Rotterdamse fietsvoorzieningen ruimschoots op orde
Relaxed fietsen i Dirk Ligtermoet, Ligtermoet en partners Rotterdam staat bekend als een autostad met bovendien een metro die on-Nederlands aantrekkelijk is. De fiets zal daarom altijd wel een ondergeschikte rol blijven spelen. Hoewel het in Rotterdam wel erg comfortabel fietsen is. Een impressie op basis van een gesprek met Jeroen Maijers, coördinator van het programma Fiets bij Stadsontwikkeling Rotterdam.
Fietstunnel/Maastunnel
Weidse verkeersaders en parallelle fietsroutes
Maasboulevard/Boompjes
Rotterdam telt in Nederlands perspectief weinig fietsers. Een
steden gebeurde. In Nederland is alleen Eindhoven enigszins
aandeel in de modal split van circa 14% is laag. Andere grote
vergelijkbaar, maar zonder het fantastische metronet dat in de
steden scoren beter (Den Haag, 18%) of veel beter (Utrecht,
Rotterdamse structuur evenzeer een kernpunt is. Nabij Neder-
Eindhoven en Amsterdam, circa 21%). De gemeente monitort
land is wellicht Brussel de maat. Ook die stad kent veel auto-
zelf ook, via een jaarlijkse omnibusenquête en een net van tel-
infrastructuur tot in het stadscentrum en een aantrekkelijk
punten. Beide onderzoeken geven een licht stijgende lijn in
metrosysteem. Brussel toont nog sterker dan Rotterdam dat
fietsgebruik te zien.
wat in Nederland zo ongewoon is: grote verkeersaders (ook) in
Het lage fietsgebruik heeft alles te maken met de ruimte-
tunnelbakken door de stad, al decennia geleden aangelegd. In
lijke structuur en stedenbouwkundige opzet van de stad. Rot-
Rotterdam gaat het om ’s Gravendijkwal, Weena en Westblaak.
terdam is een van de weinige ‘nieuwe’ steden in Nederland. Na de oorlog werd in het platgebombardeerde Rotterdam een
Fietsen langs hoofdaders
moderne, autogerichte stad gebouwd. Zoals ook bij veel Duitse
In de moderne, autogerichte stad stonden brede verkeers-
14
I
F i ets ve rke e r 30
I
j uni 2012
I
n in een autostad
aders in een weidse openbare ruimte centraal. Het kenmerkte
beide oevers gaat het omlaag en omhoog; ertussen een bijna
het Rotterdam van de wederopbouw en het is sindsdien zo
600 meter lang tweerichtingen fietspad in de tunnel onder de
gebleven. En dit zal ook zo blijven. Daarbij hoorden in Rot-
Nieuwe Maas.
terdam direct ook volwaardige, gescheiden voorzieningen voor
Een tweede symbool van de vroegtijdig gescheiden fiets-
fietsers in de vorm van parallelstructuren van fietspaden langs
structuren is het fietspad langs de Maasboulevard. Naast deze
de verkeersaders.
drukke oost-west autoroute dwars door de stad, ligt aan de
Rotterdam kent nu nog een bijzonder historisch voorbeeld van
waterkant een ongekend tweerichtingenpad: breed, met per-
parallelstructuren: de fietstunnelbuis van de Maastunnel die
fect asfalt en in een indrukwekkende omgeving. In de loop
al gepland was (oplevering 1942) vóór de verwoestende bom-
der jaren is hier, van Vierhavenstraat tot Schaardijk, een per-
bardementen. De fietstunnel kan symbool staan voor de grote
fecte gestrekte hoofdroute over zo’n 10 km ontstaan. Wel direct
constante in het Rotterdams fietsbeleid: gescheiden en paral-
naast de drukke verkeersader, met alle barrièrewerking en
lelle fietsvoorzieningen. Met vier lange en steile roltrappen aan
overlast van geluid en uitstoot van dien.
I
Fietsverkeer 3 0
I
ju n i 2012
I
15
Erasmusbrug (Vasteland/Boompjes)
Vele kilometers perfecte fietshoofdroutes erbij
Tjalklaan Kruispunten blijven knelpunten
In het uitgestrekte Rotterdam omvat het geheel van 17 fiets-
de 17 hoofdroutes waaraan gewerkt is, met de strekkende
hoofdroutes bijna 200 kilometer. In 2006 werd van al die
meters erbij. Optellend tot 20.170 meter.
hoofdroutes de kwaliteit vastgesteld. Een klein deel kreeg het
Dat is niet het totale fietsresultaat in die jaren: buiten de
etiket ‘matig’, voor bijna driekwart was de kwaliteit ‘op orde’ en
hoofdroutes werd nog bijna 9 km op orde gebracht, plus alles
46 km gold als ‘slecht’.
wat de deelgemeenten deden aan het onderliggend net van
In autostad Rotterdam namen de nieuwe wethouders in
fietsroutes. Na 2010 is de opknapoperatie op een lager niveau
2006 het ambitieuze besluit om in de collegeperiode min-
doorgegaan. Voor de vier jaar erna is € 8 mln beschikbaar en
stens 20 van die 46 km van rood naar groen, van slecht naar
wordt 8 à 10 km hoofdroute de benodigde kwaliteit gegeven.
goed te brengen. Zo gezegd zo gedaan, het is tenslotte Rot-
Zo nadert het punt waarop het totaal van het hoofdfietsnet in
terdam. In een boekje 20 kilometer extra fietspad uit juni 2010
autostad Rotterdam als ‘kwaliteitsvol’ kan worden betiteld.
toont de gemeente op no-nonsense wijze het resultaat: een
De 34 belangrijke verbeteringen aan de hoofdroutes betreffen
plaatsaanduiding en een foto van alle 34 trajectdelen binnen
voor een belangrijk deel verbeteringen aan fietspaden langs
16
I
F i ets ve rke e r 30
I
j uni 2012
I
Aelbrechtskade
verkeersaders. Geheel in lijn dus met de Rotterdamse traditie.
zit. Steeds weer moet de fietser een zware verkeersader over-
Zie bijvoorbeeld de Tjalklaan. Gebundelde infrastructuur: 2x2
steken, bijna altijd bij vri’s. Waar fietsers nooit prioriteit hebben,
rijstroken voor de auto, 2 tweerichtingspaden voor fietsers aan
maar waar natuurlijk wel gepoogd wordt om ook voor fietsers
beide zijden, en ernaast ook nog de metro richting Schiedam
de wachttijden beperkt te houden.
Centrum bovengronds komend [foto tjalklaan]. Fietsvoorzie-
Overigens, niet alle hoofdnetverbeteringen betreffen fiets-
ningen in één bundel samen met auto en ov; het is alom in
paden langs zware autoroutes. Het gaat ook wel over fietspaden
Rotterdam te zien.
in straten met een wat lagere auto-intensiteit. Enorme verbe-
Een net wat ouder voorbeeld, onderaan de Erasmusbrug: de
teringen vaak, zoals op de Aelbrachtskade. Voorheen een echt
ruime TramPlus-baan de brug op, de autostroken aan beide
kadegebied met veel ruimte voor auto’s en parkeren; na de
zijden ervan en daar weer naast de fietspaden. Heel klassiek
metamorfose een kwaliteitsstraat met aan de waterkant een per-
en karakteristiek voor Rotterdam. Het laat ook duidelijk zien
fect tweerichtingenpad.
dat hét probleem voor Rotterdamse fietsers op kruispunten
I
Fietsverkeer 3 0
I
ju n i 2012
I
17
Brielselaan
Fietsen in woonstraten en het centrum
Minder auto; meer fiets en ov
Rotterdam is weidse verkeersaders dwars door de stad, met mooie fietspaden erlangs. Dat klopt, maar het is natuurlijk niet
Capelsebrug
het hele verhaal. Ook in Rotterdam zijn er delen van hoofdfietsroutes die over
Ook in de binnenstad gaat het fietsen vooral door wat minder
rustiger wegen en door woonstraten lopen. Daar werd en
brede straten. Rotterdam probeert de binnenstad een aantrek-
wordt evenzeer het nodige aangepakt, vooral met inrichtings-
kelijker verblijfsklimaat te geven. En als het goed is gaat ook
varianten die in de buurt van fietsstraten zitten. Specifiek bij
de fietser daarvan profiteren. Het Verkeersplan Binnenstad
ventwegen is dat vaak de oplossing, net als ’s-Hertogenbosch
(2009) noemt het groeiende autoverkeer naar en in de bin-
doet. Zie de Brielselaan, met een nu in rood asfalt uitgevoerde
nenstad een bedreiging van de kwaliteit en streeft naar ‘een
parallelweg en veel parkeergelegenheid ernaast. Soms uit-
nieuwe balans tussen de verkeerssoorten’. Meer fietsers (van
zonderlijk, zoals bij de Statenweg, met een fietspad náást de
19% in de referentieberekening naar 24% bij uitvoering van het
parallelweg (en daarnaast dan weer de Statenweg met 2x2 rij-
plan) en meer ov-gebruikers (van 35% naar 39%) in de modal
stroken). Tegelijk een voorbeeld van de ruimte die er nu een-
split van binnenstadsbezoekers, is de bedoeling. Dit vooral
maal is!
door de parkeercapaciteit aan de rand van de binnenstad uit
18
I
F i ets ve rke e r 30
I
j uni 2012
I
Fietstrommel bekende verschijning in het stadsbeeld Rotterdam telt inmiddels zo’n 600 fietstrommels waar bewoners hun tweewieler kwijt kunnen wanneer men thuis geen plaats heeft. Een abonnement kost circa 50 euro per jaar. Daaruit worden de onderhoudskosten van de trommels bekostigd. De aanschaf en plaatsing - een bedrag rond de 5000 euro betaalt de gemeente. Bewoners kunnen bij de deelgemeente om zo’n trommel vragen. Voor alle deelgemeenten geldt dat er minstens vier gegadigden moeten zijn, voordat een aanvraag kan worden gehonoreerd. En veelal stelt men ook eisen met betrekking tot de inpassing in het straatbeeld. Maar voor het overige hanteert
Er bestaat een behoorlijke wachtlijst maar dat heeft
iedere deelgemeente haar eigen voorwaarden. Som-
vooral te maken met het feit dat er eerst vier gega-
mige deelgemeenten plaatsen bijvoorbeeld alleen
digden moeten zijn. De kosten spelen niet echt een rol.
trommels als er geen buurtfietsenstalling op loop-
Jaarlijks komen er nog zo’n 25 fietstrommels bij.
afstand is. En ook verschillen de inzichten als het
Rotterdam heeft ook even geëxperimenteerd met elek-
gaat om het eventueel opofferen van autoparkeer-
tronische sloten en elektronische pasjes op de fiet-
plaatsen als ruimte op het trottoir ontbreekt. Soms
strommels, waarmee het gebruik goed zou zijn bij te
ook worden alleen aanvragen van particulieren geho-
houden. Maar dat idee heeft men inmiddels verlaten. Te
noreerd en niet van bedrijven of instellingen.
duur en te storingsgevoelig.
Statenweg
te breiden (‘Park & Walk’), P+R te versterken en geleidelijk
In het enorme ov-aandeel bij binnenstadsbezoek zit indirect trou-
het straatparkeren te verminderen. Het moet minder autover-
wens ook het nodige fietsverkeer. De uitzonderlijke kwaliteit van
keer in de binnenstad opleveren en zo meer ruimte voor fiet-
het metronet wordt mooi geïllustreerd door de grote aantallen
sers en voetgangers. Een groot aantal straten in de binnen-
fietsen die gebruikt worden om bij vertrekstations te komen. Alge-
stad zal daartoe ook heringericht worden. Het actuele pro-
meen in Nederland is het fietsgebruik in het voortransport van
gramma ‘Duurzaam. Investeren in duurzame groei’ (2011) zet
stadsvervoer minimaal; diverse Rotterdamse metrostations tellen
de lijn van investeren in fietspaden en stallingen in de binnen-
echter elke dag enkele honderden fietsen. Met Capelsebrug als
stad voort. Of dit allemaal werkelijk effect heeft, zonder ster-
grootste: zo’n 800 geplaatste fietsen, bewaakt en onbewaakt. Dit
kere beperkingen aan autoverkeer en autoparkeren, is natuur-
metrostation heeft ook een P+R-etiket, vanwege de 430 parkeer-
lijk de vraag. Maar alleen al het benoemen van de doelstelling
plaatsen. Maar in de praktijk is het dus meer een Bike & Ride sta-
(minder auto; meer fiets en ov) is opvallend.
tion. Meer fietsen dan auto’s hier. Nu de rest van de stad nog.
I
Fietsverkeer 3 0
I
ju n i 2012
I
19
