SAMENVATTING VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA
Groei, banen en eerlijk delen. Dat is de belangrijkste inzet van het verkiezingsprogramma van de PvdA “Nederland Sterker en Socialer”. Ons land snakt naar een uitweg uit de recessie waar het in het afgelopen jaar in is beland. Daarom presenteert de PvdA een solide groeiagenda voor de toekomst. Drie pijlers dragen de groeiagenda van de PvdA: 1. Hervormingen die de economie versterken: woningmarkt, arbeidsmarkt, belastingen, financiële sector en de zorg. 2. Stimuleren van investeringen: belastingmaatregelen en stimulans voor duurzame economische ontwikkeling maken miljarden aan nieuwe investeringen los. 3. Verstandig en eerlijk sociaal economisch beleid: bezuinigingen die in aard en tempo de economische groei in komende jaren niet schaden en waarmee de lasten van de crisis eerlijk worden verdeeld. Met dit programma gaat de PvdA vol vertrouwen de verkiezingen in. Verkiezingen die gaan over de vraag hoe we Nederland uit de crisis laten komen en welk land we aan onze kinderen willen nalaten. Met het programma “Nederland Sterker en Socialer” laat de PvdA zien waar zij voor kiest. Voor een alternatief dat Nederland sterker en socialer maakt. Een alternatief waarbij we al het talent benutten dat ons land rijk is. Zodat we banen creëren, de motor van onze economie weer laten draaien en we de lasten eerlijk delen. Wij kiezen voor een sterker en socialer Nederland. Want alleen zo stomen we ons land klaar voor de toekomst.
Onze keuzes voor een sterke economie Het is tijd voor een nieuwe, energieke aanpak van de crisis. De PvdA wil de economie duurzaam en structureel versterken om groei te verwezenlijken. Groei creëert banen, en banen zorgen voor inkomen en vertrouwen bij consumenten. Dat zet weer aan tot bestedingen en investeringen door bedrijven. We kiezen voor een begrotingsbeleid dat zicht biedt op structureel begrotingsevenwicht in 2017. Noodzakelijke bezuinigingen dienen zodanig te worden gekozen dat de economische groei en de samenleving zo weinig mogelijk worden geschaad. We stimuleren bedrijven om weer te investeren door hen (tijdelijke) fiscale investeringsvoordelen te geven, met geld van pensioenfondsen (tot 2020 jaarlijks 500 miljoen euro) en door publiekprivate samenwerking. De bouw, de motor van de economie, moet worden aangejaagd met tijdelijke fiscale aftrekregelingen op het vlak van renovaties en voorzieningen op het terrein van energiebesparing. Vreemd en eigen vermogen worden gelijk belast. Er komt speciale aandacht voor het MKB, bron van ondernemerschap. Het wordt lonender om een eigen bedrijf op te zetten. De zelfstandigenaftrek en ondernemersfaciliteiten gaan op in een winstbox die meer wordt gericht op starters en groei.
1
Ook bevorderen we dat kleine startende ondernemers kredieten kunnen krijgen bij banken. Net als zzp'ers moet het MKB toegang krijgen tot overheidsaanbestedingen. Het investeringsfonds voor het MKB wordt verdriedubbeld. De groei moet wel duurzaam worden bereikt. De PvdA ondersteunt maatschappelijk ondernemen en investeert in groene groei. De energiebelasting op kleinschalige, decentrale opwekking verdwijnt. Netbeheerder Tennet wordt verantwoordelijk voor de aanleg van een net op zee voor windenergie. Kolencentrales worden verplicht biomassa bij te stoken. De rode diesel wordt afgeschaft, de afschaffing van de milieubelastingen draaien we terug en de huidige stimuleringsmaatregelen voor duurzame energie vervangen we door een verplicht aandeel duurzame energie. Een sterke economie kan alleen bestaan bij een gezonde financiële sector. Daarom willen wij een Europees bankentoezicht en een belasting op financiële transacties. We leggen de bonussen aan banden: bankiers mogen niet meer dan 20 procent bonus op hun vaste salaris krijgen. We verhogen de kapitaaleisen voor banken en wij brengen ABN Amro niet naar de beurs.
Onze keuzes voor goed onderwijs Een gezonde en duurzame economie valt of staat met goed onderwijs. Politiek en onderwijs slaan de handen ineen en maken afspraken over de ambities en mogelijkheden om de kwaliteit van het onderwijs ook in de toekomst op peil te houden. Tijd is kostbaar, daarom krijgen rekenen en taal de hoogste prioriteit van het basis- tot het hoogste onderwijs. De norm van 1040 uur moet van tafel, sommige leerlingen kunnen genoeg vrijheid aan, anderen hebben juist aan 1040 uur per schooljaar niet genoeg. Er komt meer maatwerk in het onderwijs. Zittenblijven wordt tegengegaan met zomerscholen en buitenschoolse lessen. Jonge kinderen met een achterstand krijgen voor- en vroegschoolse educatie. We willen de beste mensen voor de klas. Bij goed personeelsbeleid hoort geen prestatiebeloning, die schaffen we af. Tegelijk moet de kwaliteit van de leraar omhoog. Bij- en nascholing worden verplicht. Dat eisen we niet zomaar: leraren worden bij de PvdA beter betaald. De nullijn gaat van tafel. Jonge, goedopgeleide mensen moeten we verleiden om in het onderwijs te werken, daarom worden de lonen marktconform, achterstanden worden ingelopen. Er moeten meer mannen voor de klas, hun aantal neemt nu af. Meer menselijke maat, minder marktwerking: scholengemeenschappen krijgen een maximumomvang. De strijd om leerlingen heeft soms nietszeggende opleidingen opgeleverd zonder dat de kwaliteit op orde is. Daarom wordt het aantal diploma's en opleidingen beperkt en worden er onderling afspraken gemaakt welke instelling zich specialiseert in een bepaalde opleiding. Ook het hoger onderwijs gaat zich specialiseren, om bij de internationale top te (blijven) horen. De kwaliteit wordt daarbij beter gecontroleerd. Er komt een sociaal leenstelsel: na afronding van een studie moet deze lening naar draagkracht worden terugbetaald. De rente over deze lening werd tot nu toe op de afstudeerdatum bepaald. Door dit rentepercentage per periode vast te stellen verdwijnt de willekeur en komen studenten later niet voor onaangename verrassingen te staan. Na 15 jaar wordt een eventuele restschuld kwijtgescholden. De langstudeerboete gaat van tafel, tweede studies krijgen weer het gewone collegegeld.
2
De bezuinigingen op het passend onderwijs worden geschrapt. Alle scholen in de regio worden samen verantwoordelijk voor de zorg voor alle leerlingen. Scholen worden beloond voor het opnemen van zorgleerlingen. Techniek heeft de toekomst. Het aantal techniek studenten moet de komende jaren verdubbelen. Dus maken we technische opleidingen aantrekkelijker. In het MBO moet de kloof tussen theorie en praktijk worden gedicht. Samen met het bedrijfsleven moet er een werkgarantie komen voor MBO'ers met niveau 3/4. Specifieke technische opleidingen kunnen in aanmerking komen voor additionele financiering in samenwerking met het bedrijfsleven. MBO-studenten moeten door onze plannen soms meer gaan reizen - een extra reden om de OV-trajectkaart voor MBO-studenten onder de 18 jaar nu eens te regelen. De door de vijfpartijencoalitie voorgestelde verkorting van het recht op een OVjaarkaart gaat van tafel. Er komt meer ruimte voor initiatieven als de Werkschool en de Vakschool, waarin de praktijkopleiding tot vakmanschap centraal staat. Jongeren die werkloos thuis komen te zitten wordt gestimuleerd door te leren. Daar komen middelen voor vrij. We breken de O&O-fondsen open, om een leven lang te kunnen leren. Stapelen in het onderwijs moet volop mogelijk blijven. En vroegtijdig schoolverlaten wordt aangepakt.
Onze keuzes voor arbeid De PvdA streeft naar volledige werkgelegenheid, met fatsoenlijke bescherming van werknemers. Flexibele werknemers, zzp'ers, jongeren en ouderen, mensen met een handicap - al die mensen verdienen een kans op de arbeidsmarkt.
Voor jongeren zijn er twee smaken: ze kunnen werken of leren. Stageplaatsen voor jongeren moeten worden uitgebreid. Gemeenten moeten, net als het Rijk, stageplaatsen aanbieden. Op het voortgezet onderwijs starten jongeren al met praktijkgerichte stages. Voor werkloze jongeren geldt: terug naar school of aan het werk. De gemeenten zien daar op toe en bieden ondersteuning. Het verplicht ontslag bij 65 wordt afgeschaft. Werkgevers betalen de eerste zes maanden van de WW loon door. De hoogte en duur van de WW blijft gelijk. Werknemers moeten sneller recht hebben op een WW-uitkering: na 13 weken werk, recht op 4 weken WW. Werkgever en werknemer stellen bij werkloosheid een verplicht werk-naar-werk plan op. Aan het eind van de eerste zes maanden werkloosheid toetst het UWV of beide partijen genoeg gedaan hebben om nieuw werk te vinden. Om in de toekomst voldoende handen aan bed en leraren voor de klas te houden, en om de overheidsfinanciën op orde te krijgen acht de PvdA een verhoging van de AOW-leeftijd noodzakelijk. Het zorgvuldig afgewogen pensioenakkoord is door de vijfpartijencoalitie helaas van tafel getrokken en ingeruild voor een onbesuisde AOW-verhoging die mensen geen tijd gunt zich voor te bereiden. Daarmee nemen wij geen genoegen en we presenteren dan ook een sterk en sociaal alternatief. De AOW wordt gekoppeld aan de levensverwachting en gaat in 2017 omhoog met een half jaar, in 2020 opnieuw met een half jaar en in 2025 werken we tot 67 jaar. Mensen die toch op hun 65e willen stoppen, kunnen dat met een korting van 6 procent. Door gebruik te maken van werkbonus en vitaliteitsregeling kunnen mensen met een klein pensioen die lang gewerkt hebben toch met 65 jaar stoppen met werken. De korting op de AOW wordt dan teruggebracht van 6 naar 3 procent. Werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen lopen door tot 67, zodat deze mensen tussen 65 en 67 niet in de bijstand belanden.
3
Mensen met een beperking doen in Nederland volwaardig mee. Grote en middelgrote bedrijven worden bij wet verplicht vijf procent arbeidsgehandicapten en voormalig langdurig werklozen in dienst te hebben. Anders volgt een boete. De Wajong, de Wet Sociale Werkvoorziening en de Wet Werk en Bijstand worden één regeling, in handen van gemeenten. Een reguliere werknemer zal niet minder kosten dan een arbeidsgehandicapte. Het verschil in productiviteit krijgt de werkgever vergoed. Wie een fatsoenlijk werkaanbod weigert, krijgt een korting op zijn uitkering. Er komt meer zekerheid voor flexwerkers: Werkgevers met tijdelijke contracten komen onder de loondoorbetalingsplicht van de WW te vallen. Wij zien dat de afspraak tot twee jaar loondoorbetaling het ongewenste effect heeft dat te weinig mensen nog voor vast worden aangenomen, daarom beperken wij deze periode tot één jaar. Het ontduiken van de zekerheidsrechten van werknemers door constructies als payrollling maken we onmogelijk. Uitzendkrachten mogen maximaal een half jaar bij één werkgever werken. De PvdA is tegen stukloon voor de laagstbetaalden. Er komt een verbod op concurrentiebedingen in tijdelijke contracten. We willen de positie van de kleine zelfstandige zonder personeel verbeteren. De broodfondsen als verzekering tegen risico's als ziekte en arbeidsongeschiktheid verdienen actieve fiscale steun. Er komt een plicht om zich te verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid. Zzp'ers krijgen onder bepaalde omstandigheden toegang tot de bijstand. Ze krijgen ook toegang tot bestaande fondsen voor scholing en ze krijgen het recht op even goede arbeidsomstandigheden als werknemers. Werknemers die als zzp’er aan de slag gaan mogen een aantal jaren aangesloten blijven bij het bestaande pensioenfonds. Schijnconstructies waarbij de werkgever een werknemer eerst ontslaat om deze vervolgens als zzp’er weer in te huren, gaat de Arbeidsinspectie harder aanpakken. We willen een eerlijke en soepele arbeidsmarkt. De UWV-route voor ontslag verdwijnt. Er komt een eenduidige route via de kantonrechter, waarbij werknemers recht krijgen op een preventieve toets. In geval van collectief ontslag blijft het sociaal plan leidend. Voor de hoogte van de ontslagvergoeding nemen we de huidige kantonrechtersformule als uitgangspunt. Wel willen we hem maximeren en als de arbeidsmarkt voor oudere werklozen vergelijkbaar is met de overige werklozen de formule aanpassen. De ontslagvergoeding komt grotendeels ten goede aan het werk-naar-werk budget. Ook flexwerkers kunnen recht krijgen op een van werk-naar-werk budget. Wij zien dat de afspraak tot 2 jaar loondoorbetaling bij ziekte in de praktijk het ongewenste effect heeft dat te weinig mensen nog voor vast worden aangenomen, daarom beperken wij de loondoorbetalingsperiode tot 1 jaar. Dat is goed voor ondernemers en goed voor de werkgelegenheid.
Onze keuzes voor meedoen Er is nog een wereld te winnen op het gebied van emancipatie en integratie. Iedereen moet de kans krijgen om mee te doen en zijn talent te ontwikkelen. Veel mensen dreigen door de huidige crisis in een sociaal isolement te komen of zijn dat al. De PvdA staat voor een activerend armoedebeleid: drempels moeten weg, werk moet lonen. Kinderen krijgen een speciale plek in de armoedeaanpak. Iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan. Voor de hoogte van de bijstand hanteren we de norm van het Nibud: niet veel, maar toereikend. Werkgevers moeten meewerken aan de schuldregeling voor werknemers. De rijksbezuinigingen op de gemeentelijke schuldhulpverlening worden geschrapt. Malafide geldverstrekkers worden aangepakt. Zwerfjongeren moeten een baan, huis en opleiding. Zwerfjongeren moeten een ID kaart kunnen aanvragen en verkrijgen bij de gemeente waar zij op dat moment verblijven.
4
De vrouwenemancipatie is nog niet voltooid. Daarom moeten werk en zorg beter gecombineerd. Kindregelingen en kinderopvang worden hervormd, om de koopkracht van ouders met kinderen te ondersteunen en de participatie op de arbeidsmarkt te stimuleren. Ouders kunnen zelf het aantal verlofdagen onderling verdelen, waardoor de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw wordt aangepast. Dit betekent dat ook vaders makkelijker vaderschapsverlof op moeten kunnen nemen. Kinderbijslag en de kinderopvangtoeslag worden inkomensafhankelijk. In raden van bestuur en commissarissen moet minimaal 30 procent vrouw moet zijn. We strijden voor de acceptatie van homoseksualiteit. Zo moet het verbod op discriminatie van homoseksuelen worden toegevoegd aan artikel 1 van de Grondwet. Ook komt er meer aandacht voor homoseksualiteit tijdens lessen op school. Wat betreft integratie: integratie is in essentie een taak van burgers zelf. Een plek vinden in een nieuwe samenleving betekent loslaten, soms meer dan je lief is. In ons Nederland bouwt iedereen mee aan een gezamenlijke toekomst. Natuurlijk door zich te houden aan de wetten en de regels. Maar ook door als burger actief mee te doen, door het spreken van de taal, door te leren en te werken. De PvdA is tegen het afschaffen van dubbele paspoorten. Een partner in Nederland moet zijn nieuwe partner uit het buitenland zelf kunnen onderhouden. De PvdA staat daarom voor de inkomenseis van 100% van het minimumloon en een leeftijdsgrens van 21 jaar De tewerkstellingvergunningplicht voor de groep Bulgaarse en Roemeense werknemers moet na 2014 verlengd worden. Daarnaast moet de tewerkstellingvergunningplicht worden uitgebreid voor de Bulgaarse en Roemeense onderdanen die als zelfstandige werknemers werkzaam zijn in sectoren zoals de thuiszorg. Van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa mag worden verwacht dat zij op een basisniveau de Nederlandse taal machtig zijn. Er komen serieuze boetes van 80.000 euro voor forse overtredingen bij malafide uitzendbureaus. Uitzendbureaus moeten voldoen aan een verplichte certificering, met strenge normen en strenge handhaving. Een afnemer die tweemaal beboet is wegens uitbuiting, wordt uitgesloten van openbare aanbestedingen. Een speciale rapporteur op het ministerie moet de extra ARBO-inspecteurs aansturen en constant open lijnen houden met de vakbeweging en wethouders van de zogenaamde 'Polengemeenten'. In Nederland gewortelde kinderen van asielzoekers en alleenstaande minderjarige asielzoekers worden niet uitgezet. Als het de overheid door fouten of traag handelen niet lukt om binnen 5 jaar duidelijkheid te bieden aan asielzoekers over hun verblijf, mogen kinderen daar niet de dupe van worden. De Nederlandse asielprocedure moet sneller en simpeler. Snelheid heeft de hoogste prioriteit vanwege de grote menselijke belangen en de kwelling van langdurige onzekerheid. Asielzoekers moeten binnen een jaar definitief duidelijkheid hebben over hun verblijf. Asielzoekers krijgen tijdens de wachttijd op hun toelating taalles en de mogelijkheid tot het opdoen van werkvaardigheid en vrijwilligers werk. Strijd voor emancipatie betekent strijd tegen alle vormen van onderdrukking. Geweld in afhankelijkheidsrelaties is onaanvaardbaar. Dat geldt voor huiselijk geweld, maar evengoed voor eerwaak, huwelijksdwang, gedwongen prostitutie, genitale verminking, loverboys en mensenhandel. Het komt helaas veel vaker voor dan we denken. Preventie, signalering en opvang gaan hand in hand om deze praktijken tegen te gaan. De focus gaat daarom naar het beschermen van het slachtoffer en het aanpakken van de daders. De strafmaat voor eerwraak en huwelijksdwang wordt aanzienlijk verhoogd. In alle politieregio’s pakken we mensenhandel aan, zodat in Nederland niemand weg komt met
5
deze ongure praktijken en zodat slachtoffers goede opvang krijgen. Speciale aandacht is nodig voor eerwraak.
Onze keuzes voor een veilig Nederland Een veilige buurt begint met meer aandacht voor de mensen in de frontlinie: agenten op straat moeten beter worden beloond, in ieder geval meer dan de eerste twee managementslagen in de organisatie. Er komt meer blauw op straat door agenten minder achter het bureau te laten werken. De kwaliteit van de politie-opleidingen gaat omhoog. De rechter blijft voor iedereen toegankelijk. De dikte van je portemonnee mag niet bepalend zijn of je je recht kunt halen. Daarom moeten griffierechten voor iedereen betaalbaar blijven en rechtsbijstand beschikbaar zijn, ook voor iedereen die dat zelf niet kan betalen. De hufterigheid in de openbare ruimte wordt tegengegaan door hogere boetes. We stellen prioriteiten: daarbij horen geen dierenpolitie en geen illegalenquotum. Woonoverlast wordt gezamenlijk aangepakt door corporatie, brandweer, gemeente, politie en belastingdienst. Er wordt hard opgetreden tegen bedreiging van hulpverleners en overheidspersoneel. Slachtoffers krijgen meer aandacht. Daders worden sneller berecht. Naast of in plaats van de vrijheidsstraf, kan de strafrechter bij ontspoorde jongeren een nieuwe maatregel opleggen: ter beschikkingstelling aan het onderwijs. En er komt een nieuwe aanpak van voetbalhooligans. Drugsoverlast en alcoholmisbruik worden aangepakt. De wietpas, die slechts een schijnoplossing is, verdwijnt weer. De wietteelt zelf wordt gereguleerd en de coffeeshops worden behandeld als horecabedrijf. Er komen regionale experimenten met gereguleerde teelt. De leeftijdsgrens gaat ook voor zwakalcoholische dranken van 16 naar 18 jaar. Veiligheid op internet staat bij de PvdA hoog in het vaandel. Mensen moeten meer inzicht krijgen in wat ze online delen en meer controle krijgen over het gebruik van gegevens die ze online achterlaten. Bedrijven mogen gegevens van internetgebruikers alleen gebruiken na toestemming en duidelijke informatie. Ook mogen aanbieders van internet informatie niet filteren of blokkeren. Het beginsel van netneutraliteit moet daarom strikt gehandhaafd worden. De vingerafdruk gaat uit het paspoort.
Onze keuzes voor wonen De PvdA wil terug naar een eerlijk woonbeleid, waarbij er voldoende sociale woningen beschikbaar zijn, waarin eigen woningbezit voor brede groepen bereikbaar blijft, en waarbij ondersteuning door de overheid op een rechtvaardige manier plaatsvindt. De hypotheekrenteaftrek wordt eerlijk hervormd: Vanaf 2013 zal geleidelijk een nieuw stelsel worden ingevoerd. Uiteindelijk trekt iedereen tegen hetzelfde tarief af. Vanaf 2013 wordt het maximale tarief van 52 procent waartegen men nu kan aftrekken stapsgewijs verlaagd naar een voor ieder gelijk aftrektarief van 30 procent. Ook het schuldbedrag waarvan de rente mag worden afgetrokken wordt begrensd. In 2013 wordt de woningschuld waarover rente mag worden afgetrokken bevroren op maximaal 1 miljoen euro. Vervolgens wordt dit in dertig jaar geleidelijk verlaagd tot maximaal de gemiddelde huizenprijs. Over dertig jaar kan iedereen dus nog steeds zijn rente aftrekken, maar voor een schuld maximaal de dan geldende gemiddelde woningprijs en allemaal tegen 30%. Voor nieuwe hypotheken zal verder gaan gelden dat
6
de fiscus voortaan uitgaat van een forfaitair annuïtaire hypotheek. Dat betekent dat de toegestane aftrek gedurende de looptijd van 30 jaar afneemt, doordat de fiscus er van uit gaat dat de hypotheeksom in 30 jaar wordt afgelost. Verder gaat de overdrachtsbelasting op de helling. Deze boete op verhuizen schaffen we voor starters per direct af. Voor alle andere kopers verlagen we hem naar 2 procent (was 6 procent). De PvdA kiest voor een gematigd huurbeleid. De huurstijging mag de liberalisatiegrens niet te boven gaan. Zo behouden we voldoende betaalbare woningen. Het voornemen van het kabinet om woningbouwcorporaties tot 75 procent van hun sociale woningbezit te laten verkopen, gaat van tafel. Innovatie en vergroening worden, ook bij renovatie, gestimuleerd via een artikel in het bouwbesluit. Bovendien gaat de BTW in de bouw van 19% naar 6%. Particuliere nieuwbouw wordt gestimuleerd door soepeler met bestaande regelgeving om te gaan. Om te beginnen wordt de huurverhoging in de zogenoemde schaarstegebieden teruggedraaid. Er komt een gemiddelde huurverhoging van twee procent boven de inflatie. Om scheefwonen aan te pakken bepleiten we een extra huurverhoging voor mensen met een hoger inkomen. Lagere inkomens behouden natuurlijk hun huurtoeslag. Door Europese regelgeving dreigen mensen met een inkomen boven circa 34.000 euro niet meer in aanmerking te komen voor een sociale huurwoning, deze starre inkomensgrens gaat van tafel. Er komt geld vrij voor een stads- en dorpsvernieuwingsfonds om te kunnen blijven werken aan veilige en leefbare buurten. De grotere corporaties moeten worden opgesplitst. Corporaties kunnen voortaan hun leningen aangaan via de overheid door middel van zogenoemd schatkistbankieren.
Onze keuzes voor de zorg Niet langer bepaalt marktwerking en concurrentie de inrichting van de zorg. De marktwerking in de zorg wordt beëindigd. De PvdA organiseert de zorg dicht bij mensen. Wij introduceren de basiszorg, waarin niet de zorgverzekeraars en de markt, maar burgers, overheid, zorgverleners en zorgaanbieders samen beslissen over het aanbod van zorg. Er komt voor elke regio - op basis van de zorgbehoefte - een optimale indeling en spreiding voor onder andere het aantal eerstelijns organisaties. De landelijke overheid neemt de regie bij het tot stand komen van een optimale indeling van specialistische klinieken, topziekenhuizen en academische medische centra. En er komt een ombudsman voor de zorg. Er komt een verschuiving van behandeling naar (selectieve) preventie. Bevolkingsgroepen met een hoog risico op bepaalde aandoeningen worden gericht benaderd. Alles wat mensen aan langdurige zorg en ondersteuning nodig hebben, wordt onder verantwoordelijkheid van de gemeenten aangeboden. Het aantal wijkverpleegkundigen, een initiatief van de PvdA, wordt verder uitgebreid. De inzet van het persoonsgebonden budget (PGB) blijft als mogelijkheid behouden. De budgetten voor maatschappelijke participatie, inclusief zorg en begeleiding, worden ontschot. De overgedragen budgetten moeten gezamenlijk wel ten goede komen aan participatie. Gemeenten die investeren in preventie, worden daarvoor beloond; het budget blijft in de gemeente. Persoonlijke begeleiders zoals casemanagers kunnen professionele emotionele en praktische steun bieden voor mensen die mensen met dementie helpen.
7
We brengen alle regelingen voor verschillende vormen van hulpverlening bij elkaar zodat alle verschillende organisaties gaan samenwerken, onder verantwoordelijkheid van de gemeenten. De PvdA is principieel van mening dat als de rechter het gezag over een kind weghaalt bij de ouders, de overheid direct verantwoordelijk wordt. De gemeenten zorgen dat er één gerichte aanpak komt voor de problemen in het gezin. De zogenaamde IQ-maatregel, waardoor mensen met een lager verstandelijk vermogen geen recht meer hebben op maatschappelijke begeleiding, gaat van tafel. We bevorderen orgaandonatie met een systeem waarbij in principe iedereen donor is tenzij je daar actief bezwaar tegen hebt aangetekend. Het voorstel van de Initiatiefgroep Uit Vrije Wil om te komen tot legalisering van stervenshulp aan ouderen die hun leven voltooid achten verdient steun. De overheid werkt met burgers, zorgaanbieders en werkenden in de zorg een optimaal aanbod van de zorgvoorzieningen per regio uit. Dit is de Basiszorg. Regionaal werkende zorgverzekeraars krijgen een uitvoerende taak bij de organisatie van deze regionale Basiszorg. Er komt een geheel inkomensafhankelijke premie voor het basispakket. Ook de eigen bijdrages en eigen risico worden inkomensafhankelijk. De toegang tot de huisarts moet vrij zijn, dus hiervoor geldt geen eigen bijdrage of eigen risico. Gezien de prijsopdrijvende werking wordt het loslaten van de tandartsentarieven teruggedraaid.
In een ziekenhuis terecht komen is al vervelend genoeg. Een extra straf in de vorm van liggeld van 8 euro per dag past daar niet bij. Voor de langdurige zorg in instellingen wordt een vermogenstoets geïntroduceerd. Het eigen huizenbezit en spaargeld van thuiswonende kinderen onder de 18 jaar tellen hierbij niet mee. Zorginstellingen zijn maatschappelijke organisaties, geen winstgerichte bedrijven. Medisch specialisten komen in loondienst van deze coöperatie. Ook worden deze zorginstellingen verplicht om hun resultaten openbaar te maken. Er zit een grens aan schaalvergroting. De PvdA blijft zich inzetten voor de positie van streekziekenhuizen. Ook krijgt iedere zorginstelling een verpleegkundige en verzorgende in de adviesraad, die zich actief bemoeit met het beleid op patiëntenzorg. We investeren in opleidingen en stageplekken. Er komt geen bevriezing van de lonen voor de verpleegkundigen, verzorgenden en helpenden. De positie van alfahulpen in de thuiszorg moet beter: zij komen in loondienst. Het VN-verdrag voor rechten van mensen met een beperking moet Nederland ratificeren. Er komt gratis parkeren voor gehandicapten in alle gemeenten.
Onze keuzes voor duurzaamheid In 2050 is onze energieproductie volledig duurzaam. Kernenergie maakt daar geen onderdeel van uit. Bij nieuwbouw van woningen worden vanaf 2015 zonnepanelen verplicht opgenomen in het Bouwbesluit. Vanaf 2020 is iedere nieuwe woning energieneutraal. De overheid geeft het goede voorbeeld geeft door bij elke aankoop of aanbesteding zoveel mogelijk te kiezen voor een duurzame aanbieder, voor het bewuste product of de
8
betrokken dienst. De energiebelasting voor elektriciteit en gas voor grootverbruikers worden verhoogd. Ieder mens en zeker ieder kind heeft recht op natuur, dichtbij en toegankelijk. Er komt een nieuwe Wet Mooi Nederland, die natuurgebieden, planten en dieren beschermt. De Ecologische Hoofdstructuur wordt afgemaakt. Europese landbouwsubsidies worden fors verminderd. Een goede bereikbaarheid is voor Nederland onontbeerlijk, het zorgt niet alleen voor groei en banen, maar ook voor een prettiger leven. De kosten van autorijden moeten per kilometer worden bepaald. Goede bereikbaarheid is nodig in Nederland. De PvdA is tegen de afschaffing van de fiscale vrijstelling van de kilometervergoeding die forenzen onredelijk zwaar belast. Deze maatregel gaat van tafel. De tarieven voor openbaar vervoer worden jaarlijks door de overheid vastgesteld. De verkeersveiligheid wordt verbeterd door een verdere scheiding van snel en langzaam verkeer. Luchtverkeer kan schoner: subsidies op kerosine worden afgebouwd en in Europees verband wordt een kerosinebelasting ingevoerd. Er komt een regionale en landelijke samenwerking op het gebied van wonen, werken en voorzieningen. Leegstaande kantoren en bedrijventerreinen krijgen meer mogelijkheden om voor andere doeleinden zoals wonen gebruikt te worden. Om dit te bewerkstelligen zal het leeg laten staan van kantoorpanden fiscaal onaantrekkelijk gemaakt worden. Er komt één omgevingswet waarin duidelijk is welke rol burgers hebben in de fase van planning en uitvoering. Ook de landbouw kan duurzamer: De veehouderij moet diervriendelijker, er komt bijvoorbeeld een einde aan de verkoop van plofkippen. Er komen geen nieuwe megastallen bij. De plezierjacht wordt verboden en er komt een verbod op de nertsenhouderij.
Onze keuzes voor Europa De PvdA is een sterk voorstander van Europese samenwerking. Het belang van Europa voor de Nederlandse economie en banen kan niet genoeg benadrukt worden. Maar verdere economische en politieke integratie kan alleen als het gepaard gaat met een agenda die gericht is op groei, sociale waarborgen en democratische versterking. Daarom moet er een nieuw groeipact komen: een pact dat de motor is voor het scheppen van werkgelegenheid en hervormingen in elke lidstaat. De Nederlandse groeiagenda van de PvdA is dus ook inzet in Europa. In heel Europa dringt het besef door te dat de eenzijdige bezuinigingsaanpak de problemen heeft verergerd. De PvdA pleit samen met andere sociaal democraten in Europa voor een Europese groeiagenda. Door andere inzet van landbouwsubsidies, structuurfondsen en door het versterken van de Europese investeringsbank en door de Financiële Transactie Tax kan ruimte worden gevonden om actief te investeren in groei en werkgelegenheid. We vergroten inkomsten van lidstaten door een Europees actieplan ter bestrijding van belastingfraude, -vlucht en –ontduiking. Belastingparadijzen worden aangepakt door te streven naar een gemeenschappelijk minimum van de winstbelasting. Verder moeten alle Europese lidstaten de komende jaren hun financiën op orde brengen. De Europese begroting moet daarom ook omlaag. Het afschaffen van het reiscircus van Straatsburg naar Brussel kan bovendien ook honderden miljoenen besparing opleveren. We geven voorrang aan investeringen die ten goede komen aan de ontwikkeling van groene banen en een duurzame samenleving krijgen voorrang.
9
Wij streven daarom naar een Europese bankenunie en depositogarantiestelsel. Op die manier wordt de financiële sector beter te reguleren en kunnen de risico's daar aangepakt worden waar het het effectiefste is. Daarbij zetten we in op het scheiden van zaken- en spaarbankieren, het terugdringen van schaduwbankieren en het waarborgen van grotere kapitaalbuffers bij de banken. In ons Europa is op termijn invoering van Eurobonds mogelijk. Met Eurobonds kunnen we de kracht van de gezamenlijke Europese economieën gebruiken om de financieeleconomische stabiliteit te vergroten. Om de stabiliteit van de Euro te vergroten is een sterk en betrouwbaar noodfonds nodig (Europees Stabiliteitsmechanisme, ESM). Verder krijgt de Europese Centrale Bank een actievere rol als allerlaatste redmiddel, door een bijdrage te leveren aan de financiering van het noodfonds of door het opkopen van schulden van landen in crisis. Werknemers moeten beschermd worden door Europese afspraken over minimumnormen, waaronder een (relatief) minimumloon, gelijk loon voor gelijk werk binnen lidstaten en vrijheid van vakvereniging. De groeiende jeugdwerkloosheid wordt bestreden door het opzetten van jeugdwerkgelegenheidsprojecten en door het uitwisselen van expertise over succesvol beleid (Oostenrijk, Nederland en Finland). Als we een toekomst willen in een Europa waarin meer en beter wordt samengewerkt dan is het hoog tijd om de democratische controle te versterken. De samenstelling van de Europese Commissie in de toekomst moet een afspiegeling van de uitslag van de Europese verkiezingen worden. Na de Europese verkiezingen in 2014 levert de grootste partij het door Nederland voor te dragen lid van de Europese Commissie. De PvdA wil verder naast de verkiezing van nationale kandidaten ook de mogelijkheid om te stemmen op een aantal Europese kandidaten, onder wie de kandidaat voorzitters voor de Europese Commissie. De Commissie dient op een meerderheid in het Europees Parlement te kunnen rekenen.
Onze keuzes voor een solidaire wereld In een sterke en eerlijke wereldeconomie gaat sociale rechtvaardigheid boven snelle winsten. Dus streven we naar eerlijke en duurzame handel: bedrijven moeten rapporteren over betalingen aan ontwikkelingslanden en over de omgang met werknemers en milieu. Bedrijven die gebruik maken van kinder- of dwangarbeid worden bestraft. Nederland is tegen belastingvlucht door multinationals en zet zich daar (inter-) nationaal voor in. Mensenrechten zijn universeel en staan overal en altijd op de agenda: Nederland stelt mensenrechten aan de kaak, ongeacht het land waar ze plaatsvinden. Nederland houdt zich aan het Vluchtelingenverdrag en heeft een humaan asielbeleid. Vluchtelingen zijn geen criminelen. Daarom worden er alternatieven ontwikkeld voor de vreemdelingendetentie. Streven naar een veilige en vreedzame wereld vraagt om een moderne, goed georganiseerde krijgsmacht. Er komt een actieve aanpak van fragiele staten en conflictregio’s. Nederland stopt met de eenzijdige steun aan Israël in het IsraëlischPalestijns conflict. De import van grondstoffen die dienen om oorlog te financieren wordt strafbaar. De checklist voor de Tweede Kamer voor besluitvorming over militaire inzet, het zogenaamde Toetsingskader, is aan herziening toe. Een veilig Nederland, versterking van de internationale rechtsorde en bescherming van mensen in fragiele staten vragen om een moderne en effectieve krijgsmacht. Door de
10
crisis is er minder geld beschikbaar, dat vraagt ook om scherpe keuzes bij defensie. Nederland concentreert zich op waar het goed in is. Het leidt tot een inkrimping van de organisatie, met een stevig sociaal plan voor de mensen die de organisatie moeten verlaten. Kazernes en vliegbases worden samengevoegd, op plekken waar de regionale economie en werkgelegenheid er het meest mee gebaat is zoals in Leeuwarden en Assen. Zo houden we de werkgelegenheid daar zoveel mogelijk in stand. Er komt meer internationale samenwerking op defensiegebied. De PvdA is voor een vergaande Europese defensiesamenwerking. Sommige defensieonderdelen worden samengevoegd met die van andere landen als België, Duitsland of het Verenigd Koninkrijk. Nederland concentreert zich op ondersteuning van (snel) inzetbare gevechtseenheden. De onderzeedienst wordt opgeheven. Investeringen in vernieuwend militair materieel worden weer op peil gebracht. De één miljard allerarmste wereldburgers verdienen de kans zich aan de armoede te ontworstelen. Daarvoor is samenwerking over de grenzen hard nodig. Er is veel bereikt met ontwikkelingssamenwerking. De PvdA is daar trots op. Miljoenen mensen hebben, mede dankzij de gulle hand van Nederlanders en particuliere initiatieven, toegang gekregen tot onderwijs, gezondheidszorg, schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen. Het is tijd om de wereldwijde problemen meer in samenhang met elkaar te bestrijden. Daarom pleit de PvdA voor een nieuwe vorm van internationale samenwerking. We behouden het goede van de oude vertrouwde ontwikkelingssamenwerking. We zetten vernieuwing in de wereld van ontwikkelingshulp door. En we maken van internationale samenwerking een prioriteit voor het hele kabinet, zodat we serieus werken aan een eerlijke en duurzame wereld. Nederland bezuinigt niet verder op de ontwikkelingssamenwerking. De internationale afspraak om 0,7 procent van het BNP te besteden aan Internationale Samenwerking staat overeind. Zodra er sprake is van een begrotingsevenwicht, gaan we terug naar 0,8% (ODA).. Er komt weer een minister voor internationale samenwerking.
Onze keuzes voor democratie en bestuur De PvdA wil een sterke samenleving en een sterke democratie waarin burgers en gemeenschappen mede vorm geven aan de publieke zaak en waarin burgers daadwerkelijk invloed uitoefenen op het bestuur. In het klein in de buurt, op het werk, de school en in het groot op het gemeentelijke, Nederlandse en Europese beleid. Wij willen ruim baan voor de betrokkenheid van burgers en maatschappelijke initiatieven. Daarom krijgen burgers meer invloed op publieke voorzieningen zoals onderwijs, zorg volkshuisvesting en welzijn. Gebruikers van deze voorzieningen moeten vertegenwoordigd zijn in toezichthoudende organen en gebruikersraden. Verder krijgen bewoners medezeggenschap over de budgetten voor leefbaarheid in hun buurt. Het aantal bestuurslagen, bestuurders en politici met overlappende verantwoordelijkheden is de afgelopen decennia alleen maar toegenomen. Ons uitgangspunt is dat we met minder bestuurslagen kunnen. Leidraad is daarbij een duidelijke keuze voor decentralisatie, omdat het lokaal bestuur het dichtst bij de burgers staat. Daarom krijgen burgers meer zeggenschap bij de aanstelling van bestuurders zoals de burgemeester die bijvoorbeeld direct na de verkiezingen door de gemeenteraad gekozen kan worden. De rol van het staatshoofd wordt herzien. De koning(in) blijft wel lid van de regering, maar speelt geen rol meer in de Raad van State. In de semipublieke sector moeten gebruiker en professional centraal staan. De schaal van de organisaties moet aansluiten op de omvang van het verzorgingsgebied. Daarom moeten kansen op schaalverkleining benut worden. Een cultuur van zuinigheid, dienstbaarheid en doelmatigheid staat voorop. Voor alle diensten die uit belastinggeld of premies betaald worden geldt het salaris van de minister-president als maatgevend voor
11
het salarisplafond., Voor bonussen en gouden handdrukken is in de publieke sector geen ruimte. Onze stelregel: de mensen op straat moeten meer verdienen dan tenminste de eerste twee managementlagen in de organisatie. De PvdA streeft naar een efficiënte en open overheid. Hier is een belangrijke rol weg gelegd voor ICT. Er zijn hier niet alleen veel problemen die we moeten aanpakken, zoals bijvoorbeeld met de grote ICT-projecten, maar er liggen ook veel kansen. De PvdA kiest ervoor deze kansen te benutten en zo onze overheid transparanter, efficiënter en doelmatiger te maken. Hierbij wordt de lokale kenniseconomie verder gestimuleerd.
Onze keuzes voor cultuur en sport Kunst en cultuur is van iedereen. Ook de economische betekenis van de culturele sector is groot. Cultuurinstellingen dienen in principe zelf hun geld te verdienen, maar een actieve overheid is nodig voor experiment en innovatie, zodat talent zich kan presenteren (op podia). Cultuur moet toegankelijk zijn voor iedereen. De PvdA wil daarom de BTW-verhoging voor podium- en beeldende kunsten terugdraaien; de Cultuurkaart voor jongeren in stand houden; het Jeugdcultuurfonds ondersteunen en ondernemerschap in de kunsten bevorderen. Cultuur begint op school. Onderwijs in kunst en cultuur is van grote betekenis voor de persoonlijke ontwikkeling van het kind. Culturele instellingen, die subsidie ontvangen, nemen daarom educatie als kerntaak op in hun missie. Een vitale democratie dankzij media en internet. Het is voor elke democratische samenleving van groot belang dat er een divers media-aanbod bestaat. En media veranderen. We willen het nieuws zien of lezen als het zich voordoet. Vrije onbelemmerde toegang tot internet is voor de PvdA een burgerrecht. Iedereen krijgt daarom recht op een supersnelle internetverbinding via de zogenaamde Universele Dienst. De PvdA wil het internet vrij houden. Daarom zijn we tegen het ACTA-verdrag. Het blokkeren van websites moet verder teruggedrongen worden. Verder keren wij ons tegen het kabinetsplan om de regionale omroepen te laten opgaan in de landelijke publieke omroep. Sport verbroedert. Sporten bevordert integratie en sociale vaardigheden. Het is ook gezond. Daarom voert de PvdA de 'Jantje Beton'- norm in: in nieuwe wijken is 3 procent van de ruimte voor sport en spel. Verder moet iedere buurt voorzieningen krijgen voor gehandicaptensport. Om ieder kind toegang te geven tot de sportclub, zetten Overheid en gemeenten samen het Jeugdsportfonds in. Alle basisschoolleerlingen hebben recht op sport en gymnastiekles van een vakdocent. Topsport is niet alleen fantastisch om naar te kijken, het stimuleert mensen om ook zelf te gaan sporten. Nederland moet daarom topsportevenementen organiseren, zolang de kosten de baten niet overtreffen.
Onze keuzes voor financiën Context De overheidsfinanciën dienen op orde te worden gebracht. Dit betekent dat er de komende jaren grote besparingen moeten worden gerealiseerd en hervormingen in gang moeten worden gezet.
12
Daarmee maken we vanaf 2013 een begin. Aan het einde van deze kabinetsperiode zal er weer zicht zijn op een structureel evenwicht op de begroting. Dat vergt wel behoedzaamheid. Nu de Nederlandse economie in een recessie verkeert en de werkloosheid per maand verder oploopt, komt het aan op een goede maatvoering teneinde de economie de gelegenheid te geven te herstellen en vertrouwen te scheppen waaruit nieuwe economische groei kan voortkomen. Economisch gezien is het beter om structurele hervormingen met opbrengsten op de middellange termijn te realiseren dan radicaal te snijden in de uitgaven om zoveel mogelijk opbrengsten op de korte termijn te realiseren. Een betere illustratie vormt het beleid van dit moment: verminderd vertrouwen, toenemende tekorten en oplopende werkloosheid. De focus moet dus liggen op een structurele verbetering van de economische basis van ons land, waarop nieuwe welvaart en werkgelegenheid kan ontstaan en niet op korte termijn saldosturing. We presenteren daarom in dit programma een pakket maatregelen om bedrijfsinvesteringen, cruciaal voor nieuwe economische groei, weer te laten aantrekken. Centraal uitgangspunt voor dit programma is dat we de productieve kracht van de Nederlandse economie niet willen aantasten, maar willen versterken. Dus investeren we zeer gericht in onderwijs, verlagen we de kosten van arbeid en halen we de woningmarkt van het slot. Participatie op de arbeidsmarkt wordt gestimuleerd en armoede actief bestreden. Dat is goed voor de mensen die het direct raakt én voor onze economie. Dus stimuleren we dat gezonde mensen langer doorwerken, dringen we schooluitval verder terug en besteden we extra aandacht aan het saneren van schulden. Waar het gaat om besparingsmogelijkheden ligt onze prioriteit bij het bestrijden van ondoelmatigheden en onrechtvaardigheden in de aanwending van belastinggeld. Dus bezuinigen we waar mogelijk op bijvoorbeeld bureaucratie, bestuurlijke drukte en ineffectieve subsidies; en we corrigeren fiscale systemen zodat door de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten gedragen worden. Tenslotte is het soms niet anders mogelijk dan dat we ook ambities aanpassen. Om die reden pleiten we bijvoorbeeld voor het herijken van de taken van de krijgsmacht en pleiten we voor een kleiner ambtelijk apparaat. Uitgangspunten Bij het financiële beleid staan voor de PvdA de volgende uitgangspunten centraal: • • •
•
•
•
We kiezen voor een begrotingsbeleid dat zicht biedt op structureel begrotingsevenwicht in 2017. Noodzakelijke bezuinigingen dienen zodanig te worden gekozen dat de economische groei en de samenleving zo weinig mogelijk worden geschaad. We delen eerlijk, de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Van iedereen moet een eerlijke bijdrage worden gevraagd. Leraren en politieagenten worden daarom niet nog eens twee jaar op de nullijn gezet. Werk staat voor de Partij van de Arbeid voorop. Iedereen draagt naar vermogen bij aan het draaiend houden van de economie en de samenleving. Werk moet blijven lonen, en dus moet kinderopvang en het woon-werkverkeer betaalbaar blijven. We stellen structurele hervormingen voor op de woningmarkt, de arbeidsmarkt en in de zorg; hervormingen die bijdragen aan houdbare overheidsfinanciën en het fundament van de Nederlandse economie versterken. We zullen direct een aanvang maken met een geleidelijke hervorming van de woningmarkt. De hypotheekrenteaftrek wordt versoberd en zal alle huiseigenaren
13
•
•
•
•
•
•
•
in de toekomst dezelfde faciliteiten bieden. De huren worden gematigd verhoogd, waarbij ruimte is voor maatwerk. Scheefwonen wordt gericht aangepakt. Voor starters zal de overdrachtsbelasting per direct geheel worden afgeschaft. Er komen startersleningen om 25.000 starters te ondersteunen en 100.000 verhuisbewegingen in gang te zetten. Op de arbeidsmarkt kiezen we voor de verhoging van de pensioenleeftijd, in de WW voor loondoorbetaling door werkgevers gedurende het eerste half jaar en tegelijkertijd een beperking van de loondoorbetaling bij ziekte van 2 naar 1 jaar. De ontslagbescherming blijft overeind, maar procedures worden vereenvoudigd en de ontslagvergoedingen worden ingezet om zo snel mogelijk weer aan het werk te komen. De positie van zzp'ers wordt verbeterd. De hyperflexibilisering van de arbeidsmarkt pakken we aan. Voor het inkomensdeel boven de € 150.000 per jaar wil de PvdA een belastingtarief van 60% invoeren als solidariteitsbijdrage van mensen met een ruim inkomen. Het tarief op vermogens boven de €125.000 in box 3 gaat naar 40%. In de zorg wordt concurrentie en marktwerking aan banden gelegd. De alsmaar stijgende zorgkosten moeten beter worden beheerst. We kiezen daarom voor een herinrichting van de zorg: Zorg dichtbij en lokaal of regionaal maatwerk zijn daarbij leidende principes. De rekening wordt ook hier eerlijker verdeeld door middel van een inkomensafhankelijke premie en inkomensafhankelijk eigen risico. We geven ondernemers, de motor van onze economie, de ruimte om te ondernemen en welvaart en banen te creëren. Met fiscale investeringen worden nieuwe bedrijfsinvesteringen en ondernemerschap aangemoedigd, in het bijzonder richting een duurzame economische ontwikkeling. Het fiscale stelsel richten we zo in dat werkgelegenheid wordt gestimuleerd. We verhogen de lasten op consumptie, vermogen en milieuvervuiling en verlagen de belastingen op arbeid. De financiële sector wordt geherstructureerd. De banken dragen bij aan de kosten van de crisis; de bankenbelasting wordt verhoogd. Om roekeloos flitskapitaal aan te pakken zetten sociaaldemocraten in heel Europa zich in voor een heffing op financiële transacties. Pensioenfondsen worden hiervan uitgezonderd. Bonussen worden aan banden gelegd. Het CPB komt op 14 juni met een raming voor de economische ontwikkelingen in de komende kabinetsperiode en het verwachte (structurele) saldo in 2017. Eind augustus volgt de doorrekening van alle verkiezingsprogramma's.
14
