Sabine Boerjan Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox

Sabine Boerjan Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox

ETEN: ‘moeten’ en ‘willen’ Opnemen van voedingstoffen

Sociaal Cultureel

…

Als eten een ZORG wordt….

BeZORGdheid

ZORGtaak

Voedings- & slikproblemen - Slikproces bestaat uit 4 fases Slikstoornissen - Dementie bestaat uit een verzameling symptomen

Voedingsproblemen

Slikstoornissen bij personen met dementie © Acco

Slikstoornissen

 15% tot 45% van de 60-plussers  Bij dementie nog hoger tot 57%

 In wzc’s voornamelijk begeleiding door VPK/ZK  Sterk afhankelijk van de vorm en de fase

Orale voorbereidende fase – Orale fase

© Acco

 Onvermogen voedsel in de mond te houden = kwijlen  Onvermogen om een voedselbolus te vormen  Onvermogen om de bolus te positioneren

Orale voorbereidende fase – Orale fase

© Acco

 Verminderde speekselproductie  Hamsteren

 Vertraagde inzet van de slikbeweging  Aspiratie voor de slikbeweging

Faryngeale fase

© Acco

 Nasale regurgitatie

 Herhaaldelijke slikpogingen  Aspiratie tijdens of na de slikbeweging

Oesofagale fase

© Acco

 Terugvloeiing van voedsel

Voedingsproblemen bij personen met dementie © Acco

Voedingsproblemen Beginnende dementie  Algemene verwardheid en geheugenproblemen  Desoriëntatie  Complexe handelingen worden moeilijker  Gedragsveranderingen: achterdocht  Despressie en depressieve stemmingen: 10% à 20%

Voedingsproblemen Beginnende dementie  Reukvermogen achteruit  Olfactorisch systeem  Verwerken van geursignalen  Betekenis geven  Smaakveranderingen  Zoet  Verlies van 30% v.d. smaakpapillen + minder sensitief  Smaakdetectiedrempels  Gebitsprothese

Voedingsproblemen Beginnende dementie Visus Diepte- en verzicht Verminderd perifeer gezichtsveld Wijziging in kleurwaarneming

Voedingsproblemen Matige dementie Meer en meer hulp bij ADL en I-ADL Toenemende geheugenproblemen Decorumverlies Desoriëntatie tijd, plaats, persoon

Voedingsproblemen Matige dementie  Toenemende gedragsveranderingen: compulsief eetgedrag (FTD)

 Pica  Agnosie

 Apraxie: ideatoire / ideomotore  Toenemende taalproblemen

Voedingsproblemen Ernstige dememtie Agnosie en apraxie sterk op de voorgrond

Voedselweigering Biologische – medische oorzaak Psychische oorzaak Sociaal – omgevingsfactoren

vormen van dementie © Acco

Sensorische aard

Motorische aard Vasculaire dementie 10-15%

15%

50-60%

Alzheimer 10%

Lewy body dementie 5%

FTD

Parkinson dementie

Gedragscomponent Compulsief, ontremd

Motorische aard Hypofoon, tongcontrole

Pacolet en collega's (2001)

Gevolgen © Acco

Gevolgen MALNUTRITIE

DEHYDRATATIE

ASPIRATIEPNEUMONIE

DEHYDRATIE  Ouderen hebben een verminderde dorstprikkel  Veel drinken = veel naar toilet gaan  Het vochtgehalte bij ouderen is lager dan bij jongeren 10 à 20% lager  vlugger uitdroging  Cognitieve stoornissen  Taalproblemen  Ingedikt water

ASPIRATIEPNEUMONIE 53% van de personen met dementie = doodsoorzaak pneumonie

Meest voorkomende oorzaak van een pneumonie= Aspiratie

 Aspiratiepneumonie

LET OP  Neuroleptica hebben een slechte invloed op slikproces

 Vooral ernstige (palliatieve) fase  Slechte mondhygiëne  kolonisatie van bacteriën meer kans op aspiratiepneumonie

Adviezen © Acco

DE OMGEVING DE MAALTIJD HET MATERIAAL

DE HULPVERLENER DE PERSOON MET DEMENTIE

Bij personen met dementie… BEHANDELTECHNIEKEN

COMPENSATIETECHNIEKEN

Huiselijke maaltijdomgeving Aankleding Maaltijddistributie Tijdstippen- aantal maaltijden Kleinschalig genormaliseerd wonen (WZC) Rol van de tafelgenoten Zintuigelijk comfort geluid geur zicht: licht, kleur en kleurcontrast, vereenvoudiging

OMGEVING Huiselijke maaltijdomgeving

OMGEVING Huiselijke maaltijdomgeving

OMGEVING

OMGEVING

Huiselijk

Contrast Vereenvoudiging

Omgeving moet leesbaar zijn!!

Geur- en smaakveranderingen Voedselconsistentie Presentatie

verrijkte – bij – vervangvoeding

MAALTIJD Geur- en smaakveranderingen  Tijd  Temperatuur  Technieken  Aromatisatie  Variatie  Concentratie

T3AVC Van Voreca management school

MAALTIJD Voedselconsistenties en presentatie

MAALTIJD Voedselconsistenties en presentatie

Performance – 3D printed vegetables

MAALTIJD Voedselconsistenties

© Beeckman 2011

MAALTIJD Voedselconsistenties

Woonzorgcentrum Maria Rustoord Ingelmunster brengt uniek kookboekje op de markt.

ISBN: 978-90-8222-556-3

MATERIAAL Hulpmiddelen Gebruik van tuitbekers

Nadelen en mogelijke gevaren: … … … … …

Belang hoofdhouding

ALTERNATIEVEN

slikcompensaties

Maaltijdbegeleiding Begin- en middenstadium - Compensatie technieken

Eindstadium - Adviseren en informeren mbt - De veiligheid van het slikken - Efficiëntie van de orale intake - Prognostische indicatroren

Compensatietechnieken -

Houdingsaanpassingen - Meest aangewezen kin op de borst - Krachtiger slikken

-

Verandering in bolusvolume - Tussen 3ml en 5ml - Soms groter: sensibiliteit - of kleiner: schrokken, kauwst.

Compensatietechnieken -

-

Bolustemperatuur: - Sensorische prikkel - Geen langdurig effect Bolussmaak: - Extra veel smaak - Zure bolus stimuleert de orofaryngeale receptoren - + invloed op de timing van de slik kracht van de spiersamentrekking

Compensatietechnieken -

Tempo van aanbieden - Meestal trager - Tempo opvoeren - Slok voor slok

Compensatietechnieken -

Extra’s bij ingeven van de maaltijd: - Zachte aanraking aan de lippen - Vork/lepel in de hand van de persoon: extra sensorische prikkel - Kaakcontrole/mondcontrole - Lepeldruk op de tong - Stimuleren van afhappen - Neerwaartse beweging

MAAR VOORAL

Expertisecentrum dementie Paradox Molenaarsstraat 34 I 9000 Gent I 09 233 14 38 [email protected] www.ecd-paradox.be I www.dementie.be Het Expertisecentrum Dementie Paradox is een van de negen Expertisecentra Dementie in Vlaanderen die erkend zijn door de Vlaamse Overheid en is een initiatief van WZC Sint-Jozef VZW - Molenaarsstraat 34 - 9000 Gent