Romantische liefde in films is echte liefde Een kwalitatief onderzoek naar de beleving van jonge vrouwen van liefde in romantische films in vergelijking met de liefde in de realiteit
Universiteit van Amsterdam Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen Afstudeerproject: Nieuwe Media en Identiteit
Ruby Chung
10010947
BA thesis
Afdeling Communicatiewetenschap
Begeleider
Renske van Bronswijk
Datum
20-06-2012
Inleiding Film heeft net zoals vele andere kunst- en entertainmentvormen en altijd geprobeerd om zoveel mogelijke representaties van romantiek en de liefde te geven. De liefde wordt vaak als hoofdthema gebruikt door filmmakers omdat er talloze variaties op dit thema te verzinnen zijn en er altijd onder filmkijkers vraag naar liefdesfilms zal blijven. De populariteit van dit soort films is te danken aan het feit dat liefde een onderwerp is dat in elke cultuur van belang is (Harris et al., 2009; Matzkin, 1999). Hoewel uit onderzoek is gebleken dat zowel mannen als vrouwen naar romantische films kijken, is het vrouwelijk publiek enthousiaster dan het mannelijk publiek en wordt de romantische film ook meer stereotypisch geassocieerd met vrouwen (Harris et al., 2000). Dit komt waarschijnlijk doordat vrouwen een zwak hebben voor romantiek volgens Radway (1983). Uit haar onderzoek blijkt dat vrouwen geluk en voldoening halen uit het lezen van liefdesromans. Wat het lezen van romantische novellen doet met vrouwen en hoe vrouwen deze novellen beleven is meerdere malen onderzocht door Radway. Met haar onderzoeken heeft ze aangetoond dat er wel een degelijk verband is tussen vrouwen en romantiek (Radway, 1983; Radway, 1984). Ondanks dat de onderzochte vrouwen voldoening halen uit het lezen van romantische fictie, merkte Radway op dat toch een zekere teleurstelling en depressie doorschemerde bij hun antwoorden op haar vragen. Doordat de vrouwen romantische liefde ervaren in een fictieve wereld, komen ze erachter dat ze deze liefde niet kunnen ervaren in de echte wereld. De vergelijking tussen fictieve liefde en realistische liefde wordt volgens Fehr en Broughton (2001) gemaakt op basis van eigen verwachtingen en beelden van de liefde. De vergelijking suggereert dat er twee concepten van liefde bestaan, namelijk liefde in films en liefde in de realiteit. De vrouwen uit de onderzoeken van Radway geven aan dat liefde in de realiteit niet hetzelfde is als liefde in novellen. De liefde in de realiteit wordt gevormd door eigen ervaringen, want liefde en relaties die vrouwen zelf hebben meegemaakt maken de liefde realistisch voor henzelf.
1
Volgens Bachen en Illouz (1996) kunnen dd eigen liefdeservaringen van mensen ook gevormd worden door de media. Zij geven aan dat veel veronderstellingen en stereotyperingen van romantische liefde bij jongeren met een leeftijd tussen 8 en 17 jaar worden ontwikkeld door de media. Liefde, wat door ieder persoon anders wordt ervaren, wordt in romantische films gerepresenteerd als iets algemeens met standaardvoorbeelden van de romantische liefde. Denk aan dineren bij kaarslicht en naar de bioscoop gaan op de eerste date. Voorstellingen van realistische liefde komen voort uit de fictieve liefde, wat zou betekenen dat liefde in de realiteit samenhangt met liefde in films. Er bestaat dus onduidelijkheid over hoe deze twee concepten van liefde met elkaar samenhangen en het is belangrijk dat er onderzoek wordt gedaan naar de beleving van liefde in romantische films bij vrouwen, want de onderzoeken van Radway gaan over romans en haar onderzoeken zijn al wat ouder. Het is nog niet duidelijk of deze bevindingen van vrouwen die romantische literatuur lezen ook gelden bij het kijken van romantische films. Het is zeer interessant om het onderzoek specifiek te richten op de beleving van jongvolwassen vrouwen, omdat eerdere onderzoeken over romantische fictie zijn uitgevoerd onder volwassen vrouwen met een leeftijd van 25 jaar en ouder of jongeren met een leeftijd tussen 8 en 17 jaar. De groep jongvolwassen vrouwen met een leeftijd van 18 tot 25 jaar vormt een groep met ontwikkelde en realistische beelden en veronderstellingen van romantische liefde. Bovendien is dit een leeftijd waarop iemand veel naar films zal kijken als ontspanning en date entertainment (Matzkin, 1999). Deze vrouwen hebben al beelden van liefde in films en liefde in de realiteit en is het van belang te onderzoeken hoe deze twee soorten liefden zich tot elkaar verhouden en wat ze voor hen betekenen. Daarnaast zijn de onderzoeken over vrouwen en romantische fictie in de jaren ‘80 uitgevoerd, de resultaten en conclusies zijn verouderd en er moet onderzocht worden of de gevonden resultaten en conclusies nu, 30 jaar later, nog steeds gelden. De maatschappelijke positie van mannen en vrouwen en de maatschappelijke
2
ideeën over verhoudingen tussen man en vrouw zijn veranderd ten opzichte van 30 jaar geleden. In dit onderzoek wordt dus vooral aandacht besteed aan de twee onderliggende concepten realistische liefde en fictieve liefde in de beleving van jonge vrouwen van romantische films. De onderzoeksvraag luidt dan ook als volgt: “Hoe beleven vrouwen tussen de 18 en 25 jaar de liefde in romantische films in vergelijking met de liefde in het echte leven?” Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden worden eerst relevante wetenschappelijke artikelen en theorieën besproken en vervolgens wordt in de methode uitgelegd wat de procedure is van het onderzoek.
Theoretisch kader Romantiek wordt vaak gekoppeld aan vrouwen, in de vorm van novellen, series en films. Zo blijkt uit het onderzoek van Harris et al. (2009) dat romantische speelfilms meer geprefereerd worden door vrouwen en ook meer geassocieerd worden met vrouwen. Ook volgens Radway (1983) hebben vrouwen een voorliefde voor romantiek en uit haar onderzoeken is gebleken dat vrouwen romantiek uit fictie halen. Radway heeft onderzocht waarom vrouwen met een leeftijd van 25 jaar en ouder liefdesromans lezen en hoe zij deze romans beleven. Vrouwen lezen romantische verhalen niet alleen voor ontspanning maar ook om te kunnen ontsnappen aan hun dagelijkse taken en verplichtingen als vrouw zijnde. Door romantische fictie te lezen proberen ze de realiteit te vergeten en compleet op te gaan in het verhaal. Ze halen een gevoel van blijdschap en geluk uit de romantiek die ze ervaren door hun connectie met de protagonist van het verhaal. Juist omdat ze weten dat de personages en gebeurtenissen niet voorkomen in het echte leven, maakt dit het proces van ontsnappen aan de realiteit nog succesvoller. Volgens Radway suggereert deze romantisering van de liefde in een fictieve wereld een zekere ontevredenheid over de liefde in hun eigen leven. Door de romantische liefde in
3
romans zijn de vrouwen teleurgesteld in de liefde die zijzelf ervaren. Ondanks de teleurstelling in romantische liefde in hun eigen leven, voelen ze zich verfrist en versterkt door hun plaatsvervangende deelname in een fictieve relatie waarin ze zich met het hoofdpersonage identificeren. Deze studies geven een relatie weer tussen vrouwen en romantiek, maar onderzoeken slechts romantische boeken (Radway, 1983; Radway 1984). De vraag is of deze beleving van vrouwen van romantische boeken hetzelfde is als de beleving van romantische films. Theorieën die voorkomen in onderzoeken over zowel fictie als film zijn de theorieën over identificatie en escapisme die behandeld worden in de volgende paragrafen.
Identificatie Om een beeld te krijgen van hoe vrouwen romantische films beleven is het noodzakelijk om relevante studies over films in het algemeen mee te nemen in dit onderzoek. Één van de theorieën die vaak genoemd wordt in studies over films is de theorie over identificatie (Addis & Holbrook, 2010; Cohen, 2001; Maccoby & Wilson, 1956). Bij het kijken naar een film of televisieprogramma worden mensen vaak helemaal opgenomen in het verhaal en identificeren de kijkers zich met de personages die worden afgebeeld. In plaats van zich in de rol van een toeschouwer te plaatsen, verplaatst de kijker zich in de rol van de personage waardoor ze het verhaal van binnenuit interpreteren, alsof de gebeurtenissen henzelf overkomen. Meerdere onderzoekers stellen dat identificatie gekoppeld is aan de sociale effecten van media in het algemeen. Volgens Morley (1992) treden veel van de gevonden effecten van televisie en films mede op door identificatie (Cohen, 2001; Basil, 1996). Erikson (1968) geeft aan dat iemands eigen identiteit gerelateerd is aan de perceptie die diegene heeft van anderen en hoe men door anderen bekeken wordt. Beelden van de media worden ook gekoppeld aan eigen identiteit en het identificeren met media personages. Dit stelt de kijkers in staat om vanuit andere 4
perspectieven de sociale werkelijkheid te ervaren. Deze ervaringen dragen bij aan het ontwikkelen van eigen identiteit en sociale attitudes van de kijkers volgens Young (2000). Young geeft aan dat het kijken van films kan leiden tot een verandering in de gedachten, attitudes of overtuigingen van de kijker. In deze situaties dragen films bij aan het vormen van de identiteit van de kijker. Daarbij kunnen films de algemene houding van kijkers beïnvloeden doordat ze zich op een bepaalde manier gaan gedragen in omstandigheden die ze in films hebben gezien. Een manier waarop films de cognitie van kijkers kunnen beïnvloeden is door hen een ideaal te geven om naar te streven (Davis, Young & Warren, 1987). Deze eerdere onderzoeken naar identificatie geven aan dat filmkijkers zich identificeren met filmpersonages wanneer de eigenschappen en kenmerken van de personages overeenkomen met die van henzelf. Deze identificatie vindt ook plaats wanneer kijkers graag op de personages willen lijken (Hoffner, 1996; Cohen (1997). Het fenomeen van filmkijkers die graag op de filmpersonages willen lijken en zich identificeren met de personages wordt wishful identification genoemd. Identificatie hangt namelijk samen met de kans op indirecte ervaringen, ofwel het ervaren van dingen die de kijker niet kan of nog niet heeft ervaren als persoon (Cohen, 2001; Hall, 2009). Cohen zegt dat verschillende individuele eigenschappen van kijkers van invloed zijn op de keuze van filmpersonage waarmee ze zich identificeren. Diverse factoren die van invloed zijn op identificatie zijn: gevoelens van verwantschap, vriendschap, gelijkheid en sympathie voor het personage. De identificatie met het gekozen personage kan verschillen in sterkte op elk moment tijdens de film. Hoe sterker de identificatie van de kijker is met het personage, hoe groter het belang is om de handelingen en gevoelens van dat personage te leren en in het echt uit te voeren. Een beslissende factor met betrekking tot de sterkte van identificatie is de congruentie van de motieven van de kijker en de handelingen van het personage. Hall (2009) geeft aan dat wanneer een film personage iets
5
doet wat de kijker graag zou willen doen, dat de kijker zich dan eerder zal identificeren met dat personage.
Escapisme Een ander verschijnsel dat voorkomt in studies over films is escapisme. Deze term wordt vaak gebruikt als belangrijke verklaring in studies over de opkomst van het medium film en sociale effecten van de media (Kubey, 1986). Verschillende vooronderzoeken schrijven de populariteit van films toe aan de drang naar escapisme die in de mens schuilt (Addis & Holbrook, 2010; Radway, 1983; Young, 2009; Zillmann, 1994). Hirschman (1983) definieert het verschijnsel escapisme als een vorm van ontsnapping aan de dagelijkse realiteit door hedonistische activiteiten te ondernemen (p. 75). Uit een ander onderzoek van Tesser, Millar en Wu (1988) is gebleken dat escapisme ervoor zorgt dat mensen onrealistische scenario’s in film en televisie kunnen waarderen. Volgens de dichter Coleridge (1772-1834) zijn mensen bereid om het idee dat ze kijken naar fictie te negeren en volledig op te gaan in de film (Ferri, 2007). De kijkers reageren emotioneel op de film door hun willing suspension of disbelief. Ervan uitgaande dat mensen naar films kijken om te ontsnappen aan de dagelijkse realiteit, zou dit betekenen dat ze op zoek zijn naar gebeurtenissen die ze niet ervaren in de echte wereld. Wanneer bovenstaande studies worden toegepast op romantische films zou dit betekenen dat de films worden gekeken om een vorm van romantiek te beleven die de kijkers niet in de realiteit kunnen vinden. Er bestaat dus een liefde die ervaren wordt in de realiteit die grotendeels bestaat uit liefdeservaringen van een individu zelf (Fehr & Broughton, 2001). Daartegenover bestaat er dan een fictieve liefde. Dit is de liefde in romantische films die kijkers zich doet verplaatsen in de rol van filmpersonages om diens soort liefde te ervaren
6
(Harris et al., 2000; Radway, 1983; Radway 1984). Deze twee soorten liefde, realistische en fictieve liefde, vormen de sensitizing concepts van dit onderzoek. Toch blijkt uit het onderzoek van Bachen en Illouz (1996) dat het beeld wat mensen hebben van realistische liefde gebaseerd is op de voorstellingen en beelden die men voorgeschoteld kregen in hun kindertijd. In het onderzoek van Bachen en Illouz blijken de concepten realistische liefde en ideale liefde beiden afgeleid te zijn uit stereotyperingen van de liefde in media zoals televisie, films, boeken en tijdschriften. De onderzoekers geven aan dat de romantische verbeelding van kinderen met een leeftijd tussen de 8 en 17 jaar wordt gevormd door de romantiek in media, dus ook in films. De kinderen associëren realistische liefde en ideale liefde met luxe en materiële goederen. Voorstellingen van hun eerste afspraakjes hebben een structuur die men terug kan vinden in standaardscenario’s van romantische films. Volgens deze onderzoeken wordt liefde in de realiteit gevormd door liefde in films, deze twee soorten liefde hebben een verband met elkaar en er kan gesteld worden dat ze gelijkenis vertonen. Vrouwen met een leeftijd tussen de 18 en 25 jaar vormen een groep die al ontwikkelde beelden van realistische liefde en romantische liefde heeft. Ze hebben rond deze leeftijd romantische films gekeken en zullen deze films nog steeds kijken (MPAA annual theatrical market statistics). Deze vrouwen zijn in de bloei van hun leven. Ze zijn jong, zelfstandig, ambitieus en komen veel in aanraking met de liefde (Furman, 2000). Wanneer voorgaande inzichten over liefde in de realiteit en romantische liefde in films met elkaar worden vergeleken ontstaat er een raakvlak tussen twee verhoudingen van de concepten, namelijk ‘liefde in de realiteit lijkt op liefde in films’ en ‘liefde in de realiteit verschilt van liefde in films’. Door dit onderzoek wordt er geprobeerd meer inzicht te verkrijgen over de verhoudingen van realistische en romantische liefde.
7
Methode Kwalitatief onderzoek heeft een inductieve benadering. Het is gericht op het ontwikkelen van theorie uit verzamelde data (Bryman, 2008). In tegenstelling tot kwantitatief onderzoek, waar onderzoek vooral gericht is op het testen van een al bestaande theorie met vervolgens feitelijke uitkomsten, slaat kwalitatief onderzoek een andere weg in. Vanuit de epistemologische benadering is kwalitatief onderzoek interpretatief. Dit houdt in dat kwalitatief onderzoek draait om het creëren van begrip van de sociale wereld en het interpreteren van sociale verschijnselen. Daarnaast houdt kwalitatief onderzoek zich binnen de ontologie vast aan het constructivisme. Het constructivisme stelt dat sociale fenomenen voortkomen uit interactie tussen mensen en niet van buitenaf. Het hoofddoel van deze studie is om de belevingswereld van de geïnterviewden te begrijpen (Bryman, 2008). Het draait niet om feiten, maar om beleving en gevoel. In dit onderzoek wordt getracht de beleving van jonge vrouwen met betrekking tot de liefde in romantische films te achterhalen. Er wordt dus niet alleen gekeken naar waarom vrouwen naar romantische films kijken, maar vooral naar gevoelens en meningen over de liefde in romantische films in vergelijking met de liefde in het echte leven. Om veel inzicht te krijgen in de gedachtegang van het individu en om diep in te kunnen gaan op wat het individu heeft verteld, was het houden van individuele diepteinterviews de meest geschikte methode voor dit onderzoek. Op deze manier zou de geïnterviewde ook niet worden afgeleid of beïnvloed door andere geïnterviewden. Dit zou in een focusgroep wel het geval kunnen zijn. De interviewer had complete aandacht voor de geïnterviewde en andersom. Bij het trekken van de sample werd er geselecteerd op geslacht en leeftijd. Er is een doelgerichte steekproef getrokken bestaande uit vrouwen met een leeftijd tussen de 18 en 25 jaar. Er is voor deze leeftijd gekozen omdat de meeste vrouwen rond deze leeftijd in een relatie verkeren of op zoek zijn naar een partner. Jongvolwassen vrouwen
8
hebben rond deze tijd ook al beelden en verwachtingen van de liefde en zijn aan het definiëren wat ze in een liefdespartner zoeken en verwachten. De vrouwen zijn geselecteerd uit de Universiteit van Amsterdam omdat studenten zich in deze leeftijdscategorie bevinden en wegens het korte tijdsbestek van het onderzoek. Het afgenomen interview was een half gestructureerde interview omdat het perspectief van de geïnterviewde centraal stond en de interviewer inging op wat de geïnterviewde had verteld. In het interview kwamen de volgende topics aan bod: de betekenis van romantiek, de beleving van romantische films, de beleving van liefde in films, de beleving van liefde in de realiteit en de beleving van de liefde in de realiteit tegenover films. In de interviewguide in de bijlage van deze thesis staan de introductie en afsluiting van het interview en de introducties van alle topics met de bijhorende initiële vragen. Nadat de interviews zijn afgenomen werden de interviews getranscribeerd. Dit hield in dat aan de hand van het opgenomen materiaal het interview letterlijk en volledig werd uitgetypt, waarbij stiltes en opvallende zaken als onderbrekingen en non-verbale communicatie werden meegenomen. Vervolgens zijn de transcripten met behulp van het programma Word verdeeld in segmenten om open en selectief te coderen om een antwoord te geven op de onderzoeksvraag. Er zijn negen interviews gehouden met vrouwelijke studenten aan de Universiteit van Amsterdam. Van deze negen geïnterviewden hebben vijf vrouwen geen relatie en de overigen wel een relatie. Bij één interview was de opname onderbroken, waardoor een groot stuk van het interview was weggevallen en alleen het begin en eind van dit interview bruikbaar was voor de resultaten en conclusie. Resultaten In dit hoofdstuk wordt eerst de beleving van romantiek besproken. Vervolgens wordt er gekeken naar de algemene beleving van romantische films en de beleving van liefde in
9
romantische films. Als laatst worden zelfherkenning in romantische films en de beleving van liefde in de realiteit besproken.
Romantiek In het interview zijn vragen gesteld over wat jonge vrouwen onder romantiek verstaan. De vragen zijn zo gesteld dat de vrouwen veel voorbeelden kunnen geven van wat zij romantisch vinden. Door middel van voorbeelden schetsen ze een beeld van wat zij onder romantiek verstaan. Veel van de jonge vrouwen geven aan dat romantiek voor hen vooral in de kleine gebaren zit. Ze vinden kleine dingetjes romantisch, maar de inhoud van deze kleine gebaren is niet voor iedereen hetzelfde. Esther (heeft een relatie, 20 jaar) zegt hierover:
Nou echt kleine dingen zo van samen eten met kaarsjes, naar het strand gaan, ofzoiets. Maar vakantie of een weekendje weg ofzo, vind ik ook leuk of in bad gaan.
Zo blijkt dat bij één persoon al verschillende dingen worden verstaan onder kleine gebaren. Wat de ene geïnterviewde een romantisch klein gebaar vindt, wordt door de ander gezien als een overdreven en cliché gebaar. Veel vrouwen hebben ook gezegd dat ze het romantisch vinden wanneer ze verrast worden door een man. Dan maakt het voor hen in principe niet zoveel uit met wat ze worden verrast, als de man er maar moeite voor heeft gedaan. Het verrassingselement wordt als een factor gezien voor romantiek. Daarnaast wordt een specifieke sfeer ook genoemd door een aantal vrouwen, ze hebben het hier over een speciale sfeer die een moment tussen twee mensen romantisch maakt.
Een romantische date is een date waar de sfeer gewoon goed is. Ja. En dat je door je date een beetje zo, dat je elkaar wel in een beetje soort speciaal licht ziet. (Sanne, geen relatie, 20 jaar)
10
Gezellig uit eten in een beetje donkere sfeer ofzo… Ja wel echt liefde en dan een beetje kaarsjes, dat is beetje het stereotiepe wat ik in mijn hoofd heb erbij. (Marjolein, heeft een relatie, 21 jaar)
Voor de vrouwen die een relatie hebben is romantiek een soort bevestiging van liefde in hun relatie. Romantiek geeft een boost in de relatie en is voor hen een manier om het leuk te houden met elkaar. Uit gegeven antwoorden op de vraag wat de vrouwen romantisch vinden, is het opgevallen dat de voorbeelden die ze geven vaak juist de clichés zijn die in films worden getoond. De dingen die ze romantisch vinden halen ze uit de romantische scenario’s van films.
Algemene beleving van romantische films In het onderzoek is gekeken naar de motieven en beleving die ten grondslag liggen aan het kijken van romantische films onder jonge vrouwen. Alle ondervraagde vrouwen vinden het simpelweg gewoon leuk om naar romantische films te kijken. Een aantal vrouwen geven aan dat ze helemaal opgaan in de film en laten daarbij hun emoties in de vrije loop.
Ik kan me daar gewoon helemaal in verplaatsen, ik kan me helemaal meeleven met het verhaal wel (Michelle, geen relatie, 20 jaar)
Ik vind het wel echt heel leuk om ernaar te kijken en ik ga er wel echt in op zegmaar. Dus dan soms vind ik het echt vet zielig en dan moet ik ook echt huilen (Manon, heeft een relatie, 20 jaar)
De tweede citaat hierboven wordt gegeven door Manon, die heeft verteld dat ze zelf totaal niet romantisch is en ook niet van overdreven romantiek houdt. Toch benadrukt dat ze wel helemaal in romantische films opgaat. Ze zegt dit om ook duidelijk te maken dat niet houden van romantiek maar wel meeleven met romantische films een beetje raar en tegenstrijdig is. Een enkeling vindt dat de chemie tussen de hoofdrolspelers wel goed moet zijn om echt van de film te kunnen genieten. Geloofwaardigheid speelt hier een grote rol in. Als de 11
gebeurtenissen en de chemie tussen de spelers niet geloofwaardig is dan kijkt ze de film liever niet af. Hierdoor kan ze ook niet echt opgaan in de film, omdat ze de liefde tussen de personages niet ziet. De mening dat romantische films goed moeten eindigen wordt door veel van de ondervraagde vrouwen gedeeld. Een goed einde tussen de hoofdrolspelers vinden ze fijn, omdat ze dan zelf ook een goed gevoel aan de film overhouden. Sommige vrouwen zeggen ook dat ze graag romantische films kijken omdat ze al van tevoren weten dat het goed afloopt. Deze voorspelling vinden ze fijn omdat ze dan blij zijn aan het einde van de film. Bij vrouwen die een relatie hebben worden romantische films ook gezien als leermateriaal voor hun eigen relatie. Hoewel er een voorkeur is voor een goede afloop, kan een slecht einde van een film ervoor zorgen dat vrouwen meer waardering krijgen voor hun eigen relatie. Door het zien van hoe een liefdesverhaal resulteert in een gebroken relatie komen vrouwen erachter dat hun eigen relatie nog niet eens zo slecht is. Één van deze vrouwen beschouwt de gebeurtenissen van een romantische film als een voorbeeld voor sommige stukken uit haar eigen liefdesleven.
Als je dan ziet dat het romantisch is van oh dat vind ik ook wel heel leuk, dat je dan wel denkt van nou dan ga ik ook een avondje romantisch uit eten ofzo. Ik denk van dat soort dingen je wel wat van op kan steken. […] Dus dat is wel een soort van voorbeeld voor sommige stukken uit je eigen liefdesleven (Marjolein, heeft een relatie, 21 jaar)
Toch geeft ze ook aan dat niet alles letterlijk overgenomen moet worden uit films. Mensen moeten kunnen genieten van de film zonder dat ze constant vergelijkingen maken met hun eigen leven. Ook denkt ze dat jonge meisjes die op de middelbare school zitten meer beïnvloedbaar zijn dan zijzelf. Volgens haar zien jongere meisjes de liefde in romantische films als een standaard voor liefde in hun eigen leven. Manon (heeft een relatie, 20 jaar) deelt deze mening en zegt hierover: 12
Het is gewoon zegmaar, meer opgeblazen dan het eigenlijk is en eh ik snap dat wel, maar als je jonger bent en je gaat daar naar kijken… dus als niet student bent op de UvA, maar nog op de middelbare school zit of lager, als je dan gaat kijken, dat het dan wel echte invloed kan hebben… Dat meisjes heel vaak dingen romantiseren zegmaar, dat ze vaak dingen veel mooier maken of veel dramatischer dan bedoeld wordt
De gebeurtenissen en personages uit romantische films worden door vrouwen beschreven als ‘standaard’. Ze bedoelen hiermee dat elke romantische film wel ongeveer dezelfde verhaallijn heeft en er originele elementen in verwerkt heeft. De meeste vrouwen vinden de mannelijke personages zeer knap en mannelijk. De mannelijke personages doen in hun ogen bijna niets fout. In de ogen van de vrouwelijke kijkers worden ze gezien als perfecte mannen die ze niet kennen in de echte wereld. Ook de vrouwelijke personages worden over het algemeen knap gevonden, maar ook onzeker en klunzig. Doordat de vrouwelijke personages eigenschappen bevatten zoals onzekerheid, kunnen de vrouwelijke kijkers beter meeleven met de personages omdat ze zich ermee kunnen identificeren. In het kopje over herkenning in romantische films wordt er verder ingegaan op de identificatie met personages.
Liefde in romantische films De liefde die wordt gerepresenteerd in romantische films wordt verschillend geïnterpreteerd door de geïnterviewde vrouwen. Zo geven de meeste vrouwen aan dat ze de liefde vaak heel overdreven en extreem vinden, maar tegelijkertijd ook weer heel lief en romantisch. Hierdoor ontstaat er een soort contrast in de liefde in films, namelijk een onrealistische, overdreven liefde en een mooie, romantische liefde. De liefde in films wordt beschouwd als onrealistisch. Een verschijnsel wat ze vaak terug zien in romantische films is liefde op het eerste gezicht. Zo vinden een paar geïnterviewden ook dat in films te makkelijk met liefde wordt omgegaan.
13
Volgens hen zijn de personages te snel en hevig verliefd, waardoor er een soort irritatie ontstaat door de ongeloofwaardigheid.
Het is altijd zo’n elektrische schok zegmaar. Dat ze elkaar zien en er altijd meteen iets is. Tenminste, vaak. En dan… dat gebeurt niet zo vaak in het echte leven, denk ik. Dat je echt zo naar een jongen kijkt en denkt van: wauw die moet echt zo mijn vriendje worden (Sanne, geen relatie, 20 jaar)
Maar sowieso denk ik van dat ze vaak zo erg verliefd op elkaar zijn en zo erg van elkaar houden, dat ze, zegmaar het kwadraat van wat in het echt kan (Manon, heeft een relatie, 20 jaar)
Een paar vrouwen die geen relatie hebben verlangen wel naar romantische liefde die ze in films zien. Ze willen altijd een goed einde bij films omdat ze hopen dat ze zelf ook een gelukkig liefdesleven krijgen. De onderstaande citaten van deze vrouwen zijn voorbeelden van identificatie en wishful identification. Ze kijken naar romantisch films en willen zelf ook meemaken wat ze in de films zien. Ondanks dat ze hopen op romantische liefde zoals in films, weten ze dat in films alles te perfect verloopt en dat het in de realiteit heel anders gaat.
Het is dat ik dat ook heel graag zou willen. Dat denk ik, weet je wel? Ja en daarom kijk ik daarnaar omdat het zo mooi is. En de perfect uitgestippelde verhalen, dan denk ik, ah, dat wil ik ook! (Nikki, geen relatie, 20 jaar)
En dat je nog, dat je daar gewoon gelukkig van wordt, maar als je daar over gaat nadenken dan mis je dat zelf. Dat is het dan meer en dat je dan gaat filosoferen van dat zou ik ook wel willen. Of stel dat ik dat zou zijn in de film… (Inge, geen relatie, 19 jaar)
De vrouwen die een relatie hebben geven allemaal ook aan dat de liefde in films mooier is dan in het echte leven. De problemen en drama in een relatie tussen de personages worden in films juist vergroot of de personages hebben helemaal niet te maken met de problemen in de realiteit. De personages kunnen zich helemaal storten in de liefde, zonder dat ze rekening hoeven te houden met school en werk, zegt een enkeling. Ook geeft ze aan dat het kijken naar 14
romantische films haar onzeker kan maken wanneer ze de perfecte liefde ziet in films terwijl het slecht gaat in haar eigen relatie.
Misschien dat je mensen er ook wel onzeker mee maakt als het niet goed gaat in je relatie, als je dat gaat kijken dat je er juist onzeker van wordt. Dat het echt allemaal wel heel erg perfect is in zo’n film. Ik bedoel die man doet aan het einde alles goed en is super romantisch (Cynthia, heeft een relatie, 19 jaar)
Wat opvallend is is dat als de vrouwen gevraagd worden naar hun beleving van de liefde in films, ze zelf veel vergelijkingen maken met liefde in het echte leven. Om een beschijving te geven van de liefde in films zetten de vrouwen de liefde in de realiteit ernaast om uitspraken over hun beleving van de liefde in films te doen.
Herkenning in romantische films De manier waarop jonge vrouwen zich herkennen in romantische films gaat samen met de mate van identificatie met de personages. In de interviews komt naar voren dat een aantal vrouwen zich identificeren met de personages die vaak onzeker en onhandig zijn. De onvolmaaktheden van de personages maken ze juist menselijk en hierdoor kunnen de jonge vrouwen zich beter vinden in de personages. Wat er plaats vindt bij de vrouwen is geen wishful identification, maar de gewone identificatie met personages. De herkenbaarheid van de personages zitten in de onzekerheden en onvolmaaktheden van die personages.
Je identificeert je daar misschien zo mee omdat je zelf nooit echt zo bent geweest van ik ben zo de coolste of de leukste. Dus iedereen heeft wel die onzekerheden en die zitten dan in dat personage, zegmaar. […] Juist die personages zijn heel herkenbaar, want ik denk dat niet veel mensen zich kunnen identificeren met… een perfecte man of een perfecte vrouw (Sanne, geen relatie, 20 jaar)
15
Een enkeling geeft aan dat zij zich kan identificeren met de personages omdat het mensen zijn die op zoek zijn naar liefde. Naast het zoeken naar liefde, zijn de personages ook op zoek naar de zin van het leven en dat vindt ze heel herkenbaar. Behalve herkenning in personages kunnen jonge vrouwen zich ook herkennen in bepaalde momenten in romantische films. Dit zijn vaak emotionele scènes in de films zoals het missen en verliezen van een geliefde.
Ja, ik denk bij die zielige momenten van ooh wat zielig, dan zit je helemaal in het verhaal wat heel echt voor je lijkt (Marjolein, heeft een relatie, 21 jaar)
Misschien bijvoorbeeld als je iemand heel erg mist als die weg is ofzo, als je heel lang niet bij elkaar bent, dat kan ik me wel, daar kan ik me wel in vinden (Manon, heeft een relatie, 20 jaar)
Er waren ook een aantal geïnterviewden die zich niet of nauwelijks kunnen herkennen in de romantiek van romantische films. De romantiek in films wordt in hun ogen zo overdreven dat het niet te realiseren valt. Daarbij vinden ze ook dat de films gericht zijn op een Amerikaans publiek. Ze denken namelijk dat mensen in Nederland toch nuchterder zijn op het gebied van liefde en romantiek dan Amerikanen.
Liefde in de realiteit Tijdens het interview is duidelijk naar voren gekomen dat bij de beleving van liefde in de realiteit de liefde voor familie en vrienden van groot belang is. De geïnterviewden verstaan onder de liefde in het dagelijkse leven niet alleen de liefde voor een partner, maar ook dus die van familie en vrienden. De liefde voor familie en vrienden wordt als vanzelfsprekend en natuurlijk ervaren. De liefde voor een partner wordt weer anders beleefd door de jonge vrouwen. Zo delen de vrouwen die een relatie hebben dezelfde mening namelijk dat vertrouwen een grote rol speelt in de liefde. Er voor elkaar zijn en blij zijn met elkaar zijn de kerngedachtes van liefde in de realiteit voor deze vrouwen. Het overwinnen van obstakels in 16
een relatie maakt de relatie alleen maar sterker en daarbij is het van belang dat men op elkaar kan vertrouwen.
En dat je gewoon zoveel van elkaar houdt dat je elkaar los kan laten ofzo (Manon, heeft een relatie, 20 jaar)
Dat je ook, ookal doet die ene iets wat je niet zo leuk vind, dat je alsnog voor diegene gaat zonder gelijk te veroordelen ofzo (Cynthia, heeft een relatie, 19 jaar)
Een aantal vrouwen beleven de liefde in de realiteit als het graag bij iemand willen zijn en veel aan die persoon moeten denken. Het maakt dan niet uit wat er wordt gedaan als activiteit want zolang ze met hun geliefde zijn wordt alles specialer gevonden. Er is een enkeling die duidelijk heeft laten merken dat de man het initiatief moet nemen om te laten zien dat hij geïnteresseerd is in haar. Ze geeft aan dat de man een actieve rol moet innemen en de vrouw een passieve rol in een relatie. Het volgende citaat van deze persoon geeft wishful identification aan:
Hij moet gewoon de eerste stap nemen, hij moet contact leggen, hij moet vragen wanneer ik tijd heb. […] Hij moet gewoon steeds contact zoeken in het begin… vind ik en dan mag ik afwachtend zijn en hij moet gewoon wel laten merken dat hij met mij wil afspreken (Nikki, geen relatie, 20 jaar)
Tijdens een ander interview met een vrouw die geen relatie heeft kwam naar boven dat het tegenwoordig heel anders gaat in de liefde dan vroeger. Zij vindt dat mensen veel makkelijker met elkaar een relatie aangaan en vaker vreemd gaan. Volgens haar hechten mensen veel minder waarde aan wat mensen vroeger deden, zoals tijd maken en moeite doen om contact met elkaar te houden. Tegenwoordig gaat alles via mobieltjes of internet. Het was opgevallen dat deze jonge vrouw zich geïrriteerd en teleurgesteld uitte over de liefde in de realiteit.
17
Er waren een paar geïnterviewden die spraken over de twee fasen van liefde in de realiteit. De eerste fase van liefde gaat over de vurige, romantische liefde en de tweede fase van liefde gaat over de stabiele, echte liefde. De romantische liefde beschouwen zij als de verliefdheid en dat kan overlopen in echte liefde tussen twee mensen. In de eerste fase van liefde voelen ze zich heel blij maar ook onzeker, omdat de liefde nog nieuw is. En in de tweede fase van liefde zijn ze nog steeds blij, maar zijn ze niet meer onzeker en de relatie is stabiel geworden.
Conclusie en discussie In deze thesis is onderzoek gedaan naar de beleving van vrouwen tussen de 18 en 25 jaar van de liefde in romantische films in vergelijking met de liefde in het echte leven. De onderzoeken over de liefdesbeleving van vrouwen zijn verouderd. Voor zover bekend is, is er ook nog weinig onderzoek gedaan dat de vergelijking heeft gemaakt tussen de beleving van liefde in films en liefde in de realiteit. De inzichten van dit onderzoek kunnen een bijdrage leveren aan de wetenschap. De onderzoeksvraag van deze thesis luidt: Hoe beleven vrouwen tussen de 18 en 25 jaar de liefde in romantische films in vergelijking met de liefde in het echte leven? Bij het beantwoorden van de hoofdvraag worden de twee concepten van liefde eerst apart besproken. Vervolgens worden de concepten vergeleken en worden de verschillen en overeenkomsten behandeld. Jonge vrouwen kunnen erg genieten van de ontwikkelingen in de liefde van romantische films. Ze vinden de liefde in films wel heel overdreven afgebeeld, de personages zijn haast altijd hevig verliefd en kunnen niet zonder elkaar. Ondanks dat de liefde overdreven overkomt, kunnen vrouwen zich wel herkennen in de vrouwelijke protagonist. Volgens de gelezen literatuur verplaatsen kijkers zich in de rol van de personages waardoor ze het verhaal
18
van binnenuit interpreteren, alsof ze de gebeurtenissen zelf meemaken (Addis & Holbrook, 2010). De liefde in de realiteit wordt door de vrouwen ervaren als een natuurlijke liefde van familie en vrienden. Liefde voor een partner bestaat uit twee fasen, de romantische liefde en echte liefde. Daarbij hechten de jonge vrouwen veel waarde aan het vertrouwen in een relatie. Elkaar kunnen loslaten en weten wat je aan elkaar hebt zijn de kernbegrippen voor een relatie in het dagelijkse leven. Van liefde worden ze blij en het gevoel dat ze continu bij een persoon willen zijn geeft aan dat de liefde echt is. De hoofdvraag richt zich vooral op de vergelijking tussen liefde in romantische films en liefde in de realiteit. Overeenkomsten en verschillen worden al snel door de jonge vrouwen zelf gemaakt. Wanneer aan hen wordt gevraagd voorbeelden te geven van romantiek en wat zij zelf romantisch vinden, geven ze al snel cliché voorstellingen uit romantische films als voorbeelden. Hun beelden en voorstellingen van romantiek en liefde halen ze uit romantische films. De beleving van romantiek van jonge vrouwen wordt gevormd door de beleving van romantische films. Ook verschillen worden vanzelf gemaakt door de vrouwen wanneer er naar hun beleving van liefde in films wordt gevraagd. Ze verglijken de liefde in films met de liefde in het echte leven en komen voornamelijk met verschillen tussen deze twee soorten liefde, zoals hierboven wordt behandeld. Juist door de verschillen tussen film en realiteit komen sommige vrouwen erachter hoe de liefde zou kunnen zijn en hunkeren naar de romantische liefde in films. Met name vrouwen die geen relatie hebben laten merken dat ze op zoek zijn naar liefde in hun leven en wishful identification zou hierbij een rol kunnen spelen in hun beleving van de liefde in romantische films. Zoals in de theorie werd besproken zou volgens Bach en Illouz (1996) het beeld wat mensen hebben van realistische liefde gebaseerd zijn op de voorstellingen en beelden die men voorgeschoteld kregen in hun kindertijd. Uit de afgenomen interviews is gebleken dat de vrouwen hier wel zeker van
19
bewust zijn, maar ze geven aan dat liefde in het echte leven toch verschilt van liefde in films. Ze denken dat ze zelf niet beïnvloed worden door romantische films omdat ze volwassen zijn en het verschil weten tussen fictie en realiteit. Volgens deze vrouwen nemen jonge meisjes wel verwachtingen en beelden van liefde over uit de liefde in romantische films. Dit zou dus betekenen dat beelden en verwachtingen van liefde in de realiteit wel gevormd worden door romantische films, maar hoe ouder men wordt hoe meer men los laat van deze gevormde beelden en verwachtingen. Tot slot kunnen er een aantal kanttekeningen worden geplaatst bij dit onderzoek. Door middel van kwalitatief onderzoek is geprobeerd om antwoord te vinden op de vraag hoe jonge vrouwen de liefde in romantische films en de liefde in de realiteit beleven. Er zijn negen interviews gehouden om een inzicht te geven in de beleving van een aantal jonge vrouwen. Er kan geen generaliserende uitspraak gedaan worden over deze jonge vrouwen, want dit is ook niet het doel van kwalitatief onderzoek. Kwantitatieve studies zouden hier eventueel mee verder kunnen gaan om de gevonden resultaten te generaliseren. Een ander punt is dat er een verschil blijkt te zijn in de beleving van liefde in films en liefde in de realiteit tussen vrouwen die een relatie hebben en vrouwen die geen relatie hebben. In deze thesis werd dit als demografisch kenmerk meegenomen in het onderzoek, maar het was geen vereiste om evenveel van beide groepen te hebben in de steekproef. Om duidelijke verschillen te ontdekken tussen vrouwen die een relatie hebben en vrouwen die geen relatie hebben moet hier meer rekening mee gehouden worden in de steekproeftrekking. Zo is het mogelijk dat er naast het hebben van een relatie nog andere factoren van invloed kunnen zijn op de beleving van liefde in romantische films en liefde in de realiteit. De resultaten en conclusies van dit onderzoek kunnen inzichten geven voor vervolgonderzoek naar de beleving van liefde onder jonge vrouwen.
20
Literatuurlijst Addis, M., & Holbrook, M. B. (2010). Consumers’ identification and beyond: Attraction, reverence, and escapism in the evaluation of films. Psychology & Marketing, 27(9), 821-845. Bachen, C. M., & Illouz, E. (1996). Imagining romance: Young people’s cultural models of romance and love. Critical Studies in Mass Communication, 13(4), 279308. Basil, M. D. (1996). Identification as a mediator of celebrity effects. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 40, 478-495. Bryman, A. (2008). Social Research Methods (3rd edition). Oxford: Oxford University Press. Cohen, J. (1997). Parasocial relations and romantic attraction: Gender dating status differences. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 41, 516-529. Cohen, J. (2001). Defining identification: A theoretical look at the identification of audiences with media characters. Mass Communication and Society, 4(3), 245-264. Davis, M.H., Hull, J.G., Young, R.D. & Warren, G.G. (1987). Emotional reactions to dramatic film stimuli: the influence of cognitive and emotional empathy. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 126-133. Erikson, E. (1968). Identity youth and crisis. New York: Norton. Fehr, B., & Broughton, R. (2001). Gender and personality differences in conceptions of love: An interpersonal theory analysis. Personal Relationships, 8, 115-136. Ferri, A. J. (2007). Willing suspension of disbelief: Poetic faith in film. Lanham: Lexington Books. Furman, W. (2002). The emerging field of adolescent romantic relationships. Current Directions in Psychological Science, 11(5), 177-180.
21
Hall, A. (2009). Audience personality and the selection of media and media genres. Media Psychology, 7(4), 377-398. Harris, R. J., Hoekstra, S. J., Scott, C. L., Sanborn, F. W., Dodds, L. A., & Brandenburg, J. D. (2009). Autobiographical memories for seeing romantic movies on a date: Romance is not just for women. Media Psychology, 6(3), 257-284. Harris, R. J., Hoekstra, S. J., Scott, C. L., Sanborn, F. W., Karafa, J. A., & Brandenburg, J. D. (2000). Young men’s and women’s different autobiographical memories of the experience of seeing frightening movies on a date. Media Psychology, 2, 245-268. Hirschman, E. C. (1983). Predictors of self-projection, fantasy fulfillment, and escapism. Journal of Social Psychology, 120, 63-76. Hoffner, C. (1996). Children’s wishful identification and parasocial interaction with favorite television characters. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 40(3), 389-402. Kubey, R. W. (1986). Television use in everyday life: Coping with unstructured time. Journal of Communication, 36, 108-121. Maccoby, E. E. & Wilson, W. C. (1956). Identification and observational learning from films. Matzkin, R. G. (1999). Take me out to a movie! In L. L. Schwartz (Ed.), Psychol- ogy and the media: A second look. Washington: American Psychological Association. Morley, D. (1992). Television, audiences, and cultural studies. London: Routledge. MPAA annual theatrical market statistics. (2010). Retrieved from http://www.anomalousmaterial.com/movies/2010/03/mpaa-statistics-who-goes-to-themovies/ Radway, J. A. (1984). Interpretive communities and variable literacies: The functions
22
of romance reading. Daedalus, 113(3), 49-73. Radway, J. A. (1983). Women read the romance: the interaction of text and context. Feminist Studies, 9(1), 53-78. Tesser, A., Millar, K., & Wu, C. H. (1988). On the perceived functions of movies. Journal of Psychology, 122, 441-449. Young, S.D. (2000). Movies as equipment for living: A developmental analysis of the importance of film in everyday life. Critical Studies in Media Communication, 17(4), 447-468. Zillmann, D. (1994). Mechanisms of emotional involvement with drama. Poetics, 23, 33-51.
23
24
Bijlage Interviewguide Introductie “Hallo, ten eerste wil ik je heel erg bedanken voor het deelnemen aan dit onderzoek. Ik ben erg blij dat je gekomen bent en tijd wilt maken om mee te doen aan dit interview. Mijn naam is Ruby Chung en ik ben een studente communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Vanuit de UvA doen wij onderzoek naar het kijken naar romantische films onder vrouwelijke studenten. Ons doel is om goed inzicht te krijgen in de motieven en beleving van het kijken naar romantische films. In het interview zal ik een aantal vragen stellen, waarop je zo veel mogelijk kan antwoorden als je maar wilt. Tijdens het gesprek zal ik met pen en papier wat aantekeningen maken van ons gesprek om het interview zo goed mogelijk te laten verlopen. Met behulp van een geluidsrecorder wil ik dit gesprek vastleggen om later het interview terug te kunnen luisteren en om het uit te schrijven in een transcript. Je zult volledig anoniem blijven in het transcript en in het verdere onderzoek. Mag ik hierbij jouw toestemming om het gesprek op te nemen met een geluidsrecorder? (Geïnterviewde antwoordt met ja of nee) Heel erg bedankt voor je medewerking. Dit is eigenlijk alles wat ik je vooraf wilde vertellen en dan wil ik nu beginnen met het interview. Zijn er nog onduidelijkheden of vragen die je hebt over de gang van zaken?
Topics
Introductie en initiële vraag
De betekenis van romantiek
Ik zou het allereerst graag willen hebben over een algemeen onderwerp, namelijk romantiek. Wat vind je romantisch?
De beleving van romantische films
Nu ik een goed beeld heb gekregen over wat romantiek is voor jou wil ik het graag hebben over romantische films. Er zijn verschillende redenen waarom iemand een film kijkt en mensen beleven een film op hun eigen manier. Hoe ervaar je het kijken van romantische films en waarom kijk je naar deze films?” 25
De beleving van liefde in
Ik wil graag verder gaan over romantische
romantische films
films maar dan in het kader van de liefde. Ik wil graag meer weten over hoe je tegen de liefde aankijkt in deze films. Hoe zie je de liefde die wordt gepresenteerd in romantische films?
De beleving van liefde in de realiteit
Aha, nu heb ik wel een goed beeld over uw
tegenover films
beleving van de liefde in romantische films. In hoeverre herken je je in de romantiek van romantische films?
De beleving van liefde in de realiteit
Tenslotte wil ik het nog hebben over de liefde in het dagelijkse leven. Iedereen ervaart de liefde namelijk op zijn eigen manier. Hoe zou je de liefde omschrijven die je zelf ervaart in het normale leven?
Afsluiting Nou dat waren dan alle vragen van het interview. We hebben hiermee voldoende informatie en willen jou heel erg bedanken voor je deelname aan het onderzoek. Het interview wordt alleen gebruikt voor dit onderzoek en zal nergens anders in worden gepubliceerd zonder jouw toestemming. Daarbij blijft u volledig anoniem in het onderzoek. Heeft u nog vragen aan ons over dit interview? Of zijn er nog dingen die je wilt vertellen met betrekking tot het interview en het onderzoek? Nogmaals bedankt!
26
