RONDETAFEL
Het GIZEH-project Het is de taak van een onderwijsinstelling om kwaliteitsopleidingen te leveren. Terwijl studenten bezig zijn (of niet) met het doorworstelen van hun cursussen, wordt achter de schermen van de KULeuven naarstig gewerkt om haar opleidingen verder in de richting van het ideale te leiden. Wat het ideale onderwijsmodel is, staat natuurlijk ter discussie. Maar dat ICT (Informatie- en Communicatie Technologie) een niet geringe bijdrage moet leveren, kan op een consensus rekenen. Reeds een tijdje geleden vonden de nieuwe media via een aantal initiatieven hun weg naar het traditionele lessenpakket. Denken we daarbij bijvoorbeeld aan een computerpakket met minitestjes voor ‘Bedrijfsfinanciering’. Of aan de SQL-oefeningen voor ‘Bestuurlijke Informatiesystemen’. Of aan de Practix cd-rom voor het Office-pakket... Daar houdt het voor onze faculteit echter niet op. Zij stelt dat er nood is aan de integratie van die verschillende initiatieven. Een geïntegreerde omgeving biedt immers voordelen voor student en docent. Zo diende professor Jan Vanthienen, geruggesteund door een aantal collega’s en de POC, het GIZEH-projectvoorstel in. GIZEH staat daarbij voor Geïntegreerde Implementatie van Zelftoetsomgevingen in de ETEW curricula. Het GIZEH-project zal de komende twee academiejaren lopen. De nadruk ligt op een integrerende aanpak, zonder alles onmiddellijk te willen doen. Het is veeleer de bedoeling een aantal vormen voor een beperkt aantal vakken uit te testen. Tussentijds worden de resultaten aan de verwachtingen
getoetst. Daarna kunnen de bevindingen worden verwerkt in een meeromvattend project. De hoop is dat een blik op de mogelijkheden docenten en studenten motiveert om verder de ICT-weg in te slaan. Er wordt met andere woorden voor een bottom-up aanpak gekozen. Naast het invoeren van zelftoetsingsmogelijkheden, waar GIZEH zich mee bezig houdt, is er bij de onderwijsvernieuwing eveneens aandacht voor meer begeleide zelfstudie. Ook in verband hiermee is het niet duidelijk welke vorm die zelfstudie moet aannemen. Zelfstudie kan namelijk door het laten schrijven van een paper over een bepaald onderwerp, al dan niet in groep. Maar begeleide zelfstudie kan ook ingevoerd worden in een vorm waarbij de student op zijn eigen tempo de cursus blokt, terwijl hij van de docent het gepaste kader aangereikt krijgt om die studie zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. De vrijgekomen tijd zou dan kunnen gebruikt worden voor begeleiding in verband met eventuele probleempunten. De komende periode zal allicht ten gevolge van nieuwe initiatieven discussie omtrent de hele materie teweegbrengen. Met deze bijdrage willen wij ons publiek informeren over op handen zijnde wijzigingen. Hopelijk kan een groepsgesprek met vertegenwoordigers van studenten en universiteit eveneens de aanzet zijn tot een verhelderende discussie tussen beide partijen. De schrik van studenten voor betutteling en de door de proffen aangekaarte apathie van het studentenvolkje moet daarbij dringend overstegen worden. Daar zou iedereen wel bij varen.
Johan Lees meer over dit onderwerp: Website Gizeh-project: http://www.econ.kuleuven.ac.be/tew/academic/infosys/gizeh/project.htm Website OOI-projecten: http://www.kuleuven.ac.be/admin/ob/niv3/ob-p10.htm 16
RONDETAFEL
Zelftoetsing, begeleide zelfstudie en ICT Naar aanleiding van het GIZEH-project, vond na een inleidend interview met prof. Vanthienen, de voorzitter van dit project, en wetenschappelijk medewerker Dirk Vanderbist, die eraan meewerkt, een rondetafelgesprek plaats over de thema’s zelftoetsing, begeleide zelfstudie en het invoeren van ICT binnen de faculteit. Naast de twee bovenvermelde personen waren hierbij eveneens prof. Herroelen als uittredend POC-voorzitter (Permanente Onderwijs Commissie) voor de kandidaturen, en van het Winkeliertje-team Johan als vertegenwoordiger van de licenties/ ingenieursjaren, Thomas als kandidatuurstudent en Mieke als gesprekleidster aanwezig.
De grillen van de student Bij het invoeren van zelftoetsingsomgevingen in de kandidaturen is het de bedoeling data vast te leggen om de kennis van bepaalde stukken cursus te toetsen via speciale computerprogramma’s. Kan er voldoende motivatie verwacht worden van de studenten? Prof. Jan Vanthienen: Het kan hen een idee geven van waar ze staan. Als de vragen overeenkomen met die van het examen, waarom zou de student dit niet doen? Johan Keppens: Hij houdt vaak voor zichzelf een andere timing aan. Dit brengt mee dat je op het moment van de test geen representatief beeld krijgt van waar ze zullen staan op het einde van het jaar. Prof. Willy Herroelen: In het eerste semester wordt vaak van toets naar toets geleefd, zodat men andere vakken verwaarloost, terwijl de invoering van semesterexamens toch een mogelijke positieve invloed blijkt uitgeoefend te hebben voor de juniresultaten voor economie en wiskunde. Thomas D’hont: Naast deze mensen die leven van toets naar toets, heb je ook een even grote groep die niet naar de les gaat en niet aan dergelijke toetsen deelneemt, terwijl juist zij baat zouden hebben bij dergelijke zelftoetsingsomgevingen.
W.H.: De respons op een aangekondigde niet verplichte test is soms heel laag. De onderliggende redenen zijn voor ons echter niet altijd even duidelijk. Nochtans werd aangekondigd dat het examenvragen zou betreffen van vorige jaren. J.K.: Toch zijn studenten vaak nadien geïnteresseerd in die testen en de oplossingen ervan. Die timing is de grote moeilijkheid. Assistent Dirk Vanderbist: Dat probleem van timing kan je perfect ontlopen met deze zelftoetsingspakketten, zeker met niet-verplichte testen die in de PC-lokalen zouden kunnen worden opgenomen. J.K.: Zolang feedback kan gegeven worden... T.D.: De anonimiteit is eveneens heel belangrijk. Velen vrezen namelijk een deelname aan een test, omdat ze de stof naar eigen aanvoelen niet voldoende kennen. Er doen allerlei geruchten de ronde dat dit kan meespelen in het eindtotaal, ook al is dit niet het geval.
Verhalen J.K.: Vooral in de eerste jaren doen dergelijke verhalen de ronde. Een verkeerde inschatting van een student kan zo’n verhaal lanceren. Zich goed kunnen inschatten is de grote moeilijkheid in de kandidaturen. Vooreerst vinden de examens pas op het einde plaats, en een aantal studenten weet niet dat ze op een verkeerde manier aan het studeren zijn. J.V.: Het GIZEH project zal hierop tijdens het academiejaar beter kunnen inspelen. Door de automatisatie kan een student na het opnieuw bekijken van een bepaald stuk van de cursus, de test voor een tweede keer uitvoeren. J.K.: Dit is positief, omdat een veel gehoord argument ook is ‘ik heb er niet veel voor gedaan’, terwijl de student zelf niet weet wat zijn resultaat was geweest, indien hij er meer energie had ingestopt.
Deadlines Veel studenten kunnen zich moeilijk schikken naar vooropgestelde data waarop bepaalde tes17
RONDETAFEL ten afgelegd moeten worden.Geen deadlines meer? T.D.: Er is inderdaad een groep studenten waar je heel moeilijk vat kan op krijgen. Twijfelaars kunnen wel over de streep getrokken worden. Vroeg proefexamen afleggen, betekent eveneens vlug weten hoe het systeem in elkaar zit. De deadline is net nodig om velen aan te sporen om te werken. Tijdens het middelbaar wordt wel de mythe gecreëerd dat de universiteit... J.K.: heel zwaar zou zijn. En dit valt eigenlijk... T.D.: nog best mee!! (algemeen gelach) J.K.: Ik zou helemaal niet terug willen naar het systeem van het middelbaar. Nu kan ik zelf bepalen wanneer ik me voor bepaalde dingen inzet . W.H.: En het is belangrijk dat de studenten zo vroeg mogelijk kunnen inschatten hoeveel ze ‘geblokt’ kunnen krijgen onder tijdsdruk. Indien je voor de eerste keer in januari gaat testen, is dit voor velen te laat. T.D.: Januari-examens kunnen een schokeffect teweegbrengen. Vastberadenheid om het te halen op het einde van het jaar haalt het vaak boven ontgoocheling.
student kan zijn eigen niveau bovendien heel moeilijk plaatsen tussen al die anderen. Hoe kan dat verbeteren? J.V.: Er werd voorzien om statistieken mee te delen. Maar in dat geval kan men moeilijk anders dan deadlines aanhouden. Ik zie in die feedback ook een rol voor het monitoraat. J.K.: Indien er deadlines zijn, kunnen de proffen de globale feedback die ze krijgen, gebruiken in hun lessen. Op termijn zou men kunnen komen tot een andere functieverdeling tussen prof, student en monitoraat. Dat laatste zou een belangrijke functie krijgen om te verduidelijken waar het probleem ligt. J.V.: Dit was inderdaad zo voorzien. Het belang van de testen moet ook overgebracht worden naar de studenten. Ik zie geen probleem in het feit dat één of twee punten van de twintig zou staan op het meedoen van de testen, los van de uitslag. Maar dan moet je wel een identificatiesysteem invoeren... D.V.: Studenten geloven vaak niet dat dit identificatiesysteem van het uiteindelijke resultaat losgekoppeld wordt. J.V.: Er zijn wel technische oplossingen hiervoor. D.V.: Te vermijden hierbij is dat - als een student Er werd aangehaald dat er in het middelbaar een tweede kans waagt voor een test - hij dubbel mythes over de universiteit gecreëerd worden. De geteld wordt als het globale resultaat wordt berekend. J.K.: Het zou goed zijn een bepaalde GIZEH-project optie in te bouwen, zodat de student Afkorting van? Geïntegreerde Implementatie van Zelftoetsomgevingen in de ETEW curricula kan kiezen tussen een poging ‘om te Wat? In eerste instantie invoeren van zelftoetsing bij vakken met proberen’ en een poging om te zien multiple choice examens in de kandidaturen, later eventueel uitof hij het kan, die geregistreerd mag breiding naar andere vakken en/of jaren. worden. Concept? GIZEH is een OOI-project (= Onderzoek, OntwikkeD.V.: Daarbij moeten natuurlijk volling en Implementatieprojecten ter ondersteuning van het onderdoende vragenbatterijen opgemaakt wijs aan de KULeuven). OOI-projecten worden uitgewerkt door worden. Indien een student de test de faculteit, maar voor een stuk gefinancierd door de universidrie- à viermaal zou meedoen,.kent teit. Het grote verschil met andere faculteiten is de geïntegreerde hij de vragen al vanbuiten. aanpak over verschillende vakken. Hoe? Via ICT (Informatica en Computer Technologie); zelftoetsingspakketten op CD-ROM en internet Wanneer? Start van de concrete uitwerking van het project: 15 september 2000 lopende over de komende twee jaar Waarom? Zelf-toetsing. Ken ik de stof voldoende? Verminderen van faalangst en verhogen van zelfzekerheid. 'Monitoraat op maat'. 18
Licenties en ingenieursjaren J.K.: Dit alles lijkt me minder relevant voor latere jaren. D.V.: Daar gaat het hem niet meer om
RONDETAFEL het testen, niet om faalangst te vermijden, wel om te zien als de studenten de leerstof snappen. Daar zouden dergelijke zelft o e t si n g s pakketen evenzeer nuttig zijn. In latere jaren heb je geen monitors om de Onze ronde tafel van links naar rechts: zelftoetsing te begeleiassistent Dirk Vanderbist, professoren Willy Herroelen en Jan den... Vanthienen, en van het Winkeliertje-team Johan en Thomas. D.V.: In deze jaren kan de feedback heel beperkt zijn, enkel een score bij- de POC-vergaderingen, daar dienen ze voor. J.K.: Indien een student denkt er niet door te zulvoorbeeld. J.V.: Het automatiseringseffect speelt een belang- len zijn, worden ze afgeschrikt om bepaalde prorijke rol. Indien een assistent zich nu nog bezig- blemen aan te kaarten. Voor iemand die net wel houdt met het verbeteren van toetsen of examens, denkt geslaagd te zijn, maakt het niets meer uit. kan die zich bij zelftoetsing meer toeleggen op de T.D.: De student is ook niet mondig genoeg. Je begeleiding. Het is een verschuiven van routine- ziet er niet veel die zich vooraan durven wenden tot de prof als hij een probleem ondervindt in de jobs naar begeleidende jobs. J.K.: Velen waren positief over de zelftoetsing van cursus. bedrijfsfinanciering. Ook voor multivariaatanalyse - een vak met open vragen - was een boek voor- Het initiatief moet hierbij altijd van de student handen met oefeningen en oplossingen..Toch wel komen. Op de discussiegroep van ‘Vraagstukken van Godsdienstwetenschappen’ nam de prof positieve reacties over verschillende vormen. J.V.: We proberen geen oplossing te bieden voor zelf dit initiatief door een aantal stellingen te alle moeilijkheden. We mikken bijvoorbeeld enkel verkondigen waarover gediscussieerd kon worop multiple choice examens, niet op examens met den. Dat verlaagde de drempel. open vragen. Toch willen we dit uitbreiden op ter- D.V.: Het kennen van de communicatiekanalen is mijn. Als er typevragen zijn voor bijvoorbeeld open hierbij heel belangrijk. J.K.: Toch is er de wil om deze communicatievragen, kunnen die op websites verschijnen. J.K.: Nu onstaat er vaak het probleem dat hopen kanalen te gebruiken. Denk maar aan het ‘opgelaexamenvragen gekopieerd worden. Vaak dubbele ten ballonnetje’ rond de SQL-oefeningen van ‘Been niet meer relevante, waar er toch nog veel tijd stuurlijke Informatiesystemen’ op de nieuwsgroepen. Daar is heel veel reactie op gekomen. in gestopt wordt om het antwoord uit te vissen. D.V.: Het grote voordeel van die nieuwsgroepen is de mogelijkheid van het anoniem kunnen antwoorDe rol van de POC Zou er bij deze zelftoetsing via de POC voldoende den en de openheid naar iedereen. Ook kon ikzelf feedback zijn van student naar docent of moet op dingen repliceren of vragen waarom. deze functie verder uitgebreid worden? W.H.: Vaak verneemt men méér in toevallige ge- Zelfstudie? Begeleide zelfstudie! sprekken dan in POC-vergaderingen zelf. Het is In een later stadium zou zelfstudie meer ingang belangrijk dat problemen worden aangekaart op kunnen vinden, vooral in de latere jaren. Is dit 19
RONDETAFEL interessant voor de student? J.K.: Studenten ervaren werkjes vooral als iets extra’s. Indien er groeps- of individueel werk moet gebeuren, zien ze dat graag ter vervanging van een stuk van de cursus. J.V.: Het concept van begeleide zelfstudie gaat niet zozeer om extra werk, wel om een andere vorm van studie. Indien studenten tijdens het jaar wat meer aan zelfwerkzaamheid zouden doen, zouden ze in die zin de colleges als nuttiger kunnen ervaren. Is er meer begeleide zelfstudie vereist? Kan dit een vervanging of aanvulling voor hoorcolleges vormen? D.V.: Voor een aantal vakken is er reeds een stuk zelfstudie vereist, dat de student - voor hij naar de les gaat - reeds een stuk van de cursus doorgenomen heeft. W.H.: Het feit dat dit toch niet voorbereid wordt, is voor ons frustrerend. Toch betekent zelfstudie niet alles. In de eerste kandidatuur is voor veel studenten de overgang vanuit het secundair onderwijs te groot. D.V.: Daarenboven zijn in de kandidaturen de groepen te groot om echt begeleide zelfstudie aan te vatten. Moet zelfstudie beperkt zijn tot het vooraf doornemen van stukken cursus? Neem het voorbeeld van het werk bij ‘Organisatieleer en Personeelsbeleid’: je krijgt een topic en je moet daar informatie over zoeken. D.V.: Het gebruik van internet is nu natuurlijk gevaarlijk. Er is heel veel informatie aanwezig, maar de relevante informatie wordt niet altijd even goed van de niet-relevante gescheiden. Zelf zie ik het vooral dat de docent op voorhand de bronnen geeft, waarover de student zich moet buigen. J.V.: Het gaat vooral om begeleide zelfstudie. De student mag niet aan zijn lot overgelaten worden. Ook mengvormen zijn mogelijk. Naast de cursus worden bepaalde websites opgezet met discussieforums, referenties en links. W.H.: Een goede vorm van begeleide zelfstudie is 20
niet zo eenvoudig. Het vraagt de medewerking van beide kanten. Er moet ook bereidheid zijn van studenten en er is altijd een groep die daar geen voorstander van is. J.K.: Een mengvorm is wel mogelijk. Een student kan bijvoorbeeld kiezen tussen een paper enerzijds of een (deel van) cursus anderzijds.
Motivatie Begeleide zelfstudie of zelftoetsing, naast studenten moeten ook professoren gemotiveerd worden. Niet alleen om een nieuwe vorm van werken in te voeren, maar ook om die op te volgen, te verwerken en eventueel aan te passen... J.V.: Dat zal geleidelijk wel groeien. Er komen tussenstappen zoals discussiegroepen, websites en dergelijke... D.V.: De reactie op dit project was ook al heel groot. De middelen zijn niet altijd ter beschikking, maar het zal een sneeuwbaleffect teweegbrengen. Een jaar geleden was er nog niet zoveel sprake van dergelijke dingen. J.K.: Dit komt vooral door de explosie van kotnet het voorbije jaar... Toch ben ik van mening dat de motivatie nog altijd van de student zal moeten komen. Het is goed dat hij extra mogelijkheden krijgt, een extra ruggesteun, maar verplichten zal er nooit bij zijn. De reactie van de student moet je daarbij ook altijd in het achterhoofd houden bij het uitwerken van dergelijke projecten. J.V.: Email en internet verhoogt die motivatie. Als je tijdens het oefeningen maken bijvoorbeeld snel feedback kan krijgen... ‘t Zijn wel de verslaafden die meest op het web zitten natuurlijk, van beide kanten. T.D.: Verslaafden aan oefeningen??
Mieke Het Winkeliertje-team dankt Prof.Dr. Jan Vanthienen, Prof.Dr. Willy Herroelen en assistent Dirk Vanderbist voor hun medewerking aan dit artikel.
