Sabine Boerjan Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox
ETEN: ‘moeten’ en ‘willen’ Opnemen van voedingstoffen
Sociaal Cultureel
…
Als eten een ZORG wordt….
BeZORGdheid
ZORGtaak
Voedings- & slikproblemen - Slikproces bestaat uit 4 fases Slikstoornissen - Dementie bestaat uit een verzameling symptomen
Voedingsproblemen
Slikstoornissen bij personen met dementie © Acco
Slikstoornissen
15% tot 45% van de 60-plussers Bij dementie nog hoger tot 57%
In wzc’s voornamelijk begeleiding door VPK/ZK Sterk afhankelijk van de vorm en de fase
Orale voorbereidende fase – Orale fase
© Acco
Onvermogen voedsel in de mond te houden = kwijlen Onvermogen om een voedselbolus te vormen Onvermogen om de bolus te positioneren
Orale voorbereidende fase – Orale fase
© Acco
Verminderde speekselproductie Hamsteren
Vertraagde inzet van de slikbeweging Aspiratie voor de slikbeweging
Faryngeale fase
© Acco
Nasale regurgitatie
Herhaaldelijke slikpogingen Aspiratie tijdens of na de slikbeweging
Oesofagale fase
© Acco
Terugvloeiing van voedsel
Voedingsproblemen bij personen met dementie © Acco
Voedingsproblemen Beginnende dementie Algemene verwardheid en geheugenproblemen Desoriëntatie Complexe handelingen worden moeilijker Gedragsveranderingen: achterdocht Despressie en depressieve stemmingen: 10% à 20%
Voedingsproblemen Beginnende dementie Reukvermogen achteruit Olfactorisch systeem Verwerken van geursignalen Betekenis geven Smaakveranderingen Zoet Verlies van 30% v.d. smaakpapillen + minder sensitief Smaakdetectiedrempels Gebitsprothese
Voedingsproblemen Beginnende dementie Visus Diepte- en verzicht Verminderd perifeer gezichtsveld Wijziging in kleurwaarneming
Voedingsproblemen Matige dementie Meer en meer hulp bij ADL en I-ADL Toenemende geheugenproblemen Decorumverlies Desoriëntatie tijd, plaats, persoon
Voedingsproblemen Matige dementie Toenemende gedragsveranderingen: compulsief eetgedrag (FTD)
Pica Agnosie
Apraxie: ideatoire / ideomotore Toenemende taalproblemen
Voedingsproblemen Ernstige dememtie Agnosie en apraxie sterk op de voorgrond
Voedselweigering Biologische – medische oorzaak Psychische oorzaak Sociaal – omgevingsfactoren
vormen van dementie © Acco
Sensorische aard
Motorische aard Vasculaire dementie 10-15%
15%
50-60%
Alzheimer 10%
Lewy body dementie 5%
FTD
Parkinson dementie
Gedragscomponent Compulsief, ontremd
Motorische aard Hypofoon, tongcontrole
Pacolet en collega's (2001)
Gevolgen © Acco
Gevolgen MALNUTRITIE
DEHYDRATATIE
ASPIRATIEPNEUMONIE
DEHYDRATIE Ouderen hebben een verminderde dorstprikkel Veel drinken = veel naar toilet gaan Het vochtgehalte bij ouderen is lager dan bij jongeren 10 à 20% lager vlugger uitdroging Cognitieve stoornissen Taalproblemen Ingedikt water
ASPIRATIEPNEUMONIE 53% van de personen met dementie = doodsoorzaak pneumonie
Meest voorkomende oorzaak van een pneumonie= Aspiratie
Aspiratiepneumonie
LET OP Neuroleptica hebben een slechte invloed op slikproces
Vooral ernstige (palliatieve) fase Slechte mondhygiëne kolonisatie van bacteriën meer kans op aspiratiepneumonie
Adviezen © Acco
DE OMGEVING DE MAALTIJD HET MATERIAAL
DE HULPVERLENER DE PERSOON MET DEMENTIE
Bij personen met dementie… BEHANDELTECHNIEKEN
COMPENSATIETECHNIEKEN
Huiselijke maaltijdomgeving Aankleding Maaltijddistributie Tijdstippen- aantal maaltijden Kleinschalig genormaliseerd wonen (WZC) Rol van de tafelgenoten Zintuigelijk comfort geluid geur zicht: licht, kleur en kleurcontrast, vereenvoudiging
OMGEVING Huiselijke maaltijdomgeving
OMGEVING Huiselijke maaltijdomgeving
OMGEVING
OMGEVING
Huiselijk
Contrast Vereenvoudiging
Omgeving moet leesbaar zijn!!
Geur- en smaakveranderingen Voedselconsistentie Presentatie
verrijkte – bij – vervangvoeding
MAALTIJD Geur- en smaakveranderingen Tijd Temperatuur Technieken Aromatisatie Variatie Concentratie
T3AVC Van Voreca management school
MAALTIJD Voedselconsistenties en presentatie
MAALTIJD Voedselconsistenties en presentatie
Performance – 3D printed vegetables
MAALTIJD Voedselconsistenties
© Beeckman 2011
MAALTIJD Voedselconsistenties
Woonzorgcentrum Maria Rustoord Ingelmunster brengt uniek kookboekje op de markt.
ISBN: 978-90-8222-556-3
MATERIAAL Hulpmiddelen Gebruik van tuitbekers
Nadelen en mogelijke gevaren: … … … … …
Belang hoofdhouding
ALTERNATIEVEN
slikcompensaties
Maaltijdbegeleiding Begin- en middenstadium - Compensatie technieken
Eindstadium - Adviseren en informeren mbt - De veiligheid van het slikken - Efficiëntie van de orale intake - Prognostische indicatroren
Compensatietechnieken -
Houdingsaanpassingen - Meest aangewezen kin op de borst - Krachtiger slikken
-
Verandering in bolusvolume - Tussen 3ml en 5ml - Soms groter: sensibiliteit - of kleiner: schrokken, kauwst.
Compensatietechnieken -
-
Bolustemperatuur: - Sensorische prikkel - Geen langdurig effect Bolussmaak: - Extra veel smaak - Zure bolus stimuleert de orofaryngeale receptoren - + invloed op de timing van de slik kracht van de spiersamentrekking
Compensatietechnieken -
Tempo van aanbieden - Meestal trager - Tempo opvoeren - Slok voor slok
Compensatietechnieken -
Extra’s bij ingeven van de maaltijd: - Zachte aanraking aan de lippen - Vork/lepel in de hand van de persoon: extra sensorische prikkel - Kaakcontrole/mondcontrole - Lepeldruk op de tong - Stimuleren van afhappen - Neerwaartse beweging
MAAR VOORAL
Expertisecentrum dementie Paradox Molenaarsstraat 34 I 9000 Gent I 09 233 14 38
[email protected] www.ecd-paradox.be I www.dementie.be Het Expertisecentrum Dementie Paradox is een van de negen Expertisecentra Dementie in Vlaanderen die erkend zijn door de Vlaamse Overheid en is een initiatief van WZC Sint-Jozef VZW - Molenaarsstraat 34 - 9000 Gent