Rubrieken. Colofon. 4. Xcellent nieuws 19. Column van Sabine Uitslag 22. Hart & Ziel 39. De trainee. Xcellent

Colofon Xcellent is een uitgave van Saxion Kennistransfer en richt zich op ondernemers, managers, onder­ zoekers, bestuurders en Saxionalumni. Het tijdschrift verschijnt tweemaal per jaar. Website saxion.nl/kennistransfer E-mail [email protected] Redactie Karin Welman (hoofdredacteur) Lonnie Holders Maarten Hulsman Robin Beverdam Silvia Stegeman Laura Smit Hans Olthof (bladmanagement) Teksten Pieter Jansen Sabine Uitslag Hans Olthof Jan Medendorp Eindredactie Dienst Communicatie Hans Olthof Opmaak Factor 12, Deventer Concept IDNK Communicatie, Deventer Factor 12, Deventer Fotografie Pieter Jansen Toma Tudor Shutterstock Drukwerk Drukkerij Roelofs, Enschede Artikelen, afbeeldingen en foto’s uit dit tijdschrift mogen uitsluitend met bronvermelding en niet zonder schriftelijke toestemming van de redactie en uitgever worden overgenomen. Aan de inhoud ervan kunnen geen rechten worden ont­leend. Xcellent is bij het ISSN Centrum Nederland van de Koninklijke Bibliotheek geregistreerd onder nummer: ISSN 1872-6631. Afmelden/aanvragen/adreswijziging Voor aanmelden, het automatisch ontvangen van dit tijdschrift en voor het doorgeven van een adreswijziging kunt u een e-mailbericht met de gegevens doorsturen naar: [email protected]

10. ‘Deze baan is leuker dan ik dacht’ Saxion-voorzitter Wim Boomkamp heeft ideeën genoeg om het geschonden blazoen van het hoger onderwijs op te poetsen. Een gesprek met een man met een onderwijshart. ‘Op bepaalde onderdelen is het onderwijs verloederd.’

14. ‘Niet om de centen, maar om het imago’ Terwijl particulieren hun best doen om te besparen op hun energiekosten, blijft een groot deel van de industrie nog achter. Maar daar komt verandering in.

20. Symbiose Nu hogescholen zich naast onderwijs ook richten op ondernemen en onderzoek zijn de schotten tussen onderwijs en werkveld grotendeels verdwenen. Dat leidt tot betere kenniscirculatie en valorisatie.

24. Werk in uitvoering Fraude, diplomaschandalen, tevreden met een zesje; het is niet best gesteld met het imago van het hbo en studenten. Maar er is ook goed nieuws. Zo stimuleert Saxion getalenteerde studenten met speciale onderwijsprogramma’s.

27. Creatief innoveren Met het Crenovatieproject helpt Saxion het MKB om out of the box te denken om innovatie te stimuleren. ‘Creatief innoveren is voor ieder bedrijf van belang.’

30. Veiligheid op de werkvloer Saxion-docent De Boer onderzoekt hoe de veiligheid op de werkvloer verhoogd kan worden door gebruik te maken van slimme technologie en psychologische factoren.

32. Door goed design de zorg beter maken Goede zorg begint met luisteren naar zorgverleners en vervolgens (zorg)producten ontwikkelen die ook echt werken in de praktijk. In het project ‘Ontwerpen voor zorgverleners’ wordt hiervoor de kennis ontwikkeld.

36. Kiezen, profileren en excelleren Saxion levert een actieve bijdrage aan de regio via excellent onderwijs, co-creatie, ondernemerschap en praktijkonderzoek. ‘Als je weet waar je staat, kun je ook lijnen trekken naar de toekomst.’

Rubrieken 4. Xcellent nieuws 19. Column van Sabine Uitslag 22. Hart & Ziel 39. De trainee Xcelle n t

3

Xcellent nieuws Top 50 beste Saxionbedrijven Het Saxion Kenniscentrum Innovatie en Ondernemerschap heeft onlangs een lijst met succesvolste Saxion spin-offs gepubliceerd. Spin-offs zijn ondernemingen geleid door oud-studenten van Saxion. De lijst is samengesteld op basis van groei, innovatiegerichtheid, technologie, omzet en aantal werknemers. De top 3 ziet er als volgt uit: • EW Facility Services, geleid door oud-student Erik Wentink, 3.000 werknemers, omzet: >10 miljoen euro; • De Zuivelhoeve, geleid door oud-student Gerjhan Roerink, 160 werknemers, omzet: > 10 miljoen euro ; • Switch, geleid door oud-student René Lammers, 100 werknemers, omzet: > 10 miljoen euro.

De volledige top 50 is te raadplegen via: sax.nu.

Rookexperiment test beste techniek De lectoraten Ambient Intelligence en Risicobeheersing hebben via een rookexperiment in het Saxiongebouw in Enschede onderzocht welke techniek bij brand de beste is om mensen snel uit een ruimte te krijgen. Getest werden de reguliere groene ontvluchtingsbordjes, een lichtsnoer over de vloer en LED-schermpjes met een groen vluchtbordje op ooghoogte. Deze laatste techniek blijkt de beste te zijn: bijna alle deelnemers aan het experiment vonden dankzij de LED-schermpjes de kortste weg naar buiten. Het lichtsnoer blijkt daarentegen een vrij onbekend middel te zijn; veel deelnemers herkenden het niet als hulpmiddel om de weg te wijzen.

Lector Ouderenzorg en palliatieve zorg benoemd Dr. Hilde de Vocht is benoemd tot lector Algemene Gezondheidszorg met als specifieke aandachtsgebieden ouderenzorg en palliatieve zorg. De Vocht gaat zich bij het Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn en Technologie bezighouden met het inrichten van verpleegkundige arrangementen. De Vocht is afgelopen najaar gepromoveerd op een onderzoek naar de beleving van seksualiteit en intimiteit bij oncologische en palliatieve patiënten en hun partners.

Kennispark als Twents innovatieloket De provincie Overijssel ziet een spilfunctie voor Kennispark Twente (KT). Het kennispark moet volgens de provincie hét innovatieloket voor Twente worden. Volgens Marjan Weekhout, directeur Kennisvalorisatie Kennispark Twente, betekent dit meer activiteiten voor KT. Zo zal er onder andere een top strategy board ontwikkeld worden waarin overheden, ondernemers en onderwijs- en onderzoeksinstellingen samenwerken.

Saxion groeit en bouwt

Studenten ontwerpen goedkope irisscan Vijf studenten Elektrotechniek hebben een goedkope irisscan ontwikkeld met behulp van een eenvoudige webcam. Het principe van het door de studenten ontwikkelde Iris Control System (ICS) is gebaseerd op herkenning van de iris in het oog. De studenten modificeerden hiervoor een standaard webcam van nog geen 15 euro tot een infrarood camera. Het ICS is goedkoper, gebruiksvriendelijker en kan sneller scannen dan vergelijkbare systemen op de markt. Het ICS is geschikt als toegangsbeveiliging voor gebouwen of besloten ruimtes.

Het aantal Saxionstudenten is het afgelopen studiejaar met 4,5 procent gegroeid. Dat is meer dan de toename van het landelijke gemiddelde van nieuwe hbo-studenten dat 1 procent bedroeg. Bij Saxion staan dit studiejaar ruim 24.000 studenten ingeschreven; 14.588 in Enschede, 8.141 in Deventer en 616 in Apeldoorn. In totaal volgen er 285 studenten een masteropleiding. Om al die studenten goed te kunnen huisvesten, gaat Saxion nieuwe onderwijsruimtes bouwen zowel in Deventer als in Enschede.

Website Saxion vernieuwd Saxion heeft in maart haar nieuwe website gelanceerd. De informatie op de nieuwe site is voornamelijk ondergebracht in drie hoofddoelgroepen ‘Studeren bij Saxion’, ‘Professionals en Organisaties’ en ‘Over Saxion’. De informatie en het beeld is per doelgroep afgestemd. De site wordt maandelijks door 191.000 personen bezocht, waarvan 90.000 unieke bezoekers. Samen bekijken ze iedere maand een half miljoen pagina’s.

Zie: saxion.nl.

Consortium van Europese hogescholen Nieuwe lector Ethiek In januari is dr. Ruud Welten geïnstalleerd als lector Ethiek. Welten is verbonden aan het Saxion Kenniscentrum Business Development en Hospitality, een van de zes kenniscentra van Saxion. Welten gaat zich bezighouden met vraagstukken rond maatschappelijk verantwoord ondernemen en bedrijfsethiek.

4

K o m ve r de r . S ax i on.

Tijdens een door Saxion georganiseerd seminar hebben zes Europese hogescholen een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. De overeenkomst vormt de basis voor U-DRIVE, dat staat voor: Universities of Applied Sciences for Development, Research, Innovation, Valorisation and Education. Via U-DRIVE wil Saxion de kwaliteit van haar onderwijs verbeteren en (meer) waardevol toegepast onderzoek doen. De onderwijsinstellingen zijn afkomstig uit Finland, Duitsland, België en Nederland.

Xcellent

5

Werkveld tevreden over studenten

Selectie aan de poort bij pabo

Het werkveld is tevreden over het niveau van de studenten en opleidingen van Saxion. Gemiddeld geven externe stage- en afstudeerbegeleiders de stage een 7,6 zo blijkt uit het jongste Werkveldtevredenheidsonderzoek (WTO) dat Saxion heeft laten uitvoeren.

Om de kwaliteit van basisschoolleraren te vergroten komt er landelijk een intaketoets voor aankomend pabo-studenten. Dat heeft de commissie Meijerink de HBO-raad geadviseerd. Jan Auwke Diepenhorst, directeur van de academie Pedagogiek en Onderwijs van Saxion is tevreden over het advies. “Zo krijgen de studenten tijdens de opleiding meer tijd om zich te verdiepen. Nu gaat veel tijd verloren met het bijspijkeren van kennis, die ze eigenlijk door hun vooropleiding al zouden moeten hebben.” Volgens Diepenhorst zorgt het advies niet voor drastische veranderingen op de Saxion pabo-opleiding: “Wij hanteren in het eerste studiejaar al een toelatingstest.”

Student Arbeidshygiëne wint scriptieprijs

Veranderingen bij lectoraten Saxion gaat zich als kennisinstelling toeleggen op het profiel High Tech Systemen en Materialen. Dat betekent onder meer dat het lectoraat Productie- en Procesinnovatie niet wordt voortgezet en dat er een nieuw lectoraat Nanotechnology wordt opgericht. Lector van dit lectoraat wordt dr. Gregor Luthe. Met zijn aanstelling is Saxion de eerste hogeschool in ons land met een lectoraat op dit gebied. Het nieuwe lectoraat heeft twee hoofddoelen: verdere ontwikkeling van de studieroute Nanotechnology en onderzoek doen met en voor het bedrijfsleven. Het bedrijfsleven zit te springen om ingenieurs die gespecialiseerd zijn in nanotechnologie. Die zijn er nog niet, maar Saxion levert binnenkort de eerste twintig afgestudeerde studenten af.

Carola Driessen, student post-hbo Arbeidshygiëne, heeft de Bob van Beek-prijs gewonnen. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de student met de beste afstudeerscriptie op het gebied van arbeidshygiëne. Driessen won de prijs voor haar scriptie ‘Ergeren aan ergonomie’. Aan de prijs is een geldbedrag van 1.500 euro verbonden die Driessen aan haar studie of studiereis mag besteden. Driessens scriptie gaat over het ontwikkelen van een ergonomisch risico-inventarisatieproces voor MSD Animal Health, waar ze ook werkt als arbeidshygiënist.

Saxion-student wint award

Mijlpaal voor VentureLab Twente VentureLab Twente, het eenjarig business development programma dat onderdeel is van Kennispark Twente, heeft onlangs haar tweehonderdste deelnemer verwelkomd. VentureLab Twente is een samenwerking tussen Saxion en de Universiteit Twente, gevestigd op het Kennispark Twente in Enschede. Met het eenjarige supportprogramma helpt de organisatie startende en gevestigde bedrijven hun groei te versnellen.

Bouke Timmen, student Facility Management, heeft de F-MEX Excellence award 2011 gewonnen. Timmen heeft het afgelopen jaar het Excellent Student Program van de stichting F-MEX gevolgd waarbij hij getraind, gecoacht en beoordeeld werd door deskundigen uit het werkveld. Voor zijn afstudeerscriptie kreeg Timmen een 9.

Ondernemerschap leeft bij Saxion Studenten van Saxion dragen ondernemerschap een warm hart toe. Dat blijkt uit onderzoek van het Saxion Kenniscentrum Innovatie en Ondernemerschap (SKIO). Van de 22.000 onderzochte Saxion studenten waren er in 2011 ruim vierhonderd zelfstandig ondernemer. Nog eens 1.800 studenten gaven aan van plan te zijn om tijdens of na de studie een bedrijf te starten. De interesse in ondernemerschap groeit, want het aantal ondernemers onder Saxion studenten is in de afgelopen drie jaren behoorlijk toegenomen. Het volledige SKIO-rapport is te downloaden via:

Saxion beste hogeschool op deeltijdgebied Saxion bundelt krachten met ROC Omdat er volgens brancheorganisatie ICT Office een tekort dreigt aan hoger opgeleide ict’ers hebben Saxion en ROC Aventus de handen ineen geslagen. In augustus 2012 start Saxion met twee Associate degrees (Ad) op het gebied van ict. Een Ad ligt qua opleidings­niveau tussen het mbo en het hbo en duurt twee jaar. De nieuwe Saxionopleidingen Business IT & Management en ICT Beheer zijn dan ook gericht op mbo’ers die wel willen doorstuderen, maar niet een volledige vierjarige hbo-bacheloropleiding willen volgen.

Saxion mag zich in de categorie grote en middelgrote hoge­ scholen de beste hogeschool met betrekking tot deeltijdstudies noemen. Dat blijkt uit de Keuzegids Deeltijd en Duaal 2012. De Keuzegids wordt jaarlijks uitgegeven door het Centrum Hoger Onderwijs Informatie (CHOI). Het is een onafhankelijke gids die de kwaliteit van opleidingen kritisch beoordeelt en vergelijkt op tien verschillende aspecten. Er wordt gekeken naar tevredenheid van studenten, onderwijsstatistieken en oordelen van deskundigen.

De opleiding Hoger Hotelonderwijs (HHO) van Saxion en de hotelketen Bilderberg hebben een samenwerkingsovereenkomst getekend. Centraal in de overeenkomst staat de innovatie van hotels. Beide partijen hebben afgesproken om kennis en expertise te delen tijdens gastlessen, docentstages, adviesopdrachten en afstudeeropdrachten.

K o m ve r de r . S ax i on.

Saxion krijgt instellingsaccreditatie Startershuis in Deventer

Hotelschool sluit overeenkomst

6

saxion.nl/skio

De gemeente Deventer, Saxion en ROC Aventus hebben samen het initiatief genomen voor een Startershuis in Deventer. In het Startershuis aan de H.G. Gooszenstraat komen kennis en kunde van de onderwijsinstellingen direct beschikbaar voor startende ondernemers in Deventer. Het doel van het Startershuis is om de slagingskansen van startende ondernemers te vergroten.

Saxion is de eerste hogeschool in ons land die een instellingsaccreditatie ontvangt. Dat heeft de auditcommissie van het Nederlands Vlaamse Accreditatie Orgaan (NVAO) bepaald. Door de instellingsaccreditatie wordt er de komende zes jaar alleen nog naar onderwijskwaliteit gekeken en niet meer naar de instellingsbrede processen, die tot nu toe bij elke opleidingsaccreditatie opnieuw onder de loep werden genomen.

Meer informatie: startershuisdeventer.nl.

Xcellent

7

Advertentie

Goed is niet goed genoeg, wij gaan voor beter! Saxion presenteert winkel van de toekomst Dat is de doelstelling van Trebbe. We zijn een gezond en solide familiebedrijf met ruim een eeuw bouwhistorie. Van planontwikkeling tot en met oplevering en meerjarig onderhoud, van nieuwbouw tot renovatie in woning- en utiliteitsbouw. Betrouwbaar en hoge kwaliteit Onze klanten en partners ervaren Trebbe als een betrouwbare partner die met aandacht werkt aan resultaten die voldoen aan de verwachtingen van onze klanten. Met als eindresultaat gebouwen waarin de gebruikers en bewoners zich prettig voelen en waarbij kwaliteit hoog in het vaandel staat, evenals duurzaam denken en handelen.

Klantwens als uitgangspunt De klantwens is het uitgangspunt voor onze uitgekiende Trebbewoonconcepten. Met de implementatie van BIM, Lean en co-makership houden we deze wensen scherp in de gaten. We hebben dan ook ruime ervaring als partner in Design & Build-opgaven en ontwikkelen bouwteams. Een rol die we als dienstverlenende bouwer met plezier vervullen met een proactieve, betrokken en innovatieve visie. Aandacht voor jonge mensen Als veelzijdige bouwer brengen we onze deskundigheid graag over op de jonge generatie. Jaarlijks doen studenten van hogescholen werkervaring bij Trebbe op tijdens hun stage. Ook begeleiden wij jongeren bij hun afstudeeropdracht. Zo bouwen wij samen aan de toekomst!

Tijdens het Popai Jaarcongres heeft Saxion het boek ‘Winkel van de toekomst, toekomst van de winkel?’ gepresenteerd. Het boek bevat de eindresultaten van het project Future Store en biedt ondernemers handvatten voor de toekomst van hun winkel. Uit het project, dat een initiatief was van het Saxion Kenniscentrum Design en Technologie, blijkt dat klantbeleving een steeds belangrijkere rol gaat spelen. Cross channelshopping, waarbij fysieke winkels en online winkels samenkomen, is de belangrijkste trend.

TWENTESTAD

Saxion pleit voor onderzoek naar Twentestad Boomkamp in HBO-raad Wim Boomkamp, voorzitter van het College van Bestuur van Saxion, is benoemd tot bestuurslid van de HBO-raad. Boomkamp wil zich in zijn nieuwe functie ondere ander richten op het herstel van de negatieve reputatie van het hbo. Zie ook pagina 10-13.

De discussie rond Twentestad, een supergemeente van 364.000 inwoners, laait in de Twentse politiek weer op. Saxion wil graag de voor- en nadelen delen onderzoeken die aan de supergemeente verbonden zijn. Het debat over Twentestad begon twintig jaar geleden. Toen ging het alleen over de samensmelting van Hengelo en Enschede, nu zouden ook Almelo, Oldenzaal en Borne deel gaan uitmaken van de supergemeente. Voorstanders denken dat een bundeling van krachten veel extra gelden uit Den Haag oplevert. Gedegen onderzoek is daar echter nog nooit naar gedaan.

Honderdste ondernemer voor Smart Creation Smart Creation, onderdeel van het Saxion Kenniscentrum Innovatie en Ondernemerschap, heeft onlangs de honderdste onderneming verwelkomd. Smart Creation, dat met 1,8 miljoen euro wordt gesubsidieerd door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, is een initiatief van Saxion om startende creatieve ondernemers te stimuleren.

www.trebbe.nl Advertentie Trebbe.indd 1

8

K o m ve r de r . S ax i on.

18-04-12 08:47

Xcellent

9

Nog niet eens zo heel lang geleden liet Boomkamp fijntjes weten weinig interesse te hebben om zitting te nemen in de HBO-raad, “omdat de wijze waarop het hbo wordt geleid te wensen overlaat”. Maar per 1 maart van dit jaar werd hij toch benoemd als lid van de HBO-raad. Volgens hemzelf om het geschonden blazoen van het hoger onderwijs op te poetsen, want de tijd van vrijheid-blijheid in het onderwijs is wat hem betreft echt voorbij. Hij heeft veel werk te verrichten na de affaires in het hbo, zoals bij Inholland en Windesheim.

Saxion-Collegevoorzitter Wim Boomkamp heeft voor vier jaar bijgetekend en wil van Oost-Nederland hét techniekcentrum van Nederland maken

‘Deze baan is leuker dan ik dacht’ De man die niet als hoogste levensdoel had om Collegevoorzitter van Saxion te worden, werd dat wel, ondanks sterke twijfels. Dat was toen. Nu vind Wim Boomkamp (59) het Saxion-voorzitterschap “een geweldige baan” en heeft hij ideeën genoeg om het geschonden blazoen van het hoger onderwijs op te poetsen. Niet alleen bij Saxion, maar ook bij de HBO-raad, waar hij per 1 maart van dit jaar is benoemd. Een gesprek met een man met een onderwijshart: “Op bepaalde onderdelen is het onderwijs verloederd.”

10

K o m ve r de r . S ax i on.

Verkeerde ontwikkelingen Boomkamp wil niet expliciet praten over deze twee hogescholen. “Ik weet ook precies wat de zwakke punten zijn van Saxion, ook al hebben die niet in de kranten gestaan”, zegt hij. Het onderwijs is te weinig met onderwijs bezig geweest, luidt ongeveer de kern van zijn betoog dat volgt. “Een verkeerde discussie met alle verkeerde ontwikkelingen die we kennen als gevolg. Ja, de samenleving en de politiek mogen ons wel degelijk aanspreken op de kwaliteit van het onderwijs. In het hbo voeren we eigenlijk pas het laatste jaar die discussie: ‘Wat moeten we verbeteren, wat hebben we niet goed gedaan en vooral: durven we dat uit te spreken?’” Boomkamp zei pas na lang wikken en wegen ‘ja’ nadat hij in november was gepolst voor de vacature in het bestuur van de HBO-raad. ‘Waarom ik?’, vroeg ik aan de man die mij belde. Collega’s in het hbo zien mij blijkbaar als iemand die juist over de kwaliteit van onderwijs wil praten en meedenken, ideeën heeft.”

‘Wij hebben ons laten verleiden om dingen te doen met het onderwijs, wat we niet hadden moeten doen’ Opvallend is dat Boomkamp hand in eigen boezem steekt waar veel anderen vooral reppen over doorgeschoten overheidsbeleid van de liberalisering van het onderwijs. Als het net als in het echte bedrijfsleven alleen om aantallen, cijfers, omzetten en rendementen gaat, schiet het zijn doel voorbij in het (hoger) onderwijs. “Ik heb me in dat kader wel verbaasd over de politieke wens dat de helft van de Nederlanders op termijn een hogere opleiding moet hebben.” Kleine jongen Dat Boomkamp niet zo heel nodig in de top van Saxion en de HBO-raad wilde komen, heeft ook te maken met een slechte ervaring in het verleden. In zijn goedheid, noem het naïviteit, heeft hij (een jaar of vijf geleden) een poging gedaan met het bestuur van Inholland (in de eerste fase van de excessen, onvergelijkbaar met de ellende die daarna volgde…) in gesprek te komen over hun beleid. Een verwrongen glimlach: “Ik werd toen als een klein jongetje weggezet: een bestuurder van een kleine hogeschool uit het oosten van het land moest zich maar niet bemoeien met de grote mensen in de Randstad…” “Het zijn de mensen in het hbo zelf die er soms een potje van hebben gemaakt. Wij hebben ons laten verleiden om dingen te doen met het onderwijs, wat we niet hadden moeten doen. Zoals competentiegericht onderwijs. Dat gebeurt op sommige plaatsen, niets op tegen, maar je moet het niet generiek willen invoeren. Die beslissing moet je aan de docenten overlaten. Dáár zit de professionaliteit, dáár zit de deskundigheid om een bepaald didactisch model in te voeren. In Deventer heeft onze Pabo zich altijd verzet tegen competentiegericht onderwijs; en zie: onze Pabo geldt in de ‘rankings’ als één van de beste van Nederland. En daarom

Xcellent

11

roep ik binnen Saxion ook altijd: jullie bepalen het didactische model. Als je maar zorgt dat de student hier met een goed diploma weggaat.” Maar goed, Saxion heeft in het verleden ook een affaire gehad met Chinese studenten. “Dat is nou precies zo’n voorbeeld waarin andere dingen dan onderwijs belangrijk waren. Saxion wilde zoveel mogelijk Chinezen binnen halen onder het motto meer geld te krijgen. Toen was dat onderwijs nog bekostigd, nu niet meer. Met meer studenten en meer geld wordt Saxion als hogeschool groter en dat was toen blijkbaar erg belangrijk. Daar keer ik mij dus tegen, tegen die zaken die gespeeld hebben op verschillende manieren. Bij ons, bij anderen. Het ging dus toen niet om de kwaliteit van het onderwijs.” Numerus fixus “Er is in Nederland een cultuur gecreëerd om maar zoveel mogelijk studenten toe te laten”, zegt Boomkamp. Saxion denkt erover om in de toekomst op grote schaal intakegesprekken met nieuwe studenten te voeren, maar dat stelt nu nog weinig voor. De hogeschool kan ook niemand weigeren die de juiste vooropleiding heeft gedaan. “Ik zou willen dat we iedereen die hier wil studeren kunnen beoordelen op zijn kwaliteit en motivatie en daarna kunnen toelaten of weigeren. En het zou mooi zijn als wij naar een systeem toegaan waarin we voor bepaalde opleidingen het aantal plekken beperken. En dus selecteren.” Boomkamp voorziet binnen tien jaar een systeem – “stapje voor stapje ingevoerd” – om op jonge leeftijd kinderen proberen toe te leiden naar vakgebieden die voor de economie en de

12

K o m ve r de r . S ax i on.

welvaart van een land belangrijk zijn. “Ik vind dat als er voor een bepaald beroep te veel studenten worden opgeleid, er een numerus fixus moet worden ingesteld. Dat doen wij als hogeschool nog veel te weinig. Voor

ben we mensen nodig. Met enige ergernis in zijn stem: “Ja, vier op de tien studenten moet een techniekopleiding doen, vier op de tien in de gezondheidszorg, vier op de tien in het onderwijs, dat kan dus niet. Als wij

‘Ik zou willen dat we iedereen die hier gaat studeren kunnen beoordelen op kwaliteit en motivatie’ de opleiding Archeologie hebben we een numerus fixus ingesteld voor 75 studenten, het is nu april (ten tijde van het gesprek…) en we zitten nu al op negentig aanmeldingen. We gaan volgend jaar ook een numerus fixus instellen bij de opleiding Psychologie omdat ik vind dat we te veel psychologen opleiden. We hebben een onderwijssysteem waarin studenten kunnen kiezen, maar daar krijgen we nog wel wat problemen mee in de toekomst.” Vrijheid-blijheid Er zijn verschillende maatregelen getroffen om de keuze van de student te beïnvloeden. Maar Boomkamp heeft daar weinig vertrouwen in. “Er komt een moment waarin de vergrijzing, de uitstroom en de krapte op de arbeidsmarkt echt serieuze problemen worden. Dan redden we het niet meer met goedbedoelde projectjes die op basis van vrijheid-blijheid gebaseerd zijn.” Dus dan stelt de overheid vast dat er door Saxion bijvoorbeeld nog maar vijftig psychologen opgeleid mogen worden en daar krijgt Saxion dan het budget voor. “Zo doen ze het in Duitsland. En dus komen nu al die Duitse studenten hier naar toe. En dat probleem wordt niet aangepakt.” In de zorg, in de techniek overal heb-

werkelijk vinden dat er meer mbo’ers, hbo’ers en wo’ers in de techniek opgeleid moeten worden, dan kan dat niet anders dan door maatregelen te nemen in termen van collegegeldverlaging, verschillen in budgetteren, dat soort maatregelen.” Nieuwbouw Of hij (in functie) de zijns inziens noodzakelijke omslag in het onderwijs nog gaat meemaken, is niet groot. Boomkamp is nu 59 jaar, heeft net weer voor vier jaar bijgetekend. “Deze baan is leuker dan ik dacht. Ik heb veel bijgeleerd, dat klinkt gek, maar ik geniet van vergaderingen met het directieteam, met de Ondernemingsraad of van de netwerkbijeenkomsten die je in deze baan hebt met FC Twente, Universiteit Twente en dergelijke.” Waarschijnlijk ook dankzij het inkomen, want we lazen dat Boomkamp maar liefst 202.880 euro verdient: als elfde hogeschool (qua grootte) heeft hij ook het op tien na hoogste salaris. “Ik zit onder de norm in het hoger onderwijs die is gesteld op 232.000 euro. Die norm is vastgesteld door de overheid en de minister.” Maar het salaris is hoger dan de Balkenende-norm… Boomkamp ergert zich: “Ja, dat is de taal in de media. Ik zit ruim onder de

norm die geldt in het hoger onderwijs. Maar je moet wel goed vergelijken. Een minister heeft een auto met chauffeur. Dat heb ik niet, ik heb wel een leaseauto en die wordt bij mijn inkomen opgeteld. Een leaseauto verhoogt mijn inkomen, een auto met chauffeur laat de kosten van de organisatie oplopen.” De oplevering van de nieuwbouw in Deventer en Enschede in 2014 past in een nieuwe fase waarin Saxion zich volgens Boomkamp bevindt. “We zijn een partner geworden in de regio en in de provincie die veel meer erkend wordt in de dingen die ze doet.” Beetje cryptisch wellicht, maar Boomkamp is de goede man in het goede tijdsgewricht. Hij doet dingen anders dan zijn voorgangers, hoewel die misschien in die periode noodzakelijk waren. Maar wie had ooit gedacht dat Saxion partner (en investeerder) zou worden op het Kennispark Twente, dat Saxion bezig is met nanotechnologie en dat hoogleraren (in bepaalde projecten) lectoren gaan aansturen om de kwaliteit te borgen van onderzoek? Onderscheiden van andere hogescholen De samenwerking tussen Saxion en Universiteit Twente verloopt in alle stilte, maar beter dan ooit tevoren. Vooral voor de regio een goede zaak, constateert Boomkamp. “Er is een tijd geweest dat de UT internationaal opereren veel belangrijker vond dan de regio.” Niet helemaal toevallig heeft Saxion zo’n twee jaar geleden gekozen voor een uitgesproken profiel ‘High Tech Systemen en Materialen’. “We willen ons onderscheiden van andere hogescholen. En omdat hier van oorsprong ook een hogere textiel-

school zit, hebben we allerlei technieken die daarmee gepaard gaan.” De keuze moet er toe leiden dat er niet alleen intern maar ook extern extra gelden vrij komen om het profiel meer te kunnen kleuren. “Ons accent moet op techniek liggen en we willen veel meer studenten in die richting opleiden. Daarom zijn wij ook met de opleiding Mechatronica begonnen.” Die lijn wordt in heel Saxion doorgezet. De Pabo in Deventer (en wellicht in Hengelo, als de fusie met Hogeschool Edith Stein doorgaat – er vindt nu boekenonderzoek plaats) moet een echte techniek-Pabo worden. “Oost-Nederland moet een echt centrum voor techniek worden. Onze Pabo staat goed aangeschreven, zoals ik al zei, maar de opleidingen Technische Bedrijfskunde, Small Business en Bouwtechnische Bedrijfskunde zijn in hun soort ook nummer 1 in Nederland.” Zo gek is die keuze voor techniek dus niet, bedoelt Boomkamp te zeggen.

procentueel doen er nog te weinig studenten aan dit programma mee. Ik verbaas me er ook over dat studenten vaak zelf niet willen. Ze willen niet opvallen in de groep, of het kost te veel tijd, hoor ik dan. Of wij zijn onvoldoende in staat die studenten te ontdekken. En te verleiden om dit te doen. De beste studenten zouden die extra programma’s moeten volgen en daarmee als een excellente beroepsbeoefenaar af te studeren en op die arbeidsmarkt te komen.” > Jan Medendorp

Hoogvlieger Saxion wil graag een hoogvlieger zijn, blijkt uit alles wat Boomkamp zegt. Maar loopt Saxion, lees Boomkamp, niet harder dan de gemiddelde stu-

‘Ons accent moet op techniek liggen en we willen veel meer studenten in die richting opleiden’ dent? Zo’n Sirius Programma (zie ook artikel pagina 24-26) bijvoorbeeld waar excellerende studenten extra worden uitgedaagd; van de 24.000 Saxion-studenten doen er 170 studenten aan mee... Het kost miljoenen. “En we krijgen er miljoenen voor”, zegt Boomkamp snel. “Maar je hebt gelijk,

Xcellent

13

Op 20 juni zal het vademecum aan de deelnemers van het project worden uitgereikt. De volledige inhoud staat dan ook op de website saxion.nl/energiebesparing. Het doel van het vademecum is om de (industriële) ondernemer, de productiemanager of gebouwbeheerder, die vaak geen installatiedeskundige is, inzicht te geven in het energieverbruik. Daarnaast bevat het vademecum interessante energiebesparings­ mogelijkheden bij bestaande bedrijfspanden en wijst het ondernemers de weg om zelf energiebesparingen binnen hun bedrijf door te voeren.



Meer informatie:

• infomil.nl/onderwerpen/duurzame/energie/special-kids/publicaties/ • agentschapnl.nl/eia • saxion.nl/energiebesparing

Duurzaamheid speelt een belangrijke rol voor MKB bij energiemaatregelen

‘Niet om de centen, maar om het imago’ Terwijl particulieren hun best doen om te besparen op hun energiekosten door het aanbrengen van isolatie en het installeren van zonnepanelen, blijft een groot deel van de industrie achter. Veel ondernemers vrezen dat de extra installatiekosten niet opwegen tegen de energiebesparingen. Maar naast kostenoverwegingen speelt steeds vaker duurzaamheid een belangrijke rol. “De markt eist als het ware dat bedrijven groen moeten denken en actie ondernemen.”

14

K o m ve r de r . S ax i on.

Het is al lang geen ongewoon gezicht meer: daken in woonwijken waar de zonnepanelen je tegemoet schitteren. Dankzij goedkope panelen uit China kiezen steeds meer mensen ervoor (deels) hun eigen energievoorziening te beheren. Hoe mooi en belangrijk dit soort initiatieven ook zijn, de impact ervan is beperkt. Want de grootste energieslurper in ons land is de industrie. Met name in sectoren als chemie, metaal, voedings- en genotsmiddelen, papier en bouwmaterialen wordt veel energie verbruikt. Wie substantieel op energie(kosten) wil besparen richt het vizier dus op de industrie. En dat is precies wat de onderzoekers van het project ‘Energieprestatie in Productieprocessen’ van het Saxion Kenniscentrum Design en Technologie, lectoraat Productie- en Procesinnovatie hebben gedaan.

MKB blijft achter Geert Wieffer is onderzoeker en projectleider van het project. Hij legt uit waarom het MKB nog niet zo massaal gekozen heeft voor energiebesparende maatregelen als particulieren. “Ten eerste is de particuliere markt heel iets anders dan het MKB”, zegt Wieffer. “Particulieren kunnen als snel voordeel halen uit een HR-ketel of isolatie. Bij het MKB, en dan met name het middenbedrijf met twintig tot tweehonderd werknemers, ligt dat een stuk gecompliceerder omdat je te maken hebt met ingewikkelde bedrijfsprocessen. Er zijn wel quick wins te realiseren, maar dan gaat het vaak over deeloplossingen zoals verlichting. Terwijl het beste natuurlijk is als een bedrijf verder kijkt en kiest voor een totaaloplossing waarbij ook het machinepark en productieproces worden meegenomen.” Niet best Kunnen particulieren een beroep doen op hun energieleverancier om tips en adviezen te krijgen over energiebesparing, in het MKB werkt dat net iets anders. Wieffer: “Nuon, Essent en andere energieleveranciers leveren geen direct advies aan ondernemers maar

schakelen daarvoor energie-adviseurs in. Er is inmiddels een hele markt van dit soort adviesbureaus ontstaan. Om eerlijk te zijn, op het gebied van complexe industriële processen is de kwaliteit van hun adviezen niet best. Dat komt omdat de meeste van hen all rounders zijn en vaak geen specifieke kennis hebben van een bepaalde branche. In Duitsland is dat veel be-

copy-paste tot stand was gekomen. Dat betekent volgens de Saxiononderzoekers dat bedrijven eigenlijk een standaardrapport ontvingen dat slechts op enkele punten was aangepast op de situatie van het betreffende bedrijf. De adviezen en tips die wél valide waren zijn verzameld in een vademecum (leidraad, zakboekje red.) dat op

‘Energieleveranciers leveren geen direct advies aan onder­nemers maar schakelen energie-adviseurs in’ ter geregeld; daar moet een adviseurs tenminste tien jaar als specialist actief zijn in een bepaalde branche voordat hij dat soort bedrijven mag adviseren.” In het door Saxion uitgevoerde onderzoek zijn zestig rapporten van adviesbureaus onder de loep genomen. De uitkomsten en adviezen zijn vervolgens teruggekoppeld naar bedrijven die zelf veel energiebesparende maatregelen hebben doorgevoerd, om zo de validiteit van de adviezen te kunnen bepalen. In het onderzoek is geconstateerd dat soms wel tot tachtig procent van zo’n rapport via

20 juni gepresenteerd wordt tijdens de eindsessie van het project. De opzet van het vademecum is volgens Wieffer zo gekozen dat bedrijven meer kennis krijgen over de adviezen die ze ontvangen en zodoende meer tegengas kunnen bieden aan voorstellen van hun installateurs en adviseurs. Laag bewustzijn Ook besteedt het vademecum aandacht aan maatregelen die bedrijven snel in staat stellen iets aan hun energieverbruik te doen. Dat is volgens Wieffer

Xcellent

15

Advertentie

‘De financiële prikkel om op energie te besparen is nauwelijks aanwezig’

s Ho vi ng Ki en hu iis a d v o c a t e n

e n

n o t a r i s s e n

Een andere kant van uw carrière N N ON MA NO adv oca at

N . VI NG N.V SH OVI ISHO HUI HU ISH NHU KIEN KIE 25 O N 25 T ON TH P N THE PAN CHE DE ENS AC 0 00 75 750 09 BUS 1 TB P TBU POS

nl ing..nl uishh ov ing kki enh uis w ww..ki www

Probleem Met het vademecum, waaraan ook een website gekoppeld is, is de implemen-

werkenbijsaxion.nl

280090016 BS 210x297 Adv.indd 1

16

K o m ve r de r . S ax i on.

ook hard nodig want uit het onderzoek is gebleken dat het energiebewustzijn bij de onderzochte bedrijven erg laag is. Wieffer: “Dat komt omdat de focus van bedrijven in het verleden altijd lag op kostenbesparing. En als een bedrijf procentueel niet zo gek veel kwijt is aan energie, is de prikkel om daarop te besparen nauwelijks aanwezig. In die zin is energie gewoonweg te goedkoop. Want bedrijven klagen wel over hun energiekosten, maar ze betalen er nog steeds geen extra belasting over en zolang een kuub gas 40 cent kost en een kilowattuur 10 cent zijn de terugverdientermijnen vaak te lang om actief aan de slag te gaan met besparende technieken. Maar wat we steeds vaker zien is dat het thema duurzaamheid aanleiding is voor bedrijven is om te kijken hoe ze kunnen besparen op hun energiekosten. Afnemers zoals de overheid eisen steeds vaker dat bedrijven aan duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen doen. Kiest een bedrijf daar niet voor, dan is de kans aanwezig dat afnemers voor een andere leverancier kiezen. Dus de markt eist als het ware dat bedrijven actie ondernemen. De druk wordt steeds hoger om als bedrijf groen te denken.”

tatie van energiemaatregelen nog niet geregeld. En dat is een probleem volgens Wieffer. “Veel van de adviezen en rapporten verdwijnen in een bureaula omdat ondernemers niet weten hoe effectief en betrouwbaar de voorgestelde maatregelen zijn”, zegt hij. “Neem bijvoorbeeld de verlichting van een bedrijfshal. Veel ondernemers denken dat LED-verlichting het beste voor het milieu en de portemonnee is. Maar voor LED-verlichting zijn nu nog dure aanpassingen nodig en bovendien heeft LED zijn betrouwbaarheid nog niet bewezen. Ondernemers kunnen daarom voorlopig beter hoogfrequent TL-verlichting aanbrengen, zeg maar TL-verlichting 2.0. Dat is de beste optie wat betrouwbaarheid en besparen betreft.” Geen dubbel glas “Het vervangen van enkel glas in bestaande gebouwen is ook z’n voorbeeld. Dat zouden wij nooit adviseren als kostenbesparing centraal staat omdat het veel te lang duurt voordat de investering in dubbel glas terugverdiend is. Met ons vademecumin de hand zijn ondernemers beter in staat om dit soort adviezen op waarde te schatten. Want als het middenbedrijf in deze tijd investeert in maatregelen die een lange terugverdientijd hebben of risico’s voor de betrouwbaarheid van het productieproces opleve-

ren, dan ben je de ondernemers kwijt. Dan zullen ze in de toekomst wel drie keer nadenken voordat ze iets gaan implementeren op het gebied van energiebesparing.” Overproductie In die zin hebben de bedrijven het economisch tij niet mee. “Dat klopt”, zegt Wieffer, “het is een lastige tijd voor ondernemers om te investeren. Bovendien zijn er ook tegengestelde bewegingen op de markt; we weten dat onze fossiele energievoorraad op den duur opraakt en dus duurder zal worden, maar voorlopig zien we de prijs van elektriciteit alleen maar dalen door de overproductie. Dat is wat mij betreft symbolisch voor ons project; het gaat over de lange termijn, niet over morgen. Maar wil je als bedrijf die toekomst aankunnen, dan moet je nu maatregelen nemen. Is het niet om geld te besparen, dan wel voor je imago en klantenbehoud.” De kennis die in het project opgedaan is zal deel gaan uitmaken van het curriculum van verschillende Saxion-opleidingen. Saxion denkt na over een vervolgproject op dit gebied. Dat tweede project moet dan dieper ingaan op de complexe productieprocessen en een grotere schaal hebben. > Hans Olthof

07-04-2009 16:28:08

Xcellent

17

Advertentie

Roze wolk Dat heb ik weer; kom ik eindelijk terug van drie maanden zwangerschapsverlof (één roze wolk) en heb ik net m’n mantelpakje naar de stomerij gebracht en mijn stilettohakken uit het vet gehaald: valt het kabinet! Niet te geloven! Met verbazing zat ik die bewuste zaterdag 21 april naar de televisie te staren. ‘Het zal niet waar zijn?’, dacht ik bij mezelf. Na zeven weken keihard onderhandelen gaat het moeizaam bereikte hervormingspakket toch niet door?! Met stomme verbazing beluisterde ik vervolgens de ‘verkiezingsspeech’ van de leider van de PVV, die direct na het mislukken van het Catshuisoverleg door hem werd uitgesproken. Daar stond een man die er serieus voor pleitte dat ons land de grenzen maar moest dichtgooien en de gulden weer van stal moest halen. Goeiendag! Wat is het volgende? Elke Nederlander z’n eigen koe, geit en kippen en dan gaat het weer goed met ons land? En ik maar denken dat ik de enige was die op een roze wolk dreef...

Sabine Uitslag Sabine is alumnus van de opleiding HBO-V van Saxion en Tweede Kamerlid.

De PVV-leider snapte blijkbaar niet dat er de afgelopen maanden koortsachtig overlegd is in Europa om de crisis het hoofd te bieden. En hoezo een hek om Nederland plaatsen? We zijn als handelsnatie enorm afhankelijk van onze export! Ik kon m’n oren bijna niet geloven. Natuurlijk valt er genoeg af te dingen op de onderhandelingsresultaten uit het Catshuis – en dat is de afgelopen weken ook al gebeurd – maar uit de analyse en doorberekeningen van het Centraal Planbureau (CPB) bleek dat het bezuinigingsen hervormingspakket zo gek nog niet was. Het zou in 2013 zeker pijn doen, maar daarna zou het met de economie en koopkracht toch weer langzaamaan bergopwaarts gaan. Bovendien zouden de zwakkeren in onze maatschappij door de zogenaamde ‘reparatiewerkzaamheden’ zoveel mogelijk beschermd worden. En ja, het is crisis in Europa en ons land en daarvan heeft iedereen last. Terwijl ik naar de televisie keek hoorde ik geen enkel steekhoudend of inhoudelijk argument om het kabinet te laten vallen. Ik was snel van m’n roze wolk weer op aarde beland. Wat een slechte beurt voor de politiek!

Manon

Docent Recht

Kennis willen delen met studenten U bent bezig met uw vak en volgt de laatste ontwikkelingen. Maar hoe houdt u de vinger écht aan de pols in uw vakgebied? Door uw kennis te delen met de studenten van Saxion. Studenten die u, op hun beurt, alert en scherp houden met kritische vragen. En door praktijkgericht onderzoek te doen met studenten verruimt u uw blik, kijkt u over de grenzen van uw organisatie en draagt u bij aan onderwijs dat aansluit bij de praktijk. Uw praktijk. Kijk ook voor een andere kant van uw carrière op werkenbijsaxion.nl.

Gelukkig waren er de afgelopen weken ook politici die de zaak wél ernstig namen en die samen – zonder direct electoraal gewin – met het Catshuispakket aan de slag gingen. We mogen blij zijn met een minister van Financiën die als de nood aan de man is boven de partijen gaat staan. Binnen twee dagen een akkoord voor de begroting van 2013 én de complimenten uit Brussel; een knap staaltje werk van al die politici die lef toonden en boven hun eigen verkiezingsprogramma durfden uit te stijgen.

Academie Bestuur en Recht M.H. Tromplaan 28 7513 AB Enschede Postbus 70.000 7500 KB Enschede www.saxion.nl

Met de verkiezingen u voor de deur wordt het nog een hete zomer. That’s for sure!

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

werkenbijsaxion.nl

280090016 BS 210x297 Adv.indd 2

18

K o m ve r de r . S ax i on.

07-04-2009 16:28:48

Xcellent

19

Vroeger was het makkelijk: je had hogescholen en het bedrijfsleven. Die hogescholen leverden studenten die het bedrijfsleven vervolgens aannam. Simpel, overzichtelijk en een gemiste kans. Want samenwerken leidt tot betere resultaten. Nu hogescholen kennisinstituten zijn geworden en zich behalve met onderwijs ook bezighou-

Symbiose den met ondernemen en onderzoek zijn de schotten tussen onderwijs en werkveld grotendeels verdwenen. En dat resulteert in wederzijds begrip, actueel onderwijs en betere kenniscirculatie. Anno 2012 bestaan er geen gescheiden werelden meer, maar is onderwijs en werkveld met elkaar vervlochten. Gelukkig wel.

20

K o m ve r de r . S ax i on.

Xcellent

21

Hart & Ziel (Passie (< Lat.), v. (-s): heftige aandoening; onstuimige drang van de ziel die men niet kan weerstaan. In deze rubriek geven we mensen de ruimte om over hun passie te vertellen. Dit keer is dat Frits Oosterveld, lector Gezondheid en Bewegen van het Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie.

‘De wil om te winnen’ “Ik ben al mijn hele leven bezig met sport – privé en op het werk. Ik kan me ook niet voorstellen dat mensen sport niet leuk vinden. Ik snap het als mensen geen zin hebben om een paar keer per week naar de sportschool te gaan, maar sporten in clubverband is zóveel meer. Welke sport maakt eigenlijk niet veel uit. Plezier in het spel hebben, de

hebben, of zich zodanig overbelasten dat ze al snel weer moeten stoppen met sporten. Een fysiotherapeut kan goede adviezen geven waardoor dit voorkomen kan worden. Toch zijn fysiotherapeuten en andere zorgverleners niet of nauwelijks betrokken bij projecten om de sportparticipatie te verhogen.

‘Sport voorkomt echt ziektes waar we in de toekomst veel mee te maken zullen krijgen’ wil om te winnen, daar gaat het om. Het is bovendien fysiek verslavend: sporten maakt stoffen aan in je lichaam die prettig zijn en je moet blijven sporten om die stoffen te blijven krijgen. Het is schrikbarend om te zien hoe slecht de conditie en gezondheid is van veel mensen. Voor de opening van de sportweek bij Saxion hadden we een speciale truck ingehuurd waar mensen zich konden laten testen en nameten. Dan schrik je van de resultaten – zeker als je bedenkt dat het om een vrijwillig onderzoek ging en er dus veel mensen zijn die zich niet wilden laten testen, of het niet durfden. Als lector zoek ik naar manieren om mensen meer te laten bewegen en hen te stimuleren om lid te worden van een sportclub. Volgens mij moeten fysiotherapeuten daarin een veel belangrijkere rol krijgen. Zij kunnen vanuit hun kennis mensen goed adviseren over manieren om hun conditie en kracht te verbeteren. Dat is veel beter dan wat er nu gebeurt: beginnende sporters die zonder advies in te winnen en zonder kennis gaan hardlopen. Wat je dan ziet gebeuren is dat die mensen al snel geen zin meer

22

K o m ve r de r . S ax i on.

Ook rolmodellen zijn in dat opzicht belangrijk, topsport straalt af op de breedtesport eronder. Maar ik vind topsport zelf ook heel leuk om te volgen, zeker de professionele sportclubs uit de regio. Het is mooi om te kijken naar mensen die echt heel erg

voor de gezondheid. Het voorkomt echt ziektes waar we nu en in de toekomst veel mee te maken krijgen als maatschappij, van hart- en vaatziekten tot obesitas. Maar sport is meer: het heeft ook een educatieve functie en het kan kansarme jongeren helpen. Saxion en FC Twente doen samen veel op dat terrein. Sport is dus een belangrijk sociaal gebeuren, met name in clubverband. Dan heeft sport daadwerkelijk een maatschappelijke relevantie. Toen ik zelf niet meer kon voetballen ben ik trainer geworden. Ik ben jarenlang actief geweest bij verschillende

‘Het is schrikbarend om te zien hoe slecht de conditie en gezondheid is van veel mensen’ goed zijn in een bepaalde sport. Zo kijk ik graag naar wedstrijden van FC Twente, ik ben echt een echte Tukker en voetballiefhebber. Zelf voetballen kan ik helaas niet meer, ik kreeg al jong ernstig last van mijn knie. Golfen doe ik wel – ik speel elk weekend mee in een Duitse competitie. Dat is heerlijk; lekker spelen met een groep en daarna met zijn allen uit eten. Maar we spelen niet alleen voor de gezelligheid, het is een serieuze seniorencompetitie. Het gaat me niet alleen om het winnen, maar als je het doet, dan moet je wel je best doen. Ik heb een handicap van 14 en speel dus aardig mee. Sport geeft plezier en het is erg goed

clubs in de regio. Maar ik heb ook andere sporten gedaan, zoals volleybal. Wel altijd sport met een bal, dat trekt me het meest. Door sport heb ik ook mijn vak als fysiotherapeut gevonden. Op m’n negentiende blesseerde ik me tijdens het voetballen zodanig aan m’n knie dat ik me daardoor niet kon inschrijven voor de ALO, de sportacademie. Ik lag op de bank bij de fysio en dacht opeens: misschien is dit wel een leuk vak! Daarom ben ik uiteindelijk lector geworden bij Saxion, om bezig te zijn met wat ik het leukste vind: de combinatie van sport en onderzoek.” > Pieter Jansen

Xcellent

23

Saxion Programma Excelleren zet in op talent en kwaliteit

Werk in uitvoering Studenten die al tevreden zijn met een mager zesje, diplomaschandalen bij verschillende hogescholen; het lijkt niet best gesteld met het imago van het hbo en zijn studenten. Gelukkig is er ook goed nieuws. Zo probeert Saxion met het Programma Excelleren het beste uit zichzelf en uit getalenteerde studenten te halen.

Daarom zijn we dit programma ook begonnen met het bevragen van ons werkveld. Gewoon van: ‘Wat verstaan jullie onder excellentie en waar hebben jullie behoefte aan?’ Daar zijn steekwoorden uitgekomen als nieuwsgierig, kritisch, multidisciplinair, creatief, ondernemend en onderzoekend. Aan ons de taak om die kerncompetenties vervolgens in goed onderwijs te gieten. Het mooie van het SPE is dat we mogen experimenteren, niet alles is vooraf al dichtgetimmerd zoals in het reguliere onderwijs. Die ruimte is er ook omdat een relatief klein aantal studenten deelneemt aan HP’s. Dus als een docent bij wijze van spreken ’s nachts al mountainbikend filosofieles wilt geven, dan kan dat. Het is een kwestie van uitproberen, wat werk wel en wat niet. Gaandeweg de rit komen we er dan achter wat een goed HP is.”

“Denken in kansen, in zo’n omgeving gedij ik goed.”

SPE-projectleider Marike Lammers: “Jarenlang is de focus gericht geweest op deelname aan het hoger onderwijs. Nu gaat kwaliteit boven kwantiteit.”

Kom Marike Lammers niet aan met verhalen over luie studenten, ongemotiveerde docenten en diplomafraude. Als programmamanager van het Saxion Programma Excelleren (SPE) ziet zij vooral de andere kant: docenten en getalenteerde studenten die hun uiterste best doen om het beste uit zichzelf en anderen te halen. De komende jaren wil Saxion via het SPE zo’n acht procent van de studenten opleiden tot Reflective Professional; breed opgeleide studenten die gewend zijn transdisciplinair te denken en leiding durven te nemen. Hoe geeft Saxion inhoud aan het SPE? Marike Lammers: “Saxion neemt deel aan het Sirius Programma; een landelijk programma dat zowel in het wetenschappelijk onderwijs als in het hoger

24

K o m ve r de r . S ax i on.

beroepsonderwijs wordt uitgerold. De doelstelling van Sirius is talentontwikkeling in het hoger onderwijs en de opzet is experimenteel. Dat betekent dat elke hogeschool of universiteit zelf mag bepalen hoe excellentie bereikt wordt. Binnen Saxion hebben we gekozen voor het middel honour programma’s (HP’s red.) om studenten te stimuleren hun talenten verder te ontwikkelen. Binnen Saxion kennen we twee HP’s: academieHP’s en Saxionbrede HP’s. Het gaat erom dat studenten tijdens hun HP leren om buiten de grenzen van hun vakgebied en opleiding te denken.” Wat is eigenlijk excellent? “Da’s een goede vraag en lastig te beantwoorden omdat iedereen daaronder weer iets anders lijkt te verstaan.

Hoeveel studenten nemen deel aan SPE en mag iedereen meedoen? “Op dit moment doen er een kleine tweehonderd studenten mee aan het programma. De doelstelling is dat we groeien naar zo’n duizend studenten, waarvan er dan elk jaar een kleine driehonderd afstuderen ‘With Honours’. En nee, niet iedereen mag meedoen aan een HP. Dat kan ook niet, want niet elke student is even getalenteerd. We proberen de juiste studenten te selecteren en hanteren daarvoor verschillende selectiemethoden, van hoge cijfers tot motivatie en alles wat daar tussen zit. Het is belangrijk om goede studenten te trekken, want het is een zwaar programma dat je volgt naast de reguliere bacheloropleiding. Een HP kost een student jaarlijks een kleine driehonderd uur extra studie. Er zijn varianten waarbij de bachelor zelfs in drie jaar wordt gedaan. Dat geeft de zwaarte wel aan van het programma. Dat betekent dat niet iedereen een HP aankan. Wie op achterstand dreigt te komen moet stoppen

want we willen niet dat het programma ten koste gaat van de bacheloropleiding. Bovendien: als je een HP niet aankunt naast je reguliere opleiding, ben je waarschijnlijk niet het toptalent dat we zoeken.” Waarom is excelleren belangrijk? “De overheid heeft bepaald dat het kennisniveau in ons land omhoog moet, willen we onze internationale concurrentiepositie niet verliezen. Ook het werkveld vraagt steeds vaker om kwalitatief goede studenten. In die zin is er sprake van een paradigma-omschakeling, want jarenlang is de focus gericht geweest op deelname aan het hoger onderwijs en ging de aandacht vooral uit naar de achterblijvers. Nu gaat kwaliteit boven kwantiteit. Het hbo-onderwijs is lang één grote vergaarbak geweest. Dat gaat niet langer. Het kan ook niet, want studenten komen tegenwoordig overal vandaan: je hebt havisten en vwo’ers, maar ook mbo’ers en terugstromers van universiteiten. Daar zitten grote verschillen tussen. Je moet dus wel differentiëren, want één ding doen voor iedereen past niet langer. Dus is het zoeken naar nieuwe en in-

Kan de organisatie het SPE aan? Zijn de docenten wel slim genoeg? “Haha, ik weet niet of slim het goede woord is, maar het klopt dat HP’s andere eisen stellen aan docenten dan het reguliere bacheloronderwijs. We weten wel ongeveer wat HP-docenten in huis moeten hebben, maar daar hopen we aan het einde van het programma meer inzicht in te hebben. Het is wel duidelijk dat niet elke docent dit werk kan doen, net zoals het SPE ook niet geschikt is voor alle studenten. Het gaat echt om de bovenlaag bij beide groepen. Wat ze gemeenschappelijk hebben is dat het innovators zijn; mensen die voorop lopen.” Is het niet lastig om tijdens de rit de kwaliteit van het SPE te bewaken als er nog zoveel open einden zijn? “Dat is hartstikke moeilijk. Vergeet niet dat we bij het uitrollen van het SPE op zoek zijn naar de norm, maar die in feite nog niet kennen. Daarom hebben we samen met het werkveld het Honours Council ingesteld, dat is een onafhankelijke validatiecommisie. Die commissie kijkt welke experimenten vruchtbaar zijn en welke niet.

‘Saxion moet wel differentiëren, want één ding doen voor iedereen past niet langer’ novatieve onderwijsvormen voor de getalenteerde studenten. Hoe bieden we hen de uitdaging die ze nodig hebben? Dankzij het SPE kan dat. We kunnen nu experimenteren met kleine studentaantallen om te onderzoeken wat werkt en wat niet. Deze aanpak heeft op termijn ook zijn meerwaarde voor de kwaliteit van het reguliere bacheloronderwijs, omdat het ons helpt van de zesjescultuur af te komen.”

Daardoor komen de best en worse practices snel naar boven die vervolgens weer binnen de academies met elkaar gedeeld kunnen worden.” Wat is de rol van het werkveld in de HP’s? “Het werkveld is onze klant. En de klant weet haarfijn wat-ie nodig heeft. Want we kunnen vanuit de hogeschool wel bedenken wat excellent is, maar dat schiet niet op als het werkveld zich daar niet in herkent. De inzet is

Xcellent

25

dat onze studenten goed terechtkomen op de arbeidsmarkt. Daarom is het werkveld actief betrokken bij het onderwijs. Op die manier dwing je als het ware af dat er veel praktische kennis en actualiteit in de HP’s zitten. Verder hebben we regelmatig overleg met het werkveld en bevragen we hen constant over excellentie. Daaruit blijkt dat ze transdisciplinair gedrag heel belangrijk vinden. Dus buiten het vakgebied kunnen kijken. Dat is voor veel van onze docenten juist weer lastig omdat dat euh… niet altijd in de genen van academies en docenten zit. Uiteindelijk streven we met de HP’s natuurlijk een soort cultuurverandering na; dat je er trots op mag zijn dat je goed bent.” Hoe ziet de toekomst van het SPE eruit? “Saxion levert net als de andere hogescholen en universiteiten die deelnemen aan het Sirius Programma over twee jaar de best practices aan. Daar komt dan een bepaalde landelijke norm uit waaraan excellentie gelijk staat. Over twee jaar stopt het Sirius Programma, maar dan gaat Saxion door met het SPE. Onze doelstelling is op termijn dat acht procent van al onze studenten die afstuderen ook een excellent onderwijsprogramma hebben gevolgd. Universiteiten zitten nu al rond de vijf procent. Ik ben blij als we over twee jaar ook een instroom hebben van vijf procent van onze studentpopulatie. Instroom dus, want gaandeweg valt ook nog een deel van de studenten af. Die acht procent is echt het minimum; als je daar onder zit is het onderwerp niet voldoende zichtbaar in de organisatie en bij studenten en docenten.” En is die doelstelling reëel? “In heel Nederland heeft men moeite om voldoende studenten voor excellentieprogramma’s te trekken. Dat ligt niet alleen aan de studenten, maar

26

K o m ve r de r . S ax i on.

ook aan de organisatie zelf. Zo vind ik dat Saxion meer moet inzetten op studieloopbaanbegeleiders (SLB’ers red.) die talenten kunnen kietelen en motiveren om deel te nemen aan de programma’s. Dat is een taaie klus voor SLB’ers, want het hoger onderwijs kent tientallen speciale regelingen en dan komt dit er ook nog bij. Bovendien zijn er meer programma’s die zich richten op excellentie en op kwaliteit, maar die niet opleiden tot Reflective Professional. Studenten die deze programma’s volgen worden heel goede specialisten, Reflective Professionals zijn breder opgeleid en kunnen buiten de kaders van hun vakgebied kijken. Kijk, er wordt nog wel eens gedacht dat goede studenten eigenlijk naar de universiteit moeten. Dat is een misvatting want het werkveld vraagt niet alleen om wetenschappers, maar ook om talenten die zich in de beroepspraktijk kunnen bewijzen. Om top-hbo’ers dus. Onze excellente studenten die gevormd worden tot Reflective Professional tonen leiderschap, zijn innovatief en breed inzetbaar. Dat verwacht de markt van ons.” Tot slot: wat vind je het leukste in je werk? “Ik vind het heel erg leuk om grensoverschrijdend bezig te zijn. Om verbindingen te leggen tussen de verschillende academies. Het is veel masseren, praten en zorgen dat de enthousiaste docenten en managers elkaar over en weer weten te vinden. Gevoel hebben dat hier kansen liggen. Ik praat veel met ontwikkelaars, directeuren en managers. Af en toe worden ze wel eens moe van me, maar iedereen vindt kwaliteit een belangrijk thema. De timing is ook perfect na al het gedonder over en in het hbo. Bovendien doe ik samen met het projectteam iets waar studenten en het werkveld blij van worden. Dat is prachtig. Daar krijg ik een ontzettende kick van. Ook mijn programmateam is su-

per; zeven individuen die compleet verschillend zijn maar elkaar zo mooi aanvullen. Kortom: ik werk in een omgeving die denkt in kansen en daar gedij ik goed in. Wanneer ik tevreden ben? Als het binnen Saxion gonst over kwaliteit, excellentie, presteren en het beste uit jezelf halen. Dat is uiteindelijk belangrijker dan aantallen en percentages.” > Hans Olthof

Creatief innoveren

Sirius Programma: excellentie in het hoger onderwijs

Babette de Weerd gelooft heilig in het nut van creatief denken

Aan het Sirius Programma doen 19 hogescholen en universiteiten mee, waaronder Saxion. Saxion heeft zich als doel gesteld om een duidelijke groei te realiseren van het aantal buitengewone getalenteerde studenten dat zich gedurende hun studie ontwikkelt tot excellente Reflective Professional. Het Saxion Programma Excelleren (SPE) maakt deel uit van het landelijke Sirius Programma. Voor dit programma, dat startte in 2008 en loopt tot en met 2013, is landelijk 48,8 miljoen euro beschikbaar voor het bachelortraject en nog eens 12,2 miljoen euro voor het mastertraject. Saxion kan rekenen op een subsidiebedrag van 2,25 miljoen euro en legt daar zelf nog eens 3,25 miljoen euro bij zodat er 5,5 miljoen euro beschikbaar is voor een periode van vier jaar.

ciëren creatief innoveren vaak met kunstzinnig of zweverig. Maar

Meer informatie: saxion.nl/buitengewoon.

bij innovatieprocessen. Ze is projectleider van Crenovatie, een samenwerking van onder meer Saxion en Kreanet. “Bedrijven asso-

creatief innoveren is voor ieder bedrijf van belang.”

In tijden van crisis is het voor bedrijven nog belangrijker om te innoveren, om nieuwe producten, diensten of technologieën te bedenken. Maar hoe doe je dat? Hoe kun je als MKBbedrijf op een goede en effectieve manier het creatieve kapitaal van de onderneming laten bloeien? Hiervoor heeft Saxion samen met Kreanet en MKB-ondernemingen de ‘crenovatiemethode’ ontwikkeld. Crenovatie, een samensmelting van creativiteit en innovatie, combineert en faciliteert methodes als brainstormsessies en mindmapping waarmee ondernemingen gestimuleerd worden om tot innovatieve ideeën te komen. Het Crenovatieproject startte in 2010 met een RAAK-aanjaagsubsidie en is een initiatief van Han van der Meer,

lector Kennis en Innovatief Ondernemerschap bij Saxion. Doel van het project: MKB-bedrijven handvatten geven om via creatieve sessies ideeën en oplossingen te bedenken voor innovatie én bedrijven met elkaar in contact te brengen zodat ze op een creatieve manier van elkaar kunnen leren. De oplossing hiervoor kwam in de vorm van een gereedschapskist, een toolbox, die alles bevat wat nodig is voor het organiseren van een creatieve sessie binnen een bedrijf of afdeling. In samenwerking met de Saxion-minor Leren Innoveren, waarbij studenten gekoppeld worden aan bedrijven, worden deze sessies georganiseerd waarbij de deelnemers worden uitgedaagd verder te kijken dan hun neus lang is. Out of the box dus.

Xcellent

27

Crimineel rondje De opdrachten in de toolbox zijn heel divers. Zo bevat de box kaarten met specifieke opdrachten die creativiteit stimuleren. Een voorbeeld is het ‘criminele rondje’; alle deelnemers geven daarbij suggesties aan om het probleem op te lossen op een illegale manier. Dat levert geen direct bruikbare ideeën op, maar resulteert erin dat mensen anders nadenken over een probleem - misschien wel richting een oplossing.

ideeën, te weinig sturing levert een rommelige sessie op. De Weerd: “We maken tijdens de sessies veel gebruik van studenten die we twee dagen scholen op het gebied van creatief innoveren en brainstormen. Dat betekent dat ze dan nog maar de basis van crenovatie kennen. We proberen nu een manier te vinden om het zelfstartend vermogen van studenten te verbeteren. Misschien moeten we daarvoor een langere training inzetten, of meer moderne manieren zoals

Te veel sturing beperkt de ideeën, te weinig sturing levert een rommelige sessie op Een ander onderdeel van de toolbox bevat honderd kaarten met afbeeldingen van – meer of mindere – helden, bijvoorbeeld Ghandi, Gordon of Beatrix. Projectleider De Weerd: “De opzet is om met die kaarten het perspectief van de deelnemers te veranderen. Als je je afvraagt wat de koningin van jouw oplossing zou vinden, dan dwing je jezelf om op een andere manier te kijken naar het product, doelgroep of probleem.” Volgens De Weerd geeft het systeem met de toolbox ook sceptische ondernemers het idee dat ze een duidelijk product in handen hebben waar ze iets mee kunnen. “Ondernemers en bedrijven associëren creatief innoveren vaak met kunstzinnig of zweverig”, zegt ze. “Maar creatief innoveren is voor ieder bedrijf van belang.” Wat tijdens de sessies lastig bleek, is de mate waarin de trainers en Saxionstudenten sturing geven aan de discussies. Te veel sturing beperkt de

28

K o m ve r de r . S ax i on.

een handleiding per podcast of videoinstructie. Daar zijn we op dit moment nog niet helemaal uit.” Gebruikers bereiken Het bereiken van potentiële gebruikers van de toolbox is soms lastig gebleken geeft De Weerd aan. “We zijn daarom gestart met speciale masterclasses”, vertelt ze. “Dat werkt goed, maar de masterclasses trekken vooral mensen aan die al creatief bezig zijn in hun werk. Het gaat er ons juist om om bedrijven te bereiken die niet actief zijn in de creatieve sector, maar die wel tegen problemen aanlopen bij hun innovatie-agenda. Die bedrijven benaderen is lastig. Terwijl ze, als ze het eenmaal met ons samenwerken, allemaal erg enthousiast zijn.” Een manier om toch bij MKB-bedrijven binnen te komen, is via studenten. De Weerd: “Die gaan bijna allemaal op stage in het MKB. Door onze ideeën en uitgangspunten van crenovatie mee te geven aan studenten komen

bedrijven er ook mee in aanraking. Dan zien ze meteen in de praktijk dat crenovatie niet zweverig is.” De crenovatietoolbox is vanaf het begin van het project openbaar beschikbaar voor het publiek via opensource, net als de software die gebruikt wordt. De eis die Saxion en partners daar tegenoverstellen is dat gebruikers hun input – bijvoorbeeld in de vorm van aanpassingen of aanvullingen – vervolgens weer delen via het platform www.crenovatie.nl waardoor andere gebruikers er ook hun voordeel mee kunnen doen. Het enige probleem van dat systeem: het levert niet direct geld op. Nu het Crenovatieproject bijna afloopt – en dus de subsidie – peinst de projectleider over de toekomst. “Het kan verschillende kanten op”, zegt De Weerd. “Misschien moet de inhoud van de box wel opensource blijven, maar de uitkomsten en tips worden verkocht in een mooi uitgevoerd drukwerk. Ook kunnen we een trainingsmodel aan de toolbox koppelen, maar het is dan de vraag wie dat dan moet gaan uitvoeren. Voorzichtig zeg ik dat het heel mooi zou zijn als een student-ondernemer er mee aan de slag zou gaan.”

Veel van de innovaties bij Covergreen zijn ontstaan met behulp van de Crenovatietoolbox. Klein Boonschate: “Enkele Saxion-studenten kwamen bij ons een project doen. Toen we van hen hoorden over crenovatie hebben we besloten een creatieve sessie te organiseren, samen met de studenten en enkele externen van Kreanet. Daarbij ging het om verschillende innovaties, zowel wat kweekmethoden betreft als marketing: hoe kunnen we dit product goed in de markt zetten? Het grote voordeel is dat we tijdens die sessie gedwongen werden om ‘anders’ te gaan denken. Om problemen als kansen te zien. Dat werkte bij ons heel verfrissend. Bovendien stonden wij

open voor nieuwe oplossingen. Sommige bedrijven zijn bang om te innoveren of zich aan te passen aan veranderende marktomstandigheden. Dat is zonde: op het moment dat je stilstaat is je houdbaarheidsdatum bekend.” Creatief innoveren kan de oplossing zijn van veel verschillende vraagstukken binnen het MKB denkt Klein Boonschate. “Het hangt natuurlijk wel een beetje van de case af. Maar ik geloof echt in deze methode. De crenovatietoolbox geeft het creatieve proces net dat extra zetje dat je tijdens het denkproces nodig hebt.”

Op 5 juli is het slotevent ter afsluiting van het Crenovatieproject. Dan is ook de presentatie van de nieuwe toolbox. Bedrijven die een goede probleemstelling hebben waar een creatieve sessie een oplossing zou kunnen zijn, kunnen die insturen. De beste probleemstellingen krijgen een gedrukte innovatietoolbox cadeau. Meer informatie via [email protected].

> Pieter Jansen

Geen problemen, maar kansen Dat het crenovatieconcept werkt, bewijst het bedrijf Covergreen uit Holten. Covergreen verkoopt complete bodembedekkers voor parken en tuinen. De planten worden gekweekt op speciale matten en zijn daardoor binnen een dag te leggen. Oprichter Dennis Klein Boonschate: “Het voordeel van de voorgekweekte matten, naast het snelle leggen, is het snelle resultaat. De planten zijn al gegroeid, dus het ziet er direct groen en mooi uit.”

Xcellent

29

mensen graag anderen gelukkig maken, om zo in beter daglicht van de groep te staan.”

Veiligheid op de werkvloer Sinds vorig jaar werkt Johannes de Boer als onderzoeker en docent bij het lectoraat Ambient Intelligence. De komende vier jaar onderzoekt hij hoe de veiligheid op de werkvloer verhoogd kan worden door gebruik te maken van slimme technologie en psychologische factoren. “Straffen werkt maar kort, daarmee bereik je geen positief effect op de lange termijn.”

30

K o m ve r de r . S ax i on.

Wat is het doel van het onderzoek? De Boer: “De onderzoeksopzet is zo gekozen dat we de kennis van verschillende lectoraten bij Saxion gebruiken om de veiligheid op de werkvloer te vergroten, met name in de bouw en industrie. Daarbij zijn drie factoren van belang: als eerste de fysieke omgeving – een zaag bijvoorbeeld die op een zodanige manier ontworpen is dat-ie heel veilig is om te gebruiken omdat het zaagblad direct stopt als de aanknop wordt losgelaten. Daarnaast heb je nog de persoonlijke veiligheid en het veiligheidsgebonden gedrag. In mijn onderzoek richt ik me op het aanpassen van het gedrag. Dat doe ik door te kijken naar de psychologie van onveilig gedrag.” Welke manieren zijn er om gedrag te veranderen? “In de eerste plaats kun je gebruik maken van de onbewuste beïnvloeding. Het grootste deel van ons gedrag wordt veroorzaakt door factoren waar we ons niet bewust van zijn. Daarbij maak ik gebruik van het onderzoek van Robert Cialdini, een psycholoog die veel onderzoek heeft gedaan naar de manier waarop bedrijven ons onbewust beïnvloeden. Overigens is het volgens Cialdini goed dat een groot deel van ons gedrag onbewust gaat. Hij stelt dat als we over iedere beslissing zouden moeten nadenken, ons leven ondoenlijk zou zijn. Daarom maken we automatisch ‘verkorte routes’ aan, waardoor we automatisch beslissingen kunnen nemen. Hij noemt daarvoor een aantal zaken die ons beïnvloeden, zoals het feit dat mensen makkelijker dingen doen die ze anderen zien doen. Of het feit dat

Hoe kun je dat inzetten op de werkvloer? “Neem de bouw, waar het dragen van een helm op de bouwplaats inmiddels steeds beter gaat, maar bouwvakkers de helm nog steeds niet echt van harte gebruiken. Je kunt de psychologie van beïnvloeding gebruiken om mensen te motiveren hun helm op te zetten. Stel dat er een poster hangt met de vrouw van één van de bouwvakkers en een tekstballon met de tekst: ‘Bedankt dat jullie ervoor zorgen dat Jan vanavond weer veilig thuis zit’. Dat zal waarschijnlijk niet alleen Jan, maar iedereen aansporen om zijn helm op te zetten.” Welke manieren van beïnvloeding zijn er nog meer? “Naast onbewuste beïnvloeding kun je ook gebruik maken van persuasive technology of ‘overtuigende technologie’. Een mooi voorbeeld hiervan is het WaterBot-project. Dat is een systeem dat je op je kraan installeert en dat met licht en symbooltjes aangeeft als je de kraan (te) lang open laat staan. Mensen die het systeem gebruiken doen de kraan sneller dicht en besparen zo water. En er zijn meer voorbeelden. Stel dat je mensen wilt bewegen om de trap te nemen. Een systeem met bijvoorbeeld Bluetooth zou als je op je werk komt kunnen zeggen: ‘Welkom Jan! Vandaag namen al tien collega’s de trap!’. Door zo’n systeem zal Jan eerder geneigd zijn de trap te nemen. Daarnaast kun je ook nog mensen beïnvloeden door middel van hun zintuigen.” Hoe dan? “Het grootste deel van onze emoties is beïnvloed door geur. Marketeers weten dat als geen ander. Denk bijvoorbeeld aan de dennengeur als je bij De Bijenkorf binnenstapt of de geur bij de vliegmaatschappij Singapore Airlines.

Zij pakken het heel slim aan; alles van die maatschappij – van de stewardessen en de dekentjes die je krijgt als je wilt slapen tot de schoonmaakmiddelen – bevat dezelfde geurcomponent. Na verloop van tijd ga je die geur positief associëren. De geur wordt Sinapore Airlines en andersom. Het is interessant om te onderzoeken hoe je geur en daaraan gekoppelde positieve associaties kunt inzetten om mensen ander – gewenst – gedrag aan te leren. Andere zintuiglijke waarnemingen, zoals geluiden en kleuren, kunnen stress verminderen. Ook dat kan weer zorgen voor een veiliger werkplek.” Dat lijken wel erg veel variabelen voor een onderzoek. “Dat is ook zo. En dat is precies een lastig onderdeel van het onderzoek. Inmiddels is het kader geschetst en weet ik in grote lijnen wat ik wil onderzoeken. Maar welke deelgebieden ik precies ga onderzoeken en hoe, daar ben ik nog niet helemaal over uit. Door verschillende experimenten bij bedrijven moet nu gaan blijken wat werkt en wat niet. Daarmee ga ik het komende jaar aan de slag. We hebben binnen het lectoraat partners die belang hebben bij dit onderzoek, waaronder grote industriële partners als TenCate en DANalytical. Het is daarom ook belangrijk om te kijken welk gedrag je precies wilt beïnvloeden. Gaat het om het aanleren van nieuw gedrag of juist het afleren van foutief gedrag? Dat vraagt vermoedelijk om een hele andere aanpak.” Maar is het niet gewoon: jij zet je helm op, anders ben je je baan kwijt? “Straffen werkt maar kort, dat is algemeen bekend in de gedragspsychologie. Dus daarmee bereik je geen positief effect op de lange termijn. Ik wil juist onderzoeken hoe je daadwerkelijk onveilig gedrag op de werkvloer kunt aanpakken door gebruikmaking van andere factoren.” > Pieter Jansen

Xcellent

31

Vragen uit het werkveld staan centraal bij project ‘Ontwerpen voor zorgverleners’

Door goed design de zorg beter maken ‘We realiseren ons dat de behoefte aan zorgverleners groeiende is’

is heel goed dat er nu speciaal naar zorgverleners geluisterd wordt.”

Zorg kan altijd beter. En soms zelfs zonder extra geld of meer handen aan het bed. Goede zorg begint met luisteren naar cliënten en zorgverleners en vervolgens (zorg)producten ontwikkelen die werken in de praktijk. In het tweejarige RAAK-project ‘Ontwerpen voor zorgverleners’ wordt hiervoor de kennis ontwikkeld. “De gedrevenheid bij projectpartners, studenten en zorgverleners werkt heel stimulerend.”

32

K o m ve r de r . S ax i on.

Het project ‘Ontwerpen voor zorgverleners’ is vorig jaar september gestart en loop tot en met augustus 2013. Projectleider is Karin Overbeek, die als onderzoeker verbonden is aan het lectoraat Industrial Design van het Saxion Kenniscentrum Design en Technologie. Het initiatief komt van Karin van Beurden, die als lector Product Design verbonden is aan het kenniscentrum. “De focus van dit project ligt op de thuiszorg”, vertelt Overbeek, “zowel de professionele zorg als de mantelzorg. En het mooie is dat we echt werken vanuit de onderzoeksvraag hoe MKB’ers en productontwerpers nieuwe producten kunnen ontwikkelen die goed aansluiten bij de wensen en gedachten van de thuiszorg. Want maar al te vaak zien we dat zij juist problemen ondervinden bij het dagelijks gebruik van nieuwe zorgtechnieken en ondersteunende hulpmiddelen. Dat komt omdat bij de ontwikkeling van

(thuis)zorgproducten de focus met name op de cliënt of patiënt gericht is. De zorgverlener wordt in het ontwerpproces vaak vergeten.” Zorgverleners Dat laatste wordt bevestigd door Siny Vink, tactisch manager bij Carinova, een zorgorganisatie die met name Zuidwest en Noord Overijssel als werkgebied heeft. “Wij zijn als projectpartner dit project ingestapt omdat het uitgangspunt de zorgverlener is”, zegt Vink. “Eindelijk zou ik bijna zeggen, want hoewel het deels logisch is dat de cliënt altijd in het middelpunt heeft gestaan, is het niet juist om de rol van zorgverleners te vergeten. Dé uitdaging van dit project is dan ook vragen en problemen van beide doelgroepen te onderzoeken. Er is nog zo weinig kennis op het gebied van de thuiszorg en de problemen waar onze medewerkers dagelijks mee te maken krijgen. Het

Handreiking Volgens projectleider Overbeek is het niet zozeer de bedoeling dat de onderzoekers gedurende het project bepalen hoe er ontworpen moet worden, maar gaat het meer om handreikingen en aandachtspunten die van belang zijn bij de ontwerpen. Overbeek: “De projectopzet is daarom heel vraaggericht. Wij bepalen niet wat goede producten zijn, dat doen de gebruikers. Wij verzamelen kennis waarmee ontwikkelaars vervolgens rekening kunnen houden tijdens de ontwikkelfase van het product. Met dit project hopen we een brug te slaan tussen ontwerpende MKB’ers, thuiszorgverleners en mantelzorgers. De kennis die dit oplevert wordt vervolgens via een webbased toolbox beschikbaar gesteld.” Ontwerpstudio Panton uit Deventer ontwikkelt al jarenlang hulpmiddelen voor de gezondheidszorg. Ingeborg Griffioen, innovatiemanager en partner bij Panton: “Als ontwerpers willen we via het juiste design de gezondheidszorg effectiever maken. Er is grote behoefte aan heldere ontwerpen waarbij het denken vanuit de gebruikers belangrijk is. Want met goede ontwerpen die aansluiten op de behoefte wordt de zorg veiliger en leuker.”

Vertaalslag Over de samenwerking in dit project zegt Griffioen: “Wij hebben eerder met Saxion samengewerkt in het RAAK-project Vitale Oudere en dat is ons goed bevallen. Ik vond het leuk om te zien welke onderzoeken er binnen Saxion lopen en op welke wijze onderzoekers tegen zorgvraagstukken aankijken. Bovendien is het leuk om te zien dat studenten projecten uitvoeren. Voor ons is het interessant om mee te denken over de vertaalslag van zorgvragen naar het MKB. We realiseren ons allemaal dat de behoefte aan zorgverleners groeiende is. De groep zelf is helaas niet groeiend, dus moeten we al onze innovatiekracht inzetten om te voorkomen dat de groep van zorgverleners in de toekomst overbelast raakt. Aan ons de taak om te zorgen dat we al die zorgverleners met verschillende achtergronden en kennisniveaus ook met goede ontwerpen kunnen bereiken. En dan is zo’n projectsamenstelling heel handig omdat daar verschillende partijen, kennis en expertise samenkomen. Een ontwerpproces in onze ontwerpstudio bestaat uit veel vragen om vervolgens samen met stakeholders de beste oplossing te kiezen. Als ontwerpstudio verzinnen we nooit oplossingen binnen onze eigen muren, er is altijd contact met verschillende partijen, proefpersonen en

Xcellent

33

‘Zware steunkousen helpen aantrekken is voor onze medewerkers gewoon een rotklus’ instanties. Gezamenlijk creëren we het juiste eindproduct. In dit project worden weliswaar geen concrete eindproducten gecreëerd, maar ontwikkelen we een website, die met tools, cases en achtergrondinformatie specifieke kennis biedt die handig is bij het ontwerpen voor de zorgverlener. Panton is ook een MKB, dus ook wij hebben – net als andere ontwerpbureaus – baat bij de website als we ontwerpen voor zorgverleners.” Observeren Aan het RAAK-project doen ook studenten mee. Een van hen is Leontine Voerman, derdejaars student Industrieel Product Ontwerpen (IPO). Zij is als stagiair betrokken bij het subproject ‘Mantelzorg’. Voerman: “Tijdens mijn onderzoek, dat de komende zes maanden wordt uitgevoerd, onderzoek ik wat mantelzorgers precies doen en tegen welke problemen ze aanlopen. We selecteren ongeveer vijftien mantelzorgers die ik ga observeren om te ontdekken hoe ze de zorg voor hun naaste regelen, met welke obstakels ze te maken hebben en welke oplossingen ze zelf zien. Daarna lever ik een rapport op met de meest voorkomende problemen en opvallende zaken. Uiteindelijk zal ik op basis daarvan een aantal aanbevelingen doen voor verbeteringen. Dat kan ook een ontwerpvoorstel zijn omdat dat natuurlijk veel raakvlakken heeft met mijn opleiding. Wil je als ontwerper goede producten ontwikkelen dan is het enorm belangrijk dat je goed inzicht hebt in wat je doel-

34

K o m ve r de r . S ax i on.

groep wil en waar ze tegenaan lopen in hun dagelijkse werk.” Praktijkproblemen Wat de onderzoekers nu al duidelijk is geworden, is dat er bij de ontwikkeling van zorgproducten wel eens wat mis gaat. Neem bijvoorbeeld de steunkoushulp. Bedoeld en ontworpen voor patiënten die met dit hulpmiddel zelf hun steunkousen kunnen aantrekken. Maar in de praktijk blijkt dat veel van hen dit lichamelijk niet aankunnen, zodat de thuiszorg hen daarmee helpt. En dat is een crime volgens Vink. “Het is voor onze medewerkers heel lastig om ermee te werken. Dat geldt met name voor de categorie zware steunkousen. Dat is gewoon een rotklus en belastend voor je vingers, polsen, ellenbogen en schouders. Vandaar dat wij het onderzoeksteam gevraagd hebben om eens specifiek naar dit probleem te kijken. We zijn dan heel blij dat dit nu wordt opgepakt in een van de subprojecten.” Er bestaan meer problemen. Bijvoorbeeld op het gebied van afstemming tussen patiënt, zorgmedewerkers en zorginstanties. “De communicatie tussen deze verschillende partijen loopt vaak lastig”, vertelt Overbeek. “Geen wonder, want bij één patiënt komen vaak meerdere thuiszorgmedewerkers, de huisarts, maaltijdservice en mantelzorgers langs. De communicatie tussen deze partijen loopt primair via de zorgmap bij de patiënt thuis. Dat levert problemen op: handschriften die niet leesbaar zijn, medi-

cijngebruik dat vergeten wordt aan te kruisen en ga zo maar door. Dat is echt een probleem waar mensen dagelijks mee worstelen. Via spraakherkenning, waarbij zorgverleners niet meer hoeven te schrijven, maar alle (be)handelingen kunnen inspreken, kun je hier iets aan doen. Zeker als de informatie direct gedigitaliseerd wordt en daarmee beschikbaar is op verschillende locaties. Nu moeten al die gegevens uit de zorgmap telkens nog worden overgetikt.” Subprojecten Volgens Overbeek was het niet eenvoudig om te bepalen welke onderwerpen zich leenden voor de onderzoeksopzet. “Daarom zijn we al in maart 2011, dus nog vóór het project van start ging, met verschillende partijen om tafel gaan zitten om samen na te gaan wat interessante onderzoeksvragen zouden zijn”, vertelt ze. “Die onderzoeksvragen hebben we vervolgens onderverdeeld in een aantal subprojecten die we de komende anderhalf jaar verder gaan uitrollen. Een daarvan is dus Voermans project over de mantelzorg. Het viel volgens de IPO-studente niet mee om voldoende mantelzorgers te selecteren voor het subproject. “Er bestaat niet alleen een grote variëteit onder mantelzorgers”, zegt ze, “maar ze zijn ook lastig te bereiken omdat ze niet of nauwelijks georganiseerd zijn. Alleen als ze aangesloten zijn bij een steunpunt voor informele hulp zijn ze te traceren.” Voor haar onderzoek heeft Voerman gekozen voor

Het project ‘Ontwerpen voor zorgverleners’ wordt gesubsidieerd door RAAK (Regionale Actie en Aandacht voor Kenniscirculatie). Het totale budget bedraagt vierhonderdduizend euro in twee jaar. Beoogde resultaten: mantelzorgers die langdurig zieken verzorgen omdat die “makkelijker te bereiken zijn dan jonge of allochtone mantelzorgers.” Haar achtergrond als ontwerper brengt Voerman soms in lastige situaties erkent ze. “Ik moet tijdens het onderzoek mijn eigen professionaliteit als ontwerper uitschakelen. Het gaat namelijk om zaken waar mantelzorgers tegenaan lopen, niet ik. Ook moet je leren om je eigen mening opzij te zetten. Voor mij kan iets wel logisch zijn, maar mantelzorgers kunnen datzelfde als een probleem ervaren.”

krijgen en de uitkomsten vervolgens in een toolbox kunnen presenteren, dan zou dat prachtig zijn.” Innovatiemanager Griffioen is vooral te spreken over de opzet van het project. “Wij krijgen nu als het ware nieuwe onderzoeksmethodes op een presenteerblaadje aangereikt”, zegt ze. Daar heb je als ontwerper normaliter gewoonweg geen tijd voor. Natuurlijk zijn er ook kloven te overbruggen in zo’n project. Zo hebben we moeten leren om elkaars taal te spreken omdat elke partner een andere manier van denken en doen heeft. Maar ik beschouw dat zelf als heel inspirerend.”

Twee niveaus Voor Carinova worden het drukke tijden. Vink: “Veel van onze medewerkers leveren input aan die hopelijk in het project verwerkt kan worden. Wanneer het project voor ons geslaagd is? Dat heeft betrekking op twee niveaus: als eerste zien we graag een concrete uitvoering van een goed werkend product. Een goede steunkoushulp bijvoorbeeld, of een tillift die in een kleine ruimte gebruikt kan worden en beschikt over wielen die ook op een niet-gladde vloer kunnen rollen. En ten tweede zou het heel mooi zijn als ontwerpers en MKB’er meer inzicht krijgen in de thuiszorg. Zodat ze in de toekomst producten ontwikkelen die meer gericht zijn op die groep. En daarvoor heb je concrete achtergrondinformatie nodig wat zorgverleners doen en waar ze behoefte aan hebben. Als we deze twee dingen voor elkaar zouden

Het is volgens Overbeek machtig om te zien hoe enthousiast en betrokken iedereen is. “Die gedrevenheid bij projectpartners, studenten en zorgverleners werkt heel stimulerend”, zegt ze. “Veel studenten wisten van tevoren niet goed wat ze konden verwachten. Na observaties in het werkveld komen ze terug met indrukwekkende verhalen. Daarvoor, én voor de maatschappelijke bijdrage die we met dit project leveren, doen we het!” > Hans Olthof

• K  ennis over doelgroep, werkomstandigheden en zorgfuncties; • Ontwikkeling van ontwerpmethodieken en ondersteunende middelen, waarmee 
ontwerpers gerichter kunnen ontwerpen voor deze doelgroep; • Ontwikkeling van productcases, waarbij een concreet praktisch probleem is opgelost of een oplossingsrichting is ontwikkeld; • Een web enabled toolbox met gevalideerde 
ontwerpregels en concrete cases waarmee het MKB zelf aan de slag 
kan gaan; • Een netwerk van producenten, ontwerpers, docenten, lectoren, thuiszorgmedewerkers en 
mantelzorgers uit de regio Enschede en Utrecht rondom het thema productontwerpen 
voor zorgverleners.


Projectpartners zijn: • Saxion Kenniscentrum Design en Technologie / Lectoraat Industrial Design; • Hogeschool Utrecht Kenniscentrum Technologie & Innovatie / Lectoraat Product Design 
en Engineering; • Panton Medische Productinnovaties; ontwerpstudio op gebied van medische producten; • Industrial Design Centre; netwerkorganisatie regio Twente; • U-design; netwerkorganisatie regio Utrecht, en • Carinova; thuiszorgorganisatie regio Zuidwest en Noord Overijssel

Xcellent

35

Saxioncongres in november staat in het teken van 10 jaar toegepast onderzoek in de regio

Kiezen, profileren en excelleren CO-CREATION

VALORISATIE

MAATSCHAPPELIJK WELZIJN DUURZAAMHEID ZORG

ECONOMISCH PRODUCTEN

MARKTEN

FINANCIEEL

DOCENT

CONTRACTEN

OMGEVING

BANEN

SAXION

Thomas Thijssen: “We willen Saxion meer op de kaart zetten als UAS.”

VERGUNNINGEN

TOEGEVOEGDE WAARDE CASES PRODUCTEN

MKB EN ORGANISATIES

PROFESSIONAL

STUDENT

ONDERZOEKER

WAARDE

PUBLICATIES

ONDERZOEKEN

Infographic: Patrick Multani (2011), met dank aan Elisa Media, alumnus van de Academie Creatieve Technologie.

Saxion heeft een stevige positie in Twente en Salland en wil vanuit die verankering een actieve bijdrage leveren aan de regio in economisch en maatschappelijk opzicht via excellent onderwijs, co-creatie, ondernemerschap en praktijkgericht onderzoek. Om die positie te benadrukken organiseert Saxion op 22 november 2012 een congres waarin de belangrijkste onderzoeksresultaten van de laatste jaren centraal staan. “Als je weet waar je staat, kun je ook lijnen trekken naar de toekomst.”

36

K o m ve r de r . S ax i on.

Kennis is de belangrijkste motor voor economie en samenleving. Geen wonder dus dat Saxion zich de komende jaren verder wil ontwikkelen op het gebied van onderwijs en onderzoek. In 2009 heeft Saxion praktijkgericht onderzoek officieel als kerntaak bestempeld, maar al langer – zo’n tien jaar – wordt binnen de hogeschool onderzoek verricht, de laatste jaren via zes kenniscentra waar verschillende lectoraten en kenniskringen actief zijn. In de Toekomstvisie 2020 staat dat Saxion zich de komende jaren richt op de transformatie van traditionele hogeschool naar een University of Applied Sciences (UAS red.), zodat de aansluiting tussen kennisinstelling, studenten en werkveld gewaarborgd blijft. Op die manier wil Saxion een brug slaan tussen nieuwe kennis en werkbare oplossingen voor praktijkvraagstukken. Om de nauwe samenwerking tussen onderwijs, onderzoek en werkveld te bekrachtigen wordt dit jaar op 22 november een congres georganiseerd waar de zestig meest relevante en succesvolle Saxion-onderzoeken worden gepresenteerd.

Relevant Kartrekkers van het congres zijn Thomas Thijssen, lector Experience in Hospitality & Leisure, en Frans Pol, academiedirecteur en voorzitter van de beleidsgroep onderzoek. “Wat we met het congres in november willen bereiken is dat we Saxion meer op de kaart zetten als UAS”, zegt Thijssen. “We willen aan de regio en daarbuiten duidelijk maken waar Saxion staat op onderzoeksgebied, hoe relevant onze onderzoeken zijn en wat de kwaliteit, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid ervan is. De afgelopen jaren zijn er honderden onderzoeken uitgevoerd door de zes Saxion-kenniscentra, voor het congres hebben we de zestig meest excellente bijdragen samengebracht. In die zin is het congres ook een mijlpaal, een happening waar we laten zien hoe en met wie we samenwerken aan een krachtige regio. Het laat ook de zoektocht zien die we hebben afgelegd. Dat is heel belangrijk, want als je weet waar je staat, kun je ook lijnen trekken naar de toekomst.” De inventarisatie voor de zestig meest relevante onderzoeken is inmiddels in volle gang onder leiding van Patrick Sins, lector van het kenniscentrum Onderwijs en Innovatie. Ook de opzet van het congres is al in grote lijnen uitgezet. Thijssen: “Voor het congres hebben we honderdvijftig A-relaties van Saxion in kaart gebracht die allemaal een uitnodiging op naam ontvangen. Meer relaties uitnodigen gaat helaas niet omdat de ruimte nu eenmaal beperkt is. Maar iedereen die geïnteresseerd is in onze onderzoeksresultaten stellen we via een, mede door Standford ontwikkeld, open source conferencesysteem in staat kennis op te doen. We publiceren op internet een speciaal e-book dat doorzoekbaar is en dat tenminste zestig bijdragen

bevat van 1.500 woorden per onderzoek. Volledig open en transparant voor iedereen die wil weten waar Saxion staat op het gebied van praktijkgericht onderzoek.” Haantje Het congres is volgens Thijssen een goed middel om Saxion te profileren als UAS. “In alle onderzoeken die we uitvoeren staan relevante toepassingen van kennis voor de regio centraal”, zegt de lector. “Onze onderzoeksprogramma’s zijn praktijkgericht en voegen waarde toe. Niet alleen in economische zin, maar ook op het gebied van maatschappelijke meerwaarde voor onderwerpen als gezondheid, welzijn, veiligheid en duurzaamheid en bijdragen aan excellent onderwijs.” Thijssen is dan ook blij met de nieuwe profielkeuze van Saxion. Thijssen denkt dat het profiel High Tech Systemen en Materialen Saxion in staat stelt om zich van andere hboinstellingen te onderscheiden. “Daarbij heeft Saxion zich laten leiden door haar roots, de aanwezigheid van de Universiteit Twente en de aanwezige regionale industrie. Thijssen vindt dat je zo’n profielkeuze kunt vergelijken met het haantje op een kerktoren. “Zoals die haan een baken is, kan het nieuwe profiel dat ook worden. Door deze keuze kunnen we ons gaan profileren als een instelling waar excellent onderwijs en onderzoek de basis vormen en zo aan de regio duidelijk maken waarin we willen excelleren.” > Hans Olthof

Xcellent

37

Advertentie

Kom verder met uw organisatie

Deeltijdonderwijs van Saxion. Maatwerk voor uw mensen. Organisaties willen groeien. Maar hoe doet u dat het best en snelst? Door uw medewerkers te laten groeien. Als mens en als professional. Saxion biedt een breed scala aan cursussen, trainingen en studies die zijn afgestemd op de wensen van uw medewerkers en organisatie. En wat dacht u van praktijkgericht onderzoek, advies op uw werkterrein of profiteren van onze netwerken? Verder komen? Scan de code of bel 053-4871100.

Kom verder. Saxion.

saxion.nl/kennistransfer

38

K o m ve r de r . S ax i on.