Samenvatting brainstorm TNM Netwerkdag 2016

Samenvatting brainstorm TNM Netwerkdag 2016   

Leven binnen ecologische grenzen     1. Conceptuele/theoretische bespreking van de schaalaspecten CE. Een ecologisch  duurzame en sociaal rechtvaardige CE zal waarschijnlijk op een andere schaal  plaats vinden naargelang de sectoren (bv. voedselproductie, metalen,…). Het  concept veerkracht komt hier ook bij kijken. We moeten op zoek naar een  ‘geograaf’ als spreker. Bedenking: grote CE­afvalcentrale in Antwerpen zou niet  nodig zijn indien we duurzaam zouden consumeren.  2. We moeten het onderscheid maken tussen Festivalactiviteiten voor de incrowd  (overtuigden) maar we moeten ook de ambitie hebben het brede publiek te  bereiken met laagdrempelige initiatieven. Samenwerking met de socioculturele  sector kan hier bv. voor zorgen.  3. Er werd sterk gepleit voor acties/activiteiten gericht op het onderwijs/scholen.  Binnen VL overheid zijn er vele suggesties: Milieu op School, Ecocampus, the  edge kit, 30 dagen delen van LNE, VLAJO = vlaamse jonge ondernemers, vorming  rond CE voor mini­ondernemingen in de scholen, focus op ingenieursopleiding,  productdesign, gastcolleges aan alle faculteiten, werken via  studentenorganisaties,….  4. Zwerfvuil is een thema dat leeft bij de bevolking. Mogelijke acties/activiteiten zijn  een film/reportage(?) die het parcours volgt van zwerfvuil nadat het ingezameld  werd, link met beleid (statiegeld,…),…µ  5. Ander thema dat leeft bij de bevolking is voedselverspilling tegen gaan. Mogelijke  acties/activiteiten zijn “niets is verloren festival”, koken met overschotten, koken  met GFT,… Velt heel interessante campagne waar het “samen koken” (met  biogroenten) in de picture wordt gezet. Op die manier wordt het een  maatschappelijke activiteit (met buren, vrienden, op het werk,…).  6. Een filosofische sessie over de rol van “producten” in ons leven/samenleving.  Waarom is onze welvaart/welzijn/zingeving zo materialistisch, op het  hebben/gebruiken van producten gefocussed? Er is een link met levenskwaliteit,  sufficientievraagstuk (specialiste = Sara Lavarosik???),… NBV heeft ervaring, we  zouden een materialenscan kunnen maken van ons aankoopgedrag,  productenbezit en dan een graduele  CE­score toekennen.  7. We moeten ook zelf het goede CE­voorbeeld geven bij organisatie TNM­festival.  8. Het middenveld moet hand reiken naar de profitsector, in eerste instantie via The  Shift als partner. Privé is nodig voor het opschalen van goede voorbeelden. Er  werd verwezen naar Generation T project van The shift. Sociale innovatiefabriek  organiseert ‘praktijk safari’s’ waar een groepje mensen op pad gaan met een  camera en hun ervaringen in beeld brengen, een soort visueel verslag.  9. Alle middenveldorganisaties moeten gestimuleerd worden om CE­activiteiten te  organiseren in die week.  10. Het tonen (laten maken?) van documentaires.  11. We mogen niet betuttelend overkomen.  12. Een interessant project is ‘close the loop’ van Plan C, een tool voor de design van  kleren op een CE­bewuste manier. Eventueel kan de link gelegd worden met  schone klerencampagne van de vakbonden.  13. Een politiek repair café, waarbij beleidsmakers (parlementsleden, politici,  betrokken bedrijfsleiders, agoria, unizo, voka,…) op een RC uitgenodigd worden 

en waarbij hun ervaringen en frustraties worden gedocumenteerd. Die kunnen  dan verwerkt worden in concrete beleidsvoorstellen, over de garantieperiodes,  handleidingen, enz. Zo’n repaircafé zou gefilmd kunnen worden als documentaire,  die dan op het festival getoond wordt, en waarna er een debat met politici  hierover gevoerd kan worden. Op het festival kan er ook een ruimte voorzien  worden voor een repair café.  14. Het is ook een concept voor andere activiteiten: een aanloop nemen in de weken  voor het festival en ervaringen laten culmineren op het festival. Op het festival  kan hierover gerapporteerd worden, ervaringen gedeeld, filmpjes getoond,…  15. Een interessant project is het werk van Thomas Lommee en co. met modulaire  elementen. Meer info op  http://www.lowtechmagazine.be/2012/12/maak­alles­samen­open­modulaire­har dware.html​  er werd ook verwezen naar Roxa, reuzen mechano (maar dat heb ik  niet goed genoteerd L).  16. Sjorrende scouts met recyclage materiaal om jongeren te betrekken.  17. BB bricks. ​ http://bb­bricks.com/1082­2/?lang=en 

  Open en creatief samenleven    Alle ideeën werden geclusterd in 2 grote thema’s:  1. Het Pandabrood (Elke zal je wellicht meer details bezorgen)  2. Peer to peer denken en handelen als cultureel paradigma  a. Mediatie via digitale platforms, vb. Nieuwstedelijk ‘versterkt’ theater  trilogie Angst, Hoop, Hebzucht met een interactieve website ‘Verander  Alles’ waarop bezoekers ideeën kunnen posten en connecteren  b. Mogelijke activistische maatschappij­kritische component, vb Brandilism  nav de COP21 waarbij artiesten bestaande affiches ‘hacken’ en  ‘vervormen’ en distribueren  c. Mogelijke auto­kritische component: auteursrechten voor kunstenaars  versus open source  d. Mogelijke praktische component: circulair ondernemen + deelplatforms  linken aan/toepassen in de kunstensector, vb Timelab, Creazi Hasselt,…    In de eerste sessie rond open en creatief samenleven werd er vooral gedacht aan een  aantal belangrijke principes, concepten die er voor moeten zorgen dat het festival er als  geheel staat, maar toch voldoende complementair en divers is opgebouwd:    ­ verbinding   ­ participatief traject  ­ co­creatief / modulair (groei­element)  ­ lokaal  ­ dialoog in gang zetten  ­ draagvlak creëren (media, publiek, enz)  ­ verbeeldend  ­ vrijplaats (ruimte creëren voor andere soort interactie)  ­ verbreden van publiek  ­ niet prediken voor eigen kerk  ­ toekomstige generaties betrekken   

De vraag was dan op welke manier we tijdens het transitiefestival ervoor kunnen zorgen  dat we al deze elementen integreren?   Enerzijds kunnen we met een rode draad werken, een soort symbool dat het mogelijk  maakt om laagdrempelig te communiceren naar verschillende kanalen, maar het ook  mogelijk maakt om als burger, organisatie, enz aan te hangen.   We splitsten dit enerzijds op in een soort olympische vlam; een co­creatief en modulair  iets dat tijdens de week wordt doorgegeven van evenement naar evenement, waar elke  actor aan kan bijbouwen, verderwerken, enz en op die manier de rode draad vormt  doorheen de week. Dit kan in de vorm zijn van een kunstwerk (al dan niet circulair).     Communicatief werkt dit ook sterk. Anderzijds kunnen we ook werken met een soort van  goodie, iets tastbaar dat mensen zelf gemakkelijk kunnen gebruiken en de zichtbaarheid  van de week in het straatbeeld, lokaal dus, vergroot (cfr. het Pandabrood, de  'zonder­haat­straat', de Ringlandposter, …).    Kortom we moeten de ziel van het gebeuren, van die week, zien vast te leggen in iets  tastbaar, een verbindend symbool(en). Dit vergroot de zichtbaarheid van de  transitieweek, maar maakt het ook mogelijk om als individu aansluiting te vinden, je er  bij aan te sluiten. Belangrijk om voldoende draagvlak te creëren en ook een voldoende  divers publiek te bereiken.    

Levenskwaliteit waarmaken    1. inhoudelijke thema’s  a. hoe kunnen we tijd en inkomen beter herverdelen. Circulaire economie =  minder maakindustrie = minder jobs = meer tijd nodig om te onthaasten  en circulair te leven. Heeft effecten op inkomen van mensen en  tijdsbesteding. Concepten als basisinkomen en 30uren week komen hier  naar boven.  b. De circulaire school : hoe brengen we het circulair denken binnen in het  curriculum van scholen. Ovam werkt hier al rond  c. Nieuwe vormen van deeleconomie zijn ook bedreigend voor onze sociale  zekerheid. Ruime verhaal van welvaartscreatie en oude en nieuwe  mechanismen van welvaartsherverdeling     2. Politiserend en sensibiliserend werken     a. Consumentenmacht ontwikkelen  tav bedrijven die weigeren om te  schakelen naar meer duurzame producten (bv. auto­industrie versus  mensen die nog weigeren een diesel te kopen)  b. Consumentenmacht ontwikkelen ten nadele van bedrijven die aan  productlevensduurverkorting doen en ten voordele van bedrijven die aan  levensduurverlenging werken. Tools aanreiken aan consumenten om  duurzame producten te kopen : waarop letten? Welke vragen stellen,  welke labels bekijken, welke producten zijn herstelbaar, … zoeken?  c. Werknemersmacht : trots zijn op de producten/diensten die men maakt  d. Follow the money : fondsen als hefboom     3. Meer ervaringsgericht werken, mensen laten voelen wat het is om  a. bv. in een community actief te zijn (bv. stadslandbouw) 

b. te switchen naar duurzame producten (impact op ons leven)  c. goede formule : spel, inleefmomenten,…  d. de ambachten terug in ere herstellen  en linken aan circulaire economie :  herstellers (rondrijdende fietsherstellers, messenslijpers, retoucheuses,  meubelen,…     4. Humor en actie  a. de ideale wereld op het podium  b. films, bv de ronde van klimaatneutraal (FRDO)  c. een pop­up kringloopwinkel  d. een repaircafé ter plaatse     

Sociale gelijkheid opbouwen    Vooraf:   Opnieuw werd er aangekaart dat voor een toekomstperspectief de negatieve formulering  eigenlijk een foute framing is, en dus niet echt goed werkt.    Uitgangsprobleem:   Gaat circulaire economie (EC) enkel over de circulatie van materialen en energie?   Voor een verbinding met het sociale zou ‘circulatie van sociaal kapitaal’ een interessante  thematisering kunnen zijn.     Binnen een DO­perspectief functioneren alle hulpbronnen en productiemiddelen in een  circulaire logica ifv de behoeftebevrediging van huidige en toekomstige generaties.  Hoe begrijpen? Vanuit een omkering van de thans gangbare logica arbeid vs.  vrijwilligerswerk:  ­ de ‘reguliere’ arbeidsmarkt is niet langer het enige criterium (= te sterk gelinkt aan  profitbeginsel)  ­ maar: alle activiteiten die mensen verrichten om aan noden tegemoet te komen en  daarvoor uitwisselingen met anderen opzetten moeten als arbeid erkend worden,  gefaciliteerd (minstens hinderpalen wegnemen) en  gevalideerd  (nu zijn mensen zonder ‘reguliere’ job soms verplicht inactief!)  band met thema: voor iedereen het recht om erbij te horen    Voor de verdere invulling kwamen er twee essentiële thema’s naar voren: tijd en  (levens)kwaliteit (en die zijn met elkaar verbonden).     Het komt erop neer dat iedereen de mogelijkheid krijgt om zijn mogelijkheden beter in  te zetten. (Dat zou ook de uitputting moeten tegengaan die het huidige werkregime  meebrengt.) In die zin wordt het ook een recht om activiteiten uit te oefenen (vs  bepaalde activiteiten die vandaag eerder worden afgestraft) en een recht op  kwaliteitsvolle producten (en diensten) en tijd.    Elementen (waar en hoe kan het circuleren van sociaal kapitaal vorm krijgen en  versterkt worden):  ● kortere werkweek – herverdeling van arbeid  ● diversiteit in (arbeids)activiteiten mogelijk maken: bijv. tijd voor zorg; lesgeven  naast de gewone job 

● ● ●

●

●

●

● ●

● ●

●

wat geeft status? : verschuiven naar appreciatie van die diversiteit  lot meer in eigen handen  complementaire munten zijn cruciale tool om deze wending te implementeren  => festival: aandacht voor voorbeeld(en) op grotere schaal (bijv. zorgmunt, ev.  buitenland), mogelijk gekoppeld aan belasting in comp. Munt of  verloning/waardering met compl munt   kwaliteitsvolle producten toegankelijk voor iedereen: deeleconomie biedt hiervoor  kansen  voorbeeld: delen van wasmachines – relatie tot manier van wonen  voorbeeld: kwaliteitsvolle voeding: mogelijkheden CSA (probleem: strenge  regels voedselveiligheid & kleinschalige verwerking van voedsel)  kwaliteitsvolle arbeid voor iedereen  voorbeeld: huidige boeren die gevangen zitten in de schulden en niet  kunnen overschakelen  de circ econ (vanuit materialen­oogpunt) biedt als onderdeel hiervan ook heel wat  mogelijkheden om diverse vormen van arbeid (ihb laaggeschoolde arbeid)  maatschappelijk meer te waarderen en (economische) activiteiten die aansluiten  bij effectieve (basis)behoeften opnieuw meer centraal te stellen.  Cruciale debatten:  belang van taks­shift i.f.v. sociale doelen  hoe sociale zekerheid organiseren wanneer we zien dat mensen verschillende  vormen van inkomen gaan combineren (bijv. meer werk op zelfstandige basis;  veranderingen in productiewijze)  basisinkomen: principe van recht tegenover controle  juridische hinderpalen: arbeidswetgeving; sociale zekerheid; voedselveiligheid;  productnormen  Grote randvoorwaarde:  halt toeroepen aan het wegstromen van waarde uit de reële economie naar de  financiële economie (dominantie van het shareholderperspectief)   

 

Economie maatschappelijk inbedden    Overzicht van discussiethema’s en voorstellen die tijdens het Transitiefestival aan bod  zouden kunnen komen.   ● Circulariteit en sociale zekerheid: als productieketens en sectoren  gereorganiseerd worden, welke consequenties heeft dat dan voor SZ? De  financiering en betaalbaarheid van de SZ is nu ook sterk gekoppeld economische  groei. Wat is de impact van circulaire economie op groei? Kunnen SZ en groei  losser staan van elkaar?  ● CE en kapitalisme/groei. Ook bij bedrijven die op onderdelen van CE inzetten,  blijft de individuele logica wel dat ze er winst mee willen maken. De inhoud van  het businessmodel verandert maar de hardware blijft kapitalistische groei op  macro­niveau. Hoe verzoen je dat met ecologische grenzen en sociale  rechtvaardigheid? Kun je CE ook niet interpreteren als hyperkapitalisme, waarbij  alle grondstof, ruimte etc ten volle economisch gebruikt moeten worden? Kun je  een link vanuit CE leggen naar modellen van matigheid, genoeg?  ● Het probleem van eigendom. Wie behoren de grondstoffen toe in een circulair  model? Is er een risico dat er een concentratie van / controle over / monopolie  ontstaat op de grondstoffen die rond gaan in de CE? Idem voor aanbieders van 

●

● ● ● ●

●

●

●

●

product­dienstcombinaties: ontstaat er kapitaalsophoping bij de aanbieders van  diensten? Of zijn er andere modellen van beheer mogelijk? Bijvoorbeeld om die  “loops” coöperatief te gaan beheren. Of door grondstoffen en kapitalen  gemeengoed / maatschappelijk goed te maken. Wie exploiteert dan dat “common  good”? Op persoonlijk vlak hangt er aan bezit een heel waardenpatroon en sociale  status vast. Is dat te doorbreken?  Een workshop “design”, waarin de tijd genomen wordt om met een groep te  werken aan / discussiëren over design. Dat kan over een specifiek product gaan,  of over een deelsysteem (bijvoorbeeld design van een duurzaam gemengd  boerenbedrijf; of van een lokaal voedselsysteem). Doel is om “praktijkervaring”  op te doen met design en de discussie aan te gaan over criteria die ingebouwd  kunnen worden.  Het middenveld loop ontzettend achterop: waar blijft het ondernemende  middenveld?  Welke fiscale systemen zijn meest aangewezen om de gewenste  transitieprocessen te ondersteunen?  Hoe bereiken we op de beste wijze de opschaling van de alternatieven?  Een workshop “doe de internalisering”, ook hier bedoeld om ervaring op te doen  met welke parameters daarbij belangrijk zijn, hoe die vertaald worden,  bewustzijn en debat creëren. Case zou kunnen zijn: vergelijking circulair product  met lineair product. Fairphone betrekken? Of klassieke versus hernieuwbare  energie.   “De CE voor iedereen”: hoe krijgen we mensen mee in dit verhaal. Belangrijk zal  de kwestie van verschuiving in jobs zijn. Hebben we daar al zicht op: over welke  gaat het, hoeveel? Belangrijk is ook te discussiëren over betaalbaarheid van  internalisering en hoe je daarbij ook financieel zwakkeren blijft meehebben.  De ondernemende burger en civiele samenleving. Als dit meer dan een  marktverhaal moet zijn, dan moet de civiele samenleving zelf gaan ondernemen.  Vroeger deden we dat met o.a. banken vanuit het middenveld. Ook nu zijn er  landen waarin het middenveld een sterkere rol speelt in de economie (zoals  coöperatieven in Zwitserland). Hoe kunnen we die rol opnemen in de CE?   De rol van de overheid. Hoe kan zijn haar rol van innovator opnemen? De manier  waarop eigendomsrechten veranderen, nieuwe vennootschapsvormen ontstaan,  licenties uitgereikt worden (zoals peer­to­peer licenties) zal een groot verschil  maken (bijvoorbeeld voor commons­regimes). Welke mogelijkheden en welke  belemmeringen liggen er nu in onze wetgeving en regels voor CE?  Nieuwe businessmodellen. Wat hebben we geleerd uit modellen als BnB, Uber etc.  ○ Hoe kunnen we dat anders realiseren? Wat zijn de positieve en succesvolle  voorbeelden?  ○ Workshop over cocreatie en shared value tussen schakels in de keten. Hoe  ziet er dat uit? Kunnen we dat zichtbaar krijgen?  ○ Nodig een aantal traditionele spelers uit die bereid zijn hierover mee te  denken: PMV? Economen? Bankiers? Designers?....  ○ Hoe nemen we de financieel zwakkeren mee   

       

Democratie verdiepen     Invalshoeken en mogelijke sprekers:    Verlies aan bestuurkracht en legitimiteit – Luc Huyse, auteur van ‘democratie voorbij’.  Veel macht wordt uitgeoefend op plaatsen waar weinig democratie is. Hoe daarmee  omgaan? Hoe kunnen we vanuit Vlaanderen impact hebben op het beleid van de  Europese Unie? Verdieping van democratie betekent ook omgaan met de krachten van  globalisering die macht uitoefenen vanop niveau’s waar de democratie zwakker is.     Democratie is veel meer dan verkiezingen maar is ook sterke instellingen en civiele  samenleving.     Een gesprek hierover organiseren, zou een meerwaarde zijn. Waar staan we nu na de  G1000, na Ringland, na…   Gesprek met Luc Huyse, David Van Reybrouck, Manu  Claeys,Abou Jahjah, een politoloog (Carl Devos, Hendrik Vos…)    ● Burgerinitiatieven van verdieping: David van Reybrouck, Manu Claeys (straten  generaal)  ● Waar naartoe met cultuur: Burgerkabinet (initiatief van Sven Gatz)  ● Alternatieven voor traditioneel sociaal overleg  ● Hoe gaan we democratie verdiepen op systeemniveau?  Mogelijke case die aan  bod zou kunnen komen is Belfius en de campagne tegen privatisering van deze  bank. Wat willen we vanuit onze samenleving van deze staatsbank?  ● Politieke macht van multinationals. Hoe kunnen we tegenmacht opbouwen vanuit  de civiele maatschappij. Mogelijke spreker: Corporate Europe Observatory    Circulaire economie, burgerinitiatieven   Het is niet eenvoudig burgers aan te spreken over circulaire economie.  Voor de meeste  burgers blijft dit een abstract gegeven.  Hoe open staan gemeentebesturen tav burgerinitiatieven van circulaire economie?  Hoe  kritische kan je blijven wanneer je deelneemt aan een initiatief van de gemeente?  Hoe kan je C.E. op lokaal niveau realiseren?  Welke grondstofcycli kan je lokaal  implementeren?    Lokale initiatieven  Belangrijk om tijdens het transitiefestival succesvolle lokale initiatieven van  basisdemocratie aan bod te laten komen en te confronteren met gelijkaardige  initiatieven die het moeilijker hebben. Bvb de overkapping van de ring van Antwerpen en  waarom dit niet lukt met de autostrade die dwars door Gent gaat.    Het spanningsveld bij kringloopsystemen op lokaal en globaal niveau.  Wie neemt bvb deel aan aanbestedingen voor grootschalige recyclageprojecten in  Vlaanderen (bvb aan de haven van Antwerpen)? Moet een bedrijf als Umicore niet  noodgedwongen globaal werken.     Methodiek van festival  Hoe betrek je lager geschoolde groepen en andere ‘marginale’ doelgroepen bij bvb de  deeleconomie? Bepaalde activiteiten van de festivalweek zouden zich moeten richten  naar deze groepen. 

Belangrijk om politici uit te nodigen op het festival.  Wat is hun betrokkenheid bij  concrete initiatieven van C.E.?    Rol van de media   Belang van rechtstreekse communicatie naar burgers en consumenten; vorming van  kritische burgers. Het potentieel van inzet van digitale platformen en sociale media.  Mogelijke spreker: Jo Caudron.  De media kunnen een belangrijke rol spelen om initiatieven vanuit burgerbewegingen en  om circulaire economie te ondersteunen.  Waarom gebeurt dit in België niet?  Voostel om  hierover tijdens het festival een debat te organiseren met de VRT, het Laatste Nieuws.     Participatie jongeren / Globellink.    Onderwijsprojecten moeten ook aandacht besteden aan de doelgroepen van het  TSO,BSO en KSO.  Vandaar het belang van laagdrempeligheid van vormingsprojecten.