!
's-Gravenhage,
lá-@ei 1937
Liet b e t r e k k i n g t o t h i e r t e r s t e d e p l a a t s hebbende g e v a l l e n
van r o n s e l a r i j voor de r e g e e r i n g s t r o e p e n i n Spanje x o r d t van betrouwbare z i j d e h e t volgende vernomen
.
dan een d e r s t e m p e l l o k a l e n a l h i e r ontmoette een werklooze (zegsman) n e e r d e r e malen l e d e n d e r C.F.N. 4
G.
i/
Vi&
an één d e z e r , genaamd
' t TEEN, xonende ? i s h e r s t r a a t 329, a l h i e r , had h i j gevraagd
of geen mogelijkheid bestond on d i e n s t t e nemen b i j d e r e g e e r i n g s t r o e p e n i n Spanje. VAN 't V" b r a c h t
n a a r a a n l e i d i n g van deze
v r a a g zegsman i n c o n t a c t met e e n communist z i c h noemende "COLIIJEENS" wonende S c h a l k b u r g e r s t r a a t a l h i e r , d i e hem mededeelde d a t spoed i g een t r a n s p o r t n a a r S p a n j e zou v e r t r e k k e n , en d a t h i j , zegsmen, dan mee kon gaan. X i d d e l s een " v r i e n d " van COLI~XZNS, werd hem op OF 1 4
& p r i l 1 9 3 7 t e 12.30 uur een
t r a n s p o r t p e r t r e i n u i t 's-Gravenhage
zou v e r t r e k k e n . Op genoemd
13 A p r i l 1 9 3 7 medegetieeld,
äat
t i j d s t i r t r o f h i j op h e t p e r r o n van h e t s t a t i o n H.SOLI. 5 N e d e r l a n -
d e r s , intvoners van 's-Gravenhage,
a a n , d i e zooels hem l a t e r bleek
onder l e i d i n g stor,der, van zekeren L k r t l e n R I J K 2 ofwel 3 I J X S T R A . 3eze was i n h e t L e z i t van de noodige s p o o r k a a r t j e s en voldoende g e l d a l t h a r i s d e l e d e L van het t r a n s p o r t ontvingen van hem
r r lo,-.
d i e e n zegsman was i n h e t bezit van e e n geldig Nederlandsch
p a s p o o r t , t e r . d j 1 genoemde H I J G o f
DIU'ILSTHA een b e w i j s van
d e r l a n d e r s c h a p had. 3e anderen hadden ge=
Ne-
l e g i _t _i -n a t i f p a- p. ____ ieren b i j
z i c h . Het t r a n s o r t r e i s d e 3 e k l a s s e en g i n c over Z i z d r e c h t en Rooz e n d a a l n a a r +LntpIerpen. Door handige m a n i p u l a t i e s van d e n l e i a e r dT:
Z.X. den L l i n i s t e r van J u s t i t i e . / L.S.
den : . : i r i s t e r van d u i t e n l a n d s c h e Laken.
pelukte
c
had der, ir,druk r:elcre;-en,
vcn d e G.F.1;.
d a t a l l e l e c e n vm h e t t ï a n s p o r t l i 0 x-kren
of e l t h a n s d e coriiriur,istische : ) e p i r i s e l e n h u l d i i d e i ; .
Te p . a r i j s begcf' zegsman z i s h na=
het c o r i s L A - a & t - f e i i e ï a d äer Ked erIanden
s t e l d e . >oor der; I k e r d',auin,
werkzaer;, a m yecceir,d c o n s u l a a t , x e r d
ver, h e t r & a s v 8 ~ z u ~ . s r - a i , ,alsmede van h e t onacrzoek :oor sclie p o l i t i e ir. deze aan:-elepenheid, ray:l;o=.t o-peraakt
de i q r i f -
.
liet g e i i e e l t e veri d i t rarport, harLctilenàe o v e r h e t onderzoek c o x d e 2 a r i j s c h e p o l i t i e , g e u t in a f s c k i r i f t h i e r b i j .
L e t b e t r e k k i n g t o t d e i n d i t s c h r i j v e r , genoemde p e r s o n e n , kan h e t volgende worden xedegedeel d: Llet G. V A ' t V Z X , viordt v e r m o e d e l i j k 'UeCoeld: G e r r i t var! 'T
gehorer, t e Xarn?en, 4 .Lpril 1 9 0 4 , wonende r i s h e r s t r a c t 229, a l h i e r . Seze i s lid van &e C.F.N. COLEIE3NS i s de s c i i u i l n a m voor d e z e r FeleFenheid v m : C o r n e l i s
Dorxinicus LEENÏELSH, g e b o r e n t e
s-Gravenhage,
4 hecember 1 9 0 6 , ivo-
nende S c h d k b u r p e r s t r a a t ;,o. 4 1 8 , alhier. lieze i s lid var, d e Z.P.I';., de X.Ei.€i.
er, d e 'J.V.S.U.
Van I.D. Groningen werd vernomen à a t Groriin; e n , 7 ,ugustus
1914,
eie veelal
iri
Ems L;OOHLIIG,
geborer, t e
volkslogeKenten v e r b ì i jf
h i e l $ , d e z e r dapen u i t Groninger_ is v e r t r b o k k e n , doch van nierland
a f s c h e i d zcu hebben genomen. Zen ter i n z q e overgelegde b r i e f slscleäe, een a n s i c h t k a a r t , d o o r L:ÙLX.,AG Loon e n
OF
17.4.Z7
r e s p e c t i e v e l i j k 14.4.37
u i t B-ergen op
u i t E n r i j s vsrzonden e n waarven d e t e r u g g a v e o r
p r i j s werd gesteld, gaan t e n behoeve var- 1 . D .
Groninpen h i e r b i j .
k o t L a r t i e r , X J d , of 2 ï J i S T R x , wordt bedoeld: L a r t e n Bein D I J K SThn, geboren t e 's-Gravenhage, ijl
26 J a n u a r i 1 9 1 5 , wonende O l t m a n s t r s a t
a l n i e r . Z i j had z i c h n e e r d e r e rlialen u i t c e l a t e n o v e r dieristne:iirig
b i j h e t r e g u e r í n g s l e g n r i n S p m j e . Op 1L.4.37
l i e t h i j z i c h d o o r eun
k e n n i s b i j z i j n p a t r o o n z i e k melden. H i j kv?m t o t heden i n m i j n e a d m i n i s t r a t i e n i e t voor. V o o r t s w e r d d o o r zeesmm *penoemd: L e e n e e r t J H & ~ X J O Y I ) J < , C.eboren
t e 'S-Gravenhage,
8 J u n i 18: 9 , wonende Yoeldi j k s c h e s t r a a t 04, a l h i e r .
Ijeze -
'>
-4Deze
ZOU
b i j deze aangelegenhei? op den a c h t e r c r o n d werkzaam z i j n .
H i j w a s v r o e y e r l i d van d e I r r d i s c h e Liga en F e d e r a t i e f ' g e o r g a n i s e e r d .
H i j is t h a n s l i d van d e S y n t h e t i s c h e Orde en h e t VerSond Tegen he%
r'ascisrfie. Zegsman, d i e n a a r Nederland t e r u g k e e r d e , s t e l d e z i c h een d e z e r daEen i n v e r b i n d i n g n e t de Sjpaanscke L e g a t i e waar h i j t e woord werd g e s t a a n d o o r een b l o n d Iteäerlandsch
s p r e x e n d persoon, v e r m o e d e l i j k
een Nederlander. H i j gaf den vïensch t e kennen a ï s hoode Kruisaoldaat
Naar Spanje te willen, doch v m Boode Kruiswerk geen v e r s t a n d t e hebben. Len z e i
,
d a t d i t geen bezwaar was. H i j moest z i c h maar (
vervoegen aan het Spaansche Consulaat t e Amsterdam, Noorder h s t e l l a a n 2 2 3 . Elct Consulaat zou d o o r de L e g a t i e a l h i e r , van z i j n komst norden v e r w i t t i g d en men zou hem d a a r e e n a d r e s opgeven var, 'de I.R.H. waar hij g e l d kon k r i j g e n . Ken sprak ook nog over h e t Spaansche Cons u l a a t t e l i o t t e r d a n , Schiekade 102B, doch d i t zou a l l e e n de scheep-' v a e r t aangelegenheden 3ehandelen waarom men dus hmsterdcm koos.
Aan h e t Consulaat a l d a a r de I.R.E.
ZOU
men zegsman z o o a l s gezegd een adres van
geven, doch men gaf hem aan de L e g a t i e a l h i e r , een s t u k j e
p a p i e r waaroF met potlood wzs g e s c h r e v e c , S e c r . S. de WOLFF, Keizereg r a c h t 495a. D i t zou h e t a d r e s z i j n , d a t hem i n ímsterdam zou worden opgegeven.
Genoeriide S. d e JOLFF i s een bekend S o c i a a l Denocraat. H i j is p i v a a t ä o c e n t a/d. V n i v e r s i t e i t , ( c o n j u n c t u u r l e e r )
voor smvnwerking m e t de c o m n u n i s t e n en dus nu voor
. H i j was
steeds
een V o l k s f r o n t
politiek. Z i j i s s e c r e t a r i s van het comité "3ulp aan S p a n j e " , d a t m e t
z i j n v e r h i n d i n c e n i n Farijs, geheel verbonden i s met d e h u i d i g e l e i denue v o l k s f r o n t -*.la""L" i n P r a n k r i j k , d i e onder s t e r k e n i n v l o e d en druk s t a a n van d e communisten. U i t h e t voorgaande moge
de Consulat.en t e
&sterdan,
b
b l i j k e n d a t d e Spaansche L e g a t i e en
e n R o t t e r d a m i n wervingsamgelegenheden
voor -
voor
de Si,ahnsche r e q e e r i n g
vierkzatx zijn, althans d a t e r rìauvï
COE-
t a c t b e s t 2 ; e t :e t d e c o m u n i a t i s c h 5 I.:,.H. U i t d o o r lGeueriandscLe, : j e l g i s c h e en ;i’rar,sche cor.-,:uniston
gevoer-
d e g e s p r e k k e n Lieencìe z e g s x m te xoeter, a f l e i d e n , d: t d e r a n s e l w i j
voor h e t Spaansche r e g e e r i r , g s l e g e r v a n u i t L-oscou t v o r d t g e f i n a n c i e r d , doch d a t men d i t z o o v e e l n ; o g e l i j l ; voor de Spaansclie h e g e e r i n g v e r b e r g t . ,
Dezerzijds b l i j f t d e a a n d a c h t op vorenomschreven feit en g e v e s t i g d .
'
,
I
.
.. , - .. .. ,
A F S C H R I F T.
I n verband m e t h e t bovenstaande heb i k m i j t e l e p h o n i s c h i n v e r b i n d i n g g e s t e l d m e t den Hzer P r é t o t , C o m i s s a i r e S p é c i a l aan d e " P o l j c e
A d m i n i s t r a t i v e d e l a Sureté K a t i o n a l e " a l h i e r en heb hem i n kennis ges t e l d n e t de bovenstaande f e i t e n . H i j zeide m i j deze f e i t e n o n m i d d e l l i j k t e z u l l e n nededeelen aan den Heer C o t t o n i , C o n t r o l e u r Général d e SÛrete N a t i o n a l e " , en m i j o v e r e?n h a l f uur t e z u l l e n o p b e l l e n . D i t i s i n d e r d a a d g e s c h i e d en d e Heer P r e t o t d e e l d e m i j n e d e , d a t h i j Commissaris Luce der "Henseignements .Générauxn, . l e s e c t i i n , v e r z o c h t had w e l h e t noodige t e w i l l e n v e r r i c h t e n . Er.Luce heeft m i j daarop telephonisch i n kennis g e s t e l d n e t h e t f e i t d a t h i j zoo s n e l m o g e l i j k e e n i g e I n s p e c t e u r s n a a r h e t Consulal-'&Generaal zou zenden, t e n e i n d e een onderzoek i n t e s t e l l e n . Kort daarop verschenen d é I n s p e c t e u r s Lagueyrie en P l a z a . I k heb deze van d e f e i t e n i n k e n n i s ges t e l d . Daar m i j n i e t b e s c h i k t e n o v e r voldoende signalementen van genoemde N e d e r l a n d e r s , d k v o l g e n s e r v a r i n g z e e r z e k e r nog i n P a r i j s muden v e r t o e v e n , z i j n wij i n g e z e l s c h a p van Larks n a a r e e n i g e a d r e s s e n gegaan, alwaar r o n s e l a r i j voor de Spaansche Hegeeringstroepen v e e l a l p l a a t s v i n d t . Wij hebben o n s t o e n p e r P o l i t i e - a u t o op m i j n v o o r s s t e l h e t a l l e r e e r s t begeven naar de Communistische v e r e e n i g i n g s l o k a l e n aan de Avenue Líaturin Koreau 8.12 a l h i e r . I n g e z e l s c h a p van Idarks ( d e e e n l g e persoon d i e d e betrokken N e d e r l a n d e r s k e n t ) heb i k m i j t o e n i n deze l o k a l e n begeven, t e r w i j l d e I n s p e c t e u r s b u i t e n d e wacht h i e l d e n . (Deze konden h i e r n i e t b i n n e n t r e d e n , d a a r z i j reeds z e e r v e l e malen a l d a a r werkzaam z i j n geweest en d i t . w e l r i c h t i n c i d e n t e n zou verwekken) W i j hebben de v e r s c h i l l e n d e gebouwen d o o r k r u i s t op zoek n a a r deze N e d e r l a n d e r s ; b i j d e v e r s c h i l l e n d e a f d e e l i n g e n voorgevende een s c h r i j v e n t e moeten afgeven aan een zekeren K a r t i n R i j k e , d i e aldaar t e r p l a a t s e moest z i j n m e t een t r a n s p o r t N e d e r l a n d e r s , doch men kon ons n i e t i n l i c h t e n . Ook d e bekende D u i t s c h e r Chef der H o n s e l a r i j - a f d e e l i n e , beweerde n i e t s t e Pieten. I k heb toen v o o r g e s t e l d ons t e begeven n a a r h e t communistische r e s t a u r a n t "La F a m i l l e Nouvelle" aan d e Boulavard de l a V:lette a l h i e r , alwaar de geronseldën m e e s t a l op k o s t e n van h e t Comite Espagnol van voeds e l worden v o o r z i e n . P e r P o l i t i e - a u t o z i j n w i j daarheen gegaan. Ondervfeg op de Boulevard d e l a V i l l e t t e o n t d e k t e harks p l o t s e l i n g d e door ons gezochte E e d e r l a n d e r s . De I n s p e c t e u r s en i k z i j n t o e n u i t g e s t a p t en hebben hen gevolgd. Z i j g i n g e n , z o o a l s vermoed was n a a r d i t r e s t a u r a n t en hebben a l d a a r plm. a n d e r h a l f u u r v e r t o e f d . Gedurende dezen t i j d hebben m i j d e n u i t g a n g van genoemd r e s t a u r a n t a f g e p o s t , t e r w i j l Marks i n de P o l i t i e - a u t o b l e e f en I n s p e c t e u r Lagueyrie t e l e p h o n i s c h v e r s l a g aan z i j n chef u i t b r a c h t en om v e r s t e r k i n g vroeg. I n v e r t a n d met h e t f e i t d a t Marks meerdere malen van den Chef van h e t t r a n s p o r t , K a r t i n R i j k e , en a n d e r e Fransche communisten vernomen had, d a t z i j een of meerdere " v e i l i g e " doorgangen nog b i j d e Spaansch-Fransche g r e n s kenden, d i e v o l g e n s hun zeggen onbekend waren aan de nu zoo i n t e n s i e v e bewaking, o o r d e e l d e Commissaris Luce h e t n u t t i g deze Nederlanders n i e t o n n i d d e l l i jk t e a r r e s t e e r e n , doch hen t e v o l g e n om zoodoende deze doorgangen t e l e e r e n kennen, Als versterking werd o n s I n s p e c t e u r Duclos gezonden. Ten omstreeks 8 u u r v e r l i e t e n de N e d e r l a n d e r s i n g e z e l s c h a p van e e n i g e andere mannen genoemd r e s t e u r a n t . Deze g r o e p personen s p l i t s t e z i c h a l s p o e d i g i n v e r s c h e i d e n e groepen, d i e i e d e r door e e n i g e I n s F e c t e u r s werden gevolgd. De Hoofdgroep gevolgd door Inspec. t e u r Lagueyrie en m i j z e l f begaf z i c h l a n g s v e l e omwegen n a a r het c a f é de l ' X s p é r a c c e , 78 b i s Rue des,Couronnes, alwaar z i j e e n i g e mannen t r o f f e n , met wie zij hun weg vervolgden. Onderweg hebben z i j hun hoofddeksel v e r w i s s e l d voor Baskische b e r e t t e n , zoodat toen a l l e groepen z i c h wederOU o p d e Boulevard d e l a V i l l e t t e bevonden, h e t v o o r ons e e n i g s z i n s gec;akke P 1i j k e r (
L
m a k k e P l i j k e r was hen t e v o l g e n , d a a r er t o e n s l e c h t s een troey: van c i r c a 4ij rnannen n e t S a s k i s c h e b e r e t t e n t e volgen v i e l . Gedurende d e zen g e h e e l e n t i j d had d e 2 o l i t i e - a u t o m e t Larks ons o p eenigen a i s t a r d gevolgd. Op d e boulavard de l a V i l l e t t e ( h e t was t o e n o c s t r e e k ä s 8u. 35) h e e î t de g r o e p verscheidene taxis genonen, Wij heSben hen toen i n de p o l i t i e - a u t o gevolgd en h-mien t e g e l i j k aan d e Gare d e L-von a a , Aldaar v e r s p r e i d d e d e groep z i c h o v e r d e g r o o t e s t a t i o n s h a l l i n h F t oog gehouden d o o r d e I n s p e c t e u r s . Geen d e r mannen was i n h e t b e z i t van e e n i g e bagage en e e n i p e Fransche comnunistische l e i d e r s zorgder, voor s p o o r b i l j e t t e n , g e l d enz. Om even voor 9 uur begaven z i j zich n a m een d e r p e r r o n s , a l m a r de t r e i n n a e r Narbonne ( v i a D i j o n , Lyon, a v i g nong en C e t t e ) gereed storid. H e t g e h e e l e t r a n s p o r t h e e f t toen p l a a t s genomen i n wagon KO. 5, ' J i j hebben den t r e i n g e s u r v e i l l e e r d tc+, h e t v e r t r e k om 9u.05 doch geen d e r l e d e n van d e groep h e e f t d e wagon meer v e r l a t e ? . R a v e r t r e k van den t r e i n he: ben w i j o n s n a a r h e t ffComi+issar i a $ S p e c i a l " van d e Gare d e Lyon begeven, alwear I n s p e c t e u r L a g u e y r i e den Heer C o t t o n i en d e n Zeer Luce i n k e n n i s h e e f t g e s t e l d met h e t v o o r g e v a l l e n e . Len h e e f t daarol; t e l e p h o n i s c h d e <'Suret6 K a t i o n a l e " i n d e d i v e r s e plaatsefi aan den lijn n a a r Idarborme g e a l a r m e e r d , d i e v o o r d e v e r d e r e s u r v e i l l a n c e z u l l e n zorgdragen .en z u l l e n t r a c k t e n d e r e e d s e e r d e r besyroken doorgengen can d e Pransch-SpUansche g r e n s t e ontdekken. D e &er C o t t o n i d e r 17SÛretéN a t i o n a l e " zal h e t Consulaat-Generad van h e t v e r l o o p d e r g e b e u r t e n i s s e n op d e hoogte houden.
F a r i js , 1 9 A p r i l 1957.
Gezien De Consul-Generad (Get.) Onleesbaar.
Doss. 23/431/13*
en '
G E H i i i I M .
Met b e t r e k k i n g t o t h i e r t e r s t e d e p l a a t s hebbende g e v a l l e n van r o n s e l a r i j voor de r e g e e r i n g s t r o e p e n i n Spanje wordt van betrouwbare z i j d e h e t volgende vernomen. Aan e e n d e r s t e m p e l l o k a l e n a l h i e r ontmoette een werklooze(zegsman) meerdere malen l e d e n d e r C . P . N . Aan é é n d e z e r , genaamd 6 . T'AE I t VEEN, wonende F i s h e r s t r a a t 729, a l h i e r , had h i j gevraagd o f geen m o g e l i j k h e i d bestond om d i e n s t t e nemen b i j d e r e g e e r i n g s t r o e p e n i n Spanje. VA:] ' t VEEN b r a c h t n a a r a a n l e i d i n g van deze v r a a g zegsman i n c o n t a c t met een cornun i s t z i c h nrlemende 8'COLIMi313NCt1 wonende S c h a l k b u r g e r s t r a a t a l h i e r , d i e hem mededeelde d a t s p o e d i g een t r a n s p o r t n a a r Spanje Z O U v e r a t r e k k e n ,p a t h i j , zegsman, dan mee kon gaan. Middels een " v I i e n d " van COLIMEENS, werd hem op i3 A p r i l 1937 medeged e e l d , d a t op 1 4 l i p r i l 1937 t e 12.30 uur een t r a n s p o r t p e r t r e i n u i t Is-Gravenhage sou v e r t r e k k e n . Op genoemd t i j d s t i p t r o f h i j o p h e t p e r r o n van h e t s t a t i o n H.S.M. 5 N e d e r l a n d e r s , inwoners van 's-Gravenhage, a a n , d i e z o o a l s hem l a t e r b l e e k onder l e i d i n g s t o n d e n van zekeren Martien R I J K E ofwel DIJICSTR-4 Deze was in h e t b e z i t van de noodige s p o o r k a a r t j e s e n voldoende g e l d a l t h a n s de l e d e n van h e t t r a n s p o r t o n t v i n g e n van hem f lo.--. A l l e e n zegsman was i n h e t b e z i t van een g e l d i g Nederlanùsch p a s p o o r t , t e r w i ji genoemde RIJKE o f DIJRSTRA een b e w i j s van Nederlanderschap had. De anderen hadden geen l e g i t i m a t i e p a p i e r e n b i j z i c h , Hel; t r a n s p o r t r e i s d e 3e k l a s s e en g i n g over Dordrecht en Roozendaal naar Antwerpen. D o o r hand i g e m a n i p u l a t i e s van den l e i d e r g e l u k t e h e t , h e t t r a n s p o r t over de Nederlandsch-Belgische g r e n s t e k r i j g e n , zonder d a t naar p a s p o o r t e n e.d. werd gevraagd. Van Antwerpen r e i s d e inen n a a r B r u s s e l . Aan h e t Zuider S t a t i o n aldaar voegden z i c h 2 Groningers b i j h e t t r a n s p o r t . dén ervan noemde z i c h Hans MOORIAG. Z i j gaven i n s t r u c t i e s voor h e t vet,dere g e d e e l t e d e r Over r e i s . Van R I J K E of DI JKUT RA o n t v i n g men v o o r t s f 4.--. Gent r e i s d e men v e r v o l g e n s n a a r l i e t Belgisch-Fransche g r e n s s t a t i o n Meenen, waar men den t r e i n v e r l i e t . Opgemerkt z i j , d a t men vanaf Is-Gravenhage t o t B r u s s e l op t o e r i s t e n k a a r t j e s had g e r e i s d en d a t van B r u s s e l t o t Meenen s t e e d s t r e i n k a a r t j e s voor k o r t e t r a j e c t e n werden genomen. I n Meenen werd men d o o r e e n i g e Belgische communisten n a a r e e n v e r e e n i g i n g s l o k a a l t j e g e l e i d . Met a c h t e r l a t i n g van a l l e bagage p a s s e e r d e h e t t r a n s port i n den n a c h t van 1 4 op 1 5 A p r i l 1937 t e + 1.30 u u r langs s m a l l e b o s c h p a a d j e s , op c l a n d e s t i e n e w i j z e de-Fransch-Belgische g r e n s e n begaf men z i c h n a a r Roubaix. I n cafd " A c h i l l e " a l d a a r werd men ontvangen d o o r Fransche communisten. Zegsman en 5 andere l e d e n van h e t t r a n s p o r t werden d i e n n a c h t ondergEb r a c h t i n een k l e i n h Ö t e l a a n d e Rue de L i l l e 7 4 , waar men e venwel n i e t i n h e t h ô t e l r e g i s t e r werd i n g e s c h r e v e n . Des morgens vroeg van den 15 den A p r i l 1937 ging men weer n a a r café " A c h i l l e t l waar men o n t b e e t . De zeven Nederlanders z i j t i v e r volgens d i e n morgen t e 1 1 . 4 5 u u r p e r g e r e g e l d e n a u t o b u s d i e n s t n a a r L i l l e v e r t r o k k e n vanwaar men v e r d e r per t r e i n n a a r F a r i > r Z O U r e i z e n . Te Lille v e r l i e t zegsman h e t g e z e l s c h a p voorgevel.: de s i g a r e t t e n t e w i l l e n koopen e n keerde n i e t t e r u g . Op h e t Nederlandsch c o n s u l a a t t e L i l l e s t e l d e h i j z i c h i n verbindin,: met de p o l i t i e t e Is-Gravenhage. In verband met deze a a n g e l e g e n h e i d v e r s t r e k t e men hem o p genoemd c o n s u l a a t e e n s p o o r - b i l j e t n a a r P a r i j s . Zegsman had den i n d r u k gekregen, d a t l e d e n van h e t t r a n s p o r t l i d waren van de C.P.N. of a l t h a n s d e communistische b e g i n s e l e n h u l d i g d e n . Te P a r i j s begaf zegsman z i c h n a a r h e t c o n s u l a a t - g e n e r a a l d e r liederlanden, waar men de P a r i j s c h e p o l i t i e met h e t voorgaande i n k e n n i s s t e l d e . D o o r den Heer d ' b q u i n , werkzaarr! aan genoemd c o n s u l a a t , werd van h e t r e l a a s van zegsman, alsmede van h e t onderzoek d o o r de P a r i j s c h e p o l i t i e i n deze aangelegel h e i d , r a p p o r t opgemaakt. D i t r a p p o r t werd m i j d o o r den c o n s u l - . Generaal d e r Nederlanden toegezonden. Het
-
~
2
-
Het g e d e e l t e van d i t r a p p o r t , handelende over h e t onderzoek d o o r de P a r i j s c h e p o l i t i e , g a a t i n a f s c h r i f t h i e r b i j . Met b e t r e k k i n g t o t de i n d i t s c h r i j v e n genoemde person e n , kan h e t volgende worden medegedeeld: !Met G . VAN ' t VEEN, w o r d t vermoedelijk bedoe1d:Gerri-t VA€< I t VLEN, geboren t e Kampen, 4 A p r i l 1904, wonende F i s h e r s t r a a t 329, a l h i e r . Deze i s l i d van de C.P.N. COLIMlXnTS i s de schuilnaam v o o r d e z e r g e l e g e n h e i d van: C o r n e l i s Dominicus LEX:"E,R, geboren t e 's-Gravenhage , 4 December 1906 wonende S c h a l k b u r g e r s t r a a t no. 4 1 8 , a l h i e r . Deze i s l i d va,; de d . 2 . 1 ~ . , d e I.i:.Ii. en de V . V . S . U . . Van I .'J. Groningen werd vei-nomen d a t Hans NOORLAG, gebor e n t e Groningen, 7 Augustus 1 9 1 4 , d i e v e e l a l in volkslogement e n v e ï b l i j i h i e l d . d e z e r dagen u i t Groningen i s v e r t r o k k e n , doch van niemand a f s c h e i d zou hebben genomen. Een t e r i n z a & e overgelegde b r i e f alsmede een a n s i c h t k a a r t , door MOORLAG r e s p e c t i e v - l i j k o p 14-4-'37 u i t Bergen op Zoom e n op 17-4-'37 u i t P a r i j s verzonden e n waarvan de teruggave op p r i j s werd g e s t e l d , gaan t e n behoeve van I.D. Groningen h i e r b i j . Met Ma7 t i e n R I J I S of DIJKSTRA, w o r d t bedoeld: T3arten Rein DIJILSTRA, geboren t e Is-Gravenhage, 2 6 J a n u a r i 1915, wonende O l t m a n s t r a a t 101 a l h i e r . H i j had z i c h meerdere malen u i t g e l a t e n over dienstneming b i j h e t r e g e c r i n g s l e g e r i n Spanj e . Op 17-4-'37 l i e t h i j z i c h d o o r een k e n n i s b i j z i j n p a t r o o p z i e k melden. H i j k w a m t o t heden i n mijne a d m i n i s t r a t i e n i e t voor. V o o r t s werd door zegsman genoemd: Leendert BRAXHOCFDEB, geboren t e '3-Gravenhage, 8 Juni 1899, wonende P o e l d i j k s c h e s t r a a t 6 4 , a l h i e r . Deze zou b i j deze aangelegenheid op den a c h t e r g r o n d werkzaam z i j n . H i j was vroeger l i d van de I n d i s c h e Liga e n F e d e r a t i e f g e o r g a n i s e e r d . Hij i s t h a n s l i d van de S y n t h e t i s c h e Orde en h e t Verbond Tegen h e t Fascisme. Zegsman, d i e naar Nederland terugkeerde s t e l d e z i c h een d e z e r dagen i n v e r b i n d i n g met de Spaansche L e g a t i e waar hij t e w o o r d werd g e s t a a n d o o r een blond Nederlandsch sprekend persoon, vermoedelijk een Nederlander. H i j g a f den wensch t e kennen a l s Roode K r u i s s o l d a a t n a a r Spanje t e w i l l e n , doch van Roode Kruiswerk geen v e r s t a n d t e hebben. Men z e i , d a t d i t geen bezwaar w a s . H i j moest z i c h maar vervoegen aan h e t Spaansche Consulaat t e BmsAerdam, Noorder Amstellaan 2 2 3 . Het Cons u l a a t zou d o o r de L e g a t i e a l h i e r , van z i j n komst worden v e r w i t t i g d en men zou hem d a a r een a d r e s opgeven van de 1.E.H. waar h i j g e l d kon k r i j g e n . Men s p r a k ook nog over h e t Spaansche Consulaat t e Rotterdam, Schiekade 102B, doch d i t zou a l l e e n de s c h e e p v a a r t aangelegenheden behandelen waarom men dus Amsterdam k o o s . Aan h e t Consulaat aldaar zou men zegsman zooa l s gezegd een a d r e s van de I.R.H. geven, doch men gaf hem aan de L e g a t i e a l h i e r , een s t u k j e p a p i e r waarop met p o t l o o d was g e s c h r e v e n , S e c r . S. de WOLFF, K e i z e r s g r a c h t 495a. D i t zou h e t a d r e s z i j n , d a t hem i n Amsterdam zou worden opgegeven, Genoemde S. de WOLFF i s een bekend communist e n 1.Fr.H.-
1
U i t h e t voorgaande moge U b l i j k e n d a t de Spaansche Legat i e en de Consulaten t e Amsterdam en hotterdam i n wervingsaaiigelegenheden voor de Spaansche r e g e e r i n g werkzaan z i j n , a l man' t h a n s d a t e r nauw c o n t a c t b e s t a a t met de c o m i u n i s t i s c h e 1 . R . L U i t d o o r Nederlandsche , Belgische e n Fransche comiunis t e n &evoerde gesprekken meende zegsman t e moe t e n a f l e i d e n * U ? t de r o n s e l a r i j voor h e t Spaansche r e g e e r i n g s l e g e r v a n u i t ï',!lsc kou w o r d t g e f i n a n c i e r d , doch d a t men d i t zooveel m o g e l i j k voor de Spaansche Regeering v e r b e r g t . D e z e r z i j d s b l i j f t de d n d a c h t 02 vorenomschreven f e i t e n gevestigd.
b E HOOFD,>OE/I!IIISSARIS ViiM P O L I T I d 9 Verzonden 1 3 Mei 1937 aan: c. 1.9 ' * 0.v .J. t e s-Gravenhage, Burg. P.G. I . D . k ' d a m , R ' d a m , U t r e c h t en Groningen, a a n wien t e v e n s h i e r b i j , onder -* dankzegging, worden teruggezonden de b i j scli jvefi $ . E o . 1070 toegezonden b r i e f en p r e n t b r m a a r t .
w j & L ! ? w /
A f -
s c h r i f t .
I n verband met h e t bovenstaande heb i k m i j t e l e p h o n i s c h i n v e r b i n d i n g g e s t e l d met den Heer P r é t o t , Commissaire S p é c i a l aan de " P o l i c e A d m i n i s t r a t i v e de l a Sflretd N a t i o n a l e " a l h i e r en heb hem i n kennis g e s t e l d met de bovenstaande f e i t e n . H i j z e i d e m i j deze f e i t e n o n m i d d e l l i j k t e z u l l e n meded e e l e n aan den Heer Coktoni, C o n t r o l e u r Général de SÛreté Nat i o n a l e " , e n mij over een h a l f u u r t e z u l l e n o p b e l l e n . D i t i s i n d e r d a a d geschied en de Heer P r é t o t d e e l d e mij mede, d a t h i j C o m m i s s a r i s Luce d e r "Renseignements Généraux" , l e s e c t i o n , v e r zochthad wel het; noodige t e vzillen v e r r i c h t e n . I!d,Luce h e e f t m i j d a a r o p t c l e p h o n i s c h i n k e n n i s g e s t e l d met h e t f e i t d a t h i j z o o s n e l m o g e l i j k e e n i g e I n s p e c t e u r s n a a r h e t Consulaat-Generaal zou zenden, t e n e i n d e een onderzoek i n t e s t e l l e n , K o r t d a a r o p v e r schenen de I n s p e c t e u r s Lagueyrie e n Pl.aza. I k heb deze van de f e i t e n i n k e n n i s g e s t e l d . Daar w i j n i e t b e s c h i k t e n over voldoen'de signalementen van genoemde N e d e r l a n d e r s , d i e v o l g e n s e r v a r i n g z e e r zeker nog i n P a r i j s zouden v e r t o e v e n , z i j n w i j i n g e z e l s c h a p vari Idarks naar e e n i g e a d r e s s e n gegaan, a l w a a r r o n s e l a r i j voor de Spaansche R e g e e r i n g s t r o e p e n v e e l a l p l a a t s v i n d t . Wij hebbvn ons t o e n p e r P o l i t i e - a u t o op mijn v o o r s t e l h e t a l l e r e e r s t begeven n a a r de Communistische v e r e e n i g i n g s l o k a l e n a a n de Avenue TIaturin Moreau 8-12 a l h i e r . I n g e z e l s c h a p van Marks( de e e n i g e persoon d i e de betrokken Nederlanders k e n t ) heb i k m i j t o e n i n deze l o k a l e n begeven, t e r w i j l de I n s p e c t e u r s b u i t e n de wacht h i e l d e n . ( D e s e konden h i e r n i e t b i n n e n t r e d e n , d a a r z i j r e e d s z e e r v e l e malen a l d a a r werkzaam z i j n geweest en d i t w e l l i c h t i n c i d e n t e n zou verwekken). Wij hebben de v e r s c h i l l e n d e gebouwen d o o r k r u i s t o p zoek n a a r deze N e d e r l a n d e r s ; b i j d e v e r s c h i l l e n d e a f d e e l i n g e n voorgevende een s c h r i j v e n t e moeten afgeven aan een zekeren hlartin R i j k e , d i e a l d a a r t e r p l a a t s e moekt z i j n met een t r a n s p o r t N e d e r l a n d e r s , doch men kon ons n i e t i n l i c h t e n . Ook de bekende D u i t s c h e r Chef d e r R o n s e l a r i j - u f . . d e e l i n g , beweerde n i e t s t e weten. I k heb toen v o o r g e s t e l d ons b e begeven n a a r h e t communistische r e s t a u r a n t "La F a m i l l e Nouvelle!' aan de Boulevard de l a V i l l e t t e a l h i e r , a l w a a r de g e r o n s e l d e n m e e s t a l o p k o s t e n van h e t Comité Espagnol van v o e d s e l worden v o o r z i e n . Per P o l i t i e - a u t o z i j n w i j daarheen gegaan, Onderweg o p de Boulevard de l a V i l l e t t e o n t d e k t e Marks p l o t s e l i n g de d o o r ons gezochte N e d e r l a n d e r s . De I n s p e c t e u r s e n i k z i j n t o e n u i t g e s t a p t en hebben hen gevolgd. Z i j gingen, z o o a l s vermoed w a s . n a a r d i t r e s t a u r a n t en hebben aldaar plm.anderhalf u u r v e r t o e f d , Gedurende dezen t i j d hebben w i j den u i t g a n g van genoemd r e s t a u r a n t a f g e p o s t , t e r w i j l Marks i n de P o l i t i e - a u t o b l e e f en I n s p e c t e u r Lagueyrie t e l e p h o n i s c h v e r s l a g aan z i j n chef u i t b r a c h t e n om v e r s t e r k i n g vroeg. I n verband met h e t f e i t d a t Marks meerdere malen van den Chef van h e t t r a n s p o r t , Martin R i j k e , en andere Fransche communisten vernomen had, d a t z i j een of meerdere " v e i l i g e t 1 doorgangen nog b i j de Spaansch-Fransche g r e n s kenden, d i e volgens hun zeggen onbekend waren a a n de nu z o o i n t e n s i e v e bewaking, oordeelde C o m m i s s a r i s Luce h e t n u t t i g deze Nederlanders n i e t o n m i d d e l l i j k t e a r r e s t e e r e n , doch hen t e Volgen om zoodoende d e z e doorgangen t e l e e r e n kennen, A l s v e r s t e r k i n g werd ons Inspecteur D u c l o s gezonden.Fen omstreeks 8uur v e r l i e t e n de Nederlanders i n gezel8chap van e e n i g e andere mannen &enoemd r e s t a u r a n t . Deze groep personen s p l i t s t e z i c h a l s p o e d i g i n verscheidene groepen, d i e i e d e r d o o r e e n i g e Inspect e u r s werden gevolgd. De hoofdgroep gevolgd d o o r I n s p e c t e u r Lagueyrie e n m i j z e l f begaf z i c h l a n g s v e l e omwegen n a a r h e t : . I . fé de l ' d s p é r a n c e , 7 8 b i s Rue des Couronnes, alwaar z i j eeni;;? mannen t r o f f e n , met wie z i j hun weg vervolgden. Onderweg hF"? z i j hun hoofddeksel v e r w i s s e l d voor Baskische b e r e t t e n , ZOO::?.^ t o e n a l l e groepen z i c h wederom o p de Boulevard de l a VilleJ:l;(' bevonden, h e t voor ons e e n i g s z i n s g e m a k k e r l i j k e r was hen t e :/C.I.gen, d a a r e r t o e n s l e c h t s een t r o e p van c i r c a 4 0 mannen met Y a s Inische b e r e t t e n t e volgen v i e l . Gedurende dezen g e h e e l e n t i j ? . had de P o l i t i e - a u t o met Riarks ons op e e n i g e n a f s t a n d gevolgd.0.p de Boulevard de l a V i l l e t t e ( h e t was t o e n omstreeks 811.35) h e e f t de groep v e r s c h e i d e n e t a x i s genomen. Wij hebben hen toen i n de Pnlifip-ciiitn P P V O ~ P CP ~ Q kw2mc.n t e g e l i j k aan de Gare de Lyon aan.
-
L
-
Aldaar y e r s p r e i d d e de groep z i c h over de g r o o t e s t a t i o n s h a l 1 i n h e t oog gehouden d o o r de I n s p e c t e u r s . Geen d e r mannen was i n h e t b e z i t van eenige bagage en e e n i g e Fransche communistische l e i d e r s zorgden v o o r s p o o r b i l j e t t e n , g e l d enz. Om even voor 9 u u r begaven z i j z i c h n a a r e e n d e r p e r r o n s , alwaar de t r e i n n a a r Narbonne(via D i j o n , Lyon, Avignon e n C e t t e ) g e r e e d s t o n d . Het g e h e e l e t r a n s p o r t h e e f t t o e n p l a a t s genomen i n wagon No. 5 . W l j hebben den t r e i n g e s u r v e i l l e e r d t o t h e t v e r t r e k om 9u.05 doch geen d e r l e d e n van de g r o e p h e e f t de wagon meer v e r l a t e n . N a v e r t r e k van den t r e i n hebben wij ons n a a r h e t "Commissariat Sp6c i a l " van de Gare de Lyon begeven, alwadr I n s p e c t e u r Lagueyrie den Heer C o t t o n i en den Heer Luce i n k e n n i s h e e f t g e s t e l d met h e t v o o r g e v a l l e n e . Men h e e f t d a a r o p t e l e p h o n i s c h de " S û r e t é Nationale'' i n de d i v e r s e p l a a t s e n a a n den l i j n n a a r Narbonne g e a l a r m e e r d , d i e voor d e v e r d e r e s u r v e i l l a n c e z u l l e n zorgdragen ' e n z u l l e n t r a c h t e n de r e e d s e e r d e r besproken doorgangen a m de Fransch-3paansche g r e n s t e ontdekken. De Heer C o t t o n i d e r "SÛretd N a t i o n a l e " z a l h e t ConsulaatGeneraal van h e t v e r l o o p d e r g e b e u r t e n i s s e n op de hoogte houden. P a r i j s , i9 A p r i l 1937.
Gezien D e Consul-Generaal ( G e t . ) Onleesbaar.
