Samenvatting Jong; dus gezond!?
Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008
Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg Noord.
ISBN-10:
90-806583-9-1
ISBN-13:
978-90-806583-9-4
Uitgever:
GGD Nieuwe Waterweg Noord*, Vlaardingen
Datum:
December, 2006
Auteurs:
Drs. A.E. van den Berg- de Ruiter (epidemioloog) Ir. J. Schrotenboer (onderzoeker) Afdeling Gezondheidsbevordering, GGD Nieuwe Waterweg Noord*, Vlaardingen
* Vanaf 1 januari 2007 GGD Rotterdam-Rijnmond
VOORWOORD De gezondheidssituatie van bepaalde groepen personen in de regio Nieuwe Waterweg Noord geeft aanleiding tot het formuleren en realiseren van gericht gezondheidsbeleid. In dit kader is de jeugd een belangrijke doelgroep. Het rapport ‘Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg Noord’ beschrijft de gezondheidssituatie van de jeugd in de periode 2004-2006 en is het derde deel van het gezondheidsprofiel 2005-2008 regio Nieuwe Waterweg Noord. Het rapport begint met de demografische ontwikkeling van de jeugd. In dit deel wordt beschreven wat het aandeel kinderen/jongeren is in de bevolking van de gemeenten Vlaardingen, Schiedam en Maassluis en de verschillen ten opzichte van Nederland. De daaropvolgende delen beschrijven de gezondheidssituatie van de jeugd in drie leeftijdsgroepen: 5 en 6 jarigen, 10, 11 en 12 jarigen en de groep 15 en 16 jarigen. Afhankelijk van het onderwerp en de verschillen tussen de gemeenten worden de resultaten op regionaal of op gemeentelijk niveau besproken. Het rapport eindigt met bijlagen waarin per deel uitgebreide tabellen zijn opgenomen. In deze samenvatting wordt kort ingegaan op de demografische ontwikkeling en de gezondheid van de jeugd per onderwerp. Tevens wordt er apart aandacht besteed aan de gezondheid van de jeugd van allochtone afkomst. Tenslotte zijn er een aantal aandachtspunten geformuleerd uit dit onderzoek voor het gemeentelijk of regionale gezondheids- en jeugdbeleid. Voor gedetailleerde informatie wordt u verwezen naar het rapport zelf.
3
SAMENVATTING EN AANDACHTSPUNTEN Algemeen In dit deel van het gezondheidsprofiel wordt de gezondheidssituatie van de jeugd in de regio NWN (2004-2006) weergegeven. Hiervoor zijn gegevens gebruikt die door de GGD verzameld zijn tijdens de preventieve gezondheidsonderzoeken (PGO’s). Daarnaast is ook gebruik gemaakt van gegevens van onder andere het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid (RIVM). Om het regionale gezondheidsbeleid voor de jeugd goed te kunnen onderbouwen, is het belangrijk informatie te hebben over de gezondheidssituatie van de jeugd, de factoren die deze gezondheidssituatie beïnvloeden en de demografische ontwikkelingen in de bevolking. Demografische ontwikkeling van de jeugd in de regio Nieuwe Waterweg Noord Demografische ontwikkelingen hebben invloed op de gezondheidssituatie van een populatie. In de regio Nieuwe Waterweg Noord is 26,0% van de inwoners 0 tot 23 jaar. Het percentage jongeren blijft naar verwachting tot 2015 ongeveer gelijk. Van de jongeren in Schiedam is 44% van allochtone afkomst; voor Vlaardingen en Maassluis is dit 33%. Van de allochtone bevolking (alle leeftijden) in de regio NWN is 40% jonger dan 25 jaar, tegenover 24% van de totale autochtone bevolking. Gezondheid van de Jeugd in de regio Nieuwe Waterweg Noord De leef- en gezondheidssituatie van de jeugd in de regio Nieuwe Waterweg Noord is bepaald uit de preventieve gezondheidsonderzoeken van de GGD NWN uit de schooljaren 2004-2006. Lichamelijke gezondheid Voor de lichamelijke gezondheid van kleuters zijn door de ouders met name oorontsteking (37%) en keelontsteking (26%) vaak genoemd. Op deze leeftijd hebben meisjes in de regio (zoals ook landelijk het geval is) vaker last van urineweginfecties dan jongens (10% versus 3%). Bij de basisschoolleerlingen uit groep zeven blijkt 16% last te hebben van lichamelijke klachten. Van de 14 en 15 jarigen geeft een kwart aan een allergie (25%) of huidklachten (24%) te hebben. Verder beoordeelt 12,8% van deze groep jongeren de eigen gezondheid als ‘niet zo goed’; meisjes van 14 en 15 jaar beoordelen hun gezondheid minder goed dan jongens op deze leeftijd. Geestelijke gezondheid Van de ouders van 5 en 6 jarige kinderen geeft 85% tenminste één van de twaalf gedragingen aan welke een aanwijzing zouden kunnen zijn voor een psychosociaal probleem; 37% geeft er meer dan vier aan en van deze groep 3% zelfs meer dan negen. Volgens de ouders van 10 t/m 12 jarigen heeft 35% van deze kinderen een psychosociaal probleem. Voor de adolescenten
4
geldt dat ongeveer één op de vijf een indicatie heeft voor een psychosociaal probleem en één op de tien heeft bovendien een indicatie voor een milde tot ernstige depressie. Bij het signaleren van psychosociale problemen bij de jeugd zijn verschillende meetinstrumenten gebruikt voor de drie leeftijdsgroepen. Hierdoor zijn deze uitkomsten moeilijk met elkaar te vergelijken. Zorg- en medicijngebruik Bij kleuters in de regio NWN komt naar voren dat bijna een kwart van de ouders aangeeft dat het kind onder behandeling is (of geweest) van een logopedist. Contact met de huisarts of specialist in het afgelopen jaar komt het meest voor bij de adolescenten (55% bezocht de huisarts, 28% bezocht een arts in het ziekenhuis) gevolgd door basisschoolleerlingen uit groep zeven (20% bezocht het afgelopen jaar een specialist). Uit de preventieve gezondheidsonderzoeken blijkt dat bijna alle jongeren jaarlijks naar de tandarts gaan (95%). Van de adolescenten gebruikt 18% regelmatig medicijnen op doktersvoorschrift. Van de leerlingen in groep zeven gebruikt 9% minimaal 5 dagen per week medicijnen, bij de kleuters is dit percentage iets lager (7%). Leefstijlfactoren Veel jongeren van 14 en 15 jaar in de regio voldoen niet aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (82%). Van de 10 t/m 12 jarigen is wel bekend dat 70% een sport beoefent bij een sportschool of sportclub. Daarnaast is het zeker niet vanzelfsprekend dat kinderen/ jongeren in de regio Nieuwe Waterweg Noord dagelijks ontbijten en groente en fruit eten. Uiteenlopend van 7% bij de kleuters tot zelfs 21% bij de 14 en 15 jarigen in de regio NWN slaat regelmatig het ontbijt over (ongeveer 7% ontbijt slechts op maximaal drie dagen per week). Meer dan de helft van de 10 t/m 12 jarigen eet niet elke dag groente en/of fruit (15-20% eet enkel groente/fruit op 0, 1, 2 of maximaal 3 dagen per week). Opvallend is ook dat ongeveer de helft van de ouders van 5 en 6 èn de 10 t/m 12 jarigen aangeeft dat hun kind elke dag gezoete frisdranken drinkt (!). Onvoldoende bewegen en/of ongezonde voeding leidt tot overgewicht. Van de jongeren heeft één op de vijf overgewicht of obesitas (20%), bij de kleuters komt dit iets minder vaak voor (16%). Van de adolescenten in de regio rookt 11% af en toe of dagelijks. Bij de adolescenten geldt dat 11% de laatste keer vijf glazen alcohol of meer heeft gedronken. Eén op de 10 jongeren is wel eens met iemand naar bed geweest, bovendien geldt dat 38,5% daarbij niet altijd een condoom gebruikte. Dit laatste percentage is hoger dan landelijk. Sociale- en fysieke omgeving Van de kleuters en 10 t/m 12 jarigen woont ongeveer 72% bij beide ouders. Bij één op de vijf gezinnen van de 10 t/m 12 jarige kinderen hebben één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen plaatsgevonden. Van de ouders van de kleuters en de 10 t/m 12 jarigen geeft 14% aan zich zorgen te maken over iets in het gedrag of de ontwikkeling van hun kind of valt hen iets op in het
5
gedrag of de (emotionele) ontwikkeling van het kind. Verder geeft bijna één op de tien adolescenten aan problemen thuis te hebben.
Etniciteit In de leef- en gezondheidssituatie van de jeugd in Schiedam, Vlaardingen en Maassluis bestaan (opvallende) verschillen tussen autochtonen en niet-westerse allochtonen (Turken, Marokkanen, Antillianen/Arubanen en Surinamers). Lichamelijke gezondheid Bij de allochtone adolescenten komt naar voren dat zij vaker problemen met zien of andere oogklachten rapporteren dan de autochtone adolescenten in de regio NWN. Opvallend is dat relatief meer meisjes van allochtone afkomst op de leeftijd van 10 of 11 jaar al ongesteld zijn (vooral Surinaamse meisjes). Van de 14 en 15 jarige jongeren beoordelen de allochtone jongeren hun gezondheid beduidend minder goed, vergeleken met hun autochtone leeftijdsgenoten (19,6% versus 9,3% beoordeelt de eigen gezondheid als ‘niet zo goed’). Geestelijke gezondheid In het algemeen geldt dat psychosociale problemen bij allochtone kinderen vaker voorkomen dan bij autochtone kinderen in Schiedam, Vlaardingen en Maassluis. Onder de adolescenten hebben allochtonen ook relatief vaker depressieve klachten. Zorg- en medicijngebruik Voor het tandartsbezoek bij de jeugd in de regio NWN geldt dat allochtone jongeren relatief minder vaak voor een jaarlijkse controle bij de tandarts langsgaan. Leefstijlfactoren De allochtone kinderen in groep zeven van de basisschool en de derde klas van het voortgezet onderwijs in de regio bewegen minder dan hun autochtone leeftijdsgenoten. Verder wordt door allochtone jongeren in de regio minder vaak ontbeten, vergeleken met hun autochtone leeftijdsgenoten. Een opvallend verschil is gevonden in het eten/drinken van zuivelproducten bij de 10 t/m 12 jarigen: 81% van de allochtone jongeren eet bijna nooit zuivelproducten, tegenover 3% van de autochtone jongeren. Verder heeft een aanmerkelijk groter percentage allochtone kinderen in Schiedam, Vlaardingen en Maassluis overgewicht of obesitas (met name kinderen van Turkse afkomst). Daarentegen wordt er onder de allochtone adolescenten in de regio relatief minder vaak alcohol gedronken en eten zij ongeveer even vaak ‘elke dag’ groente en fruit als de autochtone jongeren. Voor roken zijn er ook geen significante verschillen gevonden voor etniciteit.
6
Dagelijks voedingsgedrag 5 en 6 jarigen en 10 t/m 12 jarigen
ontbijt
5 en 6 jaar
eet groente drinkt frisdrank eet met suiker zuivelproducten
… elke dag
eet fruit
10 t/m 12 jaar
5 en 6 jaar
10 t/m 12 jaar
5 en 6 jaar
10 t/m 12 jaar
5 en 6 jaar
10 t/m 12 jaar
5 en 6 jaar
10 t/m 12 jaar
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Percentage autochtonen
niet-westerse allochtonen
Sociale en fysieke omgeving Er zijn relatief minder kleuters in de regio NWN van allochtone afkomst die samen met de vader in één huis wonen. Ouders van allochtone jongeren geven iets minder vaak aan dat er een ingrijpende gebeurtenis heeft plaatsgevonden vergeleken met ouders van autochtone jongeren. Bij de adolescenten komt naar voren dat allochtonen relatief vaker het gevoel hebben dat ze thuis niet begrepen worden.
7
AANDACHTSPUNTEN In dit rapport is de gezondheidssituatie van de jeugd in kaart gebracht. De aandachtspunten sluiten aan bij de belangrijkste bevindingen.
Specifieke (beleids)aandacht is nodig om de gezondheidssituatie van de jeugd van 0 tot 19 jaar op het gebied van voeding, bewegen en overgewicht, te bevorderen en te beschermen. Uit dit rapport komt naar voren dat overgewicht en de daarmee samenhangende gedragingen rondom voeding en beweging belangrijke gezondheidsproblemen van de (allochtone) jeugd zijn. Het afgelopen jaar heeft het beleid ter preventie van overgewicht en het bevorderen van een gezond voedings- en beweegpatroon bij de jeugd in de regio Nieuwe Waterweg Noord steeds meer vorm gekregen. Naar aanleiding van dit rapport wordt geadviseerd deze beleidsaandacht in de komende jaren te intensiveren en continueren. Bovendien is hierbij in het bijzonder aandacht nodig voor de allochtone jongeren in de regio Nieuwe Waterweg Noord.
Naast het hoge percentage kinderen dat (ernstig) overgewicht heeft, zijn ook de opvallende bevindingen voor wat betreft het voedingsgedrag (ontbijten, het eten van groente/fruit en het drinken van frisdrank met suiker) duidelijke signalen dat aandacht voor verbetering van dit gedrag bij de jeugd heel erg nodig is. Tientallen kinderen in de regio gaan op één of meer dagen van de week zonder ontbijt naar school en eten slechts op maximaal drie dagen van de week groente en/of fruit . Dit zijn alarmerende gegevens die niet alleen gerelateerd zijn aan het overgewichtprobleem, maar - op langere termijn - ook aan veel andere (chronische) aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten en diabetes.
Een groot deel van de jeugd in de regio NWN is van allochtone afkomst. Op veel van de in dit rapport besproken gezondheidsonderwerpen scoren de allochtone kinderen en jongeren (beduidend) slechter dan de autochtone jeugd. Deze bevindingen resulteren in de aanbeveling dat er bij alle interventies die tot doel hebben de gezondheid van de jeugd te verbeteren gerichte aandacht moet zijn voor de jeugd van allochtone afkomst.
Van de seksueel actieve jongeren in de regio NWN geeft bijna 40% aan niet altijd een condoom te gebruiken. Dit percentage is veel hoger dan landelijk en daarom een reden (meer) aandacht te besteden aan seksuele voorlichting. Onveilig vrijen of seksueel risicogedrag kan leiden tot seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) en ongewenste zwangerschappen. Met name op jonge leeftijd lopen jongeren meer risico. Daarom is het belangrijk om al vroeg te beginnen met seksuele voorlichting, het liefst al op de basisschool en in de eerste klas van het voortgezet onderwijs.
8
