SAMEN GEZOND CONCEPT

SAMEN GEZOND CONCEPT 25-01-‘10 Meerjarenprogramma Gezondheid en Sport in de Haagse Krachtwijken 2010-2018 Eerste fase: 2010-2014

Coalitie Gezond Geweten Astma Fonds

NIGZ

Azivo Zorgverzekeraar

Parnassia

CZ Zorgverzekeringen BV

ROC Mondriaan

Decentrale Welzijnsorganisaties

Sectie Gezondheidsfondsen

Fonds Huisartsen Achterstandswijken

Staedion

Gezondheidscentrum De Rubenshoek

Stichting Haagse Gezondheidscentra

De Haagse Koepel

Stichting Lijn 1

Haag Wonen

Stichting Precura

Haagse Hogeschool

STIOM

HagaZiekenhuis

Vestia

Hoogleraar Public Health LUMC

Gemeente Den Haag

Kamer van Koophandel

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Landelijk Overleg Thema-instituten

Ministerie voor Wonen, Wijken en Integratie

Medisch Centrum Haaglanden

Voorwoord PM Voorzitter Coalitie Gezond Geweten.

Inhoudsopgave Managementsamenvatting ......................................................................................... 1

1.

Inleiding ............................................................................................................... 4

2.

Resultaten Quick wins ......................................................................................... 7

3.

De Haagse aanpak.............................................................................................. 8

4.

Spoor 1: Gezond en sportief leven .................................................................... 15

5.

Spoor 2: Gezonde leefomgeving ....................................................................... 21

6.

Spoor 3: Toegankelijke preventie en zorg ......................................................... 24

7.

Spoor 4: Gezond kunnen meedoen................................................................... 27

8.

Monitoring en evaluatie ..................................................................................... 29

9.

Organisatie en communicatie ............................................................................ 30

10. Planning en financiering .................................................................................... 35

Bijlage 1 – Lijst van afkortingen ................................................................................ 41 Bijlage 2 – Cluster Oranjeplein ................................................................................. 42 Bijlage 3 – Checklist zorgaanbod ............................................................................. 43 Bijlage 4 – Acties Spoor 1......................................................................................... 44 Bijlage 5 – Acties Spoor 2......................................................................................... 54 Bijlage 6 – Acties Spoor 3......................................................................................... 65 Bijlage 7 – Acties Spoor 4......................................................................................... 75

Managementsamenvatting Met het ondertekenen van het Intentieakkoord Gezondheid en Sport in de Haagse Krachtwijken hebben in november 2008 26 lokale en landelijke partners met elkaar afgesproken de schouders te zetten onder het verminderen van gezondheidsachterstanden in de Haagse Krachtwijken. Bewoners van krachtwijken voelen zich ongezonder en zijn dat vaak ook. Ze sterven gemiddeld zes jaar eerder 1 en leven zestien jaar in een slechtere gezondheid . Rijksdoelstelling vanaf 2002 is om de verschillen met 25% af te laten nemen, maar sindsdien zijn de verschillen alleen maar fors toegenomen. De ambitie van de coalitie is nu om dit probleem prioriteit te geven. Bewoners uit de krachtwijken dienen in de toekomst even gezond te zijn als de gemiddelde inwoner van Den Haag: ze zijn minder vaak ziek en leven langer dan nu het geval is, hebben minder psychosociale problemen en krijgen meer grip op hun (gezondheids-)situatie. De aanpak van verminderen van deze achterstanden is in 2009 gestart met de uitvoering van een zes quickwins. Dit leverde direct een aantal zichtbare resultaten op, zoals de Ga voor Gezond-campagne, een Cruijf Court, extra zwemlessen binnen het project “Wennen aan Water” en een preventiesteunpunt in de Schilderswijk. In 2009 zijn er ook gezonde wijkenanalyses per krachtwijk gemaakt en dit gezamenlijk meerjarenplan 2010-2018. De Haagse sporenaanpak De aanpak van sociaaleconomische gezondheidsverschillen (SEGV) is complex en wordt door veel factoren beïnvloed. Op landelijk niveau is hier veel aandacht aan besteed, o.a. door de Commissie Albeda. Welke factoren van invloed zijn op het optreden van SEGV en welke strategieën mogelijk zijn voor het verkleinen van SEGV worden geordend in het model van Albeda. Dit model is vertaald naar de Haagse situatie wat heeft geleid tot de Haagse Sporenaanpak. Deze aanpak richt zich op interventies op vier sporen.

Spoor 4: Gezond kunnen meedoen

Sociaaleconomische positie

Spoor 1: Gezonde en sportief leven

Wonen Werken Leefstijl

Gezondheid

Spoor 3: Toegankelijke preventie en zorg

Spoor 2: Gezonde leefomgeving

In spoor 1 wordt ingezet op het stimuleren van meer bewegen en een gezonde leefwijze. De aanwezigheid voldoende en laagdrempelige sport-, zorgen welzijnsvoorzieningen, informatie over voeding en leefwijze, aanbod van sporten beweegactiviteiten. Voorwaarde is dat het aanbod aansluit bij de wensen en behoeften van de bewoners van de wijken. In spoor 2 staat de leefomgeving van mensen centraal. Het gaat hierbij om zowel binnen- als buitenmilieu. Denk aan scholen, woningen, werkplek. Maar ook om de inrichting van de openbare ruimte. Veel groen stimuleert een gezonde 1

Volgens de meest recente cijfers uit de G4 Gezondheidsenquête 2008 (Den Haag, november 2009)

1

leefstijl en loop- en fietsroutes stimuleren bewegen; dagelijkse beweegpatronen, zoals fietsen naar het werk, dragen meer bij aan gezondheid dan één keer per week sporten. Spoor 3 richt zich op het waarborgen van toegang tot preventieprogramma’s en zorg in elke krachtwijk. Het doel is dat zorgen welzijnsvoorzieningen voor iedereen toegankelijk en betaalbaar zijn. Het vierde spoor gaat over de factoren opleiding, inkomen en beroep. Gezamenlijk bepalen deze de sociaaleconomische status van mensen (SES) dat van invloed is op de gezondheid van bewoners. Doel is om de vicieuze cirkel tussen ongezondheid en deze sociaaleconomische factoren te doorbreken en terug te dringen. Gezondheidsthema’s Op basis van de wijkenanalyses en ervaringen van partners zijn vijf gezondheidsthema’s gekozen waarop in het meerjarenprogramma in eerste instantie wordt ingezet. De gezondheidsthema’s zijn overgewicht, roken, depressie, eenzaamheid, eenzaamheid en longen hartvaatziekten. Een effectieve inzet op deze thema’s kan daadwerkelijk gezondheidsverschillen verkleinen. De vijf thema’s zijn gekozen omdat deze aandoeningen in de krachtwijken substantieel vaker voorkomen ten opzichte van de rest van Den Haag dan wel dat inzet op deze thema’s een belangrijke gezondheidswinst kan opleveren. Voor elk thema is zijn concrete doelstellingen geformuleerd. Acties 2010-2014 Per spoor is invulling gegeven aan het meerjarenprogramma door concrete acties te ontwikkelen die in de looptijd van het meerjarenplan worden uitgerold. Om te beginnen is een overzicht gemaakt van acties in de periode 2010-2014. Voorbeeldacties 2010-2014 • Ontwikkeling integraal aanpak overgewicht bij kinderen, waarbij ook hun ouders een belangrijke rol spelen. Te beginnen rondom het Oranjeplein. • Op alle scholen in de krachtwijken is een gevarieerd preventief programma geïmplementeerd, bij voorkeur met aansluiting met sportclubs (onder andere door combinatiefunctionarissen) en naschoolse sportactiviteiten. • Laagdrempelige sportlocaties: sporttuinen, aangepaste gymzalen en een sportdak. • Aanpak van het binnenmilieu op scholen. • De aanleg van (school)pleinen en beweegroutes stimuleren routinematig beweeggedrag. • Binnentuinen gebruiken voor kweek eigen groente zorgt voor meer beweging en gezond eten. • Ketenaanpak van depressie. Depressie is gerelateerd aan life-events, zoals werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of bijstandsgerechtigd zijn, doormaken slechte gezondheidssituatie, migratietrauma, armoede en/of isolement. • Wijkverpleegkundigen ‘nieuwe stijl’. Een team van wijkverpleegkundigen gaat als verbindende schakel in de wijk en in het kader van integrale aanpak wonen, welzijn en zorg, aan de slag. • Fit-4-work: effectieve reïntegratiemethoden voor uitkeringsgerechtigden met gezondheidsproblemen

Organisatie en communicatie De ondertekenaars van het Intentieakkoord vormen samen de coalitie Gezond Geweten. De coalitie functioneert als een netwerkorganisatie voor de aanpak van gezondheidsachterstanden. De uitvoering van dit meerjarenplan gebeurd via een programmaorganisatie waaraan de verschillende partners en de krachtwijkenteams bijdragen. 2

Het uitdragen van een gezamenlijk boodschap als coalitie is essentieel. Er zijn verschillende doelgroepen waarmee gecommuniceerd moet en gaat worden. Hiervoor is een communicatiestrategie ontwikkeld, die onder andere inzet op het gebruik van een gezamenlijk logo, een periodieke nieuwsbrief, een communicatieplatform en een website waarop professionals elkaar kunnen vinden en ervaringen kunnen uitdelen. Planning en financiën Voor alle acties is bekeken welk budget er voor de komende jaren (2010-2014) benodigd is en waar de dekking uit bestaat. Voor een behoorlijk aantal acties zijn de gegevens bekend, maar voor een aantal ook niet. Op dit moment ziet het overzicht er als volgt uit, waarbij moet worden aangemerkt dat dit de komende tijd verder zal moeten worden aangevuld.

Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking Totaaloverzicht 2010

2011

2012

2013

Totaal

Totaal Spoor 1

4.294

4.614

4.914

4.119

Totaal Spoor 2

522,5

540

540

40

Totaal Spoor 3

2.143

2.154

1.629

153

Totaal Spoor 4 Totaal organisatie Totaal MJP eerste fase*

375

395

395

7.335

7.703

7.478

4.312

Dekking

Ongedekt

17.941 12.476

5.465

1.642,5 82,5

1.560

6.077 4.832

1.245

PM PM

PM

1.165 275

890

26.826 17.666

9.160

3

1.

Inleiding

1.1 GEZONDHEIDSACHTERSTANDEN IN DE HAAGSE KRACHTWIJKEN De gezondheid van de bewoners in de Haagse Krachtwijken is slechter dan die van mensen uit de wijken met een hogere sociaaleconomische status. Bewoners van deze krachtwijken voelen zich ongezonder en zijn dat vaak ook. Ze sterven gemiddeld zes jaar eerder en leven zestien jaar in een 2 slechtere gezondheid . Deze verschillen blijken zeer hardnekkig. Het verschil tussen het aantal gezonde levensjaren van mensen met een lage sociaaleconomische status en mensen met een hoge sociaaleconomische status is tussen 1999 en 2009 fors toegenomen. Dit terwijl de rijksdoelstelling was om de verschillen met 25% af te laten nemen! Een goede gezondheid is een basisvoorwaarde om te kunnen werken, te leven en in de buurt mee te kunnen doen. Omgekeerd geldt ook dat verbetering van de sociaaleconomische positie van mensen een positieve invloed heeft op de gezondheid. De aanpak van gezondheidsverschillen in de krachtwijken van Den Haag staat daarom niet op zichzelf. De aanpak gericht op werk en scholing is evenzeer cruciaal. In Den Haag staat het terugdringen van gezondheidsachterstanden al een aantal jaren centraal. In de stad en in de wijk zijn partners aan de slag met het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Ook het gemeentelijk volksgezondheidsbeleid is al langere tijd gericht op de aanpak van gezondheidsachterstanden. In Den Haag is inmiddels behoorlijk wat ervaring met de aanpak van gezondheidsachterstanden. Op sommige terreinen loopt Den Haag voorop, zoals de inzet van een gezondheidsmakelaar en de ontwikkeling van ‘Bewegen op recept’. Echter de evaring leert ons ook dat de problemen hardnekkig zijn en dat deze alleen opgelost kunnen worden door een langdurige, integrale en gezamenlijke aanpak. 1.2 COALITIE ‘GEZOND GEWETEN’ EN CONVENANT ‘DE VERBINDING’ In november 2008 hebben 23 lokale en landelijke partners de coalitie Gezond Geweten gevormd en het Intentieakkoord Gezondheid Haagse Krachtwijken ondertekend. Inmiddels hebben drie nieuwe partners zich bij het Intentieakkoord aangesloten. De gemeentelijke ‘businesscase Gezondheid en Sport’ vormt de basis van het Intentieakkoord, waardoor dit akkoord naadloos aansluit bij de Krachtwijkenaanpak. Door middel van verbreding van de samenwerking wordt de ambitie om de gezondheidsverschillen aan te pakken kracht bijgezet en worden nieuwe initiatieven ontwikkeld. In het Intentieakkoord draait het om een vernieuwende aanpak die door Minister Klink van VWS is geadopteerd. Sport en bewegen vormen belangrijke aspecten in het streven naar een betere gezondheid van de inwoners van de Haagse Krachtwijken. Daarom staan in de businesscase en in het Intentieakkoord doelstellingen over sportbeoefening. Daarbij wordt zowel gekeken naar de beschikbaarheid van voorzieningen in de wijk als het aantal bewoners dat gebruik maakt van voorzieningen. Immers de aanwezigheid van de locaties en voorzieningen dragen bij aan het welbevinden en de participatie van de bewoners.

2

Volgens de meest recente cijfers uit de G4 Gezondheidsenquête 2008 (Den Haag, november 2009)

4

Een effectieve stedelijke aanpak van gezondheidsachterstanden kan echter niet zonder samenwerking tussen de grote steden onderling en landelijke organen (ministeries, verzekeraars). Vanuit dat inzicht is ook in G4-verband intensief samengewerkt, zowel bij het verzamelen en analyseren van gezondheidsinformatie, als bij het uitwisselen en opzetten van ‘best practices’. In juni 2009 leidde dit tot een convenant met de gemeenten en de ministeries van VWS en WWI: convenant ‘De Verbinding’. De resultaten van het convenant zullen ook ten goede komen aan andere gemeenten. In het Haagse Intentieakkoord zijn drie afspraken gemaakt voor 2009: 1. De uitvoering van 6 quick wins. 2. Het opstellen van een gezonde wijkenanalyse. 3. Het gezamenlijk met partners opstellen van een meerjarenprogramma voor 2010-2018. Quick wins De quick wins zijn voor een groot deel in 2009 uitgevoerd (zie hoofdstuk 2). Daarmee is een eerste start gemaakt met de samenwerking en de aanpak. Voor bewoners zijn de eerste resultaten van deze langdurige aanpak dan ook direct zichtbaar geworden. Een goed voorbeeld is de opening van het Cruijff Court in de Schilderswijk en de Ga voor Gezond campagne. De quick wins worden meegenomen in het meerjarenprogramma, zodat deze geborgd zijn voor de komende jaren. Gezonde wijkenanalyse Voor elke krachtwijk is een wijkenanalyse specifiek over gezondheidsgerelateerde thema’s opgesteld. Deze vormen een belangrijke basis voor de keuzes in dit meerjarenprogramma. De analyses zullen 3 begin 2010 gepubliceerd worden. Een kort resultaat uit de analyse volgt . Meerjarenprogramma Met de partners is gewerkt aan de opzet van een langdurige, integrale en gezamenlijke aanpak: het meerjarenprogramma 2009-2018. Hiervoor is een ontwikkelproces gevolgd waarin alle coalitiepartners participeerden in bijeenkomsten en in werkgroepen. Allereerst is een keuze gemaakt voor vijf inhoudelijke gezondheidsthema’s. Dit zijn: vermindering van overgewicht, roken, depressie, eenzaamheid en hart- vaat en longaandoeningen. Deze thema’s zijn vervolgens geconcretiseerd naar doelstellingen. Deze doelstellingen kunt u vinden in paragraaf 3.5. Daarnaast is met coalitiepartners gekozen voor een pragmatische invalshoek die recht doet aan de professionele betrokkenheid en verantwoordelijkheid. Om samen plannen en projecten uit te werken zijn teams gevormd rondom drie domeinen: de gezonde leefstijl, de gezonde leefomgeving en toegankelijke preventie en zorg. We hebben dit de drie Sporen genoemd. Opdracht aan elk sporenteam is geweest om de vijf thematische doelstellingen te vertalen naar acties (projectvoorstellen). Vanuit het convenant ‘De Verbinding’ is later een vierde Spoor toegevoegd. In dit document worden de sporen gepresenteerd. 1.3 AMBITIE MEERJARENPROGRAMMA De ambitie van het Intentieakkoord is dat bewoners uit de krachtwijken in de toekomst even gezond zijn als de gemiddelde inwoner van Den Haag: ze zijn minder vaak ziek en leven langer dan nu het geval is, hebben minder psychosociale problemen en krijgen meer grip op hun (gezondheids-)situatie. Met het uitvoeren van dit meerjarenprogramma werken wij samen aan het bereiken van deze ambitie!

3

Volgt als publicatie gereed is, resultaten zijn wel reeds basis geweest voor keuzes in de meerjarenprogramma.

5

1.4 STRUCTUUR MEERJARENPROGRAMMA In hoofdstuk 2 wordt kort teruggeblikt op 2009 en de resultaten die zijn behaald. In hoofdstuk 3 wordt op basis van het ordeningskader van de Commissie-Albeda (2001) het kader voor het meerjarenprogramma neergezet: een 4-sporenaanpak. Dit zijn: 1) Gezond en sportief leven, 2) Gezonde leefomgeving, 3) Toegankelijke preventie en zorg en 4) Gezond kunnen meedoen. Vanaf hoofdstuk 4 kunt u lezen hoe elk Spoor is uitgewerkt in programmalijnen en daarbinnen weer in concrete acties. In de laatste drie hoofdstukken wordt ingegaan op monitoring en evaluatie, organisatie en communicatie, en planning en financiering.

6

2.

Resultaten Quick wins

In 2009 is gestart met een aantal projecten dat voor bewoners direct zichtbaar is. Inmiddels is een aantal van deze quick wins afgerond en een deel nog in uitvoering. De quick wins vormen een prima aftrap voor verdere samenwerking tussen de partners van de coalitie Gezond Geweten. De quick wins maken vanaf 2010 structureel onderdeel uit van de acties in het meerjarenprogramma; dit om te voorkomen dat de quick wins losstaande projecten gaan vormen met een weinig duurzaam karakter. Onderstaande tabel laat zien wat de stand van zaken is per quick win en op welke manier de quick wins onderdeel uitmaken van het meerjarenprogramma. Quick win

Stand van zaken

Vervolg in

1. “Ga voor Gezond” campagne

Deze campagne is uitgevoerd op alle

De “Ga voor Gezond” campagne

18 basisscholen in de Krachtwijken

maakt onderdeel uit van het

meerjarenprogramma

programma Gezond Gewicht (zie Spoor 1, Programmalijn 1.2) 2. Verbetering Sportlocaties

3. Zorg- en preventie op één

e

•

Cruijff Court is gerealiseerd

3 locatie wordt gerealiseerd in

•

Locatie Aagje Deken is in

2010 (zie Spoor 1,

ontwikkeling

Programmalijn 1.3)

Het programma van eisen van

De preventiesteunfuncties

locatie, te beginnen in

preventiesteunfuncties voor Transvaal

worden gerealiseerd (zie Spoor

Transvaal en Zuidwest

en Zuidwest is in ontwikkeling

3, actie 3.1.4)

Wennen aan Water is gestart in

Nog nader uit te werken

4. Wennen aan Water

september 2009 en loopt nog t/m schooljaar 09/10. Er doen drie scholen mee met in totaal 180 kinderen 5. Steunpunt preventie & curatie in de Schilderswijk

Het steunpunt is in juli 2009 geopend.

Evaluatie staat gepland in 2010

Precura voert de programma’s

(zie Spoor 3, actie 3.1.4)

Bewegen-op-recept, Voorlichters Eigen Taal & Cultuur en Allochtone zorgconsulenten uit. 6. Gezonde binnenmilieus

•

Plan van aanpak voor de sanering

Zie Spoor 2, Programmalijn 2.1

van 37.500 afvoerloze geisers is gereed •

APK keuringen van woningen in alle krachtwijken worden uitgevoerd (dit is een doorlopend proces)

•

Voorlichtingscampagne ‘Gezond binnenmilieu’ in Transvaal, Schilderswijk en Stationsbuurt is uitgevoerd.

In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de visie achter de Haagse Sporenaanpak.

7

3.

De Haagse aanpak

3.1 INLEIDING Sociaal economische gezondheidsverschillen (SEGV) zijn een complex probleem omdat veel verschillende factoren een rol spelen. Op landelijk niveau is hier veel aandacht aan besteed, o.a. door de Commissie-Albeda. Deze commissie heeft belangrijk werk geleverd in het ontwikkelen van een visie op SEGV en de verschillende factoren die hierop van invloed zijn. Ook vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is met het beleidsplan ‘Naar een weerbare samenleving’ (november 2008) een aanpak opgesteld voor vermindering van SEGV. Dit beleidsplan en de visie van de Commissie-Albeda vormen de basis voor de nieuwe Haagse aanpak die in onderstaande paragrafen nader wordt toegelicht. Overigens wordt in Den Haag al geruime tijd gewerkt aan het verminderen van SEGV vanuit de nota’s Volksgezondheid ‘Gezondheidsachterstand moet wijken’ en ‘Natuurlijk Gezond’. 3.2 VISIE OP SEGV DOOR COMMISSIE-ALBEDA Ongeveer 30% van de populatie van Nederland behoort tot de lage SES (sociaal economische status: lage opleiding en laag inkomen). Binnen deze bevolkingsgroep bestaat er gemiddeld een lagere gezonde levensverwachting: ziekte en ongezondheid komen er veel vaker voor dan onder meer bemiddelde bevolkingsgroepen en gemiddeld scoren mensen uit de lage SES-groep lager op ‘ervaren gezondheid’. In weerwil van kabinetsbeleid uit de jaren negentig dat oproept tot het verkleinen van deze verschillen, is de gezondheidsachterstand is de laatste tien jaar fors toegenomen. Het optreden van SEGV wordt verklaard door een ingewikkeld complex van factoren: factoren op individueel niveau (o.a. genetische aanleg, gezondheidsgedrag, leeftijd en geslacht) en factoren uit de omgeving (opleiding, leef- en werkomgeving, sociale, financiële en culturele factoren, etc.). In figuur 1 is dit samengevat.

Figuur 1. Determinanten van SEGV. Bron: Dahlgren & Whitehead, 1991

Deze veelheid aan factoren biedt in principe ook een veelheid aan ingangen om iets te verbeteren aan gezondheidsachterstanden. Om daarbij het overzicht niet uit het oog te verliezen is onderstaand model door de Commissie-Albeda ontworpen (figuur 2).

8

2

1



Gezondheid

4

3

Figuur 2. Vier strategieën ter verkleining van SEGV. Bron: Stronks K., e.a.. De Kloof verkleinen. 2001, p.16

Dit model laat zien dat gezondheidsachterstanden kunnen leiden tot een vicieuze cirkel: een slechtere gezondheid leidt tot een lagere sociaal economische status, en deze lagere status leidt weer tot een slechtere gezondheid. Dit mechanisme verklaart een deel van de hardnekkigheid van SEGV. Dit gegeven onderstreept tevens het belang van een integrale aanpak. Alleen door meerdere factoren tegelijk aan te pakken wordt de vicieuze cirkel doorbroken. Het model onderscheidt vier clusters van strategieën voor het verkleinen van SEGV, en dus voor verbetering van de gezondheid: 1. via het verbeteren van de sociaal economische status (begeleiden naar opleiding of werk, verbeteren inkomenspositie); 2. via het verminderen van negatieve effecten van gezondheidsproblemen op opleiding, beroepsklasse en inkomen; 3. via het beïnvloeden van specifieke determinanten van gezondheid (woon-, werkomstandigheden, leefstijl); 4. via het verbeteren van de toegankelijkheid en de effectiviteit van de gezondheidszorg voor lage SES-groepen (samenwerken van nulde, eerste en tweedelijn; ketenvorming, etc.). Het voordeel van dit model is dat hiermee een overzicht verkregen kan worden van allerlei mogelijke 4 invalshoeken voor maatregelen en interventieprogramma’s . Duidelijk is echter ook dat er géén ‘golden bullets’ bij zitten, methoden die in een keer heel veel effect sorteren. Kennis over het effect 1 van maatregelen is nog summier .Terugdringen van SEGV is dus een zaak van combineren van een groot scala aan interventies en maatregelen vanuit verschillende sectoren op verschillende niveaus. Waar mogelijk dient dit gepaard te gaan met resultaatmeting, om zo geleidelijk aan meer zicht te krijgen op de effectiviteit van de verschillende elementen. Best practices laten daarbij veelal zien dat effectiviteit in belangrijke mate wordt gerealiseerd wanneer de aanpak win-win situaties weet te creëren tussen meerdere sectoren. Vaak wordt daarbij binnen één project een combinatie van de vier strategieën georganiseerd en worden sectoren via schakelfuncties met elkaar verbonden. Inzichten uit 5 de wetenschap van complexe systemen onderschrijven het belang van dergelijke schakelfuncties .

4

Zie: Schrijvers C en Storm I, ‘Naar een integrale aanpak van gezondheidsachterstanden; een beschrijving van beleidsmaatregelen binnen en buiten de volksgezondheidssector’, RIVM, 2009 5 Zie: Ruland E. Bestuurlijke verankering van innovaties in de openbare gezondheidszorg, NIGZ, 2008

9

Een integrale aanpak gaat immers niet over de verschillende programmaonderdelen, maar om de samenhang tussen die onderdelen. 3.3 DE HAAGSE SPORENAANPAK De Haagse aanpak richt zich vanaf de start op drie sporen die van grote invloed zijn op de sociaaleconomische gezondheidsverschillen van bewoners van krachtwijken. Deze drie sporen zijn 1) Gezond en sportief leven, 2) Gezonde leefomgeving en 3) Toegankelijke preventie en zorg. Vanuit de visie van de commissie-Albeda is hier een vierde Spoor aan toegevoegd, namelijk 4) Gezond kunnen meedoen (ingrijpen op factoren betreffende sociaal-economische status). De essentie van het Haags beleid is niet alleen de inhoud per Spoor, maar met name ook de samenhang en relatie tussen de sporen en de relatie met ander beleid. In het proces is daarnaast ook geleerd dat de meest waardevolle acties vaak bijdragen aan meerdere gezondheidsthema’s tegelijk. Deze acties verbinden meerdere wijken en meerdere belangen van partners (waaronder ook bewoners). Vanuit dit inzicht is gekozen om de acties primair per Spoor en per programmalijn te presenteren. Voorbeeld van samenhang in beleid: Een goed voorbeeld is de aanpak van overgewicht. De gemeente Den Haag is aangewezen als voorhoedegemeente voor de implementatie van de zogeheten JOGG-systematiek. Deze systematiek houdt in dat er acties uit alledrie de sporen noodzakelijk zijn om succesvolle resultaten te kunnen boeken in de strijd tegen overgewicht. Dus niet alleen voeding- en beweegprogramma’s, maar ook de aanleg van fietspaden, speeltuinen en groenstroken, evenals een optimale verwijzing naar de instanties die zich bezighouden met de begeleiding van mensen met overgewicht. Schakelfuncties zijn daarbij de combinatiefunctionaris (verbindt bewegen op school, naschoolse opvang en sport) en de leefstijlcoach (verbindt begeleiding van patiënten met beweegprogramma’s en reguliere beweeg- en sportvoorzieningen).

De Haagse aanpak ziet er schematisch als volgt uit:




Spoor 1: Gezonde en sportief leven

Gezondheid



Figuur 3. Haagse sporenaanpak gebaseerd op model-Albeda

10

De 4 sporen zijn als volgt gedefinieerd. Spoor 1: Gezond en sportief leven In Spoor 1 wordt ingezet op het stimuleren van meer bewegen en een gezonde leefwijze. De aanwezigheid van voldoende en laagdrempelige sportvoorzieningen, aanbod van laagdrempelige sporten beweegactiviteiten op verschillende niveaus, informatie over gezonde voeding en leefwijze, en laagdrempelige zorgen welzijnsvoorzieningen zijn hierbij van belang. Het aanbod moet aansluiten op de specifieke behoeften van de verschillende bevolkingsgroepen in de wijken. Daarom wordt hiervan een inventarisatie gemaakt. Het specifieke wijkactiebudget stimuleert wijkinitiatieven en het meedoen van bewoners op het terrein van gezondheid, sport en welzijn. Spoor 2: Gezonde leefomgeving De directe leefomgeving van mensen heeft grote invloed op de gezondheid. Het gaat bijvoorbeeld om woningen en scholen met een gezond binnenmilieu en om een omgeving die gezonde keuzes makkelijk maakt. Zo maakt de aanwezigheid van winkels en voorzieningen in de buurt het makkelijk om te lopen of fietsen in plaats van de auto te pakken. Veel groen stimuleert het welzijn van mensen. De afwezigheid van geluidsoverlast en luchtvervuiling is ook belangrijk voor welzijn en gezondheid. Het programma zal voorzien in projecten die een gezonde leefomgeving stimuleren. De projecten sluiten aan bij de specifieke situaties in de verschillende krachtwijken, waarbij ook verbinding wordt gezocht met andere gemeentelijke business cases zoals “Schoon, Heel en Veilig”, “Brede Buurtscholen plus”of de “Campus Tenierplantsoen” in de Schilderswijk. Spoor 3: Toegankelijke preventie en zorg Spoor 3 gaat over het waarborgen van toegang tot preventieprogramma’s en zorg in elke krachtwijk. Daarbij is speciale aandacht voor kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen wijkbewoners, zoals mensen met lage inkomens, niet-westerse Hagenaars en ouderen. In Spoor 3 wordt geïnvesteerd in kennis van bewoners en professionals. Daarnaast richt Spoor 3 zich op het versterken van preventiezorgketens en het realiseren van een infrastructuur van ‘preventiesteunfuncties’ in de wijk. Het doel is dat preventie en zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is. Daar hoort bij dat alle inwoners van de krachtwijken een zorgverzekering hebben. Spoor 4: Gezond kunnen meedoen Spoor 4 betreft de factoren opleiding, inkomen en beroep. Gezamenlijk bepalen deze de sociaaleconomische positie in de samenleving, ofwel de manier waarop inwoners kunnen ‘meekomen’. Met name inwoners met een lichamelijke of psychische ziekte, beperking of handicap lopen risico op een vermijdbare achterstand in opleiding, inkomen of beroepsuitoefening. Deze situatie is met name voor het hebben van werk of dagbesteding wederkerig: geen werk of dagbesteding maakt mensen ziek, en onnodig zieker. Onderzoek uit de G4 laat zien dat onder arbeidsongeschikten en mensen met een bijstandsuitkering het aantal aanwezige gezondheidsproblemen en sociale problemen sterk cumuleert (zie hoofdstuk 7). Deze doelgroep van ongeveer 5% van de stedelijke populatie scoort ongunstig op zeven of meer ‘leefgebieden’ tegelijk. De samenhang van deze problematiek met de arbeidssituatie vraagt om een specifieke aanpak. Doel is om de achterstanden in opleiding, inkomen en arbeid die verbonden zijn met gezondheidsproblemen gericht te voorkómen of terug te dringen. 3.4 FOCUS OP VIJF THEMA’S Er zijn veel factoren van invloed op de sociaal economische gezondheidsverschillen. Op basis van de gezonde wijkenanalyse en ervaringen van alle partners zijn vijf thema’s gekozen waarop in het meerjarenprogramma wordt ingezet. Een effectieve aanpak van deze vijf thema’s kan daadwerkelijk gezondheidsverschillen verkleinen. Deze vijf thema’s zijn: overgewicht, roken, longen hartvaatziekten (COPD en hart- en vaatziekten), depressie en eenzaamheid. Deze thema’s zijn gekozen omdat deze 11

aandoeningen in de krachtwijken substantieel vaker voorkomen t.o.v. de rest van Den Haag, zoals gebleken uit de gezondheidsenquête van de G4, danwel omdat er een belangrijke gezondheidswinst kan worden behaald. In elk van de vier sporen worden acties opgenomen die passen bij de coalitiepartners en bij één of meerdere gezondheidsthema’s. In de volgende fase van dit meerjarenplan (na de evaluatie) zal bekeken worden welke gezondheidsthema’s nog onvoldoende belicht worden en dus om nieuwe actie vragen. Het organisatorisch kader van dit meerjarenplan ligt niet bij de gezondheidsthema’s maar bij de sporenindeling; dit omdat die laatste indeling tegemoet komt aan de taakstelling en verantwoordelijkheden van de coalitiepartners. Overgewicht In de achterstandswijken in Den Haag heeft 49% van de inwoners van 16 jaar en ouder overgewicht. Mensen met overgewicht (matig overgewicht of obesitas) hebben meer kans op het krijgen van tal van ziekten, zoals: diabetes mellitus type 2, hart- en vaatziekten, aandoeningen aan de galblaas, aandoeningen van het bewegingsstelsel, enkele soorten kanker en aandoeningen aan de ademhalingsorganen. Het bestrijden van overgewicht is een effectieve manier van aanpak van gezondheidsachterstanden omdat het veel direct effect heeft op diverse ziekten. Roken In Den Haag geeft 28% van de inwoners aan wel eens te roken. In de Haagse wijken met achterstand is het percentage inwoners dat aangeeft wel eens te roken 30%. Dit is hoger dan in Haagse wijken zonder achterstand. Het is algemeen bekend dat roken schadelijk is voor de gezondheid. Rokers hebben meer risico op het krijgen van onder andere longkanker, COPD (verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem), coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen, slokdarmkanker, strottenhoofd- en mondholtekanker. 13% van de ziektelast in Nederland wordt veroorzaakt door roken. In 2005 stierven landelijk bijna 20.000 mensen aan de gevolgen van roken aan een van de bovenstaande ziekten. Ook passieve rokers hebben meer risico op het krijgen van bepaalde ziekten. Zo hebben passieve rokers bijvoorbeeld 20% meer kans op het krijgen van longkanker dan mensen die niet worden blootgesteld aan tabaksrook. De bijbehorende kosten voor achterstandswijken kunnen worden vermeden. Depressie 9% van de inwoners van Den Haag van 16 jaar en ouder heeft een hoog risico op een depressie of angststoornis. Voor de totale G4 ligt dit percentage op 7%. In de Haagse wijken met achterstand is het percentage inwoners met een hoog risico op depressie of een angststoornis 15%. Dit is hoger dan in Haagse wijken zonder achterstand. Een tweetal belangrijke kenmerken van een depressie zijn een aanhoudende neerslachtige stemming en een ernstig verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse bezigheden. Het sociaal en maatschappelijk functioneren van een persoon met een depressie is vaak ernstig verstoord. Er is sprake van een angststoornis wanneer heftige angstklachten optreden zonder dat er een reële bedreiging aanwezig is. Bij mensen met een angststoornis is de kwaliteit van leven slechter dan bij mensen zonder een angststoornis. Eenzaamheid In de gezondheidsenquête is met elf vragen onderzocht hoe eenzaam een persoon zich voelt. Hierbij is er vanuit gegaan dat eenzaamheid ontstaat door een gebrek aan relaties en is in feite het al of niet bestaande verlangen naar (meer, andere of betere) relaties gemeten. De uitkomsten zijn in vier groepen gedeeld: niet eenzaam, matig eenzaam, ernstig eenzaam en zeer ernstig eenzaam. De (zeer) ernstig eenzamen zijn samengevoegd tot de groep 'eenzamen'. 10% van de Hagenaars van 16 jaar en ouder voelt zich (zeer) ernstig eenzaam; 9% van de inwoners van de G4 van 16 jaar en ouder voelt zich (zeer) ernstig eenzaam. In de Haagse wijken met achterstand is het percentage inwoners dat zich eenzaam voelt 15%. Dit is hoger dan in Haagse wijken zonder achterstand. 12

Long- en hartvaatziekten (NB: tekst nog te herzien) In de Haagse wijken met achterstand heeft 13% van de bewoners van chronische luchtwegaandoeningen. 3.5 DOELSTELLING PER THEMA De coalitie Gezond Geweten heeft de ambitie om met inzet van een groot aantal activiteiten op verschillende niveaus werkelijk verschil te maken in het terugdringen van gezondheidsachterstanden in de Haagse krachtwijken. Om deze ambitie zichtbaar te maken zijn hieronder doelstellingen per gezondheidsthema zo concreet mogelijk verwoord. Hierbij dient wel rekening gehouden te worden met het feit dat het in dit stadium niet mogelijk is om de gezondheidseffecten van de zich ontwikkelende innovatieve integrale aanpak in te schatten. Gezien de complexiteit van gezondheidsachterstanden is de gekozen aanpak ‘logisch’, want veel oorzakelijke factoren hangen met elkaar samen. Toch kan alleen de praktijk uitwijzen in hoeverre gezondheidseffecten behaald worden, gegeven de aanwezige trends in onze samenleving die de achterstanden ongemerkt steeds verergeren. Overgewicht Een maat om overgewicht aan te geven is de ‘Body Mass Index’ (BMI). De BMI van een persoon is te berekenen door het gewicht (in kilogrammen) te delen door de lengte (in meters) in het kwadraat: kg/m². Bij een BMI tussen de 25 en 30 is er sprake van matig overgewicht en bij een BMI van 30 of hoger is er sprake van obesitas (ernstig overgewicht). Uit de gezondheidsenquête 2008 weten we dat het percentage 16-plussers met overgewicht of obesitas in de vier Haagse krachtwijken 54% is. Voor de hele Haagse bevolking van 16 jaar en ouder is dit percentage 47% De doelstellingen voor het thema overgewicht luiden als volgt: A. B.

In 2018 is het percentage mensen met overgewicht (16 jaar en ouder) in de 4 krachtwijken gedaald van 54% naar 47%. In 2018 is het percentage jongeren met overgewicht (tot 16 jaar) in de 4 krachtwijken gedaald van pm% naar pm%.

Roken Het is algemeen bekend dat roken schadelijk is voor de gezondheid. Hoewel het percentage rokers de laatste jaren afneemt, zijn er nog steeds veel mensen die roken. Rokers hebben een groter risico op het krijgen van onder andere longkanker, COPD, coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen, slokdarmkanker, strottenhoofd- en mondholtekanker. Uit onderzoek is bekend dat enorme gezondheidswinst te boeken is als we in staat zijn het percentage rokers met slechts één of twee procent te laten dalen. Uit de gezondheidsenquête 2008 weten we dat het percentage 16-plussers dat wel eens rookt in de vier Haagse krachtwijken 29% is. Voor de hele Haagse bevolking van 16 jaar en ouder is dit percentage 28% De doelstellingen voor het thema roken luiden als volgt: A. B.

In 2018 is het percentage rokers (16 jaar en ouder) in de 4 krachtwijken gedaald van 29% naar 28% . In 2018 is het percentage rokers (tot 16 jaar) in de 4 krachtwijken gedaald van pm% naar pm%.

Eenzaamheid In de sociale omgeving zijn er kansen en bedreigingen voor de gezondheid. Een veilige omgeving met veel sociale steun biedt veel kansen terwijl een onveilige omgeving met weinig sociale steun een bedreiging kan vormen voor de gezondheid. In de gezondheidsenquête 2008 is nagevraagd hoe eenzaam iemand zich voelt. In feite is gemeten of er een verlangen is naar (meer, andere of betere) relaties. Hierbij wordt er vanuitgegaan dat eenzaamheid wordt veroorzaakt door een gebrek aan 13

relaties. Uit de gezondheidsenquête 2008 weten we dat het percentage 16-plussers dat (zeer) ernstig eenzaam is in de vier Haagse krachtwijken 18% is. Voor de hele Haagse bevolking van 16 jaar en ouder is dit percentage 10% De doelstelling voor het thema eenzaamheid luidt als volgt: In 2018 is het percentage mensen (16 jaar en ouder) met eenzaamheid (in (zeer) ernstige mate) in de 4 krachtwijken gedaald van 18% naar 10%. Depressie en angstoornissen Depressie en angststoornissen zijn belangrijke psychische gezondheidsproblemen. Twee belangrijke kenmerken van een depressie zijn een aanhoudende neerslachtige stemming en een ernstig verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse bezigheiden. Het sociaal en maatschappelijk functioneren van een persoon met een depressie is vaak ernstig verstoord. Er is sprake van een angststoornis wanneer heftige angstklachten optreden zonder dat er een reële bedreiging aanwezig is. Bij mensen met een angststoornis is de kwaliteit van leven slechter. In de gezondheidsenquête 2008 is aan de hand van een aantal vragen bepaald of iemand een hoog risico heeft op een depressie of angststoornis. Uit de gezondheidsenquête 2008 weten we dat het percentage 16-plussers dat een hoog risico heeft op een depressie of angststoornis in de vier Haagse krachtwijken 19% is. Voor de hele Haagse bevolking van 16 jaar en ouder is dit percentage 9%. De doelstelling voor het thema depressie en angststoornissen luidt als volgt: In 2018 is het percentage mensen (16 jaar en ouder) met een hoog risico op een depressie of angststoornis in de 4 krachtwijken gedaald van 19% naar 9%. Long- en hartvaatziekten(NB: tekst nog te herzien) In het rijtje van chronische aandoeningen nemen de chronische luchtwegaandoeningen altijd een belangrijke plaats in. Onder longaandoeningen worden verstaan astma, chronische bronchitis, longemfyseem of CARA/COPD. In de gezondheidsenquête 2008 is gevraagd om zelf aan te geven of men lijdt aan longen hartvaatziekten. Dit betekent dat deze aandoening niet perse hoeft te zijn vastgesteld door een arts. Uit de gezondheidsenquête 2008 weten we dat het percentage 16-plussers dat zelf rapporteert te lijden aan een hartlongaandoening in de vier Haagse krachtwijken 13% is. Voor de hele Haagse bevolking van 16 jaar en ouder is dit percentage 11%. De doelstelling voor het thema longen hartvaatziekten luidt als volgt: In 2018 is het percentage mensen (16 jaar en ouder) met zelfgerapporteerde longen hartvaatziekten in de 4 krachtwijken gedaald van 13% naar 11%.

14

4.

Spoor 1: Gezond en sportief leven

4.1 INLEIDING In spoor 1 wordt gewerkt aan gezond en sportief leven voor alle mensen in de Haagse krachtwijken. Vanuit dit spoor worden mensen gestimuleerd om meer te bewegen en er een gezondere leefwijze op na te houden gericht op de thema´s overgewicht, roken, eenzaamheid, depressie en longen hartvaatziekten. Dit is maatwerk en vraagt om een lange adem: het aanbod moet aansluiten op de specifieke behoeften van de verschillende bevolkingsgroepen in de wijken en de interventies moeten duurzaam worden geïmplementeerd om op de lange termijn succesvol te kunnen zijn. De aanpak van overgewicht wordt binnen dit spoor als eerste prioriteit gezien. Dit thema is in dit meerjarenprogramma voor wat betreft spoor 1 dan ook het meest uitgewerkt. De werkwijze die hiervoor wordt gebruikt zal echter in de komende jaren ook over de andere thema´s worden uitgerold waarbij geprioriteerd zal worden per wijk op basis van de cijfers uit de GM4 en de G4 gezondheidsenquête, gesprekken met wijkbewoners en wijkorganisaties en mogelijkheden en kansen per wijk. 4.2 DOEL, STRATEGIE, PLANNING EN ORGANISATIE Doel Spoor 1 heeft als doel het bevorderen van een gezonde leefstijl voor alle mensen in de krachtwijken van Den Haag. Eind 2013 moeten daarvoor in alle vier de Haagse krachtwijken interventies zijn uitgezet die overgewicht, eenzaamheid, depressie, roken en longen hartvaatziekten tegengaan. Dit kunnen nieuwe interventies zijn, maar er zal zeker ook gekeken worden naar bestaand landelijk en lokaal aanbod. Waar mogelijk zullen bestaande interventies worden geïntensiveerd en in samenhang worden aangeboden. Nieuwe interventies zullen alleen worden ontwikkeld als het bestaande aanbod niet toereikend is. Strategie Voor het bevorderen van een gezonde leefstijl, wordt in eerste instantie voornamelijk ingezet op het tegengaan van overgewicht in één cluster (afgebakend gebied) in een krachtwijk. Deze aanpak wordt later uitgebreid naar andere clusters in de krachtwijken en naar de andere onderwerpen. Activiteiten op het gebied van overgewicht steunen op twee pijlers: een gezonde voeding en meer bewegen. Op dit moment zijn er tientallen initiatieven in de stad om overgewicht tegen te gaan. Al deze activiteiten hebben helaas nog niet geleid tot een daling van de prevalentie van overgewicht. De kritiek op de huidige aanpak is dat de activiteiten te versnipperd zijn, veelal van korte duur zijn, gericht zijn op de enkeling, niet op de gemeenschap en niet intersectoraal genoeg (wel voorlichting over voeding en beweging, niet de aanleg en beheer van groenvoorzieningen, fietspaden en speelveldjes). Een meer integrale aanpak is daarom gewenst, zoals de krachtwijkenaanpak ambieert. Deze integrale aanpak zullen wij met de naam “Gezond Gezind” aanduiden en sluit aan bij de integrale aanpak die in Frankrijk reeds succesvol is geïmplementeerd en in Nederland bekend staat onder de naam JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht). Om deze methodiek succesvol te implementeren moet worden voldaan aan 5 criteria: sterke politieke support (zowel nationaal als lokaal), publieke-private partnerships, “social marketing” aanpak (het creëren van een netwerk van lokale stakeholders, ondersteund door een onderbouwde communicatiestrategie), onafhankelijke wetenschappelijke expertise en een sluitende keten van preventie en zorg.

15

De Haagse aanpak is wijkgericht en betrekt de hele gemeenschap. Het bevat dan ook de volgende 6 essentiële onderdelen : communityanalyse, ontwerp en initiatie, implementatie, behoud en consolidatie en heroriëntatie. Communityanalyse Aanvullend op de eerder uitgevoerde wijkanalyse zal via een analyse van clusters in een wijk, zoveel mogelijk informatie over de gemeenschap (bewoners, organisaties, bedrijven, scholen enz.) verzameld worden. Concreet komt dit neer op een buurtonderzoek waarbij vertegenwoordigers van organisaties, professionals, bewoners en sleutelfiguren in de buurt geconfronteerd worden met het probleem van de bestaande gezondheidsverschillen tussen hun wijk en de niet-achterstandswijken, en de leefstijlfactoren die hiermee geassocieerd zijn (zoals voeding, bewegen en roken). Onderzocht wordt of en hoe het probleem leeft in de buurt, wat er al aan initiatieven bestaat, wat er lijkt te ontbreken en wat zij zelf aan de oplossing kunnen bijdragen. Hierbij is het ook van belang dat informatie verzameld wordt over aanwezige capaciteiten, barrières en bereidheid tot verandering in het cluster. De verzamelde informatie wordt vervolgens gebruikt om samen met de lokale stakeholders prioriteiten te stellen voor het pakket aan interventies/maatregelen voor het project Gezond Gezind. Daarvoor is ook een maximale bewonersparticipatie essentieel. Bewoners en hun lokale organisaties zullen een sleutelrol krijgen, waarmee de basis van de noodzakelijke bewonersparticipatie gelegd wordt. Dit gebeurt zowel in de analyse, als bij de planning en uitvoer van interventies. Ontwerp en initiatie In deze fase zal een strategische alliantie worden opgezet die op meerdere niveaus opereert: van uitvoerend tot bestuurlijk. In deze strategische alliantie werken organisaties zoals welzijns- en eerstelijns organisaties, bedrijven (supermarkten), zelforganisaties en scholen in de wijk of het cluster, samen met de ondertekenaars van het intentieakkoord die in de wijk of het cluster een bijdrage kunnen leveren. Hierbij zal een organisatie of bedrijf moeten uitgaan van zijn eigen ‘kerncompetentie’ en moeten nadenken over hoe de organisatie of het bedrijf kan bijdragen aan het doel: gezonde leefstijl. Daarnaast moet de strategische alliantie de mogelijkheid bieden dat de eigen organisatie of het bedrijf baat heeft (‘wint’) bij het meedoen aan activiteiten. Voorbeelden zijn: • Scholen moeten nagaan hoe zij het beste gezonde voeding en bewegen binnen hun eigen organisatie vorm kunnen geven. Dit kan via speciale projecten, als vast onderdeel van het curriculum, maar ook door te kijken naar de eigen omgeving en te bepalen wie waarvoor verantwoordelijkheid draagt en wat gedaan kan worden (speelplein, kantine, hebben kinderen al dan niet ontbeten?, wat nemen kinderen aan voeding mee naar school? enz.). • Winkels kunnen inspelen op het propageren van een gezonde leefstijl door gezonde producten te promoten en reclame te maken met het feit dat ze actief meedenken over gezonde voeding. Ook kunnen zij betrokken worden bij het opzetten van bijvoorbeeld kookcursussen door tegen speciaal tarief gezonde levensmiddelen beschikbaar te stellen of gezonde recepten aan te dragen. • Sportclubs en organisaties die bewegen als kernactiviteit hebben zoals dansverenigingen zouden meer zichtbaarheid in de wijk moeten krijgen waardoor ze potentieel meer leden kunnen werven.

6

Bronnen: het communityorganisatiemodel wordt beschreven in het boek Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering (Brug, van Assema & Lechner, 2008) en is gebaseerd op het 5-fasenmodel van Bracht, Kingsbury en Risel en de theorie van communitycoalities van Butterfoss en Keggler.

16

•

Professionele hulpverleners kunnen aansluiten bij het Actieprogramma Gezond Gewicht, om samen met de GGD, JGZ en de scholen een goed functionerend netwerk verder te ontwikkelen waarbij preventie, vroegsignalering en begeleiding van overgewicht een sluitende keten vormen waarin het (dreigend) overgewicht aangepakt kan worden. Speciale oudercursussen (opvoedingsondersteuning) kunnen ervoor zorgen dat het hele gezin betrokken wordt.

De strategische alliantie werkt samen op twee niveaus: bestuurlijk en operationeel. De stuurgroep zal zorgdragen voor het beschikbaar stellen van mensen en middelen uit de eigen organisatie, het uitdragen van het programma naar andere organisaties, het gebruikmaken van het eigen netwerk en het creëren van persmomenten. De projectgroep zal het pakket aan interventies/maatregelen inhoudelijk vorm geven, de uitvoering aansturen en de samenhang waarborgen. Afspraken over de formele structuur worden per cluster vastgelegd in een projectplan. Hierin worden missie en doelen geformuleerd en rollen, taken en verantwoordelijkheden van de verschillende stakeholders verduidelijkt. Implementatie In deze fase wordt het pakket aan interventies/maatregelen uitgevoerd. Het uit te voeren pakket aan interventies/maatregelen wordt vastgelegd in een werkplan. In dit werkplan wordt rekening gehouden met de eerder uitgevoerde communityanalyse, de gerealiseerde organisatiestructuur en de criteria voor interventies/maatregelen zoals geformuleerd in de subsidieaanvraag voor het project Gezond Gezind. Eventueel zou er voor gekozen kunnen worden om naast de projectgroep ook verschillende werkgroepen te formeren die afzonderlijke interventies uitvoeren en implementeren. Om een zo groot mogelijke deelname te verwezenlijken moet een apart promotie- en mediaplan worden geschreven o.a. gebaseerd op de theorieën vanuit de “social marketing” en moeten deelnemers worden geworven op verschillende niveaus. Als laatste zal in een evaluatieplan moeten worden vastgelegd hoe de afzonderlijke interventies/maatregelen geëvalueerd gaan worden. Behoud en consolidatie In deze fase moet worden gestreefd naar het opnemen van de interventies/maatregelen binnen de bestaande communitystructuren. Hierbij gaat het niet alleen om de interventies maar ook om de opgezette organisatiestructuur. Dit zou het moment moeten zijn dat de projectleider zich terugtrekt uit de projectgroep en haar taken overdraagt aan één of meer stakeholders in het cluster. Om deze fase te kunnen voltooien zal het nodig zijn om op verschillende momenten na te gaan of de leden van de projectgroep nog tevreden zijn over de samenwerking en hun eigen rol in het project. Onvrede onder deelnemers van een coalitie kan een breekpunt zijn in de samenwerking en verder consolidatie van het project. Heroriëntatie Deze fase is bedoeld om lange termijn voortzetting te waarborgen. Hiervoor is het nodig om opnieuw een communityanalyse uit te voeren en eventueel het projectplan en het werkplan voor implementatie van interventies/maatregelen bij te stellen. Belangrijk in deze fase is ook de beschikbaarheid van evaluatiegegevens zodat deze meegenomen kunnen worden om de toekomstige richting van het project te bepalen. Spoor 1 zal de partijen bij elkaar brengen en zorgen dat deze gezamenlijk optrekken. Ondersteuning zal onder andere gebeuren door het verstrekken van extra middelen. Bovendien zullen elders succesvol gebleken interventies naar de wijk gebracht worden. Het streven is dat de door spoor 1 aangestelde projectleider tijdelijk trekker is van de strategische alliantie. Na verloop van tijd zal de

17

projectleider zich terugtrekken uit het overleg en zal de verantwoordelijkheid voor de continuering bij de wijkpartijen komen te liggen. Onderzoek De Gezond Gezind activiteiten zullen door onderzoekers van de GGD (afdeling epidemiologie), Haagse Hogeschool en TNO Preventie en Gezondheid worden geanalyseerd op basis van het RE7 AIM model . Dit model wordt gebruikt bij effectonderzoek van praktische interventies en door het volgen van dit model worden alle relevante resultaten in kaart gebracht die ook kunnen helpen bij het vertalen van de methodiek naar de andere wijken en thema´s. Planning A. Integrale aanpak overgewicht voor alle leeftijden Er wordt vanuit spoor 1 vanaf januari 2010 met de volledige integrale aanpak gestart in het cluster Oranjeplein (zie bijlage 2 voor meer informatie over dit cluster) op basis van de hierboven beschreven werkwijze. De (potentieel) effectieve interventies die binnen dit cluster geïmplementeerd zullen worden zijn opgenomen in de concrete acties die in bijlage 4 zijn uitgewerkt. Hierbij moet worden aangetekend dat de interventies die vanuit andere sporen worden getrokken maar wel in het cluster rond het Oranjeplein worden geïmplementeerd, in de desbetreffende bijlagen staan (bv. het verzorgen van fietslessen staat in Programmalijn 2.3 in bijlage 5 en het versterken van de preventie-zorgketens rond overgewicht in het cluster staat in Programmalijn 3.2 (in bijlage 6). B. Voortzetten bestaande programma’s, intensiveren voor krachtwijken Het bestaande programma Gezond Gewicht, dat inzet op preventie, vroegsignalering en begeleiding van overgewicht in heel Den Haag, wordt vanaf 2010 vervolgd (Gezond Gewicht II). Waar in Gezond Gewicht I verschillende interventies zijn opgestart, zal in Gezond Gewicht II de nadruk liggen op de optimalisatie van de bestaande interventies en zal de aandacht extra gevestigd worden op de krachtwijken. Voor de specifieke acties wordt verwezen naar Programmalijn 1.2 in bijlage 4. Daarnaast zullen er laagdrempelige sportvoorzieningen worden gebouwd en zal het aanbod van laagdrempelige sporten beweegactiviteiten worden versterkt. De band tussen sport en bewegen wordt hierdoor versterkt (Programmalijn 1.3 in bijlage 4) C. Uitbreiding naar de andere thema’s. Naast overgewicht zijn de thema’s eenzaamheid, depressie, roken en longen hartvaatziekten prioriteit. Voor Spoor 1 is roken het belangrijkste aangrijpingspunt voor het laatste thema. Zie voor interventies op het gebied van stoppen met roken in spoor 3 (bijvoorbeeld de rookpoli). Voor interventies op het gebied van de preventie van roken zal geput worden uit de ervaring die binnen de GGD is opgedaan met de meerjarige campagne ´Roken, dat doe je niet in Den Haag!´. Een campagne die zich in de afgelopen jaren heeft gericht op preventie van roken en stoppen met roken bij jongeren en volwassenen. Daarnaast wordt samenwerking gezocht met Stivoro en het AMC voor met name het bereiken van specifieke allochtone doelgroepen met stoppen met roken mogelijkheden. De genoemde rookpoli is hier een voorbeeld van. Voor de preventie van eenzaamheid en depressie wordt samenwerking gezocht met o.a. Parnassia en Nieuwe Sporen. Samen met Parnassia zal bijvoorbeeld gekeken worden hoe het bestaande aanbod (nog) beter kan aansluiten bij de bewoners uit de krachtwijken. Hierbij zal ook gebruik worden gemaakt van de ervaring die de GGD heeft opgedaan

7

Vragen die in dit model aan de orde komen zijn: Reach – Hoe bereik ik mijn doelgroep met mijn interventies? Efficacy – Hoe weet ik of mijn interventie effectief is? Adoption – Hoe ontwikkel ik brede support voor het uitdragen van mijn interventie? Implementation – Hoe zorg ik ervoor dat de interventie juist geïmplementeerd wordt? Maintenance – Hoe zorg ik voor een duurzame bestendigheid van mijn interventie?

18

met SuNa en Aan de Grenzen gericht op de preventie van zelfbeschadiging en parasuïcide bij met name allochtone jongeren. De onderzoeken die de afdeling Epidemiologie heeft uitgevoerd naar deze thematiek (suïcide en parasuïcide registraties en twee kwalitatieve onderzoeken onder Hindostaanse en Turkse meiden) vormen hiervoor een belangrijke basis. D. Uitbreiding naar de andere wijken/clusters Twee medewerkers van de afdeling Gezondheidsbevordering van de GGD zullen zich vanaf april 2010 gaan richten op de andere wijken/clusters. Op basis van gesprekken met de krachtwijkenteams, bestaande contacten met organisaties in de verschillende wijken, de ervaringen van de andere sporentrekkers, de betrokken convenant partners, etc. zal een prioriteitenschema worden gemaakt voor de volgorde waarin de diverse wijken en clusters zullen worden benaderd. Niet onbelangrijk hierbij is de ervaring die is opgedaan binnen Natuurlijk Gezonde Wijken (en de voorganger van dit SEGV project Gezondheidsachterstand moet Wijken). Deze projecten hebben zich in de afgelopen jaren gericht op het terugdringen van SEGV in een aantal van de gekozen krachtwijken. Op basis van dit prioriteitenschema zullen zij contacten leggen met instellingen en organisaties, om de behoeftes te peilen en het probleem van de bestaande gezondheidsverschillen tussen hun wijken en de andere wijken van Den Haag onder de aandacht te brengen op basis van de beschikbare gegevens en waar mogelijk al draagvlak te creëren. Indien er behoeftes zijn, of mogelijkheden worden gezien voor interventies op het gebied van één van de vijf thema’s wordt getracht om hier aanbod op te realiseren. Een voorbeeld van een mogelijkheid voor aanbod is basisschool het Startpunt. Deze basisschool vroeg zelf om ondersteuning bij de integrale aanpak van gezondheid op school. Deze kans om integraal aanbod te realiseren rondom deze basisschool wordt alvast aangegrepen. Mede omdat de ervaringen die hier worden opgedaan kunnen helpen met het vertalen van de methodiek naar andere scholen. Vanaf september 2010 zal in een tweede, nog te kiezen, cluster worden gestart met de integrale Gezond Gezind aanpak, volgens eerder beschreven werkwijze. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van de ervaringen die zijn opgedaan, beschreven onder A. Op het moment dat de integrale aanpak op de Gezond Gezind wijze naar een cluster komt waar de contacten al gelegd zijn, zal de Gezond Gezind aanpak naar verwachting sneller gerealiseerd zijn, en is uitbreiding van de integrale aanpak op alle thema’s efficiënter in te zetten. Organisatie Om te zorgen dat de interventies aansluiten bij de behoeften en een duurzaam karakter hebben, wordt zowel een stuurgroep, als per cluster een werkgroep in het leven geroepen. De werkgroep moet het aanbod in kaart brengen, witte vlekken identificeren, wensen formuleren en uitvoering geven aan de activiteiten/interventies. De stuurgroep zorgt vervolgens voor het beschikbaar stellen van mensen en middelen uit de eigen organisatie, het uitdragen van het programma naar andere organisaties, het gebruikmaken van het eigen netwerk en het creëren van persmomenten. 4.3 PROGRAMMALIJNEN Het programma van Spoor 1 is gegroepeerd in de volgende programmalijnen en acties:

19

Programmalijnen van Spoor 1: 1.1 Intersectorale aanpak overgewicht voor alle leeftijden en settings (pilots) • Integrale aanpak overgewicht rond Oranjeplein (Gezond Gezind) 1.2 Programma Gezond Gewicht II voor de jeugd (regulier) • Preventiepakketten voor kinderdagverblijven, basisscholen, VMBO-scholen en Speciaal onderwijs; • Vroegsignalering in het basisonderwijs (Gewichtige Vakleerkracht LO); • Begeleiding van kinderen met overgewicht. 1.3 Sporten • Laagdrempelige sportvoorzieningen op wijkniveau; • Laagdrempelig sporten beweegaanbod. 1.4 Roken • Vertalen campagne ´Roken, dat doe je niet in Den Haag! naar de krachtwijken; • Pilotproject vergezeld met onderzoek i.s.m. AMC en Stivoro naar methodieken om de bewoners van de krachtwijken beter te bereiken op het gebied van preventie van roken en stoppen met roken. 1.5 Eenzaamheid • Laagdrempelige beweegactiviteiten in de wijk die worden georganiseerd in het kader van overgewicht kunnen ook een gunstig effect hebben op de bestrijding van eenzaamheid en depressie. 1.6 Depressie • In samenwerking met onder andere Parnassia het beter laten aansluiten van het bestaande aanbod op de bewoners van de krachtwijken op basis van de ervaringen die zijn opgedaan met SuNa en Aan de Grenzen. 1.7 Long- en hartvaatziekten • Voor COPD zullen binnen Spoor 1 geen specifieke interventies worden ontwikkeld. De bijdrage aan dit thema vanuit Spoor 1 zit met name in de stoppen met roken en rookpreventie activiteiten die beschreven staan bij 1.4. De details van de specifieke acties zijn weergegeven in bijlage 4. 4.4 VOORBEELDEN VAN ACTIES Oranjeplein Het streven van de Gezond Gezind aanpak is dat er integraal aanbod ontwikkeld wordt in een afgebakend cluster voor alle leeftijdsgroepen. Te dikke ouders hebben immers vaak te dikke kinderen. Een van de activiteiten die in de zomer georganiseerd zal worden is een WK voetbal voor de wijkbewoners. Aanpak Gezond Gewicht op scholen Op alle scholen in de krachtwijken is een gevarieerd preventief programma geïmplementeerd, bij voorkeur met aansluiting met sportclubs (o.a door combinatiefunctionarissen) en naschoolse sportactiviteiten. Implementatie Schoolslag op het Startpunt Een methodiek om binnen een school integraal te werken aan gezondheid is Schoolslag. Op basis van gegevens per school (verzameld door bijvoorbeeld JGZ) wordt een analyse gemaakt van de belangrijkste gezondheidsproblemen. Uit deze analyse volgt een plan van aanpak om op structurele wijze aandacht te besteden aan de verschillende problemen. JGZ en GB zullen de school hierbij ondersteunen.

20

5.


5.1 INLEIDING Den Haag staat bekend als groene stad aan zee; dat klinkt gezond! Maar klopt dat wel? De stad wordt immers in rap tempo verdicht door meer woningen en kantoren te realiseren op hetzelfde aantal vierkante kilometers. Dat brengt meer mensen, auto’s en drukte met zich mee terwijl de druk op het milieu en de gezondheid al hoog is in de stad. Het besef dat een gezonde leefomgeving essentieel is voor een leefbare stad en gezonde mensen breekt steeds meer door. Dit is van belang voor alle Hagenaars. Een gezonde leefomgeving met veel groen, speelplaatsen die stimuleren tot bewegen, weinig geluidsoverlast en een goede luchtkwaliteit is in het bijzonder belangrijk voor bewoners van de krachtwijken omdat zij in het algemeen al vaker gezondheidsproblemen hebben. 5.2 VISIE EN DOEL In de krachtwijken willen we de gezondheidssituatie zodanig verbeteren dat deze vergelijkbaar is met andere wijken in Den Haag. We streven dan ook naar een wijk die leefbaar is: schoon, heel, veilig en aantrekkelijk, kindvriendelijk en vriendelijk voor ouderen/gehandicapten, fijn om in te vertoeven en een ontmoetingsplaats voor jong en oud uit diverse culturen. In spoor 2 leiden de overkoepelende krachtwijkdoelstellingen tot de volgende visie op een gezonde fysieke leefomgeving: “Een gezonde wijk begint binnenshuis en strekt zich uit tot de openbare ruimte als verlengde voortuin. Van een gezonde wijk heb je plezier in je vrije tijd én tijdens je dagbesteding, of dit nu op school is, bij de opvang of op het werk. In een gezonde wijk voelen bewoners zich prettig en hebben ze invloed op hun directe leefomgeving. Een gezonde wijk is schoon, heel en veilig en stimuleert tot bewegen, ontmoeten en meedoen.” Voor Spoor 2 betekent dit: • het voorkomen van risico’s voor de gezondheid door een ongezonde omgeving; • het versterken van de gezondheid door het gezond inrichten van de leefomgeving; • het voorlichten over bewust en gezond gebruik van de leefomgeving. Deze drie punten leveren een aantal beelden voor het programma op. Een gezonde wijk heeft namelijk onder andere toegankelijke voorzieningen op loop- of fietsafstand, voldoende groen en sporten speelruimte, veilige ruimte voor voetgangers en fietsers en gebouwen met een gezond binnenmilieu. Deze beelden komen terug in de programmalijnen en de afzonderlijke acties.

21

5.4 PROGRAMMALIJNEN Spoor 2 bestaat uit een drietal programmalijnen dat gezamenlijk leidt tot een gezondere leefomgeving voor de bewoners. Er is een inhoudelijk onderscheid te maken tussen het binnenmilieu en het buitenmilieu. Omdat op het gebied van binnenmilieu al veel projecten lopen in het kader van de uitvoering van de nota Gezondheid en Milieu, is tijdens de werkconferentie Gezond Geweten op 6 oktober 2009 gewerkt aan de invulling van de aanpak van het buitenmilieu. Op basis van het verslag van de werkconferentie en het Sporenteam van 30 november is een keuze gemaakt voor de volgende drie programmalijnen die in onderstaand kader zijn uitgewerkt. Programmalijnen van Spoor 2: 2.1 Binnenmilieu • Binnenmilieu woningen; • Binnenmilieu scholen. 2.2 Buitenmilieu • Herinrichting en optimaal gebruik van de openbare ruimte; • Reduceren van negatieve gezondheidseffecten VCP; • Groenvoorzieningen; • Gebruik van groen. 2.3 Fietsen • Fietsvoorzieningen; • Stimuleren fietsgebruik. In dit spoor gaat het om de bouwtechnische kant van gebouwen en de inrichting van de openbare ruimte, dus de puur fysieke kant van de stad. Het gaat nadrukkelijk niet over het toeleiden van bewoners naar sportvoorzieningen (spoor 3) of over het motiveren van bewegen (spoor 1). De thema’s worden echter wel integraal benaderd. Dus naast de fysieke kant is er ook altijd een sociaal en beheersmatig aspect waarvoor aandacht is. Bewoners en hun organisaties zijn actief betrokken bij het gehele proces. Er wordt zoveel mogelijk gezocht naar parallelle belangen met partners, gemeente en bewoners. Waar mogelijk wordt er doorgebouwd op bestaand beleid en aangesloten bij initiatieven van de partners. Voor de specifieke acties per programmalijn wordt verwezen naar bijlage 5. Hierin wordt ook verwezen naar acties die in de Sporen 1 en 3 worden opgepakt maar een directe relatie hebben met een gezonde leefomgeving. 5.5 VOORBEELDEN VAN ACTIES Ventilatie op school Bij het binnengaan van het lokaal was het warm en muf. Kinderen en leerkrachten worden hierdoor duf en kunnen zich minder goed concentreren. Hierdoor gaat de leerprestatie omlaag. Bij de check van de ventilatie van de roosters bleken die dicht te zitten en er niet duidelijk op aangegeven stond wat open en wat dicht was. Ook is er vaak maar één regelstok per lokaal aanwezig. Bovendien kon die regelstok alleen met moeite en geduld van het ene naar het andere rooster worden verplaatst. Dat maakt het natuurlijk erg lastig om de roosters goed te bedienen. “Als het koud werd in het lokaal, deed ik altijd de ramen dicht; dat blijkt dus niet altijd een juiste keus te zijn” (leerkracht). Uit studie van DSO blijkt dat het ventilatiesysteem na een jaar al gauw voor de helft minder effectief is als het niet wordt onderhouden.

22

Speelplek/fietspaden De fiets wordt een steeds belangrijker vervoermiddel in Den Haag want de gemeente Den Haag wil de groeiende mobiliteit zoveel mogelijk afleiden naar de fiets. Het ontbreekt in de zeer dichtbebebouwde krachtwijken echter zowel aan veilige fietspaden als aan fietsstallingen. Hier worden op dit moment plannen voor ontwikkeld. De afdeling Volksgezondheid sluit aan bij deze planvorming. Fietsen is goed voor de gezondheid, het draagt bij aan de bestrijding van overgewicht en geeft mensen meer gelegenheid te participeren in de wijk. Fietslessen voor vrouwen draagt bij aan hun emancipatie. Binnentuinen Binnentuinen worden weinig gebruikt en het beheer blijkt moeilijk. Er zijn positieve ervaringen in een aantal binnentuinen waar Nieuwe Hagenaars worden betrokken bij de inrichting van de binnentuin en hun eigen groenten kunnen verbouwen. Bij deze binnentuinen zijn groepen bewoners betrokken, zo wordt er gewerkt aan de sociale cohesie in de buurt, voelt men zich minder eenzaam en dragen bewoners bij aan hun eigen leefomgeving.

23

6.


6.1 INLEIDING Het Haagse intentieakkoord stelt het waarborgen van een laagdrempelige toegang tot het aanbod van preventie en zorg in de wijk voor alle wijkbewoners als een belangrijke randvoorwaarde voor ‘gezonde wijken’. De coalitiepartners streven naar een aanbod van gezonde leefstijlinterventies dat aansluit op de behoeften en noden van de wijkbewoners, dat dichtbij staat en laagdrempelig is. Waar de voorzieningen nog ontbreken, worden ze aangeboden. Waar de toegang van mensen met een lage sociaal-economische positie bemoeilijkt wordt, worden de drempels weggenomen en wordt de toeleiding vergemakkelijkt. Hierdoor zullen meer bewoners gebruik gaan maken van de leefstijlinterventies. Preventie en zorg moeten dan wel betaalbaar zijn. Het is daarom belangrijk dat iedereen een zorgverzekering heeft en dat de zorgverzekering de voorzieningen vergoedt. Uiteraard mogen eigen bijdragen niet te hoog zijn voor de doelgroep. 6.2 VISIE EN DOEL Groepen met een gemiddeld slechtere gezondheid zoals mensen met een lage SES en migranten, hebben vaak een ongezonde leefstijl en maken relatief weinig gebruik van preventieve voorzieningen. Een grote groep heeft beperkte gezondheidsvaardigheden en mist de kennis en vaardigheid om adequaat met informatie over ziekte en gezondheid om te gaan en deze toe te passen. Verder is bekend dat veel van het aanbod van professionele welzijns- en zorgorganisaties onvoldoende aansluit bij de leefwereld van met name migranten en dat bestaande richtlijnen, protocollen en werkwijzen in hulp- en dienstverlening weinig rekening houden met culturele achtergronden en etnische verschillen in leefstijl en gedrag. De partners van het intentieakkoord streven naar de volgende resultaten: 1. Er is een effectief, voldoende en adequaat aanbod van preventie (leefstijlinterventies) en van zorg op de vijf thema’s: overgewicht, roken, longen hartvaatziekten, depressie en eenzaamheid. Voorwaarde is dat de gekozen oplossingen aansluiten bij de vraag uit de wijk, de leef- en ervaringswereld en de taal en cultuur van de Hagenaars. Dit betekent dat er beter wordt ingespeeld op de wensen en behoeften van wijkbewoners. 2. Aanbieders in de hele preventie- en zorgketen werken samen bij het proces van vroeg signaleren, informeren, verwijzen en toeleiden. De hulp- en dienstverleners werken outreachend om kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen op het spoor te komen. 3. De gezondheidsvaardigheden van bewoners in de krachtwijken zijn versterkt. Wijkbewoners weten waar ze moeten zijn voor informatie en advies over gezonde leefstijl. Een belangrijke bijdrage aan de verbetering van de effectiviteit en gebruikmaking van preventie en zorg, is het versterken van de gezondheidsvaardigheden (health literacy) van de wijkbewoners. Voor het versterken van gezondheidsvaardigheden wordt gebruik gemaakt van sociale (informele) netwerkmethodieken. We richten ons daarbij op de vijf gezondheidsthema’s. In tweede instantie zorgen schakelfunctionarissen zoals Voorlichters eigen taal en cultuur (VETC-ers), allochtone zorgconsulenten (AZC) en vertrouwenspersonen, voor de toegang naar het zorgsysteem. 4. De interculturele competenties van zorgen dienstverleners in Den Haag zijn versterkt. Vooral niet-westerse Hagenaars hebben baat bij zorgverleners die zich kunnen inleven in hun leefwereld. Het is in hun voordeel als zorgen dienstverleners over een instrumentarium van richtlijnen en protocollen beschikken dat gevalideerd is voor gebruik bij migrantengroepen en wellicht voor lage SES-groepen. 24

5. Alle Hagenaars zijn tegen ziektekosten verzekerd. De collectieve ziektekostenverzekering voor de Haagse minima vergoedt een breder pakket aan preventieve behandelingen dan de basisverzekering. Leefstijlinterventies die niet onder de verzekering vallen zijn betaalbaar voor iedereen. Een gezonde leefstijl is ook in financieel opzicht binnen bereik. Deze langetermijndoelen kunnen nu al door de gemeente en de partners van het coalitieakkoord worden nagestreefd. Met het oog op de praktische uitwerking is de checklist ‘toegankelijke preventie en zorg’ opgesteld. De gezamenlijke aanbieders in de Stichtingen Woonservicewijken zullen de checklist gebruiken om na te gaan in hoeverre de wijken gezondheidsproof zijn (Checklist zorgaanbod: zie bijlage 2). 6.3 PROGRAMMALIJNEN Het programma van Spoor 3 is gegroepeerd in de volgende vier programmalijnen en acties: Programmalijnen van Spoor 3: 3.1 Toegankelijke preventie en zorg • STIOMplatform en Initiatievenoverleg zorgaanbod; • Ondergebruik tweedelijnszorg; • Preventiesteunfuncties en leefstijlprogramma’s in de eerstelijn; • ‘Iedereen verzekerd van zorg’. 3.2 Versterken van preventie-zorgketens • Overgewicht; • Roken; • Depressie; • Eenzaamheid. 3.3 Investeren in kennis van bewoners en professionals • Stimuleren van ‘health literacy’, empowerment en therapietrouw onder wijkbewoners; • Bijscholing van cultuurspecifieke vaardigheden van professionals . De details van de specifieke acties zijn weergegeven in bijlage 6. 6.4 VOORBEELDEN VAN ACTIES Ketenaanpak Depressie Vanaf 2010 kunnen verzekerden aanspraak maken op vergoeding van preventie van depressie. Cijfers laten een verhoogd risico op depressie of angststoornis zien voor bewoners van de G4. Den Haag heeft daarbij een hoger percentage dan de andere steden. Vrouwen hebben vaker dan mannen een hoog risico. Depressie is gerelateerd aan life-events, zoals werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of bijstandsgerechtigd zijn, doormaken van een scheiding of sterfte van partner, slechte gezondheidssituatie, migratietrauma, armoede en/of isolement. Op basis van dit gegeven willen de partners een consortium vormen om de achterliggende problematiek te verhelderen en een plan van aanpak te ontwerpen. Stoppen met roken Diverse partners, waaronder Stivoro en het AMC, zullen in 2010 de opzet en haalbaarheid van een wijkgerichte aanpak van het stoppen met roken bij lage SES in de Schilderswijk onderzoeken. Medio 2010 is een draaiboek gereed voor het opstellen en uitvoeren van wijkgerichte stoppen-met-rokeninterventies. Specifieke aandachtspunten zijn: hoe raken moeilijk bereikbare groepen gemotiveerd om te stoppen, hoe kunnen ze daarna ondersteund worden en wat zijn de (financiële) randvoorwaarden voor bewoners en hulpverleners.

25

Wijkverpleegkundigen ‘nieuwe stijl’ Een team van wijkverpleegkundigen gaat als verbindende schakel in de wijk en in het kader van integrale aanpak wonen, welzijn en zorg, aan de slag. Dit betreft 16,1 fte voor de krachtwijken. De wijkverpleegkundigen hebben in elke geval een uitvalsbasis in huisartspraktijken en gezondheidscentra. Primaire doelgroepen zijn mensen met chronische aandoeningen, kinderen in kansarme gezinnen en kwetsbare ouderen. De herintroductie van wijkverpleegkundigen is de concretisering van de motie Hamer in de Tweede Kamer. Financiering voor de periode 2009 tot 2014 vindt plaats door Rijksgelden.

26

7.


7.1 INLEIDING In paragraaf 3.2 en 3.3 is weergegeven dat het terugdringen van gezondheidsachterstanden méér moet zijn dan aandacht voor de gezonde leefstijl, de omgeving en de zorg. Het doorbreken van de cirkel die mensen gevangen houdt in een gezondheidsachterstand heeft te maken met sociaaleconomische factoren: opleiding, taal, inkomen en beroepssituatie. Ook deze factoren hebben een relatie met gezondheid, met het als mens volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. De acties en projecten die deze factoren aangrijpen hebben we gebundeld in Spoor 4. 7.2 VISIE EN DOEL Sociaaleconomische factoren kregen tot voor kort weinig aandacht in gezondheidsbeleid. 7.3 PROGRAMMALIJNEN Het programma van spoor 4 is gegroepeerd in de volgende vier programmalijnen en acties: Programmalijnen van Spoor 4: 4.1 Opleiding en schoolverzuim • De jeugdarts als bedrijfsarts (voorkomen schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten) 4.2 Inkomen • Armoedebeleid: voorzieningen en maatregelen die participatie bevorderen 4.3 Beroepssituatie • Fit-4-work: effectieve reïntegratiemethoden voor uitkeringsgerechtigden met gezondheidsproblemen De details van de specifieke acties zijn weergegeven in bijlage 7. De acties zijn op dit moment nog in ontwikkeling, Opleiding Op het niveau van onderwijs en opleiding blijkt uit onderzoeken dat sociaaleconomische achterstand ook invloed heeft op schoolverzuim (zoals ziek zijn) en schooluitval. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel waarbij iemand met sociaaleconomische achterstand sneller ziek is en daardoor school verzuimt en minder onderwijs geniet. De kans is groot dat diegene achterstand blijft behouden. Het doorbreken van deze cirkel is belangrijk om gezondheid en sociaaleconomische achterstand aan te pakken. In Den Haag is bij 25% van de kinderen sprake van zorgwekkend verzuim en bij 12,5% zeer zorgwekkend verzuim. Bij praktijkonderwijs is sprake van hoger verzuim dan bij het VWO of gymnasium. De verantwoordelijkheid voor de aanpak van schoolverzuim ligt bij de school en op hun verzoek kan JGZ iets betekenen. Uit rapporten blijkt dat het inbedden van het tegengaan van ziekteverzuim in de zorgstructuur van de school essentieel is om echt schoolverzuim te kunnen aanpakken. Elk verzuim is in principe ‘ongeoorloofd’ en ‘onwenselijk’. Hiermee wordt niet bedoeld dat ziekte geen goede reden is om niet naar school/werk te gaan, maar het betreft wel een onwenselijke situatie als het zorgwekkend is of structureel. Het blijkt dat hoe lager het opleidingsniveau, des te vaker het schoolverzuim. Het blijkt ook dat hoe ouder de kinderen hoe hoger het verzuim.

27

Uit experimenten blijkt dat wanneer de jeugdarts wordt ingezet als een bedrijfsarts, het schoolverzuim sterk daalt op een school. De jeugdarts volgt dan de zieke leerling en stelt samen een reintegratieplan op, waarin ook de ouders worden betrokken. Hiermee hangt ook de gedachte samen dat (zorgwekkend of structureel) verzuim een (dieperliggende) gezondheidsreden kent, die niet zomaar is op te lossen (bijvoorbeeld psychosociale of psychische klachten). Dus het kan zijn dat verzuim is geoorloofd maar toch ingrijpen verdient; als het gaat om kinderen die uit een achterstandssituatie komen, dan is een alerte reactie extra van belang. In Den Haag is het de bedoeling om samen met de JGZ en de leerplichtambtenaar een pilot te starten waar deze inzichten in worden verwerkt. Inkomen (NB: tekst nog aan te passen) De helft van de Haagse huishoudens moet rondkomen van een laag inkomen (een inkomen minder dan € 22.000 per jaar). Deze inkomenspositie hangt nauw samen met het relatief grote aantal eenpersoonshuishoudens in onze stad. Beroepssituatie (NB: tekst nog aan te passen) Volgt. 7.4

VOORBEELDACTIES

Actie 1 PM Acties 2 PM Actie 3 PM

28

8.

Monitoring en evaluatie

8.1 MONITORING PROCESRESULTATEN Het monitoren van de voortgang van de uitvoering van het programma is een taak van het programmateam en meer specifiek van de trekkers van de individuele actiepunten. Het programmateam houdt per kwartaal bij wat de stand van zaken is op basis van het gedefinieerde streefniveau per actie en de meer gedetailleerde mijlpalen die in individuele projectplannen beschreven worden. Elke trekker van een actie verplicht zich om tijdig, dat wil zeggen elk kwartaal, te rapporteren over de voortgang aan het programmateam. Jaarlijks vindt verslaglegging plaats over de voortgang ten behoeve van de Coalitie. Per kwartaal worden de coalitiepartners van de uitvoering van de acties op de hoogte gebracht. Communicatie hierover vindt plaats via nieuwsbrieven en andere kanalen (zie hoofdstuk 9). 8.2

EVALUATIE

8.2.1 Op projectniveau Alle partners van het intentieakkoord hebben aangegeven vooral te willen inzetten op activiteiten en projecten die werken en die effect hebben. Daarmee hebben zij zich ook gecommitteerd om activiteiten en projecten van dit meerjarenplan goed te evalueren, zodat de resultaten in het proces, het bereik en/of het gezondheidseffect zo goed als mogelijk zichtbaar worden. Per actie/project wordt door de trekker een plan opgesteld met concrete en meetbare doelen. Niet elke actie is voor evaluatie even geschikt, maar waar mogelijk wordt geëvalueerd in hoeverre de doelen gehaald worden. Hierbij wordt niet alleen de output van het project geëvalueerd, maar ook het (samenwerkings)proces en de tevredenheid van betrokken actoren en gebruikers. 8.2.2 Op gezondheidseffecten Het meten van het effect van elke losse actie op de gezondheid van de inwoners van de krachtwijken is niet haalbaar en niet zinvol. Daar waar dit wel mogelijk is zal dit in het projectplan van de betreffende actie opgenomen worden. Bij een enkele actie wordt tevens een kosteneffectiviteitsanalyse opgenomen (Project Fit for Work, Spoor 4). Om daarnaast een optimale indruk te krijgen van de gezondheidseffecten van dit meerjarenplan wordt er aangesloten bij lopende, grootschalige onderzoeken. Dit betreft enerzijds de reguliere regionale gemeentelijke Gezondheidsenquête van 2012 en anderzijds het lopende nationale wetenschappelijke onderzoek van AMC en UM naar de gezondheidseffecten van de Krachtwijkenaanpak (zogenoemde Urban 40 onderzoek). Het programmateam zal zorgdragen voor een goede afstemming tussen het Meerjarenprogramma en deze lopende onderzoeken.

29

9.

Organisatie en communicatie

9.1 DE ORGANISATIE VAN GEZOND GEWETEN Het Intentieakkoord is ondertekend door 27 lokale en landelijke partijen die samen hebben afgesproken de schouders te zetten onder het verbeteren van de gezondheid van de inwoners van Den Haag. Partners zijn met elkaar verantwoordelijk voor het slagen van de aanpak en zij hebben door ondertekening van het Intentieakkoord de ambities, doelen en maatregelen onderschreven. Zij vormen samen de bestuurlijk-/strategische coalitie ‘Gezond Geweten’. Om het Intentieakkoord uit te voeren is een goede programmaorganisatie noodzakelijk. De uitgangspunten voor de opzet van de programmaorganisatie zijn als volgt: • Partners van de coalitie hebben zowel een belangrijke besluitvormende, adviserende als uitvoerende rol. • De gemeente Den Haag heeft de regierol. Dit houdt in dat zij de processen organiseert, stuurt en controleert. • Het intentieakkoord vormt onderdeel van de Krachtwijkenaanpak, maar is ook onderdeel van andere reeds bestaande aanpakken op het gebied van welzijn en zorg. Goede afstemming is daarom cruciaal. De casemanager van de Business case Gezondheid & Sport, tevens programmaleider Gezonde Wijkenaanpak, en het programmateam zijn daarvoor verantwoordelijk. Om als programmaorganisatie succesvol te kunnen opereren zijn de volgende zaken van belang: • bestuurlijk draagvlak; • efficiënte besluitvorming; • inzet van alle partners: verdere ontwikkeling van de samenwerking en versteviging van de coalitie; • voldoende ondersteuning voor de programmaorganisatie; • helderheid over de verantwoordelijkheden van de verschillende partners; • waarborgen van goede onderlinge communicatie. De programmaorganisatie van de coalitie Gezond Geweten ziet er schematisch als volgt uit (figuur 4) : College B&W

Gemeentelijke regie Gemeentesecretaris, Directeur krachtwijken, Dienst directeur, Casemanager

Programmateam

Krachtwijkenteams

Zuidwest

Stationsbuurt

Schilderswijk

Transvaal

Zuidwest

Stationsbuurt

Schilderswijk

Transvaal

Zuidwest

Stedelijk

Stationsbuurt

Stedelijk

Schilderswijk

Stedelijk

Transvaal

Stedelijk

Zuidwest


Stationsbuurt

Spoor 3: Toegankelijke zorg en preventie

Schilderswijk


Transvaal

Spoor 1: Gezond en sportief leven

De sporenteams bestaan uit: partners vitale coalitie, krachtwijkteams en gemeentelijke diensten

Coalitie Gezond Geweten

Figuur 4. Organisatieschema van het Gezond Geweten

30

Coalitie Gezond Geweten De ondertekenaars van het akkoord vormen gezamenlijk een coalitie met een onafhankelijke voorzitter. De coalitie functioneert als een netwerkorganisatie voor de aanpak van gezondheidsachterstanden. De coalitie komt op besluitvormend niveau minimaal één keer per jaar bij elkaar en is verantwoordelijk voor de beslissingen op strategisch niveau die genomen moet worden. De samenstelling van de coalitie is als volgt: • Onafhankelijke voorzitter: prof. dr. Wim Hafkamp, wetenschappelijk directeur van NICIS • Partners: Gemeente Den Haag, Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Minister voor Wonen, Wijken en Integratie, Astma Fonds, Azivo Zorgverzekeraar, Decentrale Welzijnsorganisaties, CZ Zorgverzekeringen BV, Fonds Huisartsen Achterstandswijken, Gezondheidscentrum De Rubenshoek, De Haagse Hogeschool, De Haagse Koepel, Haag Wonen, HagaZiekenhuis, Hoogleraar Public Health LUMC, Kamer van Koophandel, Landelijk Overleg Thema-instituten, Medisch Centrum Haaglanden, NIGZ, Parnassia, ROC Mondriaan, Sectie Gezondheidsfondsen, Staedion, Stichting Haagse Gezondheidscentra, Stichting Lijn 1, Stichting Precura, STIOM, Vestia, Nieuwe partners kunnen zich aansluiten en het intentieakkoord ondertekenen, mits zij de doelstellingen uit het meerjarenprogramma ondersteunen en een bijdrage willen leveren aan de uitvoering daarvan. Gemeentelijke besluitvorming Vanuit de gemeente loopt de besluitvorming over strategische en tactische zaken via de daarvoor afgesproken lijnen van de krachtwijkenorganisatie. • Strategisch: College van B&W, via wethouder WVE en wethouder OJS • Tactisch: De ambtelijke organisatie ligt bij de dienst OCW en loopt via de casemanager, de krachtwijken en de sectordirecteuren VGZ en Sport. Zij informeren de gemeentesecretaris in haar rol als landelijk ambassadeur. Adoptie en ambassadeurschap Minister Klink van VWS is verantwoordelijk voor het experiment ‘De Gezonde Wijk’ en heeft de Haagse aanpak (Intentieakkoord) geadopteerd. Minister van der Laan van WWI is verantwoordelijk voor de krachtwijken. Tijdens de ondertekening op 11 november 2008 zijn Annet Bertram en Hans de Goeij als landelijke ambassadeurs aangesteld. Dit ambassadeurschap houdt in dat zij de schakel vormen tussen de negen gemeenten die experimenteren met de Gezonde Wijkaanpak, het Rijk en andere landelijke partners. Dit is onder andere geconcretiseerd bij de totstandkoming van het convenant De Verbinding van juni 2009. Ook voor de lokale aanpak in Den Haag is dit relevant. Zo zijn er afspraken met zorgverzekeraars en het Rijk gemaakt ten aanzien van de financiering van preventie. Deze afspraken kunnen dan in Den Haag met de preferente zorgverzekeraars worden uitgewerkt. Programmateam Het programmateam bestaat uit de programmaleider (casemanager) van de gemeente, de trekkers van de sporen, de projectleider van de gezondheidsanalyse, de gezondheidsmakelaars, medewerker sportbeleid en een vertegenwoordiger van het krachtwijkenteam.

31

Sporenteams Het programmateam stuurt de sporen aan. Voor elk van deze sporen is een team opgezet met de externe partijen dat verantwoordelijk is voor 1) de quick wins binnen het spoor en 2) de bijdrage aan het meerjarenprogramma vanuit het betreffende spoor. Het team van spoor 4 is in verband met de samenhang op G4- en landelijk niveau nog in ontwikkeling (zie hieronder: ‘Relatie met G4’). De sporenteams bestaan verder uit partners van de coalitie, medewerkers uit de diensten en krachtwijkenteams van de Gemeente Den Haag. Hiervoor gebruiken ze de gegevens van de bijeenkomst van oktober 2009 waarbij de partners zelf hebben aangegeven waar ze bij betrokken willen zijn. Partners kunnen zich altijd aanmelden of kunnen worden gevraagd aan te sluiten bij een sporenteam, als zij de doelstellingen onderschrijven en een bijdrage leveren aan de uitvoering van de acties. Spoor 1 De partijen die hebben aangeven te willen participeren in Spoor 1 zijn: Azivo, CZ, Pharos, Stiom, Lijn 1, ROC Mondriaan, HHS, gemeente Den Haag, NISB, MC Haaglanden en Zebra. Daarnaast hebben op 29 januari ook: Astmafonds, SHG, Mooi stichting woonservice wijken Escamp, Precura zich aangemeld. Spoor 2 Deelnemers aan dit team zijn het Astmafonds, Stichting Consument en Veiligheid, GGD Den Haag, Haag Wonen, de Haagse Koepel, het NIGZ, Staedion en Vestia. Voorzitter is de gemeente Den Haag. Naast de directe samenwerking binnen het sporenteam is samenwerking gezocht met verschillende kennisinstituten op dit gebied zoals het RIVM. Verbinding is en wordt gelegd met bestaand gemeentelijk beleid en gemeentelijke diensten, krachtwijkorganisaties en de andere onderdelen uit de krachtwijkaanpak, zoals de verschillende business cases. Spoor 3 Stichting Lijn 1, Vestia, Staedion, Haag Wonen, NIGZ, Stichting Haagse Gezondheidscentra, Stichting Woonzorgzone Transvaal, Meavita, Haga Ziekenhuis, MCH, Pharos, STIOM en gemeente Den Haag. Spoor 4 Spoor 4 is voortgekomen uit de samenwerking rond het Convenant de Verbinding tussen de G4 en de ministers van VWS en WWI (zie paragraaf 1.4 en 3.3). Dit betekent dat de samenwerking wordt opgebouwd rond de te onderscheiden programmalijnen. Partners waarmee eind 2009 wordt samengewerkt zijn o.a. collega’s van GGD’en en SZW op G4-niveau, ministerie van VWS, SZW en WWI, het UWV, zorgverzekeraars en Parnassia Bavo Groep. Verbinding met krachtwijkenorganisatie De krachtwijkenteams zijn nauw betrokken. Dit gebeurt door: • de aanwezigheid van een vertegenwoordiger van de krachtwijkenteams in het programmateam Gezondheid Haagse Krachtwijken; • regelmatig aan te schuiven bij een reguliere vergadering van de krachtwijkenteams om de stand van zaken te delen; dit gebeurt o.a. via de gezondheidsmakelaars; • gebruik te maken van de input van de krachtwijkenteams; • het deelnemen van de krachtwijkenteams aan de sporenteams of coalitievergaderingen. Verder vindt geregeld overleg plaats tussen de casemanager en de directeur Krachtwijken.

32

Bewoners Bewoners zijn een belangrijke schakel in de aanpak van gezondheidsachterstanden en blijven daarom (als voorheen) ook betrokken bij de aanpak. De methodiek van het wijkactiebudget wordt versterkt voortgezet. Dit gebeurt onder meer door afstemming met de participatietrajecten van de krachtwijken. Daarbij kan onderlinge ervaring en het netwerk optimaal worden ingezet. Bewoners en hun lokale organisaties krijgen een sleutelrol, waarmee de basis van de noodzakelijke bewonersparticipatie gelegd wordt. Dit gebeurt zowel in de analyse, als bij de planning en uitvoer van interventies. Integrale kansen in de wijk benutten: de gezondheidsmakelaar De aanpak van gezondheidsachterstanden is een complex probleem die dwars door bestaande organisatiekaders heen loopt. Om toch de nodige verbindingen te realiseren is er een nieuwe schakelfunctie op experimentele basis ingesteld: de gezondheidsmakelaar. Deze functionaris vormt een schakel tussen wijk, beleid, gemeentelijke diensten en tussen de vele verschillende partijen die in de wijk actief zijn op het terrein van gezondheid, sport en welbevinden in de breedste zin. De gezondheidsmakelaar heeft zicht op een samenhangend en gedifferentieerd aanbod van beweegactiviteiten, toegespitst op de behoeften en ideeën uit de wijk. Ook kan de gezondheidsmakelaar koppelen naar andere initiatieven in de wijk, bv. rond (her)inrichting van de openbare ruimte zodat deze het bewegen en het meedoen (participatie) van de bewoners stimuleert. Het is van groot belang de raakvlakken met de werkzaamheden van de verschillende gemeentelijke diensten en met de andere business cases optimaal te benutten. Omdat vaak pas in de praktijk/wijk duidelijk wordt waar die verbindingen gelegd kunnen worden opereert de gezondheidsmakelaar op alle niveaus. Voor het Centrum is deze functie vervuld tot en met september 2010 (pilot ministerie van VWS). Voor een goed verloop van dit meerjarenprogramma wordt ingezet op continuering van deze functie en een spoedige start van de gezondheidsmakelaar in Zuidwest (quick win 3). Relatie met G4 De G4 en minister Klink hebben in 2008 gezamenlijk de ambitie uitgesproken om de aanpak van sociaal-economische gezondheidsachterstanden in de vier grote steden een flinke impuls te geven. Dit is vorm gegeven in de krachtwijken via het experiment Gezonde Wijk en uitgewerkt in het Convenant De Verbinding van juni 2009. De G4 trekken in het experiment Gezonde Wijk gezamenlijk op. Zij hebben zich hiervoor verenigd in een Consortium SEGV. Deze samenwerking wordt o.a. concreet in Spoor 4 van dit meerjarenplan. Vanuit de coalitie zijn vertegenwoordigers van gemeente en zorgverzekeraars in dit traject betrokken, zodat de koppeling met de uitvoering in de Gezonde Wijkaanpak is verzekerd. 9.2 COMMUNICATIE De ambitie van het meerjarenprogramma is hoog en dat geldt ook voor partners die zich aan deze aanpak verbonden hebben. Communicatie en het uitdragen van een gezamenlijke boodschap is hierin essentieel. Er zijn verschillende doelgroepen waarmee gecommuniceerd moet en gaat worden over gezondheid in de krachtwijken. Op hoofdlijnen zijn de volgende doelgroepen te onderscheiden: • bewoners in de verschillende krachtwijken; • professionals in de wijk; • communicatie tussen de partners van het intentieakkoord; • communicatie binnen de krachtwijkenorganisatie en binnen de gemeentelijke diensten.

33

Bij de communicatie wordt vooral aangesloten bij de wijze van communicatie en participatie van de krachtwijkenteams. Ook wordt er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de expertise van de verschillende partners en de krachtwijkenteams, om er voor te zorgen dat alle bewoners in de wijken worden bereikt. Concreet betekent dit dat er samen met een aantal partners uit de coalitie een communicatieplatform is opgericht om gezamenlijk na te denken over de strategie en acties. Er is een gezamenlijk logo ontworpen met de slogan ‘Samen Gezond’ dat door alle partners gebruikt kan worden op uitingen in het kader van het Intentieakkoord. Daarnaast worden er verschillende instrumenten ingezet voor de communicatie. Er zal eens per zes weken een nieuwsbrief gemaakt worden om de partners te informeren en zij kunnen ook zelf informatie aanbieden. Er komt een website waarmee professionals elkaar kunnen vinden, ervaringen kunnen delen en succesvolle activiteiten kunnen laten zien.

34

10.

Planning en financiering

10.1 INLEIDING In voorgaande hoofdstukken is ingegaan op de achtergronden van de verschillende sporen. Daarin zijn programmalijnen gepresenteerd die elk bestaan uit een aantal acties om de gezondsheidsachterstanden van de bewoners in de Haagse krachtwijken tegen te gaan. In dit hoofdstuk worden de kosten van die programmalijnen en acties nader onder de loep genomen. Ook wordt ingegaan op de kosten die de organisatie van het programma met zich meebrengen.

10.2 KOSTEN PER PROGRAMMALIJN Op de volgende pagina’s zijn de kosten per spoor weergegeven. De kosten per spoor zijn onderverdeeld in programmalijnen waarin de verschillende projecten of interventies zijn opgenomen. Per actie is de looptijd en de trekker weergegeven. Ook is het budget voor de eerste 4 jaar vermeld, evenals het totaal en de dekkingsbron. In de laatste twee kolommen is tenslotte aangegeven wat de mogelijke tekorten per actie, én wat mogelijke dekkingsbronnen zijn. Omdat nog niet voor alle acties budgetten bekend zijn, is de lijst volgens de volgende criteria opgesteld: • indien er voor een actie nog geen begroting bekend is, is er geen bedrag ingevuld; • indien een bijdrage wel toegezegd, maar het bedrag nog niet exact bekend is, wordt de dekkingsbron genoemd en het bedrag als “PM” aangeduid; • bij de totalen zijn de PM-posten niet meegerekend.

35

Programmalijnen Spoor 1: Gezond en sportief leven

Looptijd actie

Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking Trekker

1.1 Intersectorale aanpak overgewicht voor alle leeftijden en settings (pilots) Algemene interventies 2010-2012 GGD/GB Integrale aanpak overgewicht (Programma Gezond Gezind)

Opmerkingen 2010 2011 2012 2013 Totaal

200

200

200

75

75

75

100

100

Dekking

600 250

Ongedekt

ZonMw

350

350 aanvraag 3e batch Kwf

225

Mogelijke dekking via NASB

CIAO

-

-

80 -

80


10 -

10

Nog geen dekkingsbron

-

-

320

Mogelijke dekking via NASB

MZV (Gezond Gewicht GSB)

-

-

Plan van Aanpak nov. 2009

4.030

3.430 aanvraag 3e batch Kwf 600 ongedekt

Combinatiefuncties

-

-

Sportbeleid en BOS impuls Sportbeleid (2012-2013)

450


Sportbeleid

-

-

Vroegsignalering

2010-2012

GGD/GB

Onderzoek

2010-2011

GGD/GB

Integrale aanpak rond Campus Teniersplantsoen

2010-2012

Gemeente

40

20

Integrale aanpak Basisschool Het Startpunt

2010

Het Startpunt

10

GGD/GB

89

89

89

89

356* 356

GGD/GB

80

80

80

80

320* -

2010-2013

GGD/GB

100

100

100

100

400* 400

2010-2014

Sportbeleid

1.100

1.600

1.000

500

4.200 170

Vanaf 2010

Sportbeleid

2.000

2.000

3.000 3.000

Vanaf 2010

Sportbeleid

450

300

300

300

Vanaf 2010

Sportbeleid

50

50

50

50

Vanaf 2011

GGD/GB

Te ontwikkelen vanaf 2011

Vanaf 2011

GGD/GB


Vanaf 2011

GGD/GB


1.2 Programma Gezond Gewicht voor de jeugd (regulier) Preventiepakketten voor kinderdagverblijven, 2010-2013 basisscholen, VMBO-scholen en Spec. onderwijs Vroegsignalering in het basisonderwijs (Gewichtige 2010-2013 Vakleerkracht LO) Begeleiding van kinderen met overgewicht

225 200 200

20

MZV (Gezond Gewicht GSB)

1.3 Sporten Laagdrempelige sportvoorzieningen op wijkniveau

Laagdrempelig sporten beweegaanbod

A. Naschoolse sportactiviteiten B. Sportbegeleiding op pleinen C. Aanbod Cruijff court

1.4 Roken Voorlichting en onderzoek 1.5 Eenzaamheid Zie activiteiten in het kader van overgewicht 1.6 Depressie Voorlichting en onderzoek 1.7 Long- en hartvaatziekten Zie 1.4 Totaal Spoor 1**

10.000 10.000 1.350

750 150

200 200

4.294

4.614

4.914

4.119

17.941 12.476

5.465

* Het programma Gezond Gewicht geldt voor heel Den Haag. In deze berekening is de aanname gemaakt dat 50% van de totale toegekende GSB-subsidie ten bate komt van de krachtwijken. ** Totalen exclusief programmalijnen 1.4 tot en met 1.7. 36

Programmalijnen Spoor 2: Gezonde leefomgeving

Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking

Looptijd actie

Trekker

2010 2010-2020 2010-2020

Gemeente Corporaties/gem. Corporaties

Jaarlijks

Gemeente/GGD Leefomgeving

PM PM

GGD Leefomgeving Publieksdienst (Burgerzaken)

PM

Regulier budget Corporaties

Opmerkingen 2010 2011 2012 2013 Totaal

Dekking

Ongedekt

2.1 Binnenmilieu

Binnenmilieu woningen

Opstellen plan VoorGeisers zieSanering ningen APK keuring Voorlichting

Binnenmilieu scholen

Advies Uitvoering Nieuwbouw 3 Brede Buurtsch.

Opstellen plan Uitvoering

Jaarlijks

Corporaties

2010-2011 2010-2012 PM PM

GGD Schoolbesturen Schoolbesturen Schoolbesturen

2010 In overleg 2010 Vanaf 2011 2010-2011 Vanaf 2011 2010 2010

Schoolbesturen DSB/DSO Staedion DSB/DSO GGD Leefomg. DSO Corporaties DSB Groen

2010-2013

Welzijn en/of Milieueducatie

2010 2010-2013

DSO Welzijnsorg.

62,5 300

350

62,5 62,5 1.000 PM

350

PM 30 300 -

30 150

150

Plan van Aanpak nov. 2009* Corporaties

Regulier budget GGD

1.000 -

1.000 aanvraag 3e batch Kwf -

-

Beide zijn structureel

PM 30 300

Ten laste van schoolbesturen 330 aanvraag 3e batch Kwf

2.2 Buitenmilieu A. Zoneparc op Brede Buurtschool B. Beheerplan speelplekken C. Inrichting openbare ruimte D. Verbeteren fys. leefomgeving Onderzoek Reduceren van negatieve gezondheidseffecten VCP Uitvoering Aanleg groen Groenvoorzieningen Beheerplannen Herinrichting en optimaal gebruik openbare ruimte

Gebruik van groen

50 20

50 20 PM PM PM PM PM 20 -

20 10

10

10

10

30

30

30

30

522,5

540

540

40

Regulier budget Staedion Businesscase Schilderswijk Regulier GGD budget Regulier DSO budget Corporaties

40 -

50 20 PM 20 40

50 aanvraag 3e batch Kwf Beoogd: gem.subsidie (Welzijn) Nog geen dekkingsbron Beoogd: budget Burgerschap Beoogd: Welzijn en andere fondsen

2.3 Fietsen Fietsvoorzieningen Stimuleren fietsgebruik Totaal Spoor 2

PM 120 20 1.642,5 82,5

Regulier DSO budget Toegezegd door wethouder

100


1.560

*Hiermee wordt het Plan van aanpak 2009 van de businesscase Volksgezondheid en Sport bedoeld. Dit plan is op 17 november 2009 door de Raad vastgesteld.

37

Programmalijnen Spoor 3: Toegankelijke preventie en zorg

Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking

Looptijd actie

Trekker

STIOM-platform en Initiatievenoverleg zorgaanbod

2010-2013

STIOM, MZV

Ondergebruik tweedelijnszorg (ideefase) Preventiesteunfuncties Leefstijlprogramma’s in de eerstelijn

2010 Vanaf 2010 2010-2011

GGD/Epi Gemeente STIOM, Lijn 1

‘Iedereen verzekerd van zorg’, één wijkpolis (Azivo)

2010-2013

Gemeente SZW en verzekeraars

Wijkverpleegkundige nieuwe stijl

Vanaf 2010

Stg Woonservicewijken, Lijn 1

Vanaf 2010

GGD

Voorstudie poli

2010

Stivoro

Uitvoering

Vanaf 2011

Opmerkingen 2010 2011 2012 2013

Totaal

Dekking

Ongedekt

3.1 Toegankelijke preventie en zorg 152,6 95 25

1.126

152,6 350

1.126

152,6

152,6

610,4 610,4 PM 795 95 25 PM

350

1.126

3.378

3.378

STIOM regulier

-

-

Regulier budget GGD Quickwin 2009/2010 Nota Volksgezondheid Verzekeraars en Gemeente SZW (bijzondere bijstand) Financiering t/m 2012 obv ZonMw

700 PM

700 aanvraag 3e batch Kwf Doorontwikkeling BOR via FHA

-

-

-

Vanaf 2013 nog ongedekt

3.2 Versterken van preventie-zorgketens Overgewicht

Zie spoor 1 49

49 49

Subsidie ZonMw (voorstudie)

-

Roken (voorstudie)

Depressie

Vanaf 2010

Eenzaamheid

Vanaf 2010

STIOM, GGD/ GB, Parnassia Welzijnsinstellingen

250

250

-

PM

500 -

500

PM

Ook afh. van mogelijke opname SMR in basisverz. vanaf 2011 150 aanvraag 3e batch Kwf 350 ongedekt

Regulier WMO-beleid

-

-

Wab’s en PvA nov. 2009* Quickwin 2010 Regulier nota VGZ (2x275)

-

-

-

-

PM 45 -

Beoogd: dekking vanuit FHA Beoogd: dekking vanuit FHA -

3.3 Investeren in kennis van bewoners en professionals

Kennis bewoners

Health literacy

2010

STIOM

Empowerment

Regulier

GGD/GB

2011-2012 2010-2012 2010-2013

STIOM STIOM ROC, HHS

Therapietrouw Kennis professionals (planfase) Opleiding leefstijlcoaches Totaal Spoor 3

65 65 60 610 550 45 PM

65 335

275

45

2.143

2.154

1.629

153

6.077 4.832

ROC, HHS

1.245

* Wijkactiebudgetten en Plan van aanpak 2009 van de businesscase Volksgezondheid en Sport bedoeld. Dit plan is op 17 november 2009 door de Raad vastgesteld.

38

Programmalijnen Spoor 4: Gezond kunnen Looptijd meedoen actie

Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking Trekker

Opmerkingen 2010 2011 2012 2013

Totaal

Dekking

Ongedekt

4.1 Opleiding De jeugdarts als bedrijfsarts (voorkomen schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten)

Actie nog in ontwikkeling

Taal- en inburgeringscursussen 4.2 Inkomen Armoedebeleid: voorzieningen en maatregelen die participatie bevorderen


4.3 Beroepssituatie Fit-4-work: effectieve re-integratiemethoden voor uitkeringsgerechtigden met gezondheidsproblemen


Totaal Spoor 4

PM PM

PM

Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking Programmaorganisatie

Periode

Trekker

Opmerkingen 2010 2011 2012 2013

Casemanager Business case Volksgez.& Sport

2010-2013

Ondersteuning van de casemanager

2010-2013

Monitoring en evaluatie

2010-2013

Gezondheidsmakelaars en programmakosten

2010-2013

Communicatie

2010-2013

Bijeenkomsten

2010-2013

Totaal organisatie

Totaal

Dekking

Gemeente

50

50

50

150 -

Gemeente

50

50

50

150 -

Gemeente ism UvA en UM Gemeente ism UvA

Ongedekt 150


150


PM

Uit reguliere middelen en ZonMw-subsidie

-

-

200

220

220

640 200

Subsidie VWS voor 2010

440


Gemeente

45

45

45

135 45


90


Gemeente

30

30

30

90 30


60


375

395

395

1.165 275

890

39

Het totaaloverzicht voor de periode 2010-2013 ziet er als volgt uit. Budget 2010 tot 2014 (x € 1.000) en dekking Totaaloverzicht 2010 2011 2012 2013 Totaal Totaal Spoor 1

4.294

4.614

4.914

4.119

Totaal Spoor 2

522,5

540

540

40

Totaal Spoor 3

2.143

2.154

1.629

153

Totaal Spoor 4 Totaal organisatie Totaal MJP eerste fase

375

395

395

7.335

7.703

7.478

4.312

Dekking

Ongedekt

17.941 12.476

5.465

1.642,5 82,5

1.560

6.077 4.832

1.245

PM PM

PM

1.165 275

890

26.826 17.666

9.160

40

Bijlage 1 – Lijst van afkortingen • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

AMC: Academisch Medisch Centrum AZC: Allochtone Zorgconsulenten BSD: Bestuursdienst gemeente Den Haag CIAO: Consortium Integrale Aanpak Overgewicht (Samenwerking tussen vijf academische werkplaatsen en 3 landelijke kennisinstituten KCO, NIGZ en NISB) CGL: Centrum voor Gezond Leven COPD: Chronische bronchitis en longemfyseem DSB: Dienst Stadsbeheer gemeente Den Haag DSO: Dienst Stedelijke Ontwikkeling gemeente Den Haag DSO/BTD: afdeling Bouwtoezicht en Dienstverlening gemeente Den Haag Epode: Ensemble, Prévenons l'Obesité Des Enfants (Franse methodiek om overgewicht tegen te gaan) EUR: Erasmus University Rotterdam G4: verzamelnaam voor de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag GGD: Gemeentelijke Gezondheidsdienst GGD/GB: afdeling Gezondheidsbevordering binnen de GGD Den Haag JOGG: Jongeren op Gezond Gewicht (Nederlandse vertaling van Epode) JGZ:Jeugdgezondheidszorg Kwf: Krachtwijkenfonds LSES: lage sociaal-economische status LUMC: Leids Universitair Medisch Centrum MZV: Maatschappelijke Zorg en Volksgezondheid (diens binnen de gemeente Den Haag) NASB: Nationaal Actieplan Sport en Bewegen OCW: Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn gemeente Den Haag PvA: plan van aanpak RIVM: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu SEGV: sociaal-economische gezondheidsverschillen SES: Sociaal-economische status SZW: Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid UM: Universiteit Maastricht VCP: verkeerscirculatieplan VETC: Voorlichters Eigen Taal en Cultuur VWS: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport WVE: wethouder Welzijn, volksgezondheid en emancipatie, gemeente Den Haag WWI: Ministerie voor Wonen, werken en Integratie

41

Bijlage 2 – Cluster Oranjeplein

Aanwezige voorzieningen • Buurthuizen: De Mussen en Parada • Van Limburg Stirumhuis • Apotheek Hoefkade • Gezondheidscentrum Nieuw Schilderswijk, Koningstraat • Huisartsen Stationsweg • Bibliotheek Koningstraat • Haags Hopje • Politie • Wijkbeheer • Sporthal Oranjeplein • Bewonersorganisatie: Stationsbuurt, De Paraplu • Basisschool: De Triangel, Prinses Irene, Jan Ligthart • Zuidwalschool, Nova college (beide net buiten dit gebied!) • Paviljoen Doen Mondriaan • Moskee Stationsweg • Diversen: Avenue culinair, City Mondial, kunstenaars • Winkels: Bazar, Stationsweg, Koningstraat • Stichting Boog • Stichting Fakonahof • 2Samen

42

Bijlage 3 – Checklist zorgaanbod Met het oog op de praktische uitwerking van de lange termijndoelen in spoor 3 is de checklist ‘toegankelijke preventie en zorg’ opgesteld. De gezamenlijke aanbieders in de Stichtingen Woonservicewijken zullen de checklist gebruiken om na te gaan in hoeverre de wijken gezondheidsproof zijn. Korte checklist voor toegankelijke preventie en zorg in de wijk: • • • • • • • • • • •

er worden informele sociale netwerkmethodieken ingezet om de doelgroep te bereiken; wijkbewoners zijn gezondheidsvaardig op de thema’s overgewicht, chronische aandoeningen, roken, depressie en eenzaamheid; wijkbewoners weten waar ze moeten zijn voor informatie en advies over gezonde leefstijl; hulp- en dienstverleners beschikken over de culturele vaardigheden om de vraag van deze doelgroepen te bedienen; er is een aanbod van VETC-ers, zorgconsulenten en vertrouwenspersonen; er is een voldoende en adequaat aanbod van leefstijlinterventies beschikbaar; het aanbod sluit aan bij de vraag uit de wijk (leef- en ervaringswereld, taal en cultuur); hulp- en dienstverleners werken outreachend om kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen op het spoor te komen; alle wijkbewoners hebben een zorgverzekering; er is een beknopt onafhankelijke overzicht van het aanbod aan leefstijlinterventies in de wijk; samenwerkende hulp- en dienstverleners en organisaties in de wijk hebben werkafspraken over traject van signalering, informatie, verwijzing en toeleiding.

43

Bijlage 4 – Acties Spoor 1 Programmalijn Gezonde leefstijl

Nr.

Acties

Wijkspecifiek

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

Relatie met ander beleid

Spoor Thema

Budget

1.1.1 Integrale aanpak rond Oranjeplein (Programma Gezond Gezind)

1.1 A Acties uit Gezond Gewicht Integrale aanpak van overgewicht

1.1.1 A.1

Acties uit Gezond Gewicht in het cluster brengen

Cluster Oranjeplein

GGD/GB

Basisscholen, VMBO-scholen, private aanbieders, sportbeleid, NASB JGZ, JongFlorence, HHS

Alle onderdelen uit 2010 Gezond Gewicht zijn in het cluster aanwezig

Cluster Oranjeplein

Welzijnsinstellingen

Cluster Oranjeplein

Welzijnsinstellingen

Scholen, welzijnsinstellingen, Voedingscentrum, CGL, HHS, lokale supermarkten, bewoners- en migrantenorganisatie

Jaarlijks nemen alle scholen deel aan een programma. Ook hebben de welzijnsinstellingen op maat gesneden cursussen Jaarlijks nemen minimaal 100 mensen deel aan een kookles, gekoppeld aan voorlichting Bewoners- en migrantenorganisaties organiseren minimaal een serie voorlichtingsbijeenkom sten incl. kooklessen

Programma Gezond Gewicht

1

Overgewicht €538.000 per jaar voor heel Den Haag

2010

1

Overgewicht

2010

1

Overgewicht , eenzaamheid, depressie

B Voeding 1.1.1 B.1

1.1.1 B.2

Stimuleren van gezond eten en de juiste eetmomenten: Door middel van voorlichting gekoppeld aan kooklessen stimuleren dat mensen kennis en ervaring opdoen om goed verdeeld over de dag gezond te eten. Voedsel bereiden: Kooklessen voor het hele gezin (bv "Gezond eten hoeft niet veel te kosten" of "Gezond kopen, gezond koken"); inclusief mogelijkheden voor ontmoeting. Een andere mogelijkheid is de receptenkaart, bv. van Albert Heijn.

44

1.1.1 B.3

1.1.1 B.4

Ontmoediging van ongezonde voeding: door invoeren van gezonde kantines, ontmoedigingsbeleid van snackbars rond de school, etc. Stimulering borstvoeding: Kinderen die borstvoeding hebben gekregen hebben een kleinere kans op overgewicht. Echter: naast borstvoeding wordt er veel bijgevoed en dat werkt averechts. Extra aandacht voor borstvoeding na de bevalling kan moeders helpen om vertrouwd te raken met borstvoeding.

Cluster Oranjeplein

Lokale ondernemers, scholen, zorgverzekeraars,

Leren van de ervaringen bij het Johan de Wit (o.a. Nova College) en daar niveau op aansluiten PM

2010

Cluster Oranjeplein

MC Haaglanden, Lijn 1 , FHA, verloskundigen, JGZ, CJG,Jong Florence, Werkgroep Perinatale sterfte, Kraamzorg

1

2010

Jeugdbeleid,

1, 3

Overgewicht

Gemeente Sportsupport, bewoners- en migrantenorganisati es, welzijnswerk Scholen

Per week is minimaal op 5 dagdelen begeleiding aanwezig.

Vanaf 2010

Welzijn, RKF, Sportsupport

1,2

Overgewicht

Alle mogelijkheden zijn geïnventariseerd en indien mogelijk opengesteld voor derden.

2010

Scholen, sportverenigingen

Dagelijks bewegingsaanbod op beide scholen

In 2012 Onderwijs gerealiseerd

C Beweging 1.1.1 C.1

1.1.1 C.2

1.1.1 C.3

Sportbegeleiders en sportactiviteiten op het Oranjeplein: Bv voor het organiseren van Streetsports Onderzoek naar gebruik van gymzalen van scholen: Indien het mogelijk is, kan hierdoor een toegankelijk programma voor doelgroepen in de wijk worden gerealiseerd. Naschoolse sportactiviteiten door combinatiefunctionarissen op de 3 scholen: Aanstelling schoolsportcoördinator op de scholen en inlenen jeugdsportcoördinator van sportverenigingen.

Cluster Oranjeplein

Gemeente sportbeleid

Cluster Oranjeplein

Cluster Oranjeplein

Gemeente sportbeleid, scholen

€ 20.000

Sportbeleid

1


1,2

Overgewicht € 75.000 per jaar

45

1.1.1 C.4

Fitness/bewegen voor iedereen

Cluster Oranjeplein

Welzijnswerk Fitnessclubs, buurthuizen, bewoners- en migranten organisaties

1.1.1 C.5

Aansluiten bij Gespierde Taal van ETV. Veel allochtone vrouwen willen graag meer bewegen en meer aan sport doen. In twaalf afleveringen leren kijkers Nederlandse woorden (lichaamsdelen, getallen) en taalhandelingen door te bewegen. Deze bewegingslessen kunnen binnen een school, buurthuis of wijkcentrum plaatsvinden. Bewegen op en rond het werk. Werknemers worden gestimuleerd om te bewegen als ze op het werk zijn, en naar het werk gaan.

Cluster Oranjeplein

ETV.nl

Cluster Oranjeplein

Werkgevers

Ondernemers, werknemers

Er gaan meer mensen naar het werk op de fiets of te voet. Minimaal 10 bedrijven hebben een beweegprogramma

2010

Cluster Oranjeplein

GGD/GB

JGZ, HHS

Er is een optimale samenwerking tussen JGZ en HHS gerealiseerd en de kinderen in het cluster weten de begeleiding te vinden.

2010

1.1.1 C.6

Jongeren, 2010 volwassenen én ouderen kunnen tegen gunstig tarief fitnessen. Ook zijn er voldoende andere beweegprogramma’s zoals yoga, zumba, etc. Welzijnsinstellingen Het programma is 2010 , scholen, algemeen bekend bij buurthuizen, de doelgroep en er wijkcentra, vinden jaarlijks 4 GGD/GB, cursussen plaats. bewoners- en migrantenorganisaties

Inburgeringsbeleid

1, 3


1

Overgewich, (eenzaamheid)

1

Overgewicht

1, 3

Overgewicht

€15.000

D Begeleiding 1.1.1 D.1

Begeleiding door JGZ en HHS: In het regulieren programma Gezond Gewicht zijn de extra consults overgewicht door de JGZ geregeld. De HHS heeft ook een integraal programma ontwikkeld, te weten “WIJS”. WIJS heeft als doel overgewicht bij jongeren terug te dringen door de gezonde leefstijl te bevorderen. Beide moeten goed aan elkaar worden verbonden om synergie te bereiken.

Jeugdbeleid

46

1.1.1 D.2

Overige begeleidingsgroepen: Ondersteuning van commerciële begeleidingsgroepen door financiële bijstand, communicatie, etc.

Cluster Oranjeplein

Private aanbieders

Fysiotherapeuten, diëtisten, sportinstructeurs, GGD/GB

Alle kinderen die in het cluster behoefte hebben aan begeleiding, kunnen deelnemen aan een programma.

2010

1, 3

Overgewicht

GGD/GB

Strategische alliantie

Gedurende de looptijd van het WK worden er minimaal 5 activiteiten georganiseerd, waarbij steeds 100 bewoners meedoen.

Rond WK voetbal 2010

1,2,3

Overgewicht €50.000 (Gezonde Slagkracht)

GGD/EPI

HHS, GGD/GB, Acad. Werkplaats, private onderzoekers

Na een jaar is er voor alle initiatieven een meting gedaan of het streefniveau van de acties gehaald is.

2010

1

Overgewicht €80.000 (Gezonde Slagkracht en CIAO)

E Sociale Marketing 1.1.1 E.1

Startmanifestatie rond WK voetbal: Om het programma Gezond Gezind bekendheid te geven wordt er een grote startmanifestatie georganiseerd op het Oranjeplein

Cluster Oranjeplein

1.1.1 E.2

Play & Move: Dit is een gratis sms-actie waarmee kinderen en/of jongerenwerkers hun vrienden kunnen uitnodigen om ergens te gaan sporten/spelen.

Cluster Oranjeplein

F Onderzoek 1.1.1 F.1

Epode-onderzoek: Naar de effectiviteit van de interventies en het openbaar maken van de informatie tbv implementatie Epode/JOGG in Nederland

Cluster Oranjeplein

Subsidiedaanvraag bij Gezonde Slagkracht

47

1.1.1 F.2

1.1.1 F.3

Onderzoek naar Schoolslag: deze werkwijze helpt scholen om samen met betrokken instellingen een antwoord te formuleren op de vraag welke interventie er nodig is. In Den Haag is zoiets denkbaar op basis van schoolprofielen die de JGZ per school kan maken. Op basis van het profiel en een prioriteitenonderzoek per school, wordt met de school bekeken waar de prioriteiten liggen. Wordt er eerst aan pestgedrag gewerkt, of aan gezond gewicht. Er worden plannen gemaakt voor een paar jaar; de preventie-agenda van de school. De school en partners verbinden zich aan deze agenda. Psycho-sociaal: Vergroten van het zelfvertrouwen om bv “nee” te zeggen (nader uit te werken)

Cluster Oranjeplein

GGD/GB

Scholen, GGD, HHS, JGZ

Er is een pilot 2010 uitgevoerd en als die geslaagd is, wordt Schoolslag op alle scholen ingevoerd, met inachtneming van de huidige initiatieven op deze scholen

Cluster Oranjeplein

Onderwijsbeleid, Jeugdbeleid

2010

1

Overgewicht , depressie, eenzaamheid, roken en longen hartvaatziek ten

1


1,3

Overgewicht Totaal: 1.1.2: €80.000

1.1.2 Integrale aanpak rond het Campus Teniersplantsoen 1.1.2.1

Gezondheidthema's zijn onderdeel van het lesprogramma van de zaterdagschool op de Campus Teniersplantsoen. Hiervoor wordt een aantal modules ontworpen waar gezondheidthema's en taalontwikkeling aan elkaar gekoppeld zijn. thema's: Gezond betaalbaar eten, Opgroeien in Nederland (over consultatiebureaus, vaccinaties etc.), etc.

Schilderswijk , inzet later eventueel op de Campus Transvaal

GGD/GB

EVTC, Nova college voor uitvoering,

Er zijn 3 modules van 9 lessen ontwikkeld.

2010 Ontwikkelin g en uitproberen, Modules volledig ontwikkeld in 2011

BC Campus Teniersplantso en, Participatie/Bur gerschap

48

1.1.2.2

Gezondheidthema's zijn onderdeel van de activiteiten voor ouders en kinderen rond de Campus. Denk aan meer bewegen, Gezond betaalbaar eten, opgroeien in Nederland etc.

Schilderswijk , inzet later eventueel op de Campus Transvaal

GGD/GB

EVTC, Precura, bewonersorganisati es, gezondheidsmakel aar, partners van het Campus Teniersplantsoen Nova college, Johan de Wit, welzijn, DSO

Jaarlijks worden er verschillende voorlichtingsactiviteiten ontwikkeld op Het palet, afhankelijk van behoefte

1.1.2.3

Invoering van Gezonde kantines op de Johan de Wit (o.a. Nova college) zijn aanleiding om jongeren aan te zetten tot gezonde leefstijl. Onder andere door informatie, leefstijlcoaches, sport, maar ook ontmoedigingsbeleid van snackbars rond de school.

Schilderswijk en andere wijken (vervolgonde rwijs vindt meestal plaats buiten achterstands wijken)

GGD/GB

2010 start met eerste activiteiten op het Palet

Basisschool Het Startpunt

GGD/GB,

In samenspraak met de school

2011

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

GGD/GB

basisscholen, VMBO-scholen, private aanbieders, sportclubs, HHS

Op alle scholen in de krachtwijken is een gevarieerd preventief programma geïmplementeerd, bij voorkeur met aansluiting met sportclubs (zie combinatiefunctionaris sen)

2010-2013

Nader te bepalen

BC Campus Teniersplantso en, Participatie/Bur gerschap

1,3

Overgewicht

BC Campus Teniersplantso en, Participatie/Bur gerschap, sport, DSO/vestigings beleid

1,3

Overgewicht

1.1.3 Integrale aanpak Basisschool Het Startpunt 1.1.3.1

Programmalijn

Nr.

Gezonde leefstijl

1.2.1

1.2 Programma Gezond Gewicht voor de jeugd

Basisschool het Startpunt: is achterstandschool en ondanks alle inspanningen is 50% van de kinderen te dik. De directrice wil een stap extra zetten en het aanbod in samenhang met elkaar brengen en daarbij ouders meer betrekken zodat er een sluitende aanpak ontstaat die in meer effect resulteert.

Acties Preventiepakketten: • Basisscholen: Ga voor Gezond! Lekker Fit! • VO-scholen: Gezond bezig! Gezond Vooruit! • Versterkende acties: communicatie, marketing, etc.

Schilderswijk

Wijkspecifiek Alle krachtwijken

Naar aanleiding 1 van streefniveau

Relatie met ander beleid Nota Volksgezondheid


Spoor Thema 1

€10.000

Budget


49

1.2.2

1.2.3

Programmalijn Gezonde leefstijl 1.3 Sporten

Nr.

Vroegsignalering van kinderen met overgewicht: • Basisscholen: project Gewichtige Vakleerkracht Begeleiding van kinderen van 0-19 jaar met overgewicht: • 0-4 jaar: extra consults overgewicht vanuit Jong-Florence • 4-19 jaar: extra overgewichtconsults door JGZ • Overig: mogelijke ondersteuning overige begeleidingsgroepen in de stad

Acties

Alle krachtwijken

GGD/GB

Basisscholen, sportbeleid

Alle krachtwijken

GGD/GB

JGZ, JongFlorence, private aanbieders

Trekker

Partners

Streefniveau

Gemeente Sportbeleid

Corporaties, scholen

5 sporttuinen

Wijkspecifiek

Het project loopt over 4 2010-2013 jaar op alle basisscholen in de krachtwijken Na 4 jaar moeten 2010-2013 5.000 kinderen een passende begeleiding hebben ontvangen.

Sportbeleid

1

Overgewicht

Jeugdbeleid

1


Tijdspad


Spoor Thema

2010-2014

Onderwijs

1, 2

Budget

1.3.1 Voorzieningen op wijkniveau 1.3.1.1

Sporttuinen bij brede scholen en brede zones: Een sporttuin is een multifunctionele buitensportaccommodatie in de directe omgeving van een school. Voor het sporten vooral aangepast aan gebruik door jeugd en jongeren, maar ook te gebruiken door andere leeftijdsgroepen. Een sporttuin wordt beheerd door een school op uitnodiging/verzoek van Sportbeleid. Een sporttuin wordt gebruikt door meerdere scholen en instanties in de wijk. De exploitatiekosten worden opgebracht door de gemeente en derden en dus niet door de scholen.

Transvaal, Schilderswijk , Zuidwest

Overgewicht €2.500.000

50

1.3.1.2

1.3.1.3

Aanpassing gymzalen: In de Schilderswijk en Transvaal zijn bij veel scholen gymzalen aanwezig die vooral voor de schoolgymlessen worden gebruikt. Met een vrij eenvoudige verbouwing zijn de gymzalen aan te passen voor gebruik door derden zonder dat de scholen daar last van hebben. Denk aan aparte toegang, kleine gezamenlijke ruimte, opbergruimte etc. De exploitatie van de gymzalen blijft in handen van het schoolbestuur, maar zal worden verbeterd door de aanpassingen. Vergrote gymzaal en sportdak: Nieuw te bouwen gymzalen kunnen groter worden gebouwd dan de bestaande onderwijsnormen aangeven. Daardoor wordt de gymzaal aantrekkelijk voor sportgebruik na schooltijd. Op het dakoppervlak kan een sportterrein worden aangelegd voor buitengebruik.

Transvaal, Schilderswijk

Gemeente


11 gymzalen

2010-2012

Onderwijs

1, 2

Overgewicht €1.100.000 , eenzaamheid

Stationsbuurt

Gemeente


1 vergrote gymzaal met sportdak

2012

Onderwijs

1, 2

Overgewicht €600.000 , eenzaamheid

2010

1, 3

Overgewicht


1, 2

Overgewicht €2.000.000 per jaar

Vanaf 2010

1, 2


1.3.2 Laagdrempelig sporten beweegaanbod (Programma’s voor een optimaal gebruik van voorzieningen) 1.3.2 A.1

Fitness voor jongeren

1.3.2 A.2

Naschoolse sportactiviteiten door combinatiefunctionarissen op alle scholen

1.3.2 B.1

Sportbegeleiders en sportactiviteiten op pleinen: Bv voor het organiseren van Streetsports

Fitnessclubs

Schilderwijk, Transvaal, Stationsbuurt , Zuidwest Schilderwijk, Transvaal, Stationsbuurt , Zuidwest

Gemeente sportbeleid, scholen Gemeente sportbeleid

Scholen, sportverenigingen

Jongeren kunnen tegen gunstig tarief fitnessen Dagelijks bewegingsaanbod op alle scholen (n=45)

Welzijn, RKF, Sportsupport

51

1.3.2 C.1

Cruijff Court: Het Cruijff Court Schilderswijk is in 2009 gerealiseerd. Nu wordt hiervoor een programma gerealiseerd

Schilderswijk

Gemeente

Cruijff Foundation

1 CC

2010

Acties

Wijkspecifiek

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

Schilderwijk, Transvaal, Stationsbuurt , Zuidwest

Trekker Spoor 1

Stivoro, Welzijnswerk, bewoners- en migrantenorganisati es

Interventies op het gebied van preventie van roken in achterstandswijken

2010-2014

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

Trekker Spoor 1

Parnassia, Nieuwe Sporen, Welzijnswerk, bewoners- en migrantenorganisati es

Interventies op het gebied van preventie van eenzaamheid in achterstandswijken

2010-2014

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

Trekker Spoor 1

Parnassia, Nieuwe Sporen, Welzijnswerk, bewoners- en migrantenorganisati es

Interventies op het gebied van preventie van depressie in achterstandswijken

2010-2014

Programmalijn

Nr.

Gezonde leefstijl

1.4.1

Stivoro stimuleren aanbod op achterstandsgroepen aan te passen en in achterstandswijken uit te voeren

1.4.2

Continuering van bestaande nietroken acties voor de jeugd

1.4 Roken

Sportsupport, welzijn


1, 2


Spoor Thema

Budget

1,3

-

Roken, longen hartvaatziek ten

Zie verder programmalijn 3.2.2

Programmalijn

Nr.

Gezonde leefstijl

1.5.1

1.5

Acties

Wijkspecifiek

Parnassia stimuleren aanbod op achterstandsgroepen aan te passen en in achterstandswijken uit te voeren


Acties

Wijkspecifiek Schilderwijk, Transvaal, Stationsbuurt , Zuidwest

Eenzaamheid

Programmalijn

Nr.

Gezonde leefstijl

1.6.1

Parnassia stimuleren aanbod op achterstandsgroepen aan te passen en in achterstandswijken uit te voeren.

1.6.2

Zie verder programmalijn 3.2.3

1.6 Depressie


Spoor Thema 1,3


Eenzaamheid

Spoor Thema 1

Budget

Budget

Depressie

52

Programmalijn

Nr.

Gezonde leefstijl

1.7.1

1.7

Acties

Wijkspecifiek

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad


Spoor Thema

Budget

Wijkspecifiek

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad


Spoor Thema

Budget

Elke school heeft een combinatiefunctionaris die verbindingen realiseert tussen school en sportverenigingen De gewichtige vakleerkracht verbindt JGZ, school en sportvereniging t.b.v. begeleiding kinderen met overgewicht


1, 2

Overgewicht Zie 1.3.6 (€ 25.000 per jaar per school)

2010-2013

1

Overgewicht Zie 1.1.2 (€ 160.000 per jaar)

Vanuit Spoor 1 is dit stoppen met roken. Zie voor de acties programmalijn 1.4

Hart-, vaat- en longaandoeningen

Programmalijn

Nr.

Gezonde leefstijl

1.8.1

1.8 Schakelfuncties 1.8.2

Acties Aanstelling combinatiefunctionarissen: schoolsportcoördinator op alle scholen en inlenen jeugdsportcoördinator van sportverenigingen. Basisscholen: project Gewichtige Vakleerkracht


Gemeente sportbeleid, scholen


GGD/GB

Basisscholen, sportbeleid, NASB

Sportbeleid

53

Bijlage 5 – Acties Spoor 2 Programmalijn Gezonde leefomgeving

Nr.

Wijkspecifiek

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

Binnen nu en 15 jaar worden alle afvoerloze geisers in sociale huurwoningen gesaneerd

Voortraject (onderzoek en komen met pva) is gestart, afhankelijk van resultaten volgt een nieuwe planning Tussen nu en 10 jaar (continu proces)


Spoor Thema

Budget

Nota Gezondheid en Milieu

2

longen hartvaatziekten, depressie

€ 62.500 geregeld in plan van aanpak € 500.000 gemeente en € 500.000 corporaties


2

longen hartvaatziekten

Woningcorporaties

2.1.1 Binnenmilieu woningen A Voorzieningen

2.1 Verbeteren van het binnenmilieu

Acties

2.1.1 A.1

Sanering afvoerloze geisers: Uitvoering: versnelling van de sanering in alle krachtwijken. Er zijn 50.000 geisers in Den Haag waarvan driekwart zonder afvoer. Het gaat om sanering van deze laatste.

Schilderswijk DSO/BTD , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt / Rivierenbuurt

Woning-corporaties i.s.m. Tempus, gemeente DSO/BTD/BFenE (DSO/ Bouwtoezicht en Dienstverlening/ Bouwfysica en Bouwecologie)

2.1.1 A.2

APK: Bij mutatie en groot onderhoud meenemen van binnenmilieuaspecten, (brand)veiligheid en ventilatie in de reguliere controle van woningen. Verbinding zoeken tussen corporatie en GGD om campagne Gezond Wonen bij bewoners onder de aandacht te brengen.

Schilderswijk Woning, Transvaal, corporaties Zuidwest en Stationsbuurt / Rivierenbuurt

GGD/Leefomgeving APK wordt uitgevoerd door alle woningcorporaties en gezondheid is een actief onderdeel

B Voorlichting

54

2.1.1 B.1

2.1.1 B.2

2.1.1 B.3

2.1.1 B.4

Campagne Gezond Wonen en preventie koolmonoxide vergiftiging: Voorlichtingscampagne voor bewoners met partners in de wijk over vocht, ventilatie en (brand)veiligheid inclusief huisbezoeken om individuele problemen op te lossen. En bewustwording over risico’s koolmonoxide via intermediairen en doelgroepbenadering. Ook onderwerp in de Campagne Gezond Wonen, gerelateerd aan saneringsproject van de geisers. Ventilatiecampagne: Voorlichting over het belang van ventileren en de wijze waarop je dat het beste doet. Het Gouden Moment: Op basis van mutaties in de gemeentelijke basisadministratie bij verhuizingen informatie verstrekken aan de nieuwe bewoners over binnenmilieu (inclusief veiligheid) en de mogelijkheid om een advies op maat te ontvangen van de GGD (manier om particuliere eigenaren te bereiken), dit kan o.a. bij het kennismakingspakket wat je krijgt als nieuwe bewoner in Den Haag. De oplevering: Bij de oplevering van nieuwbouwwoningen voorlichting geven over (brand)veiligheid en een gezond gebruik van de (installaties in) woning (manier om particuliere eigenaren te bereiken)

Schilderswijk GGD/ , Transvaal, Leefomgevin Zuidwest en g Stationsbuurt / Rivierenbuurt

Woningcorporaties, GGD/GB, bewonersorganisaties, Astmafonds, brandweer

Jaarlijks wordt de campagne tweemaal uitgevoerd en het aantal huisbezoeken neemt toe

Ieder jaar een terugkerend e activiteit komende 10 jaar


1

longen hartvaatziekten, depressie, eenzaamheid

Regulier budget

Zuidwest

Staedion i.o.m. GGD/ Leefomgeving

Belang van ventilatie voor gezond wonen

Nnb


1 en 2

Staedion

Schilderswijk GGD/Leefom Woning-corporaties , Transvaal, geving GGD/GB en Zuidwest en gemeentelijke Stationsbuurt registratie i.v.m. / kennismakingsRivierenbuurt pakket

Alle nieuwe bewoners van Den Haag worden geïnformeerd over gezond wonen

Continu

* Nota Gezondheid en Milieu * Milieu Educatie

1

longen hartvaatziekten, depressie longen hartvaatziekten, depressie, eenzaamheid

Sterke focus Woningcorpo woningcorporaties op: raties en Transvaal, GGD/Leefomgeving Zuidwest Lichte focus op: Stationsbuurt / Rivierenbuurt en

Bij alle nieuw op te leveren woningen wordt voorlichting gegeven

Continu: start over 2 jaar

* Nota Gezondheid en Milieu * Milieu Educatie

1


Regulier budget

Staedion

Regulier budget Burgerzake n publieksdie nst

55

Schilderswijk

2.1.2 Binnenmilieu scholen 2.1.2.1

Binnenmilieu op scholen: De situatie op 150 scholen zijn in 2009 onderzocht. Op basis van deze rapporten krijgen de scholen advies van de GGD/Leefomging hoe ze de situatie kunnen verbeteren (de scholen met de slechtste binnenmilieu situatie het eerst). De school ontvangt een advies met de exacte maatregelen die getroffen moeten worden en zo nodig ondersteuning om acties uit te voeren. In dit advies is aandacht voor gedragsmaatregelen voor het gezondhouden van het binnenmilieu.

Schilderswijk , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt / Rivierenbuurt

2.1.2.2

Brede buurtscholen gezond gebouwd: Vooruitlopend op nieuw beleid brengt de GGD bij alle nieuwbouwplannen voor schoolgebouwen gezondheidskundig advies in. Veiligheid is hiervan een onderdeel.

Schilderswijk School, Transvaal, besturen Zuidwest en Stationsbuurt / Rivierenbuurt

* GGD/ Leefomgevin g is trekker van de advisering, * Schoolbesturen zijn verantwoord e-lijk voor de uitvoering van de maatregelen

GGD/ Leefomgeving, schoolbesturen, Ministerie van Onderwijs subsidiering, Astma fonds

* In 2010 en 2011 worden alle scholen bezocht en van advies voorzien. *In 2012 zijn in alle scholen verbeteringen aangebracht.

Advisering gedurende 2010 en 2011

* Nota Gezondheid en Milieu * BC brede buurtschool plus * Millieu educatie

Gemeente: GGD/ Leefomgeving, DSO en OCW/vastgoed en onderwijs, projectontwikkelaars brede buurtscholen, schoolbesturen

Iedere brede buurtschool heeft het binnenmilieu als pijler van het pve. Afhankelijk van traject van elke brede buurtschool

Gedurende BC brede traject van buurtschool nieuwbouw plus (vanaf planvorming )

1 en 2


2


€ 300.000 extra gemeentelijk budget. * Adviesverlening wordt betaald uit regulier budget * Voor uitvoering van advies nog geen budget beschikbaa r. Subsidieregeling is landelijk op aanvraag, waar nodig schoolbesturen aanvullen Advisering moet onderdeel zijn van projectontwi kkeling Budget voor extra bouwkundig advies: € 30.000.

56

2.1.2.3

Programmalijn

Nr.

Brede buurtscholen gezond opgeleverd: Bij de oplevering van de scholen wordt voorlichting gegeven over hoe om te gaan met de (installaties van) de school.

Schilderswijk School, Transvaal, besturen Zuidwest en Stationsbuurt / Rivierenbuurt

Acties

Wijkspecifiek

Trekker

Gezonde leefomgeving

2.2.1 Herinrichting en optimaal gebruik van de openbare ruimte

2.2

2.2.1 A.1

Buitenmilieu

Zoneparc: Realiseren van een gezonde omgeving van Brede Buurtscholen. Dit kenmerkt zich door een veilige verkeerssituatie (autovrije zone bijv. bij de school Onze Wereld), een beweegvriendelijke inrichting van het schoolplein (Zonepark zoals bij de Pretoriusschool), de aanwezigheid van (sociaal veilig) groen in de directe omgeving, veilige routes van en naar huis (Kindlint: van huis naar school met GPS)(?) Stappen: visie en plan, ruimtelijke inpassing, fysieke investering, programma.

Brede Schoolbuurtscholen: besturen Stationsbuurt / Rivierenbuurt , Transvaal, Zuidwest Zones: Schilderswijk , Transvaal, Zuidwest

Gemeente: GGD/ De scholen gebruiken Leefomgeving, de scholen conform DSO en voorschriften OCW/vastgoed en onderwijs, projectontwikkelaars brede buurtscholen, schoolbesturen

Gedurende traject van nieuwbouw

BC brede buurtschool plus

Partners

Streefniveau

Tijdspad


Schoolbesturen, woningcorporaties, kinderopvang, gemeente (DSO, OCW/vastgoed, Welzijn, Cultuur, Sport), St. Consument en Veiligheid

2010: gezondheid is topic in alle programma van eisen van de brede buurtscholen plus (binnen- en buitenmilieu en programma-invulling) 2011: gezondheid is meegenomen in uitvoering

Start in 2009: gezondheid in planvorming (programma tisch en binnen/ buitenmilieu ) Uitwerking vanaf 2010, afhankelijk van traject school

* Onderwijs * BC brede buurtschool plus

2


Gezondhei d in planvormin g en pve (personele inzet)

Spoor Thema

Budget

2 en 4

aansluiting BC brede buurtscholen €50.000 voor een zone parc (nieuwe bron voor nodig)

Overgewicht, depressie

57

2.2.1 B.1

2.2.1 C.1

2.2.1 C.2

2.2.1 D.1

Beheerplan speelplekken: Om te zorgen dat alle kinderen aan bod kunnen komen op speelplekken in de wijk is soms extra inzet nodig, omdat er ervaringen zijn dat pleinen worden geterroriseerd door bepaalde groepen (o.a. op het Oranjeplein). Hiervoor is een combinatie van organisatie, gebruik en beheer, openbaar en privaat nodig. Rond een aantal pleinen zijn er al initiatieven in deze richting. Deze aanpaak is daar aan complementair. Rooftop ruimte: Op het dak van een nieuw te bouwen gebouw wordt een toegankelijke openbare ruimte aangelegd voor sporten (basketbal), spelen, ontmoeten. Inrichting openbare ruimte Transvaal: Input uit onderzoek door TU studenten, o.a. stimuleren van bewegen, zonering, betere verbindingen etc.

Obstakelvrije wandelroute: Invulling geven aan een obstakelvrije wandelroute. In het kader van valpreventie is vanuit de woonservicewijk Transvaal al een wandeling ontwikkeld. Hier wordt opvolging aan gegeven. In de andere wijken wordt dit ook opgestart, samen met de bijbehorende campagne valpreventie.

Schilderswijk Gemeente , DSB Stationsbuurt / Rivierenbuurt (evt. uitbreiden naar andere wijken)

Gemeente: OCW/Sport, DSB, BSD/DECO/Stadsd eel, St. Consument en Veiligheid, Staedion, scholen, welzijnsorganisaties, bewonersorganisaties rond de specifieke pleinen.

"Bedreigde" speelplekken voor iedereen toegankelijk

In overleg

1 * BC schoon, heel en veilig * Uitvoeringsoverleg in stadsdeelstructuur * Milieueducatie

Overgewicht

€ 20.000 voor methodologie ontwikkelin g budget moet nog gezocht worden

Transvaal

Staedion

Evt. aansluiting bij SEV experiment, Gemeente DSO en OCW/Sport

Rooftopruimte in gebruik en toegankelijkheid gegarandeerd

Lange termijn (5-7 jaar)

Brede buurtschool plus

2

overgewicht, depressie, eenzaamheid

Staedion

Transvaal

Staedion

Gemeeente DSO (krachtwijken), GGD/GB

Onderzoekgegevens studenten zijn bekend en gebruikt

Start met bijeenkomst hoe de input van onderzoek meegenom en kan worden

2

overgewicht, depressie, eenzaamheid

Staedion

Transvaal, later ook de andere wijken

Woonservice -wijken

Gemeente DSO, DSB

2011: Transvaal heeft obstakelvrije wandelroutes 2013: Andere wijken hebben obstakelvrije wandelroutes

2, 1

depressie, eenzaamheid

5.000 op jaarbasis voor campagne Aanpassing en vallen. Feitelijk onder beheer (evt. extra financiering via extra claim)

* DSO * DSB * OCW/ gehandicaptenbeleid

58

2.2.1 D.2

Verlichting op straat: Veiligheid op straat wordt bepaald door goede verlichting wat participatie stimuleert. Vooral oog voor plekken waar mensen elkaar ontmoeten, zoals bushaltes etc.

Schilderswijk Gemeente , Transvaal, DSB Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

Gemeente DSO

Meer ouderen van 50+ participeren.

Start 2011

2.2.1 D.3

Pva 'Integrale fysieke aanpak' Schilderswijk: Inbrengen van gezondheidskundig advies op de onderwerpen van het plan: parkeren, wonen, Campus Teniersplantsoen, sociale veiligheid, schoon, heel en veilig, spelen, groen, pleinen (Houtzagerij en het Van der Vennepark). Dit plan biedt kansen om allerlei gezonde thema’s een plek te geven in de wijk.

Schilderswijk

gemeente DSB in overleg met stadsdelen,

DSO, NISB, BSD/DECO/Stadsd eel

Gezondheid is onderdeel van de uitvoering van de plannen Bij de herinrichting van de Houtzagerij en van de Vennepark is beweegstimulering (voor vrouwen en ouderen) meegenomen. O.a NISB geeft input

* Planning gestart * Uitvoering vanaf 2011

* Onderzoek en advisering: GGD/Leefom geving * Uitvoering maatregelen: gemeente DSO

Gemeente DSO en DSB, GGD/ Leefomgeving, bewonersorganisaties

De gevolgen van VCP voor de krachtwijken beperken zich tot het minimum

Eerste onder\zoek in 20102011, daarna worden acties ondernome n

* PvA fysieke aanpak Schilderswijk * Herstucturering Transvaal en Escamp * DSO en DSB * Plan van aanpak Schilderswijk * BC's Schilderswijk (meerdere)

2

Eenzaamheid en depressie

2

eenzaamheid en depressie

2


Gemeente DSB (evt. extra financiering via extra claim)

2.2.2 Reduceren van negatieve gezondheidseffecten 2.2.2.1

Schilderswijk Onderzoek naar gevolgen verkeerscirculatieplan (VCP) en het nemen van maatregelen: Voorlopig lijken de negatieve effecten van het VCP vooral uit te werken op de gezondheid in de Schilderswijk. Dit is niet alleen qua omvang een vrij grote categorie, het betreft ook de groep mensen waar het Haagse volksgezondheidbeleid op is gericht, namelijk de groep met de grootste gezondheidsachterstand en een lage sociaal-economische status. Onderzoek zal in 2010 en 2011 uitsluitsel geven. Het treffen van maatregelen (bijvoorbeeld filters op woningen, geluidschermen/bomen) om geluidsoverlast en slechte

* Nota Gezondheid en Milieu * Duurzame mobiliteit * VCP en verkeersbeleid

Gemeente DSO

59

luchtkwaliteit te beperken is de volgende stap. 2.2.3 Groenvoorzieningen 2.2.3.1

Moes- en binnentuinen (hobby tuinen): Stenige binnenterreinen kunnen veranderen in moes- en hobbytuinen. Zo ontstaat een ontmoetingsplek (picknicken, bbq, met gebruiksgroen (moestuinen, eetbaar, kwekerij, relatie met voedsel) en zelfbeheer maar ook met speelgelegenheid (natuurspeelplaatsen) om te bewegen. (Er zijn al goed functionerende binnentuinen, ook kunnen braakliggende terreinen tijdelijk worden gebruikt). Binnen de perken: Voorwaarden voor mooie moes- en hobbytuinen zijn stabiele (bewoners-) verenigingen, draagvlak en een goed beheerplan. Bewoners nemen gezamenlijk het beheer op zich nemen. Koppeling tussen inrichting en sociaal, duurzaam beheer.

Schilderswijk en Zuidwest (starten met 2 pilots)

Woningcorporaties

Schilderswijk en Zuidwest (starten met 2 pilots)

2.2.3.3

The New Green Deal: Big Deal Meer groen in de openbare ruimte: parken, perken, verticale tuinen, groene daken.

2.2.3.4

Green Courts: Wat de Cruyff Courts zijn voor jongeren en sport moeten de Green

2.2.3.2

Woning-corporaties Haag Wonen, Staedion, Vestia, huismeesters, bewoners, opbouwwerk, welzijnsorganisatie s, gemeente DSO, stadsdelen en gemeentelijk vastgoed, Buitenkans

Iedere corporatie heeft minimaal 3 nieuwe binnentuinen

Eerste * DSO/groen vergadering * Stadsdelen in 2010 voor opstart van 2 pilots

Woningcorpo Woningcorporaties raties, BOOG, welzijn

Beheer van binnentuinen wordt ondersteund

Eerste nieuwe ervaringen in 2010

Zuidwest

Gemeente DSB/groen

"Nieuw" groen in Zuidwest

Zuidwest

PM

2010 in planvorming , op lange termijn de uitvoering Momenteel vindt de planvorming

Gemeente BSD/DECO/ Stadsdeel en advies GGD/ Leefomgeving Gemeente, welzijnsorganisatie s en

Eén greencourt in Zuidwest

enzaamheid, depressie

Dekking vanuit en in overleg met woningcorp oraties

* DSO/groen * Stadsdelen

1 Eenzaamheid, depressie

* DSB * DSO/groen

2 eenzaamheid, depressie

* In overleg met de woningcorporaties * Additioneel € 20.000 t.b.v. een goed beheerplan of ondersteuningsinstrumenten Regulier

* DSO * BC: pm

2

2

Eenzaamheid, depressie

Gemeentelijk budget participatie

60

Courts worden op het terrein van spelen in de natuur. De eerste in Nederland ligt in Den Haag bij Stadsboerderij Landzigt in Leidschenveen. Daar kan het natuurlijk niet bij blijven! Met een cafeetje erbij kan het uitgroeien tot een ontmoetingsplaats waar ook lessen over natuur en gezondheid gegeven kunnen worden voor specifieke doelgroepen.

woningcorporaties

plaats, op lange termijn de uitvoering

2.2.4 Gebruik van groen

Programmalijn Gezonde leefomgeving

2.2.4.1

Het bos in: Toeleiding door gezondheidszorg en welzijn naar wandel- of fietsexcursies naar groene gebieden.

Stationsbuurt Welzijn of , milieuSchilderswijk educatie , Zuidwest en Transvaal

2.2.4.2

De bloemenbende: Opknappen van publieke tuinen in Escamp (twee tuinen van Vestia in juni 2009) en het wekelijks bijhouden daarvan.

Zuidwest

Vestia

Wijkspecifiek

Trekker

Nr.

Acties

STIOM i.s.m. en groen-witte netwerk, woonservicewijken, welzijn, kennisatelier NIGZ

3 activiteiten per jaar 2012 structureel in welzijnspakket

Is al in uitvoering

Partners

Streefniveau

Tijdspad


3

Eenzaamheid, depressie

€10.000

1

eenzaamheid, depressie

Woningcorporaties

Spoor Thema

Budget

2.3.1 Voorzieningen

61

2.3.1.1 2.3 Fietsen

2.3.1.2

2.3.1.3

Linten en pleinen: Inrichten van de openbare ruimte met behulp van gescheiden functies: de stoep voor spelen, aparte fietspaden aansluitend op stedelijk fietsnetwerk (Fietslint?), parkeerplaatsen als buffer tussen stoep en straat (zie recent onderzoek), afgescheiden plaatsen voor spel voor de kleintjes en de grotere kinderen etc. (kindlint). Met behulp van logische, veilige, uitnodigende, aantrekkelijke routes en zones kunnen plein en park(jes) aan elkaar gekoppeld worden zodat kinderen meer speel- en beweegruimte tot hun beschikking krijgen en volwassenen ommetjes kunnen maken zodat ze bewegen en ontmoeten. Ook buurthuizen op de route worden hieraan gekoppeld. Waar laat ik mijn fiets: Het creëren van fietsstallingen in de wijk, o.a. door het gebruik maken van lege parkeerplaatsen. Een goed beheerplan is belangrijk. Ook kunnen fietscontainers geplaatst worden (op schoolpleinen) en (gratis) bewaakte fietssenstalingen. Dwalen door Den Haag: Social Marketing Event waarin bewoners een route door de wijk fietsen om ze bewust te maken van de mogelijkheden en om het leuk te maken. Maakt gebruik van de linten en zones.

Zuidwest en Schilderswijk (koppelen aan PvA Integrale Fysieke Aanpak Schilderswijk )

Gemeente DSO/verkeer en infrastructuur

Gemeente OCW/programmabureau Jeugd (kindvriendelijke wijk), OCW/VGZ, DSO, DSB, St. Consument en Veiligheid, scholen, buurthuizen

In elke wijk is minimaal 1 verbetering voor de fietsers

Start in 2010

* Fietsbeleid * Stadsbeheer en stadsdelen * Jeugdbeleid (kindvriendelijk e wijken)

2

Overgewicht, eenzaamheid

Nnb

Zuidwest en Schilderswijk

Gemeente DSO/verkeer en infrastructuur

Gemeente DSO, Bestuursdienst/De Co(stadsdelen) en DSB, scholen

Toename fietsopbergplekken in de wijk en op scholen

Zsm

* Fietsbeleid * DSO * Stadsbeheer

2


Stationsbuurt , Schilderswijk en Transvaal

GGD/GB

Gemeente en alle partners Gezond Geweten

Eén grote activiteit (event) als aftrap

Aansluitend op fietscursuss en en gereedmak en fietspaden

* Fietsbeleid * DSO * Stadsbeheer * Stadsdelen * Welzijn

2 en 1


Regulier budget en eventueel extra financiering voor specifeieke plekken Budget WVE (toezegging )

62

2.3.1.4

Fiets voorop: Bij ontwerp en inrichting van de openbare ruimte in Zuidwest zorgen voor meer en veilige fietsroutes

Zuidwest

Gemeente DSO/V&I

Gemeente DSO, DSB en stadsdeel, bewonersorganisaties en scholen

Stationsbuurt Schilderswijk en Transvaal

Zebra

Zebra, zelfstandig buurthuis De Mussen, GGD/GB, gemeente stadsdelen

Zuidwest en Transvaal

GGD/GB

Fietsersbond, wielerclubs (via skatebaan partijen combineren), fietsenmakers, scholen, bewoners, BMX-club, Vestia

Trekker

Partners

Afhankelijk herstructure ring Zuidwest

* Fietsbeleid * DSO * Stadsbeheer * Stadsdelen * Welzijn

2


Onderdeel van planvormin g herstructurerin g

Zsm: eerst Parada en de Burcht en dan langzaam uitbreiden

Welzijn

1


Subsidieaanvraag aanwezig, hier moet nog over onderhandeld worden)

In beide wijken is deze activiteit samen met partners uitgevoerd

Gekoppeld aan event

Fietsbeleid

1


Vestia

Streefniveau

Tijdspad


Spoor Thema

De situatie voor fietsers is duidelijk veriliger geworden

2.3.2 Stimuleren gebruik 2.3.5

2.3.6

2.3.7

Programmalijn

Nr.

Fietslessen in de verschillende buurthuizen: Aanschaf fietsen, les- en reparatiemateriaal en veiligheidshesjes Ga toch samen fietsen: Fietslessen en fietsmaatjes in buurthuizen Parada, De Loods, Octopus, De Tuimelaar, buurthuis de Mussen Pimp your bike: Promoten van fietsgebruik onder jongeren (door rolmodellen (ambassadeurs). Fietsen heeft namelijk een lage status (met name bij allochtone jongeren) en moet gewoon leuk worden! (eenwielers, BMX, stoere cruisers, stuntfietsen)

Acties

Wijkspecifiek

Budget

63

Gezonde leefomgeving

2.4.1

2.4 Schakelfuncties

2.4.2

Gezondheid is vast onderdeel van de planvorming in nieuwbouw en herstructurering. In de voortgangsrapportage over de Nota Gezondheid en Milieu is het actiepunt gezondheid in planvorming opgenomen. Het doel is om gezondheid vanaf 2010 structureel, vroegtijdig en integraal mee te nemen in de belangenafweging rond ruimtelijke planvorming. Tot nu toe werd dit vormgegeven door ad hoc deelname van en advisering door de GGD aan een aantal planprocessen. Om de gezondheidskundige kennis structureel, vroegtijdig en integraal toegankelijk te maken ten behoeve van besluitvorming rond alle planprocessen, komt in 2010 een inhoudelijke adviesagenda gereed. Dit zal vergezeld gaan van een raadsvoorstel met afspraken over de inbedding van gezondheidskundige advisering in planprocessen. Voor de financiering van de advisering stellen wij een begrotingswijziging voor. Gezondheid in de programmatische planvorming van de bredebuurtscholen.

alle krachtwijken

VGZ/Gezond DSO, DSB heid en milieu. Bewaking uitvoering na besluitvormin g steekproefsg ewijs door GGD/Leefom geving

Er bestaat een duidelijke richtlijn voor de invoering van gezondheid als onderdeel van het programma van eisen bij de planvorming van de Diensten Stadsontwikkeling (DSO) en ook van Stadsbeheer (DSB) t.a.v. nieuwbouw en herstructurering.

alle krachtwijken

Scholen + welzijnsorga nisaties

Gezondheid is een jaarlijks terugkerend vast onderdeel bij de planvorming van de bredebuurtscholen.

krachtwijkteams, DSO, OCW/Onderwijs

2010 adviesvoors tel en besluitvormi ng, 2011 invoering

Richtlijnen duurzaamheid Gezondheid en milieu

2

Long- en hartvaatziekten, Eenzaamheid, overgewicht

financiering onderzoek is geregeld, uitwerking nog niet, aanvraag is 0.1 per jaar

64

Bijlage 6 – Acties Spoor 3 Programmalijn

Nr.

Toegankelijke 3.1.1.A preventie en zorg 3.1 Beter reageren op knelpunten tussen vraag en aanbod in de nulde, eerste en tweedelijn

3.1.1.B

3.1.2

Acties Beschikbaarheid voorzieningen: Stiomplatform Signalen over knelpunten in beschikbaarheid van nulde, eerste- of tweedelijnsvoorzieningen op het gebied van zorg en preventie in de wijk worden bijtijds opgevangen door de coalitie en leiden tot aanpassingen. De aanbieders van zorg en welzijn gebruiken hiertoe onder meer het stiomplatform zoals dat in de vijf stadsdelen, waaronder de krachtwijken draait. Beschikbaarheid voorzieningen: Initiatievenoverleg signalen over knelpunten in beschikbaarheid van nulde, eerste- of tweedelijnsvoorzieningen op het gebied van zorg en preventie in de wijk worden bijtijds opgevangen door de coalitie en leiden tot aanpassingen. Het initiatievenoverleg houdt rekening met de signalen uit de wijkanalyse. Het reeds bestaande initiatievenoverleg richt zich ook op de knelpunten in achterstandswijken. Ondergebruik tweedelijnszorg (pilot) Uit onderzoek (Pharos) blijkt dat allochtonen opvallend minder vaak naar de medisch specialist en het ziekenhuis gaan dan autochtone Nederlanders met vergelijkbare SES en gezondheidstoestand. Gegevens van zorgverzekeraars bevestigen dit

Wijkspecifiek

Trekker

Tijdspad


Partners

Streefniveau

Schilderswijk Stiom , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t.

gemeente, STIOM, Stichting Lijn 1. Stichtingen Woonservicewijken Centrum i.o. en Escamp. KVK

Twee keer per jaar voortzetting worden stiomplatfor signaleringsdocumente ms n rondgestuurd.

Schilderswijk gemeente/ , Transvaal, MZV Stationsbuurt /Rivierenbuur t en Zuidwest .

Lijn 1, STIOM, AZIVO, Delta Lloyd, en de Huisartsenkring Haaglanden

Het huidige aanbod van hulpverlening (en de spreiding ervan) in de aandachtswijken wordt voortdurend bewaakt.

voortzetting van het initiatieveno verleg

3

Schilderswijk Gemeente/G GD (epi) , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

LUMC Public Health, Stiom, zorgverzekeraars, Azivo

afhankelijk van uitkomsten quickscan: aansluiting eerste op tweedelijn is verbeterd

In 2010 is de quickscan gereed en zijn eventueel partners gevonden

3 depressie en chronische ziektes

Nota Volksgezondheid

Spoor Thema 3,1 roken, overgewicht, depressie, eenzaamheid en chronische ziektes

roken, overgewicht, depressie, eenzaamheid en chronische ziektes

Budget stiomplafor ms regulier (€ 152.600 per jaar voor vier krachtwijke n (= twee stadsdelen Centrum en Escamp)

regulier MZV

Regulier

65

signaal niet. Gewenst wordt dit mogelijke knelpunt beter in kaart brengen en zo nodig verandering brengen in het gebruik van zorg. We beginnen met een quickscan van dit signaal door het LUMC/epidemiologie. Als de quickscan daartoe aanleiding geeft, zoeken we partners die dit signaal willen oppakken. Er wordt aansluting gezocht bij de thema's die in het meerjarenprogramma centraal staan.

3.1.3

Preventiesteunfunctie (pilot) In de Schilderswijk werkt de stichting Preventie en Curatie (kortweg: Precura) aan het marktconform maken van een aantal succesvolle projecten op het snijvlak van preventie en curatie. Denk aan de projecten Bewegen op recept (BOR), activiteiten van voorlichters-eigentaal-en-cultuur (VETC), allochtone zorgconsulenten (AZC) en leefstijladviseurs. In een ontwikkeltraject wordt verhelderd hoe preventiesteunfuncties fysiek en financieel kunnen passen in de bestaande zorgstructuur, mede op basis van de ervaringen van Precura. Het project BOR wordt momenteel geëvalueerd door het AMC.

Zuidwest, Transvaal

Gemeente

zorgverzekeraars, STIOM, Precura, Lijn1, SHG, aanbieders van welzijn en zorg, corporaties, gezondheidsfondse n

voor een vervolgaanp ak, zoals uitwerking van het signaal door interviews naar belemmere nde en bevorderen de factoren bij bewoners en professional s Nota Ontwikkeltraject waarin resultaten Volksgezondhei mede op basis van de evaluatie d ervaringen met BOR door Precura wordt bepaald AMC hoe bekend in preventiesteunpunten 2011. In fysiek en financieel 2011is er vorm krijgen in marktconfor Transvaal en Zuidwest me financiering voor de erkende werkzame elementen van Precura (BOR en AZC). In 2012 voor VETC. In 2011 is duidelijk hoe preventieste

3 roken, overgewicht, depressie, eenzaamheid en chronische ziektes

€ 95.000 voor 20092010. € 700.000 voor bijdrage aan draaien van BOR en AZC voor twee jaar (3e batch meerjarenpr ogramma).

66

3.1.4.A

3.1.4.B

3.1.5.A

leefstijlprogramma's in aansluiting op eerste lijn De coalitie faciliteert het ontwikkelen van leefstijlinterventies in aansluiting op de eerstelijn. Doorontwikkeling Bewegen op recept (pilot) Verdere aanscherping van het programma Bewegen Op Recept wordt ontwikkeld waarin naast beweegactiviteiten ook leefstijladvisering en voedingsadvies zijn opgenomen. Aansluiting van BOR naar reguliere beweegactiviteiten wordt gestroomlijnd, onder meer door een follow-up programma. Leefstijladvisering op recept (pilot) Koppeling van leefstijlaldvisering op recept met het protocol van de beweegkuur en gezamenlijke uitvoering hiervan door zorgverleners en voorzieningen uit de directe omgeving van de huisartsenvoorziening. Verzekering/betaalbare zorg. Actie is gericht op het beschikbaar stellen van een brede collectieve ziektekostenverzekering voor lage inkomensgroepen en het realiseren van preventieve aanspraken in de collectieve verzekering. Op deze manier hebben lage SES-groepen toegang tot een betaalbaar breed pakket. De gemeente gebruikt mede middelen voor bijzondere bijstand om de collectieve verzekering te financieren

Zuidwest

a. STIOM b. Lijn1

Schilderswijk SZW , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

zorgverzekeraars, huisartsen in de wijk Zuidwest, SHG, gemeente, Precura

Convenant gemeente en zorgverzekeraars om BOR structureel te financieren opdat beweegprogramma met leefstijladvisering via huisarts beschikbaar zijn voor iedereen met indicatie. Mogelijk structureel ingebed in preventiesteunpunt.

gemeente/OCW en zorgverzekeraars

MZV is betrokken bij opstellen programma v eisen (2010); preventieve aanspraken worden vergoed (2010); toename uitkeringsgerechtigden dat gebruik maakt van collectieve ziektekostenverzekerin g (2010);

unfuncties passen in de zorgstructuur. a. Ontwikkelin g en implementat ie 2010 / 2011 door Stiom, waaronder het vinden van structurele financiering. b. 2011 keten rond protocol beweegkuur /leefstijladvi sering werkt

Eind 2013 zijn alle krachtwijkbe woners tegen ziektekoste n incl. preventieve aanspraken verzekerd.

Sport, nota volksgezondhei d, zorgverzekerin gswet (beweegkuur)

SZW (Den Haag op Maat), Nota volksgezondhei d, VWS wetsvoorstel actieve opsporing onverzekerheid

1,3

a. overgewicht b. chronische ziekten

3 roken, overgewicht, depressie, eenzaamheid en chronische ziektes

verdere ontwikkeling BOR via FHA en incidenteel € 25.000 (aanvraag meerjarenplan) B. nota volksgezon dheid max. € 25.000 t/m 2011.

PM SZWregulier en bijzondere bijstand

67

Programmalijn

3.1.5.B

Verzekering/betaalbare zorg Azivo biedt vanaf januari 2010 een wijkpolis aan, speciaal gericht op de noden van wijkbewoners

Schilderswijk Azivo , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

geen

Iedereen in de wijk heeft een zorgverzekering

3.1.6

Wijkverpleegkundige Een team van wijkverpleegkundigen gaat als verbindende schakel in de wijk en in het kader van integrale aanpak wonen, welzijn en zorg, aan de slag. De wijkverpleegkundigen hebben in lek geval een uitvalsbasis in huisartspraktijken en gezondheidscentra. Betreft 16.1 fte voor de krachtwijken. Primaire doelgroepen zijn mensen met chronische aandoeningen, kinderen in kansarme gezinnen en kwetsbare ouderen.

Schilderswijk , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

Stichting Woonservice wijken Escamp + Centrum, Lijn 1

SHG

Wijkverpleegkundigen zijn zichtbaar aanwezig in de wijk en bereiken kwetsbare groepen. Keten preventie-zorg is versterkt

Start januari 2010. Einde project december 2013.

Wijkspecifiek

Trekker

Partners

Streefniveau

Tijdspad

Cluster Oranjeplein, daarna uitrollen over andere wijken

GGD/GB

Fysiotherapeuten, Huisartsen, Dietisten, lijn 1, Haagse Hogeschool, FHA, obesitasklinieken JKZ en NOK, JGZ, zorgverzekeraars

Er is een optimale keten van verwijzing gerealiseerd. Daarbij ook aandacht voor financiering.

2010/2011 voor Cluster Oranjeplein, overige wijken in de periode tot 2012-13

Schilderswijk , Transvaal

Huisartsenpr aktijk de blauwe tulp Rubenshoek

Fysiotherapeuten, Huisartsen, Dietisten, lijn 1, GGD/Epidemiologie

Binnen nu en 10 jaar kan in alle gezondheidscentra in achterstandswijken

Eerste jaar van de pilot is veel belovend.

Nr.

Acties

3 roken, overgewicht, depressie, eenzaamheid, longen hartvaatziekten 3 roken, overgewicht, depressie, eenzaamhei d en longen hartvaatziekten

Welzijn, OGGZ, jeugdbeleid, multiproblemge zinnen, bc achter de voordeur


PM Azivo

via ZonMW € 3.378.645

Spoor Thema

Budget

3, 1

Overgewicht

Spoor 1

3

Overgewicht

Spoor 1

Toegankelijke 3.2.1 Overgewicht preventie en zorg 3.2

3.2.1.1

Versterken van preventiezorgketens

3.2.1.2

Optimaliseren keten preventie en begeleiding bij overgewicht en obesitas Er zijn veel partijen die bijdragen aan de preventie en begeleiding van mensen met overgewicht. Om meer succesvol te kunnen opereren moeten alle partijen van elkaars activiteiten op de hoogte zijn en de verwijzingen optimaal zijn geregeld en worden toegepast. Behandeling Obesitas in de wijk. Vanuit de huisartsenpraktijk worden kinderen met obesitas doorverwezen naar de diëtiste en fysiotherapie en

Activiteiten in het kader van Gezond Gewicht

68

3.2.1.3

zonodig andere hulpverleners. Doel is een integrale aanpak binnen de eerste lijn. Bewaking van therapietrouw vindt plaats vanuit de eerste lijn zelf. Dit project heeft de Lifestyle award 2009 gewonnen. De werkwijze wordt begeleid door onderzoek van Epidemiologie. Bij effectiviteit is uitrol over de krachtwijken mogelijk. Behandeling obesitas. Voor de jongeren/volwassenen waarbij dat eigen kracht niet lukt heeft de Nederlandse Obesitas Kliniek (NOK), centrum voor behandeling en preventie van overgewicht, in samenwerking met Medisch Centrum Haaglanden (MCH), Stichting Bronovo-Nebo, het Groene Hart Ziekenhuis (GHZ) en 't Lange Land Ziekenhuis begin augustus 2009 een centrum voor behandeling van obesitas opgericht: Nederlandse Obesitas Kliniek West. Deze kliniek biedt hen een volledige behandeling, inclusief chirurgische ingreep. Diverse specialisten zoals internisten en chirurgen, en andere zorgverleners zoals verpleegkundigen, diëtisten, psychologen, bewegingstherapeuten en zorgcoördinatoren, werken bij de Nederlandse Obesitas Kliniek West nauw samen om begeleiding op maat te geven.

, Haagse Hogeschool, FHA, zorgverzekeraars

Schilderswijk Medisch , Transvaal, Centrum Zuidwest en Haaglanden Stationsbuurt /Rivierenbuur t (stedelijk)

obesitas integraal behandeld worden vanuit de financiële middelen van de zorgverzekeraar.

Werkwijze en protocol kan na bewezen effectiviteit uitgerold worden over de stad.

De doorverwijzingen zijn op orde en de mensen waar het om draait, weten de weg naar de kliniek te vinden

PM

Op basis van de voorstudie start de stoppen-met-roken interventie.

De stoppen- Nota met-roken Volksgezondhei interventie d wordt vanaf

3

Overgewicht

PM regulier MCH

3.2.2 Roken 3.2.2.1

Stoppen met roken Stoppen met rokeninterventies worden vermoedelijk vanaf 1 januari 2011 in de basisverzekering opgenomen.

Schilderswijk

Stivoro

Stivoro, Precura, STIOM, SHG, zorgverzekeraars, Lijn 1, gemeente

3,1 Roken

€ 49.320 (ZonMw) voor voorstudie.

69

Graag willen wij bereiken dat ook de lage SES deze interventies weten te vinden en meedoet. In de eerste helft van 2010 wordt een voorstudie gedaan naar de opzet en haalbaarheid van een wijkgerichte stoppen-met-roken interventie in de Schilderswijk. Duidelijk moet worden hoe bewustwording onder moeilijk bereikbare groepen wordt gerealiseerd en welke (financiële) randvoorwaarden voor bewoners en hulpverleners gelden.

MZV/GB

eind 2010 projectmatig als pilot uitgevoerd

Aanvraag voor vervolg PM

3.2.3 Depressie 3.2.3.1

Preventie- en zorgketen bij depressie (pilot) Vanaf 2010 maken verzekerden aanspraak op vergoeding van preventie en behandeling van depressie. De bewoners van de G4 hebben een verhoogd risico op depressie of angststoornis. Den Haag heeft een hoger percentage dan de andere steden. Vrouwen hebben vaker dan mannen een hoog risico. Depressie is gerelateerd aan life-events, zoals werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of bijstandsgerechtigd zijn, een scheiding of sterfte van partner, slechte gezondheidssituatie, migratietrauma, armoede, isolement. Op basis van dit signaal wordt met de belangrijkste partners een consortium gevormd om de achterliggende problematiek te verhelderen en een plan van aanpak te ontwerpen. Stiom en Pharos zijn rond dit thema een meerjarig samenwerkingsverband aangegaan.

Schilderswijk , Zuidwest

STIOM, gemeente, Parnassia,

Parnassia, overige aanbieders van zorg en welzijn, SHG, zelforganisaties, bewonersorganisati es, migrantennetwerk, Pharos, LUMC, Lijn 1

Partners hebben Vormen samenwerkingsafsprak consortium en binnen een begin 2010 preventie- en zorgketen. In 2018 is percentage mensen met een (hoog) risico op depressie of angststoornis gedaald.

Welzijn, OGGZ, Wmo

3 Depressie

Aanvragen: € 150.000 3e batch meerjarenpr ogramma),

70

3.2.3.2

Lotgenotencontact (pilot) Lage SES, met name niet-westerse Hagenaars, vinden geen aansluiting bij bestaande patiëntenverenigingen. We orienteren ons op het opzetten van lotgenotencontact voor familieleden van cliënten met psychiatrische problematiek. De directe omgeving van psychiatrische cliënten wordt zwaar belast. Familie en andere mantelzorgers lopen meer kans op overbelasting en depressie. Inzet is het organiseren van informele ondersteuning en betere benutting van eigen netwerken. we leren van de interventie cursus Pychiatrie in de familie zoals staat beschreven bij het Centrum Gezond Leven (RIVM).

In een tweetal wijken wordt lotgenoten contact opgezet.

Parnassia, Stiom

Stichting Mantelzorg, ambassadeurs allochtone mantelzorgers, welzijnorganisaties, eerstelijn en STIOM.

Voor directe omgeving van psychiatrische cliënten is er lotgenotencontact.

Stedelijk project

Welzijn

V&VT, huisartsen, gemeente en STIOM, wijkverpleegkundig en

Schilderswijk Zebra, , Transvaal, STIOM Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

wijkverpleegkundig en

Eind 2011 in twee wijken opgezet. Pilotperiode van één jaar, daarna implementat ie als het werkt

Welzijn, OGGZ, Wmo, allochtone mantelzorgers (nota ‘Zuinig op mantelzorg’)

3 Depressie

PM

Voor ouderen die thuis Ontwikkelen Ouderenbeleid, wonen is bij verlies van en opzetten welzijn regie dagbesteding 2010. beschikbaar.

3 Eenzaamhei d

regulier WMO

Het ouderenwerk is in 2011 in staat de regierol in de preventie- en zorgketen voor kwetsbare ouderen op zich te nemen.

3 depressie, eenzaamhei d en chronische ziektes

gedekt door gemeente/ welzijnsorg anisaties/Sti om

3.2.4 Eenzaamheid 3.2.4.1

3.2.4.2

Dagopvang voor ouderen Als gevolg van het wegvallen van AWBZ functies ondersteunende en activerende begeleiding, verliezen ouderen met regieproblemen een voorziening. Aanbieders van zorg en welzijn gaan samenwerken, onder meer via de wijkverpleegkundige, bij het opsporen en signaleren van (mogelijk) regieverlies bij ouderen in de thuissituatie en het organiseren van dagbesteding. Ouderenwerkers Ouderenwerkers gaan aan de slag als wijkregisseur aan de voorkant van de zorgketen voor kwetsbare ouderen. Deze ambitie wordt in een twee jaar gerealiseerd. Ouderenwerkers organiseren ontmoeting met kwetsbare ouderen laagdrempelig in

Project loopt tot voorjaar 2011.

Ouderenbeleid. Bc achter de voordeur

71

de wijken en vangen zo signalen op waar welzijn en zorg op inspelen. De ouderenwerkers gaan nauw samenwerken met de wijkverpleegkundigen. In eerste instantie wordt per wijk gekozen om de inzet op een bepaald thema te richten (zoals: beginnende dementie, dagopvang en huisbezoeken).

Programmalijn

Nr.

Toegankelijke 3.3.1 preventie en zorg 3.3 Investeren in kennis van bewoners en professionals

Acties Health literacy/ taal- en cultuurverschillen (pilot) ''Mensen informeren Mensen' (zwermen methodiek) is een netwerk van mondige mannen en vrouwen uit verschillende etnische groepen, dat de eigen achterban laagdrempelig ‘in de haarvaten’ van de wijk informeert over en bewust maakt van ‘wat je zelf kunt doen om gezond te blijven en ziektes te voorkomen en hoe het Nederlandse zorgsysteem in elkaar zit’. Het netwerk vormt de ogen en oren van de gemeenschap en is ook een signalerings-platform voor knelpunten en kansen die wijkbewoners aandragen en aan de hand waarvan aanbieders nieuwe initiatieven kunnen oppakken. STIOM verzorgt de opleiding van het netwerk, bewaakt de kwaliteit ervan en zet intervisie op. De opzet gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van de doelgroep, de inzet van vrijwilligers en het benutten van algemene voorzieningen. Meer gerichte informatie over afzonderlijke thema’s wordt gegeven door voorlichters eigen taal en cultuur, allochtone

Wijkspecifiek

Trekker

Schilderswijk STIOM , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

Partners

Streefniveau

Tijdspad

aanbieders van welzijn en zorg, migrantennetwerk, zelforganisaties, GGD

Eind 2010 bestaat het netwerk uit 30 personen van verschillende etnische groepen. Het netwerk bereikt 500 mensen per jaar

Het netwerk is operationaeel vanaf maart 2010

Relatie met ander beleid Participatie

Spoor Thema 3 roken, overgewicht, depressie, eenzaamhei d en chronische ziektes

Budget Aanvraag: € 65.000 nader door stiom te onderbouw en

72

zorgconsulenten en vertrouwenspersonen. 3.3.2

3.3.3

3.3.4

3.3.5

bevorderen interculturele competenties van professionals Veel hulp- en dienstverleners ervaren knelpunten in de communicatie met mensen met een andere etnische en culturele achtergrond. In de opleiding van veel professionals en in actuele richtlijnen en standaarden van zorg is daar weinig aandacht voor. Diverse organisaties bieden interculturalisatie trainingen aan. Opleiding leefstijlcoaches Op MBO niveau kunnen studenten op dit moment verschillende richtingen kiezen binnen de domeinen zorg & welzijn en sport & bewegen, maar geen daarvan richt zich specifiek op advies en ondersteuning in het kader van een gezonde leefstijl. Samen met Mondriaan wordt een nieuw MBO profiel ontwikkeld voor opleiding tot leefstijlcoaches.

Schilderswijk STIOM, Lijn , Transvaal, 1 Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

FHA, ROC, HHS

Schilderswijk Mondriaan , Transvaal, Zuidwest en Stationsbuurt /Rivierenbuur t

welzijnsorganisatie s, Haagse Hogeschool en STIOM

Therapietrouw (pilot) Huisartsen signaleren dat het voor veel allochtonen moeilijk is om behandelingsadviezen op te volgen. Taal en culturele verschillen spelen ongetwijfeld een rol. Op basis van dit signaal gaan we onderzoeken op welke wijze huisartsen allochtone groepen kunnen ondersteunen bij het volgen van behandelingen. Empowerment bewoners het programma Natuurlijk: gezonde wijken! faciliteert wijkbewoners en

Schilderswijk , Transvaal

STIOM

Huisartsen, Parnassia, Precura,Nieuwe Sporen, Stichting Moeder & Dochter, zorgverzekeraars, stichting transmuraal

Vergroting van therapietrouw onder allochtone doelgroepen

Schilderswijk , Transvaal, Zuidwest en

GGD/GB

hof, boog, stiom, zelforganisaties

Wijkbewoners nemen steeds vaker het initiatief op het gebeid

professionals in achterstandswijken beschikken over interculturele kennis en vaardigheden. Het cursusaanbod wordt onderdeel van bijscholingsprogramma is voor professionals en is dus blijvend beschikbaar Er komen leefstijladviseurs beschikbaar op MBO niveau

2010 contacten leggen met bijscholings programma' s van diverse beroepsgro epen.

Onderwijs, opleidingsbelei d beroepsorganis aties

Diverse Onderwijs, partners Welzijn, Sport dragen bij aan de ontwikkeling van de opleiding. De opleiding wordt per 1 september 2011 aangebode n. Start medio 2011.pilots met nieuwe methodieke n in 2011/2012

regulier

Nota Volksgezondheid

3 roken, overgewicht, depressie, eenzaamhei d en chronische ziektes

3,1 Overgewicht

3 Chronische aandoeninge n, depressie

3, 2,1

€ 45.000 (via FHA).

PM ROC

PM (financierin g loopt via FHA)

quickwin € 60.000 per jaar in 2009

73

professionals om gezonde initiatieven te kunnen uitvoeren en bestaande projecten te verankeren. We doen het samen met de bewoners en gaan uit van hun kracht, kennis en deskundigheid, omdat we een optimaal effect willen bereiken;

Programmalijn

Nr.

3.4.1 Toegankelijke preventie en zorg 3.4 Schakelfuncties

Acties Gezondheidsmakelaar Signalen over knelpunten in beschikbaarheid van nulde, eerste- of tweedelijnsvoorzieningen op het gebied van zorg en preventie in de wijk worden bijtijds opgevangen door de coalitie en leiden tot aanpassingen. De gezondheidsmakelaar draagt bij aan het verminderen van SEGV. De gezondheidsmakelaar brengt enerzijds gezondheidsthema's in bij andere beleidsterreinen en signaleert anderzijds knelpunten in de krachtwijken en koppelt deze terug naar de partners. De functie gezondheidsmakelaar is nog in beweging. Het Academisch Medisch Centrum van de Universiteit van Amsterdam (AMC) onderzoekt de effectiefste invulling van de functie 'gezondheidsmakelaar'.

Stationsbuurt /Rivierenbuur t + Laak en Regentesse/Valkenbosch kwartier

Wijkspecifiek

van gezondheid

Trekker

Schilderswijk gemeente/M , Transvaal, ZV Stationsbuurt /Rivierenbuur t en Zuidwest

en 2010. Regulier nota VGZ: 275.000 per jaar t/m 2011.


Partners

Streefniveau

Tijdspad

gemeenten Helmond, Groningen, 's Hertogenbosch, AMC, NIGZ

Er is voldoende beschikbaarheid van voorzieningen. Een 'sociale entrepeneur' makelt gemeentebreed op het gebied van gezondheidsachterstan den

In 2010 is er Nota Volksgezondhei een gezondheid d smakelaar in Escamp. De meest effective invulling van de functie gezondheid smakelaar is begin 2011 bekend. Implementat ie van die invulling binnen de gemeentelij ke organisatie krijgt 2011 zijn beslag

Spoor Thema 3,1 roken, overgewicht, depressie, eenzaamhei d en chronische ziektes

Budget gzm Centrum tot september 2010 door VWS gzms Centrum + Escamp 2010 160.000 + 40.000 quickwin. Aanvraag mjp 3e batch € 400.000

74

Bijlage 7 – Acties Spoor 4 Programmalijn

Nr.

Gezond kunnen meedoen

4.1.1

Streefniveau

Tijdspad


Spoor Thema

GGD-JGZ, schoolbesturen

1 à 2 scholen (voortgezet onderwijs) draaien de pilot in 2010

2010: 2 scholen doen mee aan de pilot

* Nota 4 Onderwijs * BC Brede buurtschoolplus

overgewicht, roken, eenzaamhei d, depressie

Zuidwest

SZW

Gemeente OCW, BSD, STIOM

Ontwikkelen van een aangepaste versie van de toolkit van Segbroek

2010

Armoedebeleid, 4 Wmo

eenzaamhei d, depressie

4.3.1

Gevolgen van ziekte op arbeidssituatie verminderen: Fit-4-Work

nog te bepalen

gemeente OCW/GGD, SZW, UWV op G4niveau, GGZ, Kredietbank,e.a.

instroom van ± 1000 cliënten (5400op G4niveau) in 3 jaar

2010-2014

SES

4.4.1

De gezondheidsmakelaar

re4,3,1 integratiebeleid, MO-beleid, armoedebeleid, schuldhulpverle ning 4

4.4.2

G4 Consortium SEGV

4.2.1

4.3

4.4

Partners

JGZ en leerplicht

4.2

Beroepssituatie Gezond kunnen meedoen

Trekker

Zuidwest

Opleiding

Inkomen Gezond kunnen meedoen

Wijkspecifiek

Pillot Jeugdarts als bedrijfsarts: Voorkomen voortijdig schoolverlaten en (on)geoorloofd schoolverzuim d.m.v. inzet jeugdarts die met leerlingen een re-integratietraject opzet en hen hierin begeleidt. Vaak zit achter (on)geoorloofd schoolverzuim een dieperliggend gezondheidsprobleem en m.b.v. jeugdarts wordt geprobeerd de cirkel te doorbreken door het schoolverzuim zoveel mogelijk te reduceren. Armoedebeleid: De wijkgerichte implementatie van voorzieningen en maatregelen die participatie bevorderen

4.1

Gezond kunnen meedoen

Acties

Budget

140.000

4

Schakelfuncties

75

SAMEN GEZOND CONCEPT

Recommend Documents