ROME IN ÉÉN DAG FIETSEN LANGS DE HOOGTEPUNTEN VAN LA CITTÀ ETERNA

ROME IN ÉÉN DAG FIETSEN LANGS DE HOOGTEPUNTEN VAN LA CITTÀ ETERNA

afstand: duur: moeilijkheidsgraad: scooter: bijzonderheden:

ca. 22 kilometer (of 29 km voor de uitgebreide variant incl. Via Appia en Garbatella) afhankelijk van tussenstops een dag gemiddeld/hoog (ervaren fietsers) mogelijk een tocht dwars door Rome, langs het Forum Romanum, Colosseum, Thermen, Vaticaanstad en Sint-Pieter, Piazza Navona en als letterlijk hoogtepunt een prachtig uitzicht over de stad vanaf één van Romes zeven heuvels. De route heeft een lange en een korte variant. De kortere variant is zeker aan te raden als je onderweg nog een of meerdere musea of gebouwen van binnen wilt bekijken. De langere variant voert tot buiten de oude stadsmuren naar de Via Appia en door één van de meest karakteristieke volkswijken van Rome, La Garbatella, die net haar negentigste verjaardag heeft gevierd.

Hoogtepunten: Forum Romanum: overblijfselen van Romes belangrijkste openbare plein, het hart van de Oudheid Colosseum: grootste amfitheater in Romeinse Rijk, gebouwd in 1ste eeuw na Christus Boog van Constantijn: triomfboog ter ere van Constantijn de Grote uit 315 na Christus Thermen van Caracalla: één van de best bewaarde thermencomplexen net buiten oude stad Aureliaanse Muur: Romeinse stadsmuur uit de derde eeuw na Christus Piramide van Gaius Cestius: grafmonument uit 12 na Christus Testaccio: schervenberg, ontstaan uit olijfolieopslag uit Oudheid Circus Maximus: één van grootste renbanen uit de oudheid Bocca della Verità: beroemd beeld uit de Oudheid dat als leugendetector fungeert Tiber: de op twee na langste rivier van Italië steken we een aantal keer over Engelenburcht: voormalig mausoleum van Hadrianus, later pauselijke burcht Sint-Pieter en Vaticaan: Sint-Pietersbasiliek en -plein, Vaticaanse Musea Piazzale Giuseppe Michelangelo: fantastisch uitzicht over de stad Trastevere: één van de leukste en hipste wijken van de stad Piazza Navona: het beroemde ellipsvormige plein met de fontein van Bernini Optioneel: Via Appia: oude Romeinse weg naar Brindisi in Zuid-Italië Garbatella: zeer karakteristieke Romeinse volkswijk uit begin 1900 ©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 1

Sommige steden laten zich het best verkennen door je met de metro of tram van de ene naar de andere bezienswaardigheid te haasten. In andere steden zou je misschien bijna geneigd zijn om in één van die felrode of gifgroene namaak-Londense bussen te stappen om in korte tijd niet alleen de op zichzelf staande hoogtepunten van een stad te zien, maar ook tegelijkertijd íets meer mee te krijgen van de stad zelf. Een stad bestaat immers uit zoveel meer dan een verzameling van losse monumenten. In een ideale situatie kun je je op je gemak te voet door een stad begeven, waarbij je niet alleen de sfeer en couleur locale van de straten, stegen en pleinen opsnuift, maar ook nog achteraf tevreden kunt vaststellen dat je eigenlijk best veel van de highlights van de stad hebt kunnen zien. Helaas is dat laatste, zeker in de grotere steden, vaak simpelweg onmogelijk door de grote afstanden tussen de verschillende wijken. Als je je in het drukke verkeer van Rome begeeft, vol gedeukte auto, taxi’s, scooters en ambulances met gillende sirenes, dit alles gecombineerd met de beruchte Zuid-Europese rijstijl, is het waarschijnlijk niet je eerste gedachte om een fiets te huren en op een tweewieler de eeuwige stad te verkennen. Schijn bedriegt hier echter. Vooral op zondag is een tocht op de fiets door Rome prachtig. Niet alleen kun je met groot gemak alle topstukken uit het Centro Storico in alle rust bekijken, maar kom je ook nog op zeer bijzondere plekken buiten de Aureliaanse stadsmuren terecht, bijvoorbeeld voor een picknick tussen de overblijfselen van een Romeinse renbaan, in de rustige velden ten zuiden van Rome, of raak je verzeild in één van de meest karakteristieke volkswijken van Rome, La Garbatella, die net haar negentigste verjaardag heeft gevierd. Een suggestie voor een uitdagende, interessante en milieuvriendelijke tour…

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 2

ETAPPE 1: PIAZZA DEI CINQUECENTO - FORUM (2,2 km) Piazza dei Cinquecento  Viale Luigi Einaudi  Piazza della Repubblica  Via Nazionale  Largo Magnapoli  Via 4 Novembre  Via Cesare Battisti  Piazza Venezia  Via dei Fori Imperiali

De tocht begint bij station Termini, waar in de omgeving diverse fietsverhuurders te vinden zijn. Volg, vanaf de Piazza della Repubblica, de Via Nazionale richting het Centro Storico of kies, als je de drukte wilt vermijden, één van de parallelstraten aan de oostzijde van de straat. Onderaan de Via Nazionale, aan het Largo Magnanapoli (wees gerust, we zijn nu bijna uit de drukte) passeer je eerst rechts de residentie van de Italiaanse president en vervolgens aan je linkerkant het museum ‘Mercati di Traiano/Museo dei Fori Imperiali’. Dit recent geopende museum, naar mijn mening één van de mooiste van Rome, geeft toegang tot delen van de Fori Imperiali die, in tegenstelling tot het tegenover geleden Forum Romanum, nog grotendeels behouden zijn gebleven. Nergens krijg je een betere voorstelling van het antieke Rome. De kortste, snelste en veiligste weg van het museum naar onze volgende stop, de Piazza Venezia, leidt rechtdoor via de trappen, die we echter, om conflicten met de fietsverhuurder uit de weg te gaan, vermijden. Rechtsom de weg omlaag volgen dus en aan het einde links aanhouden op het Piazza Venezia. Hier bevindt je je in het hart van het Centro Storico: rechts het Palazzo Venezia, één van vroegste Renaissancebouwwerken van Rome en recht voor je het Vittoriano of Altare della Patria, het opvallende monument voor Victor Emanuel II, de eerste koning van Italië na de eenwording. Daarachter het Capitool met de Piazza del Campidoglio, en daar tussenin de beroemde Via del Corso. Aan de linkerkant het Forum Romanum, en iets verderop de contouren van het Colosseum. De fiets kan hier het beste even worden achtergelaten om al dat moois te bekijken. Struikel niet over de talloze, nep-Romeinse soldaten die erop uit zijn voor je lens te verschijnen om vervolgens een aanzienlijke vergoeding op te strijken…

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 3

ETAPPE 2: FORUM – AURELIAANSE MUUR (3,1 km) Via dei Fori Imperiali  Piazza del Colosseo  Via di San Gregorio  Piazza di Porta Capena  Via delle Terme di Caracalla  Piazzale Numa Pompilio  Via de Porta San Sebastiano

Op de meeste zondagen is de Via dei Fori Imperiali, de brede weg die Mussolini dwars over de keizersfora aanlegde, autoluw gemaakt, waardoor je de fietstocht in rust kunt voortzetten richting het Colosseum. Pas op voor vallende brokstukken, want de laatste tijd vallen er, als gevolg van achterstallig onderhoud, wel eens grote stukken van het gebouw naar beneden. De Italiaanse overheid, toch al niet karig bedeeld met cultureel erfgoed, kan bij lange na niet alle monumenten onderhouden en heeft, gedwongen door geldnood, inmiddels een beroep op private partijen moeten doen om het monument voor de ondergang de behoeden. Sla vóór het gebouw rechtsaf, over het straatje met de Romeinse stenen (en helaas horden toeristen en straatverkopers) richting de Arco di Costantino. Rijd vervolgens rechtdoor tot aan het kruispunt met aan de linkerzijde het Circo Massimo, het oudste en grootste stadium van het antieke Rome. Steek op dit kruispunt over richting de Via delle Terme di Caracalla, dus naar links, waar je (zowaar) terechtkomt op een keurig geasfalteerd tweebaans fietspad, dat langs de Terme di Caracalla leidt naar de Via Appia Antica. Aan het eind van de weg steken we het drukke kruispunt over en rijden rechtdoor de Via di Porta San Sebastiano in. Steek hier recht over, naar de Via di Porta San Sebastiano. Neem op de splitsing de rechter van de twee wegen. Je rijdt nu op een schaduwrijke weg, omgeven door eeuwenoude muren waarachter prachtige villa’s en landhuizen schuilgaan. Na ongeveer 800 meter zie je tussen de bomen de Porta San Sebastiano, de grootste en meest indrukwekkende poort in de Aureliaanse Muur waarvan de oudste delen teruggaan tot de derde eeuw na Christus. In de toren is het Museo delle Mura gevestigd (geopend alle ochtenden behalve maandag). Nadat je de poort bent gepasseerd die eeuwenlang de belangrijkste toegang tot de stad Rome vormde, strekt zich links en rechts de Aureliaanse Muur uit, net als de poort gebouwd in opdracht van keizer Aurelianus (214/215-275 n.C.). De ruim 18 kilometer lange bakstenen muur van 6 meter hoog en 3,5 meter diep had oorspronkelijk 383 wachttorens. De Porta San Sebastiano was slechts één van 16 stadspoorten. Grote delen van de muur zijn nog altijd bewaard gebleven. Bovendien werden bij de bouw van de muur veel bestaande bouwwerken opgenomen in de constructie, zoals de Piramide van Cesitus en een deel van het Aqua Claudia-viaduct.

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 4

ETAPPE 3-A: AURELIAANSE MUUR - PIRAMIDE VAN GAIUS CESTIUS (1,9 km) Viale di Porta Ardeatina  Piazzale Ardeatino  Viale di Porta Ardeatina  Piazzale Ostiense

Let op: op dit punt kun je kiezen welke kant je opgaat. Etappe 3-A is de korte route, die de muur volgt tot aan de Piramide van Gaius Cestius. De langere route 3-B voert tot buiten de stad, over de oude Via Appia, keert dan terug en doet nog even kort de prachtige karakteristieke volkswijk Garbatella aan. Voor wie dit stuk te lang is (verkijk je er niet op, want we moeten nog een behoorlijk stuk fietsen vandaag) slaan we rechtsaf en volgen de kronkelende muur zo’n twee kilometer tot aan het grote verkeersplein voor de oude Porta San Paolo en de Piramide van Gaius Cestius.

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 5

ETAPPE 3-B: AURELIAANSE MUUR - PIRAMIDE VAN GAIUS CESTIUS (8,9 km) Via Appia Antica  Circonvallazione Ardeatina  Circonvallazione Ostiense  [ Garbatella]  Circonvallazione Ostiense  Via Girolamo Benzoni  Via Pellegrino Matteucci  Via Ostiense  Piazzale Ostiense

Eenmaal overgestoken bij het kruispunt aan het einde van de weg, begint één van de mooiste straten van Rome, de uit de Romeinse tijd daterende weg van Rome naar Brindisi. Terwijl het eerste stuk, binnen de Aureliaanse stadsmuren, nog wordt geflankeerd door oude muren met daarachter onvoorstelbaar mooie huizen, begint de omgeving zich na de Porta San Sebastiano steeds meer te tonen. Eerst aan de linkerkant met de Chiesa ‘Domine quo Vadis’, waar, volgens de traditie, Petrus op zijn vlucht uit Rome Jezus zou zijn tegengekomen en daarna zou zijn teruggekeerd naar Rome, zijn kruisiging tegemoet. Zeker de moeite waard om even naar binnen te gaan. Neem bij de kerk de linkerafslag op de splitsing en volg de Via Appia Antica verder naar het zuiden. Een klein stukje verder, je bent de Catacomben van Calistus dan al gepasseerd, nader je het einde van het fietsbare deel van de Via Appia, met de tombe van Cecilia Metella en het schitterend gelegen Circo di Massenzio, een Romeinse renbaan die opgaat in het groene landschap van de Via Appia. Ervan uitgaande dat je niet om 8 uur ’s ochtends vertrokken bent (waarom zou je, we’ve got all day), is dit een goed punt om even af te stappen, de benen te strekken en de picknickspullen voor de lunch te voorschijn te halen. Je kunt natuurlijk ook een paar honderd meter terug op de Via Appia lunchen bij één van restaurantjes die half verborgen naast de weg liggen. We zijn inmiddels weer onderweg, terug richting Rome, richting het noorden. Kort na de Chiesa ‘Domine quo Vadis’ ga je linksaf de Circonvallazione Ardeatina op. Het klinkt als een drukke rondweg, maar is in feite niet meer dan een zandpad, dat leidt naar Garbatella. Nadat je de Via Cristoforo Colombo bent overgestoken, vind je aan je linkerkant de karakteristieke tuinwijk Garbatella. Neem de tijd om de prachtige lanen te bekijken en misschien één van de hofjes. Op dit punt ga ik ervan uit dat je wel een kaart hebt meegenomen, om vanaf de plek waar je de wijk uitkomt weer terug te kunnen komen op de Circonvallazione Ostiense en daarna de Via Ostiense, richting de Porta San Paolo en de Piramide van Gaius Cestius. Op dat plein aangekomen ga je links en daarna de eerste rechts. We zijn nu in het uitgaansgebied Testaccio. Niet alleen ’s avonds, maar ook overdag de moeite waard, want aan je linkerhand zie je een kunstmatige heuvel, geheel opgebouwd uit kapotgeslagen kruiken. Op deze plek bevond zich in de Oudheid een overslaghaven, waar de olijfolie uit overzeese gebieden werd overgegoten in kleinere vaten. De vaten die gebruikt waren voor het transport werden hier kapotgeslagen en vormden in de loop de eeuwen de Monte Testaccio.

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 6

ETAPPE 4: PIRAMIDE VAN GAIUS CESTIUS - VATICAANSTAD (6,3 km) Viale del Piramide Cestia  Piazza Albania  Viale Aventino  Piazza di Porta Capena  Via dei Cerchi Piazza della Bocca della Verità  Via Luigi Petroselli  Via del Foro Olitorio  Lungotevere dei Pierleoni  Lungotevre de’Cenci  Lungotevre dei Vallati  Lungotevere dei Tebaldi  Lungotevere del Sangallo  Lungotevere dei Fiorentini  Lungotevere degli Altoviti  Ponte Sant’Angelo  Piazza Pia  Via della Conciliazione

Op de Piazzale Ostiense aangekomen ga je links, de straat voor de Piramide van Gaius Cestius in en daarna de eerste rechts. We zijn nu in het uitgaansgebied Testaccio. Niet alleen ’s avonds, maar ook overdag de moeite waard, want aan je linkerhand zie je een kunstmatige heuvel, geheel opgebouwd uit kapotgeslagen kruiken. Op deze plek bevond zich in de Oudheid een overslaghaven, waar de olijfolie uit overzeese gebieden werd overgegoten in kleinere vaten. De vaten die gebruikt waren voor het transport werden hier kapotgeslagen en vormden in de loop de eeuwen de Monte Testaccio. We keren terug naar de Porta San Paolo en vervolgen vandaar de route over de Viale Piramide Cestia richting het Circo Massimo. Deze enorme renbaan werd al in de zesde eeuw voor Christus aangelegd en daarna steeds verder vergroot. Onder Julius Caesar bereikte de baan zijn maximale grootte van 600 bij 225 meter en de tribunes boden toen plaats aan minimaal 150.000 toeschouwers. In de loop der eeuwen raakte het Circus Maximus in verval, de tribunes werden gesloopt of stortten in. Pas onder Mussolini, in de jaren 30 van de vorige eeuw, werd de ruimte weer helemaal vrijgemaakt en ontdaan van de latere bebouwing. Direct na het Circo Massimo gaan we linksaf, passeren rechts de Palatijn en komen vervolgens uit aan de oever van de Tiber, bij de Bocca della Verità. Als de handen er daarna nog aanzitten, slaan we rechtsaf de weg langs de Tiber op. Hier geldt: rijbanen zijn een onderschatting van de rijvaardigheid van de Romein, dus zolang je min of meer rechtdoor rijdt kan alles. Blijf dus vooral rechts rijden met de fiets. Pas ter hoogte van de Ponte Sante’Angelo, de eeuwenoude brug die leidt naar de Engelenburcht, steek je weg over. Vanaf de Engelenburcht (mis ook vooral niet de Passetto, de muur met daar bovenop de vluchtgang van de pausen, voor als ze zich vanaf de Sint-Pieter naar de veilige, versterkte Engelenburcht moesten haasten) rijd je richting Vaticaanstad over de Via della Conciliazione, opnieuw een door Mussolini gewilde weg die tamelijk rücksichtslos historische gebieden met de grond gelijk heeft gemaakt. Er zijn weinig plekken die zo leuk zijn om gewoon eens overheen te fietsen als het Sint-Pietersplein, tussen de duizenden toeristen, pelgrims, geestelijken en carabinieri…

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 7

ETAPPE 5: VATICAAN - PIAZZALE GARIBALDI (2,1 km) Piazza Pio XII  Via della Conciliazione  Via San Pio X  Lungotevere in Sassia  Piazza della  Via del Gianicolo  Piazza di Sant’Onofrio  Passeggiata del Gianicolo  Piazza del Anfitatro  Passeggiata del Gianicolo  Piazzale del Faro  Passeggiata del Gianicolo  Piazzala Anita Garibaldi  Passeggiata del Gianicolo  Belvedere 9 Febbrario 1849  Piazzale Giuseppe Garibaldi

Het is nu tijd voor één van de laatste etappes, al is de fietstocht, in tijd en kilometers, nog niet eens zo heel lang geweest. We fietsen terug over de Via della Conciliazione of één van de parallelle straten tot bijna aan de Tiber en slaan rechtsaf richting de Piazza delle Rovere. Direct na de tunnelingang sla je opnieuw rechtsaf. Het wordt nu opeens duidelijk waarom je bij die fietsenverhuur misschien niet voor die goedkoopste fiets met slechts 3 versnellingen had moeten kiezen. Voor wat het waard is: het lukte mij de eerste keer ook niet. Vergeet de zwaartekracht, gewoon doortrappen in het lichtste verzet, voorover leunen en niet bang zijn om achterover te vallen, dan ben je zo boven. Althans, dan neemt het stijgingspercentage iets af en kun je gedurende de beklimming al een glimp opvangen van de bestemming: een prachtig uitzicht over Rome vanaf de Piazzale Giuseppe Garibaldi.

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 8

ETAPPE 6: PIAZZALE GARIBALDI – PIAZZA NAVONA (3,4 km) Passeggiata del Gianicolo  Via Garibaldi  Via della Lungara  Salita della Lungara  Lungotevere Gianicolense  Ponte Giuseppe Mazzini  Largo Lorenzo Perosi  Via di San Filippo Neri  Via Giulia  Vicolo della Moretta  Via dei Cartari  Piazza della Chiesa Nuova  Corso Vittorio Emanuele  Piazza di San Pantaleo  Piazza Navona

Misschien is het slim om daar even bij te komen met een bibita fresca, hoewel het volgende deel van de weg alleen nog maar naar beneden leidt. We nemen de rechter van de twee wegen vanaf de Piazzale omlaag. Beneden aangekomen bij de Pancratiuspoort is het de moeite waard enige tientallen meters naar rechts te fietsen tot de splitsing. Wat op het eerste gezicht een vervallen spookhuis lijkt te zijn, vertoont na langer kijken de kenmerken van een schip. Deze intrigerende en mysterieuze villa op de flanken van de Gianicolo, gebouwd in de zeventiende eeuw, heeft een zeer woelige geschiedenis achter de rug en speelt ook een grote rol in een roman van Rita Monaldi en Francesco Sorti. We rijden terug, omlaag, langs de Pancratiuspoort en de weg volgend naar beneden, door de hippe wijk Trastevere richting de Tiber. Nadat we de Via Garibaldi helemaal zijn uitgereden slaan we linksaf de Via della Lungara in, onder het poortje door. Na zo’n 400 meter komen we evenwijdig aan de Tiber te rijden en gaan we via de weg met de haarspeldbocht omhoog. We komen vlak naast de Ponte Giuseppe Mazzini uit, die we oversteken richting het oude centrum van Rome. Aan de overkant van de rivier rijden we steeds rechtdoor, gaan rechts om het kleine pleintje heen en bereiken dan via het smalle steegje (de Via dei Cartari) de drukke Piazza della Chiesa Nuova. De weg gaat over in de Corso Emanuele Vittorio. Bij het plein met het standbeeld van Maro Minghetti slaan we linksaf en nemen het smalle steegje richting de romantische Piazza Navona (let wel op, het steegje is voetgangersgebied). Het is tijd voor een lange, welverdiende stop. De omgeving van Piazza Navona leent zich uitstekend om, op een terrasje met een prosecco, bij te komen van de tocht. Mocht je de Piazza Navona niets vinden, rijd dan terug naar de Corso Vittorio Emanuele, en steek die weg over richting het Campo dei Fiori (een plein zoals alle pleinen zouden moeten zijn), of strijk neer op het gezellige plein tegenover het Pantheon, een paar honderd meter ten oosten van de Piazza Navona. Echt, met de fiets is het maar een paar minuten.

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 9

ETAPPE 7: PIAZZA NAVONA – PIAZZA DEI CINQUECENTO (3,1 km) Corso Vittorio Emanuele  Largo di Torre Argentina  Corso Vittorio Emanuele  Piazza del Gesù  Via d’Aracoeli  Via di San Marco  Piazza d’Aracoeli  Piazza Venezia  Via Cesare Battisti  Via 4 Novembre  Largo Magnapoli  Via Nazionale  Via Agostino Depretis  Piazza del Viminale  Via del Viminale  Largo di Villa Peretti  Piazza dei Cinquecento

Helaas, we moeten nog wel de fietsen terugbrengen. We rijden terug naar de drukke Corso Vittorio Emanuele en vervolgen de weg (hij buigt na een paar honderd meter naar rechts af) tot aan de Piazza d’Aracoeli. Op dit grote plein rijden we driekwart rond , dat wil zeggen voor de straat in recht tegenover het enorme witte monument van Victor Emanuel. Op dit plein, de Piazza Venezia, slaan we rechtsaf, vóór het Palazzo Venezia langs, vijftiende-eeuwse gebouw met het balkon waar vanaf Mussolini in de Fascistische tijd toespraken hield. Aan het eind slaan we rechtsaf. We volgen de weg, die hier sterk stijgt, eerst naar rechts en dan naar links. Bij het plantsoen blijven we de Via Nazionale volgen tot bijna aan de Piazza della Repubblica. Om de drukte te vermijden slaan we iets eerder naar rechts af, de Via Agostino Depretis in en nemen de eerste straat links, de Via Viminale. Deze straat rijden we uit tot aan de Piazza dei Cinquecento. Natuurlijk, we hebben ook veel níet gezien. De meeste musea niet, maar ook niet de Piazza del Popolo, op een paar minuten fietsen van de Sint-Pieter. Evenmin heb je de Trevifontein gezien en de Spaanse Trappen. Maar goed, we hebben de avond nog, en als je het niet te laat maakt, kun je morgen nog op tijd in de rij staan voor de Vaticaanse musea. Dit wordt een goed besteed weekend.

©2012 Fietsen door Rome.nl. De informatie, tekst, afbeeldingen en foto’s op deze website en de bijbehorende sub-sites en de vormgeving daarvan, zijn beschermd onder de Auteurswet, de Databankenwet en andere toepasselijke wetgeving. Overname van informatie (tekst en afbeeldingen) is uitsluitend toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) . Hoewel wij de grootste zorg besteden aan het samenstellen van de fietsroutes kunnen wij fouten in de beschrijving en in de routes niet uitsluiten. Fietsen door Rome.nl is niet aansprakelijk voor (gevolg)schade, van welke aard dan ook, die een direct of indirect gevolg is van het gebruiken van de door haar aangeboden fietsroutes. De gebruiker blijft te allen tijde zelf verantwoordelijk voor zijn eigen veiligheid en die van medeweggebruikers, alsmede voor het in achtnemen van (plaatselijke) wet- en regelgeving.

©2012 Fietsen door Rome.nl

Pagina 10