos vol gevoelens’
5
Lespakket ‘Meidenvenijn’
7
Leskist ‘Genotmiddelen’
8
Leskist ‘Kindermishandeling en huiselijk geweld’
9
Leskist ‘Vlinders in je buik’
10
Leskist ‘Leven en omgaan met de dood’
11
Leskist ‘Gezond gebit’
12
Leskist ‘Lekker fit!’
13
Lespakket ‘Hupla en Rugla’
14
Lespakket ‘Motoriekcircuit’
15
Inleiding De map ‘Samenwerken aan gezondheid op school’ geeft informatie over leskisten en lesmaterialen aanwezig op de GGD Zaanstreek-Waterland. De GGD ondersteunt scholen bij gezondheidseducatie en het creëren van een gezonde en veilige schoolomgeving. Het onderwijs kan lesmateriaal lenen over een breed scala van onderwerpen, zoals voeding en bewegen, pesten en genotmiddelen. Het onderwijsmateriaal is een selectie van landelijk ontwikkelde materialen op het gebied van gezondheidseducatie. De materialen worden op aanvraag uitgeleend en er zijn geen kosten aan verbonden. Voor het aanvragen van materialen kunt u gebruik maken van het aanvraagformulier, via de website van de GGD www.ggdzw.nl.
1
Procedure voor het lenen van leskisten De leskisten zijn te leen bij de GGD Zaanstreek–Waterland. De uitleentermijn is 3 weken en het schooljaar is in meerdere uitleenperiodes verdeeld. Het is mogelijk voor meerdere uitleenperiodes te reserveren. De procedure van de uitleen is als volgt: De basisschool ontvangt jaarlijks van de GGD Zaanstreek–Waterland een reserveringsformulier. Reserveren kan op de volgende wijze: Digitale reserveringsformulier online invullen en versturen Het formulier staat op www.ggdzw.nl/jeugd&gezin/uitleenleskistenenlesmaterialen Een medewerker van de basisschool haalt na onze bevestiging voor de betreffende periode de leskist op bij de GGD. Voor regio Zaanstreek: GGD Zaanstreek-Waterland Vurehout 2 1507 EC Zaandam CJ Krommenie Albert Schweitserstraat 2 1561 GE Krommenie Voor regio Waterland:
CJG Triton Triton 72 1443 BM Purmerend
Tijdens de uitleenperiode is de aanvrager of gebruiker verantwoordelijk voor het lesmateriaal. Dit houdt in: Voor het gebruik: leskist controleren aan de hand van de inhoudsopgave. Indien de leskist niet compleet is melden aan de GGD bij Tiny van den Brink, e-mail
[email protected]. Na het gebruik: de materialen van de leskist dienen schoon en opnieuw gecontroleerd voor nieuw gebruik ingeleverd te worden. In geval van schade of zoekraken van de lesmaterialen wordt de school aansprakelijk gesteld; de kosten hiervan worden in rekening gebracht. Wanneer u zonder reden de gereserveerde leskist(en) niet komt ophalen of niet op tijd terugbrengt zijn wij helaas genoodzaakt € 25 in rekening te brengen. (Wij zijn tot
deze maatregelen genoodzaakt, omdat is gebleken dat gereserveerde leskisten niet worden opgehaald of niet tijdig teruggebracht worden) Voor meer informatie kunt u terecht bij Tiny van den Brink, bereikbaar op maandag, dinsdag en vrijdag, telefoonnummer 075-6519292, e-mail
[email protected].
2
Leskist (Cyber) Pesten Pesten is een stelselmatige vorm van agressie waarbij één of meer personen proberen een andere persoon fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen. Bij pesten is de macht ongelijk verdeeld. Relatief nieuwe manieren zijn het digitaal en mobiel pesten. Kinderen of jongeren gebruiken dan sociale media of ze pesten elkaar door vervelende berichten via de mobiele telefoon of internet te sturen. Pesten komt overal voor, vooral op school. Anti-pestbeleid op scholen kan bijdragen aan het verminderen van het aantal gepeste kinderen. Scholen dienen echter wel jaarlijks hun antipestactiviteit te continueren om het pestgedrag blijvend te verminderen. Deze leskist bevat achtergrondinformatie en materiaal om uw school hierbij te ondersteunen. Doelgroep Groep 2 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist De leskist is bedoeld om leerlingen bewust te maken van de gevolgen van (cyber)pesten. De leskist biedt materialen waarmee het onderwerp (cyber)pesten bespreekbaar wordt gemaakt en aangepakt kan worden. Wil een positieve houding bevorderen bij school en ouders om gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen ten aanzien van pestproblemen bij kinderen, in het bijzonder in en rond school. Materialen Pestprotocol (Voorlees) boeken; onder andere ‘Super Dolfje’ en ‘Pudding Tarzan’. Boeken voor de leerkracht; onder andere ‘kinderen en sociale vaardigheden’ (Educatieve) spellen; onder andere ‘Kikker be cool’ en ‘Pestpiramide’ Dvd Bluebird USB-stick met overzicht van interventies en handige websites op het gebied van pesten Map met folders en achtergrondinformatie over pesten Pest test met enquêtes over pesten die een goed beeld kunnen vormen van de aard en omvang van het pesten in de klas.
3
Leskist ‘Sociaal-emotionele vorming’ Pesten, gepest worden, geen vriendjes hebben of bang zijn om fouten te maken, zijn signalen van een verstoorde sociaal-emotionele ontwikkeling. Zo’n verstoring van de sociaal-emotionele ontwikkeling kan een risico inhouden voor de geestelijke gezondheid van kinderen nu en later. Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist Het voorkomen van sociaal-emotionele problemen bij leerlingen. Bevorderen van het zelfvertrouwen van de leerling. Leren omgaan met gevoelens, wensen en opvattingen van de leerling zelf en anderen. Ontwikkelen van sociale vaardigheden bij leerlingen. De leskist bestaat onder andere uit: Proefkatern ‘Kinderen en hun sociale talenten’ (Voorlees) boeken; onder andere ‘Dit ben ik!’ en ‘Jesse zonder stippen’ Boeken voor de leerkracht; onder andere ‘Spelen om problemen op te lossen’ (Educatieve) spellen; onder andere ‘Eigenwijsjes’ en ‘Stop-denk-doe spel’ Handleiding met overzicht van interventies en websites op het gebied van sociaal emotionele vorming.
4
Lespakket ‘Een doos vol gevoelens’ Boos, bang, blij of verdrietig zijn, dit zijn gevoelens die kinderen moeten kunnen gaan herkennen en waar ze mee moeten leren omgaan. Vaak hebben gevoelens te maken met relatiebelevingen. Gevoelens zijn ervaringen die het kind meemaakt in zichzelf, maar ze zijn vaak gekoppeld met ervaringen van datgene wat vanuit de buitenwereld op het kind afkomt. Om met deze gevoelens te kunnen omgaan en ook bij andere kinderen deze gevoelens te kunnen (h)erkennen, benoemen en differentiëren is het goed om dit lespakket te gebruiken. Kinderen verwerven met verschillende onderdelen van dit pakket een basisinzicht in de verschillende soorten van gevoelens. Doelgroep Groep 3 t/m 4 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van het lespakket Kinderen leren gevoelens bij zichzelf en bij anderen (h)erkennen, benoemen en te begrijpen Het lespakket bestaat onder andere uit: Handleiding Praatplaten en plaatjes met daarop een tekening van een jongen of meisje die bepaald gevoel uitstraalt Vingerpoppetjes CD Maskers
5
Lespakket ‘De Emoscoop’ - Vervolgset op ‘Een doos vol gevoelens’ Doelgroep: Groep 3 tot 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Het lespakket bestaat onder andere uit: Handleiding Gevoelswaaier Situatieprenten Emo-bingospel Emo-dominospel Emo-polyspel CD
6
Lespakket ‘Meidenvenijn’ ‘Zicht-pakket’ Meidengroepjes zijn vaak net kleine koninkrijkjes, met aan het hoofd een Queen Bee. De Queen Bee heeft daarin de meeste macht. Een koningin is nooit alleen. Zij omringt zich met hofdames en trouwe onderdanen. Zij bepaalt wie bij haar kliek hoort en wie niet. In elke klas of meidengroep zijn in meer of mindere mate deze typische meidenrollen van koningin, hofdame en onderdaan te herkennen. Het machtsspel van de koningin en haar hofkliek kan leiden tot probleemsituaties, zoals (online) roddelen, pesten en buitensluiten. Meidenvenijn zie www.cycloop.com. Doelgroep Meisjes, Groep 7 en 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Bijzonderheden: Het lespakket is een ‘zicht-pakket’. U kunt met 1 les kennis maken. De uitgever verkoopt niet aan GGD’en, vandaar dat wij van de uitgever slechts een ‘zicht-pakket’ hebben ontvangen.
7
Leskist ‘Genotmiddelen’ Kinderen gaan steeds op jongere leeftijd experimenteren met genotmiddelen. Meer dan de helft van de 11- en 12-jarige kinderen heeft wel eens alcohol en/of tabak geprobeerd of is in aanraking gekomen met drugs. Uit preventief oogpunt is het effectief voorlichting te geven vóórdat een grote groep leerlingen gaat experimenteren met diverse genotmiddelen. De groepen 7 en 8 van de basisschool zijn dan bij uitstek geschikt om kinderen voor te bereiden op de keuze al of niet te gaan experimenteren met diverse genotmiddelen. Het is immers veel moeilijker om een eenmaal aangeleerde gewoonte af te leren of te beïnvloeden. Doelgroep Groep 7 en 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist De leerling informeren over de verschillende genotmiddelen. De leerling een eigen mening laten ontwikkelen over genotmiddelen en gokken. De leerling weerbaar maken tegen reclameboodschappen of andere beïnvloedende factoren. De leerling voorbereiden op de mogelijkheid dat hij/zij in de (nabije) toekomst voor de keuze komt te staan om te beginnen met roken, drinken, gebruik van (soft)drugs. De leerling leren omgaan met groepsdruk. De leskist bestaat onder andere uit: Handleiding Foldermap Robot-roker Docentenhandleiding en lesboekje ‘Roken en alcohol’ Alcohol & roken, een ander verhaal: afscheid van groep 8, handleiding Het voorlichtingsbureau Kwartetspel ‘roken en drinken’ Alcohol, hoe vol, geen alcohol. 5 magazines en logboek.
8
Leskist ‘Kindermishandeling en huiselijk geweld’ Kindermishandeling is een gevoelig onderwerp. Het op een verantwoorde wijze bespreekbaar maken van dit onderwerp vereist een zorgvuldige voorbereiding, een systematische opbouw en een weloverwogen aanpak. Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist Kinderen leren wat kindermishandeling is en welke vormen van kindermishandeling voorkomen. Kinderen leren dat er aan zulke problemen iets te doen is en dat zijzelf nooit de schuld zijn van de mishandeling. Kinderen leren dat ze hulp kunnen en moeten vragen om de mishandeling te stoppen. De leskist bestaat onder andere uit: Handleiding (Voor)leesboeken Lespakket ‘Giechelgeheimpjes? voor onderbouw DVD Kindermishandeling, wat is het en hoe kun je het stoppen Foldermap Achtergrondinformatie voor leerkrachten Protocol Digitaal protocol http://zw.handelingsprotocol.nl
9
Leskist ‘Vlinders in je buik’ Seksuele en relationele vorming Seksualiteit begint vanaf de geboorte en ontwikkelt zich gedurende het gehele leven. Vooral in de basisschoolperiode verandert er veel. Kinderen ontdekken hun lichaam, ontwikkelen hun sekse identiteit, maken vriendjes en worden nieuwsgierig naar knuffelen, verliefdheid en vrijen. Door op jonge leeftijd met seksuele vorming te beginnen, zijn kinderen beter voorbereid op hun seksuele leven en leren ze gezonde relationele en seksuele keuzes te maken. Met behulp van de leskist kunnen kinderen individueel of in een groep op ene speelse en veilige manier kennismaken met seksualiteit. Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist Algemene doelstelling: Goede begeleiding, kennisoverdracht en het leren van vaardigheden op school dragen bij aan het ontwikkelen van een positief zelfbeeld, zelfvertrouwen en adequate vaardigheden op het gebied van relaties en seksualiteit. Aandacht voor deze thema’s op jonge leeftijd zorgt ervoor dat jongeren geen of minder risico’s nemen, als ze eenmaal gaan experimenteren met seksuele relaties. Subdoelen: Leerlingen raken in gesprek over gevoelens en vriendschap Leerlingen zijn zich bewust van prettige en onprettige gevoelens in hun eigen lichaam Leerlingen leren praten en nadenken over lichamelijke verschillen en de veranderingen tussen jongens en meisjes bij het ouder worden Leerlingen zijn vertrouwd met geboorte en zwangerschap Leerlingen kennen de hormonale, lichamelijke en seksuele ontwikkeling die ze doormaken tijdens de puberteit. De leskist bestaat onder andere uit: Handleiding Foldermap Lespakket ‘Relaties en Seksualiteit’ Lespakket ‘Help een puber in de klas’ (Prenten)boeken Dvd’s Themamap Anticonceptiemiddelen Themamap Seksuele diversiteit Ondersteunend materiaal: zwangere barbiepop, Puberkwartet
10
Leskist ‘Leven en omgaan met de dood’ Iedereen krijgt te maken met dood en rouw, sommigen al heel jong. Gemiddeld zijn kinderen ruim acht jaar oud als ze voor de eerste keer geconfronteerd worden met de dood van iemand die ze goed kennen, bijvoorbeeld een grootouder, familielid, buur of klasgenootje. Je kunt kinderen voorbereiden op het omgaan met een verlies. Je kunt kinderen leren dat verdriet op een natuurlijke wijze deel uitmaakt van het leven. De school kan een belangrijke preventieve rol hierin spelen. Met behulp van deze leskist kan het onderwerp leven en dood in het algemeen behandeld worden, maar ook naar aanleiding van een verdrietige situatie (bijvoorbeeld het (aanstaand) overlijden van een leerling, leerkracht of ouder). Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist Kinderen laten nadenken en praten over ‘leven en dood’. Kinderen leren beseffen wat dood zijn betekent. Kinderen leren wat de gebruiken rond een begrafenis of crematie zijn. Kinderen een ondersteuning aanbieden voor hun eigen rouwproces. De leskist bestaat onder andere uit: Handleiding met lessuggesties Protocol verdriet en rouw - Digitaal protocol voor kinderdagverblijf en kinderopvang - Digitaal protocol voor basisscholen (Prenten)boeken Dvd’s Praatplaten Map met werkbladen Achtergrondinformatie Map met materialen van ‘Stichting Achter de Regenboog’ over verliesverwerking door kinderen en jongeren
11
Leskist ‘Gezond gebit’ Kinderen hebben hun hele leven lang plezier van een gezond gebit. Het op jonge leeftijd bijbrengen van mondverzorging is dus hiervoor van groot belang. Ouders of verzorgers en school spelen hierbij een belangrijke rol. Met behulp van deze leskist kunnen de kinderen leren hun mond goed te verzorgen. Ook wordt er ingegaan op eetgewoonten, naar de tandarts gaan en de beugel. Doelgroep Alle groepen in het basisonderwijs Doelstellingen van de leskist Leerlingen denken na over en worden zich bewust van het belang van een goed gebit. Leerlingen leren hun gebit goed te verzorgen. Leerlingen leren verstandig om te gaan met (gezonde) voeding. De leskist bestaat uit: Handleiding ‘Hou je mond gezond’ Handleiding ‘Trammelant in Tandenland’ Handleiding ‘Gezonde traktaties en- tussendoortjes’ Map met voorbeelden van recepten Gezond trakteren Map met folders en poster CD Tandenpoetsen Lees en prentenboeken Demonstratie gebitsmodel en tandenborstel en kies met een gaatje Handspiegel in de vorm van een kies Koffertje met verschillende materialen voor het gebit
12
Leskist ‘Lekker fit!’ Steeds meer kinderen zijn te zwaar. Er is dan ook door de jaren heen een toename van overgewicht te zien. Uit landelijk onderzoek is gebleken dat 1 op de 8 kinderen te zwaar is. In de grote steden is dit aantal zelfs 1 op de 4 kinderen. Een oorzaak van deze toename is onder andere de verstoorde balans tussen voeding en beweging. Simpel gezegd; kinderen bewegen te weinig en eten te veel en/of vaak ongezond. Dit kan op lange termijn ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Daarom is aandacht voor gezonde voeding, voldoende beweging en het stimuleren van een gezonde leefstijl belangrijk geworden. De basisschool is hierbij een mooie ingang om kinderen te bereiken. Daarnaast heeft onderzoek uitgewezen dat gezonde voeding en voldoende beweging, een positief effect hebben op de concentratie en leerprestaties van het kind.1 Dus ook voor de basisschool is het belangrijk dat de leerlingen een gezonde leefstijl hebben! Met behulp van deze leskist kunnen scholen de onderwerpen in de klas behandelen en zo samen met ouders en omgeving meehelpen aan het verbeteren van de gezondheid van de jeugd. Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van de leskist Leerlingen informeren over het belang van gezonde voeding en bewegen. De leerlingen ervaren zelf dat bewegen heel leuk kan zijn en gezonde voeding lekker. Leerlingen op jonge leeftijd een positieve houding ten aanzien van gezonde voeding en bewegen ontwikkelen. De leskist bestaat onder andere uit: Handleiding Traktatie- en Tussendoortjesbeleid Het lespakket Lekker fit! met werkboekjes, mini handleidingen en beweegkaarten Basismap ‘Eet smakelijk’ voor groep 1 en 2 Hupla beweegtussendoortjes voor groep 1 t/m 8 Lekker fit! Energizers en Beweegplezier Beweegkaarten (Prenten) boeken; onder andere ‘Kikker Spart wordt kampioen’ Dvd’s; onder andere ‘Vet Lekker’ (Educatieve) spellen; onder andere de Parachute en EstaVette Map met folders en achtergrondinformatie over voeding en bewegen USB-stick met overzicht van digitale (gratis) lespakketten en handige websites.
1
Convenant Gezond Gewicht; Relatie tussen voeding, bewegen, overgewicht en leerprestaties.
13
Lespakket ‘Hupla en Rugla’ Bewegingstussendoortjes Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen lespakket Hupla Concentratie na het tussendoortje weer optimaliseren Structureel komt beweging in de school te weinig aan bod, zodat het bewegingstussendoortje toch al enige bewegingscompensatie betekent. Het lespakket Hupla bestaat uit: Handleiding Hupla 1 voor onderbouw Hupla 2 voor middenbouw Hupla 3 voor bovenbouw Doelstelling lespakket Rugla Preventief bedoeld om rugproblemen bij kinderen te voorkomen en een goede houding te bevorderen. Het lespakket Rugla bestaat uit: Handleiding Rugla 1 voor onderbouw Rugla 2 voor middenbouw Rugla 3 voor bovenbouw
14
Lespakket ‘Motoriekcircuit’ De verschillende motoriekfases lopen door elkaar, de ene fase is nog niet afgerond als een kind al aan de volgende fase begint. Het kan zelfs zo zijn, dat een kind iets heel goed kan, terwijl het eigenlijk iets is voor een veel ouder kind. Dan ligt daar veel oefening of een grote interesse aan ten grondslag, of een goede motoriek is bij dat kind aangeboren. Het wegwerken van resten van een vorige fase is mogelijk, door het kind veel de gelegenheid te geven tot bewegen of door de gewenste beweging speciaal te oefenen. Dit gebeurt al op het schoolplein en in de gymzaal en d.m.v. motoriekcircuit kan het ook tijdens de andere schooltijden. Doelgroep Groep 3 t/m 8 basisonderwijs en speciaal onderwijs Doelstellingen van het lespakket Voor alle groepen geldt als doel: zelfstandig leren en kunnen werken, beweging tussen de lessen door, plezier in de eindresultaten (als er naar een eindresultaat toegewerkt wordt) en heel belangrijk: plezier in het bezig zijn met diverse bewegingsonderdelen van deze circuits, kortom..plezier in het bezig zijn met lijf en leden en deze ook bewust leren kennen en gebruiken. Het lespakket bestaat uit: Handleiding Motoriekkaarten
15
