Roken en de wet? Hoe rookvrij is uw school?
www.gezondeschool.be
INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding 2. Wat zegt de wet? 3. Kiezen voor een rookvrije school? 4. Hoe rookvrij is uw school? 5. Bouwpakket voor een rookvrije school 6. Waar kan u terecht?
2
3 3 8 9 17 19
INLEIDING In Vlaanderen beginnen elke dag 100 jongeren te roken. Ze denken dan meestal nog dat ze later gemakkelijk kunnen stoppen. U en ik weten dat de werkelijkheid anders is: bijna alle beginnende rokers blijven roken. De school is één van de plaatsen waar jongeren voor het eerst in aanraking komen met sigaretten. Ze beïnvloeden er elkaar om juist wel of niet te gaan roken. Tabakspreventie op school kan voorkomen dat leerlingen gaan roken en ervoor zorgen dat niet-roken de norm is. In 2005 gebeurde het nog op school: rokende en niet-rokende leraren die in de personeelskamer samen hun pauzes doorbrengen, als de leraar al niet tijdens de lessen of het toezicht op de speelplaats liep te roken. Toch was een afzondering van de rokers en de niet-rokers de laatste jaren op vele plaatsen al een feit. Over de gezondheidsrisico’s en de voorbeeldfunctie voor de leerling wordt in toenemende mate gepraat. Vanaf 1 januari 2006 is een nieuw tijdperk ingeluid: de rookvrije werkplek. Een rookvrije school creëert een omgeving waarin niet-roken de norm is en stelt leerlingen in staat kennis op te doen over de gevolgen van (mee)roken. De basis van een rookvrije school is een samenhangend beleid met formele afspraken over roken, educatie en aanvullende activiteiten. De voorbeeldfunctie van de school en het voorbeeldgedrag van de leraar vormen de rode draad.
WAT ZEGT DE WET? Roken in openbare ruimten (KB 15.09.1990) Het Koninklijk Besluit (KB) van 15 mei 1990 en de aanvullingen van 2 januari en 7 februari 1991 beschermen niet-rokers en verbieden het roken in bepaalde openbare plaatsen. Roken is verboden in gesloten plaatsen die toegankelijk zijn voor het publiek en die deel uitmaken van 8 types van gebouwen, waaronder plaatsen waar kinderen of jongeren van schoolgaande leeftijd worden opgevangen, gehuisvest of verzorgd en waar onderwijs of beroepsopleidingen worden verstrekt. Roken op de werkplek (KB 19.01.2005) Elke werknemer heeft vanaf 1 januari 2006 het recht te beschikken over werkruimtes en sociale voorzieningen, vrij van tabaksrook. De werkgever heeft de plicht om een rookverbod in te stellen in die werkruimtes en sociale voorzieningen. Roken kan alleen in uitsluitend daarvoor bestemde ruimtes, waar geen andere activiteiten plaatsvinden. De wetgeving beschermt kinderen, jongeren en werknemers tegen de gevolgen van het passief roken, als zij correct wordt nageleefd. Zij is echter ontoereikend als we denken aan de opvoedende taak van de school bij het promoten van een rookvrije leefstijl. Rekening houdend met deze taak kan de wetgeving een ondersteuning zijn voor een school bij het creëren van een rookvrije schoolomgeving.
3
✔ Waar geldt een rookverbod op school? Voor scholen betekent het KB van 1990 dat roken bij wet is verboden in alle gesloten plaatsen toegankelijk voor leerlingen: gangen, trappen, liften, toiletten, leslokalen, refter, secretariaat, bibliotheek, recreatiezaal, sportzaal, feestzaal, ... Met ingang van 1 januari 2006 is de werkgever verplicht het roken te verbieden in alle gesloten werkruimtes en sociale voorzieningen. Met werkruimtes worden niet alleen de klassen, bureaus en ateliers bedoeld maar ook trappen, gangen, inkomhal, liften, enzovoort. Onder sociale voorzieningen verstaat men toiletten, koffielokalen, leraarskamer, refter, kleedkamers, parking, ... Het rookverbod in schoolgebouwen is dus volledig en geldt ook voor het schoolsecretariaat, directie of anderen die over een individueel bureau beschikken.
✔ Mag er nog gerookt worden op de speelplaats? Plaatsen in openlucht en het terrein rond de school vallen niet onder de regelgeving: er geldt geen rookverbod. Vanuit de wet blijft het dus toegelaten om een sigaret op te steken op de speelplaats (en onder het afdak), op de parking of in de fietsenstalling (tenminste als deze niet binnen is). Er mag echter geen rookhinder zijn binnen de gebouwen. Bijvoorbeeld: samen een sigaret opsteken aan de buitendeur van de keuken zorgt voor hinder in de keuken. Vanuit de voorbeeldfunctie van de school en vanuit educatief oogpunt vermijdt men best dat er binnen het schoolterrein en op de speelplaats gerookt wordt door leerlingen of personeel. Het is beter om afspraken te maken en deze afspraken op te nemen in het schoolreglement en het arbeidsreglement. Gaat de school niet voor een rookvrije campus, dan leggen deze afspraken de zone en voorwaarden vast waarbinnen leerlingen of personeel mogen roken.
✔ Mag er gerookt worden in het internaat? In een internaat kunnen de kamers van de leerlingen erkend worden als privé-ruimtes. Er mag dan gerookt worden tenzij het reglement van het internaat dit verbiedt. Voor de personeelsleden in het internaat blijven de kamers van de leerlingen werkruimtes waarin ze niet mogen roken, ook niet wanneer ze hiertoe uitgenodigd worden door de leerling. Een rooklokaal voor leerlingen of personeel in een gemeenschappelijke ruimte van het internaat kan ook, mits uitdrukkelijke toestemming van de directie en indien het lokaal voldoet aan alle voorwaarden: het wordt voldoende verlucht en levert geen rookhinder in andere delen van het gebouw.
4
✔
Kan er nog een rookzone voor de leerlingen worden voorzien op school? De wetgeving laat het roken in open ruimtes toe. Wettelijk blijft het mogelijk om een rookzone in openlucht voor leerlingen op bijvoorbeeld de speelplaats te voorzien, mits dit expliciet wordt toegelaten door de school.
✔ Mogen leerlingen nog roken op school? Als er binnen het schoolterrein afspraken zijn rond een rookverbod op de speelplaats en er geen rookzone voor de leerlingen is voorzien, dan geldt er een algemeen rookverbod binnen het schoolterrein, zowel in gesloten als in open ruimtes. In dat geval mag de leerling enkel nog buiten het schoolterrein roken. De leerling kan echter enkel het schoolterrein verlaten wanneer dit toegelaten is: onder de middag bijvoorbeeld, met toelating van de ouders. Voor leerlingen die tijdens de pauze op straat voor de school roken, dient – los van het feit dat dit het imago van de school niet ten goede komt – ook rekening gehouden te worden met de schoolverzekering. De school kan best afspraken maken over het roken van leerlingen in de omgeving van de school. Deze afspraken kunnen opgenomen worden in het schoolreglement.
✔ Hebben de leerkrachten die roken recht op een rooklokaal? Neen, de werkgever is niet verplicht een rookruimte te voorzien. Een rooklokaal wordt gezien als een afwijking op de regelgeving en kan enkel na overleg met het personeel. Concreet kan de directie een rooklokaal voorzien als er eerst advies werd ingewonnen op school bij het Comité voor Preventie en Bescherming.
✔ Kan het rooklokaal voor leerkrachten worden ingericht in een gedeelte van de leraarskamers of in het bureau van de (rokende) directeur?
Neen. Roken kan alleen in uitsluitend daarvoor bestemde ruimtes, waar geen andere activiteiten plaatsvinden. Een bureau van een roker, het rommelhok of een zone in de leraarskamer uitroepen tot rokerslokaal kan dus niet meer.
✔ Waaraan moet een rooklokaal voldoen? In het lokaal mogen geen mogelijkheden zijn tot enige andere activiteit. Een koffiezetapparaat of een PC is er dus niet toegelaten. Bovendien is een permanente ventilatie van het rooklokaal verplicht. De verluchting moet afdoende zijn: een openstaand raampje wordt niet begrepen onder verluchting, een ventilatiesysteem is verplicht. Het ventilatiesysteem dient te voldoen aan wettelijke normen. Zo mag het onder andere geen lawaaihinder en temperatuurfluctuaties teweegbrengen en moet het per aanwezige persoon voor een luchtverplaatsing van minstens 30 m3 per uur zorgen. De afgevoerde lucht mag ook niet terechtkomen in andere gesloten ruimtes. Tenslotte dient het Comité voor Preventie en Bescherming een voorafgaand advies te geven rond de regeling van de toegang tot dit lokaal tijdens de schooldag.
5
✔ Mogen leerkrachten nog roken op school? Als er binnen het schoolterrein geen rooklokaal is voor de personeelsleden en er is bepaald dat ook in de open ruimtes niet mag gerookt worden, dan geldt er een algemeen rookverbod binnen de school. In dat geval mag de leerkracht enkel nog buiten het schoolterrein roken. Het personeelslid kan tijdens de pauzemomenten (ochtendpauze, onder de middag, springuur) het schoolterrein verlaten en blijft verzekerd. Het spreekt evenwel voor zich dat een groepje rokende leerkrachten voor de schoolpoort niet onmiddellijk goed is voor het imago van de school, noch rekening houdt met de voorbeeldfunctie van de leerkracht en de school. Hierover worden best met het team afspraken gemaakt. Die worden dan opgenomen in het rookbeleid en kunnen ook als specifieke bepalingen in het arbeidsregelement worden gezet.
✔ Mag er gerookt worden op de schoolbus? Neen. Op de schoolbus mag er niet gerookt worden door leerlingen, leerkrachten en begeleiders. Er geldt een volledig rookverbod waarvan niet kan afgeweken worden (zie hiervoor omzendbrief GD/2002/08). Ook wanneer de school een bus huurt bij De Lijn of bij een privaat autocarbedrijf blijft dit rookverbod geldig.
✔ Mag er gerookt worden op schooluitstappen? Vanuit de wetgeving dient men allereerst rekening te houden met de locatie waar men zich bevindt en de regels en afspraken die er gelden. Zo geldt er een rookverbod in het museum, het natuurpark of het zwembad, maar is roken misschien wel toegelaten in (een gedeelte van) het restaurant of op de hotelkamer. Voor de school is het goed dat in het rookbeleid voor leerlingen en personeel expliciet aandacht wordt besteed aan het roken tijdens buitenschoolse activiteiten, daguitstappen en meerdaagse schoolreizen. Afspraken hierover worden best opgenomen in het schoolreglement en het arbeidsreglement.
✔ Mogen de leerlingen op stage roken? Leerlingen die een stage volgen hebben een stagecontract en worden beschouwd als werknemers. Daarom vallen ze onder de regelgeving rond roken op de werkplek en de regelgeving die geldt voor de plaats waar ze tewerkgesteld zijn. In een atelier geldt het rookverbod, op een open werf kan gerookt worden mits het bedrijf hierover geen afspraken gemaakt heeft. Het is aan te raden dat de school in het rookbeleid expliciet aandacht besteedt aan het rookgedrag tijdens de stages en eventueel bijkomende afspraken maakt. Die worden best opgenomen in het schoolreglement.
✔ Mag het personeel van de onderhoudsfirma roken in de school? Ook derden die in de school diensten leveren, zoals externe schoonmakers of leveranciers, dienen zich aan de reglementering te houden. Zij dienen zich te houden aan het interne rookbeleid wat betreft het roken in openlucht of in het eventuele rooklokaal. De school moet hen van de interne maatregelen op de hoogte brengen. 6
✔ Mogen de spelers van de minivoetbalploeg die op zondagmorgen onze turnzaal huurt, roken?
Net zoals voor externen die in de school diensten verlenen, blijft het rookverbod ook gelden bij het ter beschikking stellen aan derden van een of meerdere zalen of lokalen. Er mag dus niet worden gerookt in de sportzaal van een school die tijdens het weekend wordt gebruikt door de plaatselijke sportvereniging of in de polyvalente zaal die het toneelgezelschap ’s avonds huurt.
✔ Mogen ouders roken tijdens het oudercontact of op de infoavond? Het rookverbod geldt ook tijdens een oudercontact of vormingsavonden. Als er interne regels zijn die roken in een eventueel rooklokaal toelaten of rond het roken in openlucht buiten de schooluren, dient de school de ouders hiervan op de hoogte te brengen.
✔ Tijdens de opendeurdagen ontvangen we de ouders in de refter. Die
hebben we omgebouwd tot een gezellig praatcafé. Daar mogen ze dan toch roken? Niet dus. Ook bij dergelijke gelegenheden blijft de regelgeving onverkort van kracht. De school kan dan wel tijdelijk de functie van een gesloten ruimte wijzigen, maar het blijft gaan om een gesloten ruimte in een school. Er geldt dus een volledig rookverbod. Indien het rookbeleid van de school de mogelijkheid openlaat om te roken in de open ruimtes of wanneer de school een rooklokaal heeft, kunnen de ouders op de opendeurdag hiervan gebruik maken.
✔ We hebben op school een leerrestaurant. Mogen we vanuit de reglementering voor de horeca hier een rookzone voorzien?
Ook leerrestaurants binnen hotelscholen vallen onder de regelgeving voor de school. De maatregel voor de horeca is hier niet geldig omdat een leerrestaurant geen horecazaak is, maar een pedagogische ruimte die niet vrij toegankelijk is voor het grote publiek.
✔ Moeten we als directie leerlingen en leerkrachten doen stoppen met roken?
Neen. De wetgeving heeft niet de bedoeling om het roken door leerlingen of werknemers te verbieden, wel om ervoor te zorgen dat de leerlingen en de niet-rokende werknemers geen last hebben van de rokers. Wettelijk heeft de school dus geen enkele verplichting om het rookgedrag van haar personeelsleden en leerlingen te veranderen. Vanuit de pedagogische opdracht van de school en als ondersteuning van het rookbeleid kan de school wel beslissen om initiatieven te nemen. Rookstopondersteuning voor de leerlingen kan gebeuren door de organisatie van een rookstopcursus op school, vanuit bijvoorbeeld het CLB. Voor de personeelsleden kan onder meer de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk rookstopsessies organiseren.
7
✔ Wat kan het personeelslid, de leerling of de ouder doen als de wet niet wordt nageleefd?
De school dient als werkgever en organisatie ervoor te zorgen dat de wetgeving wordt nageleefd. Werknemers, leerlingen of ouders kunnen zich met een klacht over leerkrachten of leerlingen die zich niet houden aan de regelgeving rond roken via de directie richten tot de inrichtende macht.
✔ Kan de school gesanctioneerd worden omdat de Tabakswet niet wordt nageleefd?
Gaat de school niet in op een klacht van een personeelslid, leerling of ouder dan kan de gedupeerde een klacht indienen bij de federale overheidsdienst Toezicht op het Welzijn op het Werk (TWW) of eventueel via de arbeidsgeneesheer, en kan dit strafrechtelijk vervolgd worden. Tegen de werkgever kunnen in theorie geldboetes van 50 tot 1.000 Euro en gevangenisstraffen van 8 dagen tot 1 jaar worden uitgesproken.
✔ Wat zijn de sancties voor leerlingen en leerkrachten die het rookverbod overtreden?
Het interne rookbeleid voor leerlingen wordt best opgenomen in het schoolreglement. Daarin dienen ook procedures en sancties bij overtredingen omschreven te worden. Voor de werknemers kan men opteren om het rookverbod en de interne regels rond roken op te nemen in het arbeidsreglement. Voor de procedure en eventuele sancties kan men dan terugvallen op de bestaande tuchtprocedures voor beroepsfouten.
KIEZEN VOOR EEN ROOKVRIJE SCHOOL? De wet Vanaf 1 januari 2006 is roken verboden in alle gesloten plaatsen van de onderneming waarover de werkgever gezag uitoefent en waar de werknemers kunnen komen (werkplaatsen én sociale voorzieningen).
Laat zien dat niet-roken de norm is In België wordt niet-roken steeds meer de norm. Schoolpersoneel heeft voor leerlingen een belangrijke normbevestigende rol. Zij zijn, naast de ouders, voorbeeldfiguren voor jongeren. Door als schoolpersoneel, samen met de ouders, niet te roken in de schoolgebouwen en op het schoolterrein, geeft u een duidelijk signaal: niet-roken is de norm! Het ‘zien’ roken verlaagt de drempel om zelf te roken. Dit moet worden vermeden. Onderzoek in Nederland laat zien dat scholen met een rookbeleid een lager percentage rokers hebben dan scholen zonder rookbeleid. Van de scholen met een rookverbod voor leerlingen rookte 20% van de 16-jarigen en ouder. Op scholen zonder rookverbod was dat 32%. Het ver8
schil bleek nog groter als ook het schoolpersoneel niet rookte op school: 16% van de leerlingen rookte, tegen 34% op scholen waar het personeel wel rookte. Dit effect lijkt blijvend: het percentage rokers onder oud-leerlingen van een school met een strikt rookbeleid was lager dan dat van een school met een gedoogbeleid. (Bron: Stivoro)
Voorkom meeroken Gedwongen meeroken op het werk is ongezond en hinderlijk. Veel werknemers willen geen gezondheidsrisico’s lopen door de rook van anderen in te ademen. Jaarlijks sterven in België naar schatting 2.200 mensen door het inademen van andermans rook. Door meeroken kunnen bestaande ziekten zoals astma en bronchitis verergeren. Daarnaast is tabaksrook een bron van ongemak; het leidt tot irritaties van ogen, neus en keel, tot hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, concentratiestoornissen en verminderde reuk en smaak. De tabakswet verplicht scholen om het personeel en de leerlingen te beschermen tegen meeroken.
HOE ROOKVRIJ IS UW SCHOOL? De meeste scholen hebben al stappen gezet naar een rookbeleid. In ruim 2 op 3 basisscholen en quasi alle secundaire scholen is er voor de leerlingen een reglementering rond roken op school. In 6 op 10 scholen in Vlaanderen zijn er afspraken of reglementen opgesteld voor het personeel. In bijna 80% van de secundaire scholen bestaat er een volledig rookverbod voor de leerlingen. In meer dan 8 op 10 secundaire scholen komt roken als educatief thema in meerdere leerjaren aan bod. Maar om te voldoen aan de nieuwe wetgeving en om een effectief rookbeleid in te voeren, kan vaak nog meer gedaan worden. Aan de hand van de checklist kunt u in kaart brengen wat uw school al doet, en hoe u het rookbeleid nog kunt verbeteren.
9
CHECKLIST Formele afspraken over roken I. Instellen van een rookverbod Roken is verboden in onze school
10
Voor directie en personeel
Voor leerlingen
Voor bezoekers
Hier beschikken we niet over
1
In leslokalen, turnzaal, ateliers
❑
❑
❑
❑
2
In bibliotheek en studiezaal
❑
❑
❑
❑
3
In onthaal, schoolsecretariaat
❑
❑
❑
❑
4
In vergaderruimtes
❑
❑
❑
❑
5
In hallen, gangen, traphallen en liften
❑
❑
❑
❑
6
In toiletten, kleedhokjes en vestiaire
❑
❑
❑
❑
7
In refter, feestzaal, binnenspeeltuin
❑
❑
❑
❑
8
In directiebureau
❑
❑
❑
❑
9
In leraarskamer
❑
❑
❑
❑
10
Op de speelplaats
❑
❑
❑
❑
11
Op het schoolterrein in openlucht (bv. parking, sportveld, tuin, ...)
❑
❑
❑
❑
12
Het ingestelde rookverbod geldt ook in de pauze, ’s middags en na schooltijd
❑
❑
❑
❑
13
Alle bezoekers vallen onder dezelfde reglementering
JA
NEE
14
Het ingestelde rookverbod geldt ook als ruimtes in het schoolgebouw na schooltijd aan derden worden verhuurd of uitgeleend
JA
NEE
15
Onze school beschikt over een rooklokaal dat uitsluitend voor dat doeleinde wordt gebruikt
JA
NEE
16
Onze school beschikt over een rooklokaal dat ook nog voor andere doeleinden wordt gebruikt
JA
NEE
17
In de verschillende ruimtes op school is duidelijk aangegeven dat roken niet toegestaan is. Indien er een rookverbod geldt in de hele school is dit bij alle ingangen van het gebouw of van het schoolterrein aangegeven
JA
NEE
18
Regels voor het roken zijn opgenomen in het schoolreglement
JA
NEE
JA
NEE
JA
NEE
21
Werknemers die het rookverbod overtreden, worden daarop aangesproken. Overtreding van het rookverbod wordt behandeld zoals andere overtredingen van het arbeidsreglement
JA
NEE
22
Leerlingen die het rookverbod overtreden, worden daarop aangesproken. Overtreding van het rookverbod wordt behandeld zoals andere overtredingen van het schoolreglement
JA
NEE
23
Ouders, bezoekers en gebruikers van de infrastructuur van de school die het rookverbod overtreden, worden daarop aangesproken
JA
NEE
II. Aangeven van het rookverbod
19
20
Regels voor het roken zijn opgenomen in het arbeidsreglement
Nieuwe medewerkers worden – bij voorkeur tijdens de sollicitatieprocedure – ingelicht over het rookbeleid op school
III. Handhaven van het rookverbod
11
Educatie over roken
IV. Klasactiviteiten tabakspreventie
24
Vakoverschrijdend wordt er aandacht besteed aan niet-roken
JA
NEE
JA
NEE
26
Jaarlijks organiseert de school minimaal één activiteit passend binnen tabakspreventie: een projectweek, een tekenwedstrijd, een rookstopcursus, het uithangen van posters, het uitdelen van informatiemateriaal
JA
NEE
27
Leerlingen worden gestimuleerd om afspraken te maken over niet-roken (Wedstrijd Rookvrije Klassen, Say no and Win, ...)
JA
NEE
28
Op een ouderavond, opendeurdag, schoolfeesten, ... wordt aandacht besteed aan het onderwerp roken of ouders ontvangen er schriftelijke informatie over
JA
NEE
25
Lager onderwijs: in het 5de of 6de leerjaar worden minimaal 2 lestijden besteed aan tabakspreventie Secundair onderwijs: er worden minimaal 4 lestijden besteed aan tabakspreventie
V. Schoolactiviteiten tabakspreventie
12
Aanvullende activiteiten
VI. Voorbeeldgedrag
29
Het personeel dat rookt, doet dat niet op school, om zo het goede voorbeeld te geven
JA
NEE
30
Het personeel dat rookt, doet dat niet in de buurt van de school, om zo het goede voorbeeld te geven
JA
NEE
31
Rokende leerlingen worden gestimuleerd om te stoppen met roken door bv. het organiseren van klasgesprekken, posters, folders, een rookstopcursus, ...
JA
NEE
32
Personeel wordt gestimuleerd om te stoppen met roken: bv. financiële tussenkomst in rookstopcursus, beschikbaarheid van informatie over rookstop, posters, ...
JA
NEE
VI. Rookstopactiviteiten
13
SCORELIJST Met deze scorelijst kunt u nagaan hoe uw school scoort met haar rookbeleid. In de 7 onderdelen staat het aantal punten dat de school per vraag scoort. Per vraag kunt u onder ‘uw score’ het aantal punten invullen dat uw school behaalt. Tel het aantal punten per onderdeel op. Uw score per aandachtsgebied kunt u vergelijken met de maximale score. Zo ziet u welke gebieden in uw school nog extra aandacht verdienen. Deze 7 aandachtsgebieden worden in de handleiding op www.klasbak.be besproken. Scoort u nul op een gekleurd vakje, dan bent u niet in orde met de nieuwe wet.
I. Instellen van een rookverbod (1) tot (12) Elk aangekruist vakje telt voor 2 punten behalve WE BESCHIKKEN NIET OVER = 6 punten Uw score 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
ja ja ja ja
= = = =
5; nee = 0 10; nee = 0 0; nee = 5 0; nee = 10
Totale score I =
/6 /6 /6 /6 /6 /6 /6 /6 /6 /6 /6 /6 /5 /10 /5 /10
Maximum score 102
II. Aangeven van het rookverbod
14
17. 18. 19. 20.
ja ja ja ja
= = = =
5; 5; 5; 5;
nee nee nee nee
= = = =
0 0 0 0
Totale score II =
/5 /5 /5 /5
Maximum score 20
III. Handhaven van het rookverbod 21. ja = 10; nee = 0 22. ja = 10; nee = 0 23. ja = 10, nee = 0
Totale score III =
/10 /10 /10
Maximum score 30
IV. Klasactiviteiten tabakspreventie
(Kleuterschool: geldt niet van toepassing = 60) 24. ja = 30; nee = 0 25. ja = 30; nee = 0
Totale score IV =
/30 /30
Maximum score 60
V. Schoolactiviteiten tabakspreventie
(Kleuterschool: geldt niet van toepassing = 60) 26. ja = 20; nee = 0 27. ja = 20; nee = 0 28. ja = 20; nee = 0
Totale score V =
/20 /20 /20
Maximum score 60
VI. Voorbeeldgedrag 29. ja = 20; nee = 0 30. ja = 20; nee = 0
Totale score VI =
/20 /20
Maximum score 40
VII. Rookstopactiviteiten 31. ja = 25; nee = 0 (Basisonderwijs: geldt niet van toepassing= 25) /25 32. ja = 25; nee = 0 /25
Totale score VII =
Maximum score 50
TOTALE SCORE =
MAXIMUM SCORE = 362 15
Scorelijst + bespreking 0 tot 130 punten
‘Light rookbeleid’
Uw school heeft nog niet veel werk gemaakt van een rookbeleid. Waarschijnlijk voldoet uw school nog niet aan de normen die in de wetgeving zijn gesteld. Kijk alvast naar de scorelijst: de grijs gekleurde vakjes zijn wettelijk verplicht. Zijn er grijs gekleurde vakjes waarop u niet het maximum scoort? U kan best eerst aan de slag gaan met het instellen, aangeven en handhaven van het rookverbod. 131 tot 240 punten
‘Medium rookbeleid’
Op uw school is het nodige geregeld. Toch kunt u nog veel doen voor een gunstiger niet-rokenklimaat. Waarschijnlijk kan uw school veel winst boeken door aandacht te besteden aan preventieve activiteiten, zoals lessen over roken en andere activiteiten om te voorkomen dat jongeren gaan roken. Kijk even naar de scorelijst of er nog grijs gekleurde vakjes zijn waarop u niet het maximum scoort. Deze items zijn wettelijk verplicht en dus prioritair aan te pakken. 241 of meer
‘Kingsize rookbeleid’
Uw school is al behoorlijk gevorderd in het ontwikkelen van een goed rookbeleid. Waarschijnlijk is er niet veel extra aandacht nodig voor het instellen, aangeven en handhaven van het rookverbod. Ook doet u al het nodige aan lessen over roken. U kunt natuurlijk kijken of u hieraan nog iets kunt verbeteren. Bovendien is voor uw school nog winst te behalen uit andere niet-rokenactiviteiten, rookstopactiviteiten en voorbeeldgedrag van medewerkers.
16
Bouwpakket voor een rookvrije school
Scholen kunnen helpen voorkomen dat jongeren gaan roken. Het grootste effect kan een school bereiken met een rookbeleid waarin formele afspraken, educatieve activiteiten en aanvullende preventieactiviteiten worden gecombineerd.
✔ Plaats roken op de agenda Allereerst kunt u nagaan of het roken op school voldoende aandacht krijgt. Wat is de mening van de betrokken partijen binnen de school over roken? Kaart het onderwerp aan bij de collega’s.
✔ Vorm een werkgroep Eenmaal het besluit is genomen om een rookbeleid op te zetten of te verbeteren, kan een werkgroep worden opgericht. De doelstelling van deze werkgroep is het opzetten of verbeteren van het rookbeleid op basis van een eerste verkenning en analyse. Verder moet de werkgroep na de invoering een vinger aan de pols houden door het rookbeleid te evalueren en het zo nodig bij te sturen. Soms is het moeilijk of onmogelijk om een werkgroep samen te stellen, bijvoorbeeld omdat de school te klein is. Dan is het raadzaam om binnen het team een coördinator aan te stellen. Deze kan dan trekker zijn van het rookbeleid op school. De coördinator kan dan ook andere kanalen zoeken om aandacht te krijgen voor een rookbeleid, zoals in de personeelsvergadering, bij het overleg van de graadcoördinatoren of in de werkgroep preventie.
✔ Bekijk de situatie op school Een prima start is de checklist ‘Hoe rookvrij is mijn school?’. Verder kan men zich een aantal vragen stellen. Waarom wilt uw school werk maken van een rookbeleid? Welke groepen mensen maken gebruik van de school? Wat is de mening van de directie over een rookbeleid? Voldoet de school aan de tabakswet? Een goede inventaris schept op veel punten helderheid. Het levert belangrijke gegevens op voor de invulling van een nieuw rookbeleid. Bovendien geeft een inventarisatie iedereen de gelegenheid om zijn mening te uiten. De meest voor de hand liggende manier om de gegevens te verzamelen is het houden van een enquête.
✔ Maak een plan voor een rookvrije school Op basis van de informatie verworven door uitwisseling, enquêtering, discussie, inventarisatie, ... kan het plan van aanpak worden uitgeschreven.
17
✔ Voer het rookbeleid in De kans dat de invoering een succes wordt, neemt toe als u aan dit onderdeel voldoende aandacht besteedt. Hierbij zijn een aantal punten van belang: • • • • • • • • •
Kies de startdatum Bespreek de lessen over niet-roken Neem afspraken op in het schoolreglement en het arbeidsreglement Bied ondersteuning bij rookstop Geef het rookverbod aan Overwin weerstanden Informeer het personeel Organiseer positieve activiteiten Communiceer het rookbeleid naar leerlingen en ouders
✔ Meet het succes De invoering van een rookbeleid is geen eindpunt. Het rookbeleid vraagt om opvolging en evaluatie. Een goed tijdstip voor een eerste evaluatie is 3 à 4 maanden na de invoering van het nieuwe beleid. Het is belangrijk om de knelpunten zo snel mogelijk te inventariseren en te analyseren zodat het rookbeleid aangepast kan worden. Koppel de resultaten terug naar de werkgroep en naar het team. Besteed regelmatig aandacht aan het rookbeleid. Zet het regelmatig op de agenda van bijvoorbeeld de personeelsvergadering. Het is belangrijk dat tabakspreventie als onderdeel van een globaal gezondheidsbeleid de nodige aandacht blijft krijgen, ook als de school besluit om andere prioriteiten te stellen.
18
Waar kan u terecht? Informatie en advies voor het invoeren, aanscherpen en levendig houden van een rookbeleid. Indien u na het lezen van deze brochure behoefte heeft aan meer informatie of advies, kunt u contact opnemen met het Lokaal Gezondheidsoverleg (Logo) van uw regio. Om te weten tot welke Logo-regio u behoort, kan u terecht op www.vig.be (aanklikken: lokale gemeenschappen – Logo’s). Meer informatie over tabakspreventie en het opzetten van een rookbeleid op school vindt u op de website van het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG): www.vig.be en op www.gezondeschool.be
Ondersteunend materiaal Handige instrumenten en ondersteunende materialen (affiches, folders, ...) om het rookbeleid in uw school zichtbaar te maken, vindt u bij het Logo in uw regio. Info over beschikbare educatieve materialen kan u opzoeken in de catalogus op www.gezondeschool.be Lessuggesties vindt u ook in de ‘prikkelmap’ op www.gezondeschool.be
Stoppen met roken Om personeel te ondersteunen bij het stoppen met roken kunt u terecht op www.gezondeschool.be . U vindt er links naar informatie over effectieve methodes om te stoppen met roken en een overzicht van het concrete aanbod voor rookstopbegeleiding.
Colofon: De brochure ‘Als de rook om je hoofd is verdwenen’ is een realisatie van het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie vzw (VIG), Lokaal Gezondheidsoverleg Gent vzw (Logo Gent), en de Logo’s Vlaanderen. Met financiële steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement welzijn, volksgezondheid en cultuur Samenstelling: Olaf Moens, Marleen Roesbeke Met medewerking van: Caroline Bollars, Liesbeth De Bruyn, Annelies Huysentruyt, Edith Leus, Frieda Van Assche en de leden van de Logo-projectgroep Rookvrije School Met dank aan Christian Deneve, Jean-Marie Lamotte en Els de Cock (FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg), Wouter Janssens (Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement onderwijs) en Jan De Vlaminck (Federale overheidsdienst werkgelegenheid, arbeid en sociaal overleg, Toezicht op het welzijn op het werk)
V.U.: Annemie Peeters, VIG vzw
19
