ROES EN RISICO BECIJFERD

www.test-aankoop.be Tweemaandelijks 17e jaargang 100 · december 2010/januari 2011 ISSN 1370-0847 · € 13,10

AFTEN Vele middeltjes om ze te bestrijden, maar meestal verdwijnen ze gewoon vanzelf

VETSTOFFEN Met omega 3, met soja, met olijfolie ... Wat is het best om te smeren of te bakken?

NUMMER 100 Onze kritische stem stuurt het beleid en daar hebt u baat bij

Afgiftekantoor: Brussel X P 801333

9 771370 084709

01012

Expert ∙ Onafhankelijk ∙ Dicht bij u

De grens tussen sociale drinker en probleemdrinker is misschien kleiner dan u denkt. Wij ondervroegen bijna 1 000 Belgen en luisterden naar het verhaal van ex-alcoholisten

ENQUÊTE ALCOHOLGEBRUIK

ROES EN RISICO BECIJFERD Magistrale bereidingen: wij checkten de kwaliteit bij 42 apothekers 1TG100_0101.pdf

Black Yellow Magenta Cyan

16:10 05/11/10

Bijna een Belg op tien drinkt alcohol op een manier die schade toebrengt aan de gezondheid. Leer uw grenzen kennen om verslaving te vermijden NR. 100 - DECEMBER 2010/JANUARI 2011

04. 06. 10.

Al 100 nummers lang lobbyen wij voor kwaliteitsvolle en betaalbare voeding en gezondheidszorg. En wij boekten menig succes

15. 18.

26

23. 26. 28. 32. 36. 38.

MEDISCH NIEUWS Middelen tegen artrose • MS: symptomen afzwakken • Nitroglycerine bij peesletsels • Zeeden is niet nuttig • Hormonen en nierstenen PRIKBORD GEZONDHEID Migratie in voeding • Database geneesmiddelen • Voedselallergie • Onduidelijke verpakking • Controle op claims • Medicatie met alcohol • Informatie of reclame? • Viagra voor vrouwen • Bijwerkingen melden ENQUÊTE ALCOHOLGEBRUIK Het is belangrijk tijdig te beseffen wanneer u te veel drinkt. De nood aan preventie bij jongeren verdient bovendien speciale aandacht. AFTEN Hinderlijk kunnen ze wel zijn, maar in de meeste gevallen zijn deze mondzweertjes niet ernstig. Behandelen hoeft zelfs niet. MAGISTRALE BEREIDINGEN De kwaliteit van heel wat bereidingen liet te wensen over. Wij vinden dat er maatregelen moeten komen. CYSTITIS Een blaasontsteking gaat u met antibiotica te lijf. Of toch niet? Wij analyseren het probleem en bekijken ook andere behandelingen. 100 NUMMERS IN ACTIE Goedkopere medicijnen, minder ereloonsupplementen, veiligere voeding, betere etikettering ... Wij konden al heel wat bereiken. VETSTOFFEN Smeren, bakken en braden. Misschien kan het wel gezonder als u een andere vetstof probeert. Ons advies bij uw keuze. SUIKERZIEKTE Leven met diabetes is niet eenvoudig en evenmin kosteloos. Een overzicht van wat kan helpen en van manieren om de kosten te drukken. LEZERS VRAGEN Kosten voor homeopathie • Patuline in appels • Chloor in zwembaden en astma • Andullatietherapie • Carotisstenose: een arts reageert WAAR OF NIET WAAR "Alle wijnen voeren evenveel calorieën aan"

IN ONZE VOLGENDE NUMMERS: Verborgen zout • Borstkankerscreening • Cataract • Rouwen • Enquête tandzorg

ONZE DRIE WAARDEN EXPERT Onze geloofwaardigheid berust op de vakkennis van onze 300 gespecialiseerde medewerkers, onze beproefde en doorzichtige werkmethodes en onze veeleisende beroepsethiek.

ONAFHANKELIJK Wij gaan prat op een totale onafhankelijkheid, zowel op financieel, politiek als ideologisch vlak. Onze standpunten en adviezen worden op geen enkele wijze ingegeven door externe druk.

DICHT BIJ U Wij laten ons leiden door de consumenten in het algemeen en onze abonnees in het bijzonder. Wij luisteren naar hun wensen en noden en zorgen voor een snelle en aangepaste dienstverlening.

De gezondheidsinformatie in dit tijdschrift is gebaseerd op recent wetenschappelijk onderzoek. In de medische wereld kan absolute zekerheid evenwel nooit worden gegarandeerd. Wij hopen toch uw behoefte aan nuttige en degelijke informatie te bevredigen. Het inwinnen van persoonlijk advies bij medisch personeel is altijd raadzaam.

2 TG100_0202.pdf


10:0108/11/10

2

Met trots leggen we u het nummer 100 van Test Gezondheid voor. Bijna 17 jaar geleden gingen we met dit tijdschrift van start omdat er steeds meer vraag kwam naar objectieve informatie over gezondheid, gezonde voeding en milieu. Ons uitgangspunt bleef al die jaren hetzelfde. In de eerste plaats u objectieve en betrouwbare informatie aanreiken, als tegengewicht voor de gekleurde en door commerciële belangen ingegeven boodschappen die u dagelijks krijgt via reclame, allerhande claims en gesponsorde websites. Geen saaie, wetenschappelijke uiteenzettingen, maar vlot leesbare en begrijpelijke teksten, die u nieuwe inzichten verschaffen en concreet advies leveren over voeding, behandeling en preventie van ziekten, en milieuzorg. Vanuit onze expertise en onze consumeristische invalshoek lobbyen wij ook bij de bevoegde instanties en ijveren wij voor een constante verbetering van het gezondheids- en voedingsbeleid. Want u hebt recht op kwaliteitsvolle en betaalbare zorg en voeding. Nog te vaak worden er bijvoorbeeld medicijnen en behandelingen voorgeschreven wanneer dat niet echt nodig is of worden in basisvoeding ingrediënten verwerkt zoals additieven, De consument die er eigenlijk niet in thuishoren. heeft recht op U hebt ook recht op correcte en correcte, volledige volledige informatie, van zorgveren betrouwbare strekkers, de farma- en voedingsinformatie, zeker industrie, de overheid ... Ook daar blijven wij voor vechten. Uit onze als het over zijn steekproef van magistrale bereigezondheid en dingen (blz. 18) blijkt dat maar voeding gaat 1 op 4 voldoet aan de strenge kwaliteitseisen. Wij dringen aan op meer controles, waarvan de resultaten openbaar worden gemaakt, zoals in Nederland. Ook zorgwekkend, slechts 1 op 40 verpakkingen bevatte alle nodige informatie. Wij vragen dat systematisch een bijsluiter wordt meegeleverd. In het belang van onze 130 000 abonnees en alle andere consumenten zetten wij onze waakhondfunctie verder, en blijven wij onze bevindingen onderstrepen met krachtige eisen en acties. Zoals het meldpunt geneesmiddelen, dat we in 2006 op eigen initiatief oprichtten en waar we ondertussen al meer dan 800 patiëntenmeldingen ontvingen.

10

28

32 HOE ONS TE BEREIKEN? Telefonisch 02 542 32 32 (algemeen nummer en inlichtingen rond eerder verschenen artikels)

02 542 32 00 (abonnementen en bestellingen)

Per e-mail contact via onze website www.test-aankoop.be

test gezondheid 100 december 2010/januari 2011

TEST GEZONDHEID BEWIJST ZIJN NUT, AL 100 NUMMERS

Schriftelijk Test Gezondheid Hollandstraat 13, 1060 Brussel

3 TG100_0203.pdf

03 Black Yellow Magenta Cyan

16:15 05/11/10

medisch nieuws ARTROSE

Glucosamine en chondroitine blijven omstreden Preparaten op basis van glucosamine en chondroitine worden voorgesteld aan mensen die aan artrose lijden. Hun nut blijft echter omstreden. Een nieuwe analyse komt tot teleurstellende conclusies. De auteurs bekeken de resultaten van de beste studies, om na te gaan of glucosamine, chondroitine of een combinatie van beide een positief effect hebben op de pijn door artrose en de evolutie van de ziekte. Hun besluit luidt dat het nut van deze producten niet bewezen is. Het enige positieve is dat ze ook geen kwaad kunnen. Onmiddellijk oogstte deze analyse echter heel wat kritiek, om uiteenlopende redenen. Uiteindelijk blijft

wat we vijf jaar geleden stelden in een artikel over artrose van de knie (TG 93) nog altijd geldig: het is niet uitgesloten dat bij bepaalde patiënten glucosamine en chondroitine de pijn kunnen verlichten. Ze zijn dus wellicht het overwegen waard wanneer de klassieke geneesmiddelen niet de verwachte pijnstilling opleveren. Al worden de meeste van deze producten verkocht als voedingssupplement, enkele producten op basis van glucosamine staan ook geregistreerd als geneesmiddel, zij het op basis van een weinig overtuigend dossier. Een voordeel is dat geneesmiddelen in principe beter worden gecontroleerd dan


MULTIPLE SCLEROSE

Een pijnstillend effect is niet uitgesloten, maar de gegevens zijn tegenstrijdig

voedingssupplementen en voorzien zijn van een degelijke bijsluiter. Toch vragen wij ons af of die argumenten volstaan om producten waarvan de doeltreffendheid niet is bewezen, het statuut van geneesmiddel te geven. De studie is te vinden op www.bmj.com. (Bron: British Medical Journal, 16 september 2010)

PEESONTSTEKING

Onderzoek naar medicijn

Nitroglycerine zou nuttig zijn

Multiple sclerose kan leiden tot een geleidelijke aftakeling van de bewegingscontrole, de zintuiglijke waarnemingen, het spraakvermogen enz. Vooralsnog is MS ongeneeslijk. Er bestaan enkel

geneesmiddelen die de symptomen kunnen afzwakken en de ontwikkeling van de ziekte kunnen afremmen. Daarom blijft verder onderzoek noodzakelijk. In dat kader hebben onderzoekers salbutamol getest, een medicijn dat al wordt gebruikt tegen astma. Alle 44 patiënten kregen een klassiek geneesmiddel tegen MS, plus hetzij salbutamol, hetzij een placebo. Ze werden twee jaar lang gevolgd. De toevoeging van salbutamol blijkt een bescheiden maar wel degelijk positief effect te hebben. Meer onderzoek is echter nodig om die resultaten te bevestigen.

Onderzoekers gingen na of een zalf op basis van nitroglycerine nut heeft bij de behandeling van peesontstekingen en andere peesletsels. Na analyse van de beschikbare betrouwbare studies besluiten ze dat uitwendig gebruik van nitroglycerine doeltreffend werkt tegen de pijn veroorzaakt door peesproblemen. Bovendien zou nitroglycerine de pezen ook versterken in geval van chronische peesontsteking. Volgens de onderzoekers rechtvaardigt dit alleszins verder onderzoek. Momenteel is er maar één zalf met nitroglycerine op de Belgische markt: Rectogesic, alleen op voorschrift, tegen pijn door chronische anale scheurtjes.

(Bron: Archives of Neurology, september 2010)

(Bron: Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, augustus 2010)

04 4 TG100_0405.pdf


12:50 05/11/10

MENOPAUZE

HART- EN VAATZIEKTEN

Hormonen en nierstenen

Zeeden: ondoeltreffend

In de hoop hun risico op harten vaataandoeningen te verkleinen, grijpen sommige mensen naar voedingssupplementen: visolie, preparaten op basis van planten, vitamines, mineralen … Bij die plantenpreparaten zitten onder meer extracten van zeedenschors, zoals Pycnogenol of Pygenol. Volgens de reclame beschermen die het lichaam tegen een hele reeks ziekten. Ter hoogte van het harten vaatsysteem, bijvoorbeeld, zouden die preparaten onder meer problemen met de bloedsomloop voorkomen, de slechte cholesterol verlagen, de bloeddruk doen dalen en de kans op een infarct verkleinen. Wat is daar van aan? Onderzoekers uit Californië hebben het effect van zeeden getest bij mensen met een verhoogde kans op harten vaatziekten. De 130 deelnemers werden in twee groepen verdeeld. De ene groep nam elke dag 200 mg zeedenextract, de andere groep tabletten zonder actieve stof (placebo). De test duurde drie maanden. Tussen de twee groepen konden de onderzoekers geen significante verschillen vaststellen in de evolutie van de onderzochte risicofactoren, zoals de bloeddruk, de BMI (Body Mass Index) en het cholesterolgehalte. Kortom, er bleek geen positief effect te bestaan op de risicofactoren voor harten vaataandoeningen. De studie werd nochtans gefinancierd door Toyo Shinyaku, niemand minder dan de fabrikant van het geteste extract (Toyo-FVG pine bark extract). (Bron: Archives of Internal Medicine, 27 september 2010)

Hormoonsubstitutie in de menopauze verhoogt de kans op nierstenen

Amerikaanse onderzoekers trachtten na te gaan of er een verband bestaat tussen de inname van hormoonvervangers in de menopauze en de kans op nierstenen (nierlithiase of nefrolithiase in medische taal). Dat deden ze door analyse van twee studies (met in totaal 27 000 deelneemsters) waarbij vrouwen waren vergeleken die in de menopauze ofwel hormoonvervangers, ofwel een placebo kregen. De conclusie luidt dat hormoonsubstitutie inderdaad de kans op de ontwikkeling van nierstenen vergroot. De vrouwen werden vijf tot zeven jaar gevolgd. Van degenen die een hormoonvervanger hadden genomen, kregen er 335 nierstenen. Bij de placebogroep kwamen in maar 284 gevallen nierstenen voor. Volgens de auteurs is dit een nieuw gegeven om in overweging te nemen wanneer men een beroep wil doen op hormoonsubstitutie. Wilt u meer weten over nierstenen, lees dan ons artikel in TG 95. (Bron: Archives of Internal Medicine, 11 oktober 2010) Annelies Driesen en Maurice Vanbellinghen


Zeeden lijkt niet nuttig ter preventie van harten vaatziekten.

05 5 TG100_0505.pdf


08:20 08/11/10

Migratie in voeding verdient opvolging Deeltjes van zware metalen kunnen via keukenmateriaal in etenswaren belanden. Ook plastic magnetrondozen en wegwerpbordjes en -bekers kunnen, vooral onder invloed van hitte, hun sporen achterlaten in onze voeding en drank. Zo'n migratie is dus een niet te onderschatten probleem.


Industriële verontreiniging Ook bij industriële procedés treden soms problemen op. Zo werd er in 2005 in tetraverpakkingen met melk voor kinderen isopropylthioxanton (ITX) aangetroffen, een zogenaamde foto-initiator die uv-gevoelige inkt in enkele milliseconden doet drogen. Later werd deze stof ook teruggevonden in vruchtensappen in tetrapak. Al bestond er geen direct gevaar voor de gezondheid, de langetermijneffecten van ITX waren amper gekend. Er werd besloten deze printtechniek niet meer te gebruiken voor kindervoeding, sappen of vette producten. Vier jaar later staken er opnieuw problemen de kop op toen ontbijtgranen, koekjes en melk verontreinigd bleken met 4-methylbenzofenon, eveneens een foto-initiator en inktbestanddeel. Hoewel ook deze stof geen directe gevolgen had voor de meeste mensen, werd er toch gevreesd voor frequente gebruikers en kinderen. De tolereerbare dagelijkse inname (TDI) voor benzofenon werd desondanks veranderd naar 0,03 mg/kg lichaamsgewicht, drie keer zo hoog als de vroegere toegestane waarde!

België scoort uitstekend Met ons onderzoek wilden we verifieren of fabrikanten sindsdien maatregelen hebben getroffen om zo'n verontreiniging te voorkomen. Des te meer omdat er op Europees niveau nog altijd geen wettelijk bindende normen bestaan voor foto-initiato-

ren in etenswaren. We hebben ook enkele producten die in het verleden besmet waren, zoals vruchtensappen in tetraverpakking, opnieuw onderzocht. Op een totaal van 282 geteste stalen bevatten er slechts twee resten van foto-initiatoren. Het ging om een Italiaans en een Portugees staal met sporen van benzofenon, weliswaar in te kleine hoeveelheden om gevaarlijk te zijn: 0,1 mg/portie. Voor zowel volwassenen als kinderen worden hiermee geen onrustwekkende niveaus bereikt. In België bevatten slechts twee verpakkingen benzofenon, maar stelden we geen migratie naar de voeding vast.

Niet eenduidig positief België bleef in onze test dan wel gespaard van een slechte score, de vaststellingen in Italië en Portugal tonen aan dat het hier om een reële problematiek gaat. Bij het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) van de Europese Commissie komen steeds meer meldingen binnen: niet minder dan 18 meldingen in 2009 en

2010. Bovendien zijn niet alle (mogelijk) schadelijke bestanddelen van inkten bekend en weten we veel te weinig over de langetermijneffecten van de bekende bestanddelen.

Hoewel we in ons land geen gecontamineerde stalen vonden, is migratie een bestaand probleem

Wij eisen een duidelijk kader Er is dringend nood aan een duidelijke reglementering door de Europese Commissie, gebaseerd op de resolutie van de Europese Raad. Die stelt dat er geen direct contact mag zijn tussen voeding en de inktlaag op de verpakking, dat de vastgelegde limieten voor migratie niet mogen worden overschreden en dat migratie verwaarloosbaar of niet-bestaand moet zijn, maar deze voorwaarden zijn niet dwingend. Het is echter riskant om dergelijke stoffen het voordeel van de twijfel te geven vanwege onze geringe kennis. Enkel met een lijst over inktbestanddelen die zonder risico kunnen worden gebruikt, kunnen we vermijden dat ons voedsel verontreinigd raakt door stoffen waarvan we de langetermijneffecten niet kennen.

06 6 TG100_0609.pdf


14:08 05/11/10

Database geneesmiddelen uitgebreid en vernieuwd Onze vernieuwde databank van geneesmiddelen is online. Hier vindt u alle bestaande geneesmiddelen: zo'n 6 900. Dat zijn dus niet meer alleen die waarvoor een goedkoper alternatief bestaat. U kunt wel nog altijd nakijken of er voor het middel dat u moet nemen zo'n goedkoper middel bestaat. Verder kunt u opzoeken hoeveel u moet betalen voor een bepaald geneesmiddel, als gewoon verzekerde of als verzekerde met verhoogde tegemoetkoming of het Omnio-statuut. U vindt dit

alles door de naam van het medicijn in te geven en al dan niet enkele vragen te beantwoorden. Vervolgens krijgt u een tabel met alle mogelijke verpakkingen, alternatieven en de prijs (die trouwens elke maand een update zal krijgen). Die tabel kunt u daarna uitprinten en meenemen naar uw arts of apotheker om samen te bespreken wat voor u het beste middel is qua prijs en gebruiksgemak. Test het zelf op www.test-aankoop.be/geneesmiddelprijs. A.L en R.S.

Brochure over voedselallergie Klanten met een

voedselallergie

goed informeren g

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu

In de horeca en in winkelzaken - kortom, zaken waar onverpakte voedingsmiddelen worden verkocht - wordt nog te weinig aandacht besteed aan mensen met een voedselallergie. Daardoor kunnen die bv. niet altijd genieten van een restaurantbezoek. Onder de leuze "Een goed geïnformeerde klant is een trouwe klant" brachten we samen met de FOD Volksgezondheid een brochure uit om hier iets aan te doen. De folder richt zich tot bakkers, slagers, traiteurs, koks ... en geeft o.a. praktische informatie, informatie over de aanwezigheid van allergenen in bepaalde voedingsmiddelen, over hoe de voedselallergie van hun klanten aan te kaarten in een open dialoog enz. Meer info vindt u op www.denkaanvoedselallergieen.be. R.R. en R.S.

VRIJWAAR UW GEZONDHEID Op onze website vindt u tal van rekenmodules die u helpen uw gezondheid te vrijwaren en uw eetgewoonten bij te sturen.

Alcohol en rijgedrag wanneer kruipt u beter niet meer achter het stuur? Generische geneesmiddelen bestaat er een generische variant van een bepaald medicijn? Gezondheidsquiz test uw kennis op gebied van voeding en gezondheid Hart- en vaatziekten bereken uw risico Medische tarieven alles weten over tarieven en terugbetalingen Prostaatklachten bereid uw doktersbezoek voor met onze vragenlijst Voedingsslogans wat zegt het product en in hoeverre is de claim terecht? Voorbehoedsmiddelen welk middel voor u? Weet wat je eet houdt u er goede of slechte eetgewoonten op na?

Dagelijkse voedingsrichtlijn op verpakking is onduidelijk Kellogg's Mini Breaks gebruikt voor de weergave van de Dagelijkse Voedingsrichtlijn niet de categoriebenaming van de voedingswaarde, maar wel onbegrijpelijke symbolen, waardoor de richtlijn zijn doel mist. De Dagelijkse Voedingsrichtlijn zou u in een oogwenk meer info moeten geven over de voedingswaarde. Een tekening toont de calorieën, suikers, vetten, verzadigde vetzuren en het zout per portie en het aandeel ervan (in %) in de maximale dagelijks aanbevolen hoeveelheid. S.B. en R.S.

www.test-aankoop.be/bereken

IETS BUITEN BELGIË GEKOCHT? De Europese Commissie beschikt binnen de EU over een netwerk van ECC's (Europees Centrum voor de Consument). Elk ECC informeert de lokale consumenten over aankopen in een andere lidstaat (producten of diensten) en helpt hen om geschillen snel en gratis op te lossen. Hebt u een probleem met iets dat u in een ander land van de EU hebt gekocht? Bel dan naar het ECC België:

DE DAGELIJKSE VOEDINGSRICHTLIJN met symbolen in plaats van categorienamen is onbegrijpelijk

02 542 33 46


Zout bereken de hoeveelheid zout die u dagelijks opneemt

07 7 TG100_0609.pdf


12:59 05/11/10

Controle op voedingsclaims door voedselagentschappen Voor de tweede keer ging de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (VWA) na of de door fabrikanten gebruikte voedingsclaims op producten kloppen en dus in overeenstemming zijn met de Europese verordening. Amper 54 % van de producten maakt de gebruikte claims hard. Dat is weliswaar al meer dan bij hun eerste onderzoek in 2008 (43 %), maar het betekent ook dat bijna de helft van de claims niet klopt. De VWA heeft de overtreders

GEBRUIKTE VOEDINGSCLAIMS moeten kloppen; wij willen meer controle

gewaarschuwd. Als de claim niet wordt aangepast, krijgt de fabrikant een boete. De Europese wetgeving over voedingsen gezondheidsclaims geldt ook voor ons land. Als fabrikanten termen zoals "light" of "vezelrijk" willen gebruiken, moeten ze die kunnen verantwoorden en duidelijk uitleggen. Ook in ons land zouden wij graag zien dat het Federaal Voedselagentschap zulke controles uitvoert en indien nodig verder actie onderneemt. S.L. en R.S.


Geneesmiddelen met alcohol liever niet voor jonge kinderen Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) raadt het gebruik van geneesmiddelen die alcohol (ethanol) bevatten af bij kinderen jonger dan 2 jaar. Een inname van één of meer doses van zo'n geneesmiddel kan bij hen immers leiden tot alcoholconcentraties van meer dan 0,125 gram per liter bloed. Dat kan een schadelijke invloed hebben op psychomotorische functies zoals het evenwicht. Het FAGG vraagt verder ook dat farmabedrijven informatie over de hoeveelheid alcohol en de veilige dosis voor kinderen duidelijk leesbaar in de bijsluiter vermelden. Aangezien deze alcohol als hulpstof dient, is de fabrikant tot nu toe immers niet verplicht de hoeveelheid alcohol te vermelden. Wij vinden het verder jammer dat de toegepaste aanbeveling van een maximale alcoholconcentratie van 0,125 gram per liter bloed in de praktijk amper bruikbaar is. Wij willen dan ook meer praktische aanbevelingen (bv. de alcoholconcentratie in geneesmiddelen voor

VINGER AAN DE POLS Met onze standpunten en onderzoeksresultaten trachten wij te wegen op het gezondheidsbeleid. Vaak worden wij daarin gevolgd.

Bijwerkingen beter bewaakt in Europa Eind september heeft het Europees Parlement de voorstellen van de Europese Commissie inzake geneesmiddelenbewaking goedgekeurd. We hebben dit dossier van bij het begin aandachtig gevolgd en de belangen van de gebruikers van geneesmiddelen actief verdedigd. Al bij al zijn we tevreden met het eindresultaat. Er wordt o.a. voorzien in het invoeren in alle lidstaten van een systeem van rechtstreekse melding van bijwerkingen door de patiënten zelf. Ook op andere punten komen er in heel de Europese Unie belangrijke verbeteringen met het oog op een betere bewaking van de bijwerkingen van geneesmiddelen. De voorstellen moeten op 6 december nog worden aangenomen door de Europese Raad en zullen dan van kracht worden in 2011.

"Viagra voor vrouwen" lijdt schipbreuk

VRAAG INFO AAN UW ARTS over het alcoholgehalte als uw kind medicatie moet nemen

kinderen beperken). In tussentijd vraagt u het best raad en meer uitleg aan uw arts en apotheker als uw kind medicatie nodig heeft. Het zijn vooral vloeibare geneesmiddelen zoals hoestsiropen die een kleine hoeveelheid alcohol (ethanol) bevatten. Maar het kan ook gaan om kruidengeneesmiddelen en homeopathische middeltjes. A.D. en R.S.

CONTACT CENTER 02 542 32 32 ABONNEMENTENDIENST 02 542 32 00

Onlangs bogen we ons over de pogingen van de farma-industrie om zelfs de gezondste mens pillen te laten slikken. We hadden het toen o.a. over Boehringer Ingelheim, die ons wil aanpraten dat een gebrek aan libido een ernstig probleem is bij vrouwen ... vanaf 18 jaar. Uiteraard had de firma hiervoor een "geneesmiddel" dat ze snel op de markt wou krijgen: het antidepressivum flibanserine. Maar de firma heeft nu de ontwikkeling ervan stopgezet. Dit nadat de Amerikaanse Food and Drug Administration zich had uitgesproken tegen het middel, dat weinig of geen effect blijkt te hebben, maar wel nare bijwerkingen. Meer over de medicalisering van ons leven in TG 97 van juni/juli 2010.

08 8 TG100_0609.pdf


14:08 05/11/10

Geneesmiddeleninfo blijkt reclame Farmabedrijf Novartis "sensibiliseert" ons via de website van e-gezondheid over osteoporose. Novartis geeft echter geen info, maar maakt reclame. Het bedrijf gebruikt angstaanjagende slogans en spoort ons aan om raad te

NOVARTIS ZEGT TE INFORMEREN in werkelijkheid gaat het om reclame

vragen aan een arts, met al te vaak botdichtheidsmetingen en voorschriften voor medicatie als gevolg. Die metingen en medicatie kunnen zinvol zijn bij risicopersonen, maar zijn niet altijd noodzakelijk. Als medicatie aangewezen is, zijn de orale bisfosfonaten alendronaat en risedronaat de eerste keuze. Nochtans stelt het bedrijf dat medicatie altijd nodig is en somt het ongenuanceerd de voordelen van intraveneuze medicatie op. Daarbij laat het niet na het eigen recent ontwikkelde product (Aclasta - zoledroninezuur) op de voorgrond te plaatsen. De consument kan niet anders dan denken dat dit het beste zou zijn. Nochtans zijn er geen wetenschappelijke bewijzen die dat staven. Bovendien is het veiligheidsprofiel minder gekend omdat het een nieuwer middel is. Zo zwijgt

Verantwoord feesten begint bij correcte info met Test-Aankoop

Novartis over de recente vaststelling van nierproblemen die bepaalde patiënten kregen door zoledroninezuur. Dit toont opnieuw aan dat info van farmabedrijven vaak wordt ingegeven door commerciële motieven. We dienden dan ook klacht in bij het Geneesmiddelenagentschap. R.S. en M.V.H.

Rechtzetting In het artikel "Oordopjes, niet allemaal even geschikt" in TG 99 van oktober/november 2010 slopen enkele foutjes. De demping van de oortjes van Kruidvat zoals vermeld op de verpakking bedraagt 24 dB in plaats van 30 dB. Daarnaast werden de scores van de universele oordopjes van Earproof Airsoft en Variphone ER20 omgewisseld. Respectievelijk bedraagt die score 8 en 9.

Drinkt u ook graag een glas wijn of een frisse pint maar wil u ook een veilige chauffeur zijn? Dan kent u waarschijnlijk graag het alcoholgehalte in uw bloed vooraleer u met de auto rijdt.

Een exact verband leggen tussen de gedronken hoeveelheid en het alcoholgehalte is uiterst moeilijk. Het maximum toegelaten aantal drankjes kan verschillen van persoon tot persoon en hangt onder meer af van uw gewicht, het soort drank, of u al dan niet hebt gegeten, … Op de website van Test-Aankoop vindt u een rekenmodule die met al deze factoren rekening houdt en u zo accuraat mogelijk informeert over het aantal promille in uw bloed en de effecten ervan.

Ontdek deze module vandaag nog! Surf snel naar

http://www.test-aankoop.be/alcoholtest T E S T  A A N K O O P, U W G E Z O N D H E I D G A AT V O O R !


Met de feestdagen in het verschiet komt onze rekenmodule “Alcohol en rijgedrag” zeker van pas.

09 9 TG100_0609.pdf


12:59 05/11/10

ENQUÊTE: ALCOHOLGEBRUIK

NIET MARGINAAL Iets minder dan 10 % van de Belgen drinkt zoveel dat het zijn of haar gezondheid schade toebrengt.

OP HET WERK Er wordt flink gedronken op de werkvloer. Eén op de honderd zegt alcohol nodig te hebben om zijn job uit te oefenen.

STOPPEN IS MOEILIJK Alcoholisten hebben vaak tientallen pogingen nodig om te stoppen met drinken.

10 TG100_1011.pdf

Wanneer het g te diep is De feestdagen komen er weer aan en dan durven we wel eens een glaasje meer te drinken. Maar hoeveel is te veel? Wij legden het drinkgedrag van de Belg op de rooster.


Risicovol alcoholgebruik kan een heleboel problemen veroorzaken zoals gezondheidsproblemen, verkeersongelukken, om nog maar te zwijgen over zware sociale gevolgen zoals familieproblemen of geweld. Het is een belangrijke oorzaak van gebroken relaties, ziekenhuisopnames, ziekte en vroegtijdige overlijdens. Anderzijds kan alcohol in kleine hoeveelheden het risico op harten vaatziekten, beroertes en diabetes verminderen. Toch is de grens tussen gematigd, risicovol

en gevaarlijk alcoholgebruik soms vaag. Drinken wij Belgen wel op een gezonde manier?

Drinken met mate De gemiddelde Belg lust af en toe wel een glaasje: 84 % zegt wel eens alcohol te drinken, ongeacht de hoeveelheid. Dit zijn ongeveer evenveel vrouwen als mannen, al drinken mannen op een meer regelmatige basis. Bijna een op de vijf mannen (17 %) drinkt dagelijks alcohol, vrouwen aanzienlijk minder vaak (9 %).

16:1105/11/10

ONS ONDERZOEK

Het Belgische drinkpatroon In februari en maart deden we in samenwerking met andere consumentenorganisaties een enquête rond alcoholgebruik in vier landen (België, Italië, Portugal en Spanje). In een eerste fase van het onderzoek verzonden we vragenlijsten naar een representatieve steekproef van de bevolking. De respondenten waren 18 tot 74 jaar oud. In België werden zo 935 ingevulde vragenlijsten verzameld. De resultaten zijn representatief voor de Belgische bevolking, zowel qua geslacht, leeftijd, provincie als opleidingsniveau. Tenzij expliciet anders vermeld, verwijst dit artikel enkel naar de Belgische resultaten.

Vechten tegen de verslaving In de tweede fase werkten we samen met de vereniging Anonieme Alcoholisten. Zo kregen we nog eens 561 extra vragenlijsten, ingevuld door (voornamelijk gestabiliseerde) alcoholisten. Zo kregen we een beeld van hun strijd tegen de verslaving, wat ons onderzoek een extra dimensie gaf. De citaten zijn uitspraken van onze respondenten.

glas Verder zien we bepaalde stereotypen bevestigd. Mannen drinken doorgaans bier, vrouwen prefereren een glaasje wijn. Tijdens de week drinkt men eerder met de partner, tijdens het weekend met vrienden. Het merendeel van de mensen heeft een gezonde houding tegenover alcohol. De meest genoemde reden om alcohol te drinken is dat het kalmerend en ontspannend werkt. Daarnaast helpt het "om meer plezier te maken met vrienden". Redenen om niet of weinig te

Bijna 1 op 10 drinkt zichzelf schade toe

"Mijn vader was alcoholist en praktiserend chirurg tot aan zijn dood. Hij stierf door de drank, ja"

Een minderheid van de Belgen vertoont risicovol of zelfs problematisch alcoholgebruik. Bijna een op de tien (9,5 %) drinkt alcohol op een manier die schade toebrengt aan de lichamelijke en de mentale gezondheid. Dit gebeurt bij drie keer zoveel mannen als vrouwen (respectievelijk 14,5 % en 5 %). Terwijl vrouwen eerder op jongere leeftijd problematisch drinkgedrag vertonen, vooral tussen 18 en 24 jaar, zijn mannen doorgaans wat ouder, tussen 25 en 34. Vrouwen en mannen tussen 45 en 65 ontwikkelen het meest frequent een alcoholverslaving. Alcoholisme is allesbehalve een marginaal verschijnsel, het leeft in alle lagen van de bevolking. Bijna een op de drie Belgen (31 %) kent in zijn naaste familie iemand met alcoholproblemen, een hoger aan-

tal dan in de andere onderzochte landen. Onder de AA'ers stijgt dit percentage zelfs tot 48 %!

Gezonde grens Maar wanneer wordt drinkgedrag dan precies problematisch? Wetenschappelijk gezien spreken we van een gematigd alcoholgebruik wanneer een man niet meer dan 21 glazen drinkt per week. Voor een vrouw ligt de limiet op 14 glazen. Het is natuurlijk niet verstandig om deze allemaal in één keer te drinken én het is belangrijk om regelmatig een alcoholvrije dag in te plannen. Drinkt u in de praktijk meer dan dat, dan is er een reële kans dat uw drinkgedrag gezondheidsproblemen zal veroorzaken. Maar liefst 12 % van de mannen overschrijdt deze "gezonde" limiet, tegenover 9 % van de vrouwen. Hoe vaak mensen het laatste jaar dronken werden, zegt ook veel over de ernst van hun drinkgedrag. Mannen worden vaker dronken dan vrouwen en jongeren tussen 18 en 24 jaar vaker dan (iets) oudere mensen. Het afgelopen jaar waren 35 % van de mannen en


drinken, zijn vooral de mogelijke problemen met de politie (vooral in verband met alcoholcontroles) en de mogelijkheid om iemand in zijn nabije omgeving te kwetsen door overmatig te drinken.

>

11 11TG100_1011.pdf


16:1105/11/10

ENQUÊTE: ALCOHOLGEBRUIK >

"Na jaren vol 18 % van de vrouwen minstens alcohol en eenmaal dronken. cannabis voel Een glaasje op de ik nu, op mijn werkvloer 29e, de zware Wij Belgen drinken ook opmergevolgen kelijk vaak op het werk, namelijk van deze 9,3 %, twee tot drie keer zoveel als overmaat" in de andere onderzochte landen.

Hoe vaak drinkt de Belg? 15 % 16 %

nooit

30 %

af en toe

50 % 38 %

regelmatig

dagelijks

25 % 17 %

Mannen Vrouwen

9%

nooit: 'ik heb nooit alcohol gedronken' of 'ik ben gestopt met drinken'; af en toe: 'maximaal enkele keren per maand'; regelmatig: 'meerdere keren per week'; dagelijks: 'minstens één keer per dag'

Van alle respondenten die wel eens alcohol drinken, zegt dan ook 1 % alcohol nodig te hebben om zijn job uit te oefenen. Van de personen die problematisch drinkgedrag vertonen, heeft de helft alcohol nodig om te kunnen werken. Zware drinkers roken ook meer en gebruiken meer andere drugs. Dat is nog een extra risico boven op de schadelijke gevolgen van de alco-

NOOD AAN PREVENTIE

JONG DRINKEN VERHOOGT DE KANS OP VERSLAVING Hoe vroeg jongeren voor het eerst alcohol drinken, kan op latere leeftijd een groot verschil maken. Problematisch drinkgedrag bij jongeren kan bijdragen tot problemen in de overgang van adolescentie naar volwassenheid. Het kan ook allerlei emotionele, interpersoonlijke en gedragsproblemen veroorzaken in het latere leven.

´

van alcoholmisbruik alleen zijn niet genoeg. Er is nood aan een mix van maatregelen zoals reclamebeperking, prijsverhogingen en effectieve controle op de minimumleeftijd. Ook is het nodig dat jongeren leren hoe ze moeten omgaan met alcohol in hun omgeving. Zo worden ze weerbaar.

Zo zal iemand die op zeer jonge leeftijd al alcohol drinkt, meer risico lopen om later alcoholverslaafd te raken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat 40 % van de jongeren die vóór hun dertiende al dronken, later verslaafd werd. Ze hebben ook meer problemen op school en vertonen meer storend gedrag dan hun leeftijdsgenoten.


´

In ons onderzoek zien we dat AA'ers aanzienlijk vroeger begonnen te drinken dan de algemene steekproef, wat deze stelling kracht bijzet. Daarnaast zien we dat deze leeftijd verschuift over de generaties. De leeftijd waarop voor het eerst alcohol wordt gedronken, daalt. Respondenten uit de jongere generaties dronken hun eerste glas alcohol op jongere leeftijd dan de oudere respondenten.

´

Preventie bij jongeren is daarom geen overbodige luxe. Informeren en choqueren met de kwalijke gevolgen

´

12 12 TG100_1212.pdf


16:1105/11/10

Liever vroeger dan later Problematisch drinkgedrag evolueert in verschillende graden van ernst: onbehandelde verslaving heeft de neiging om continu te verergeren. Het probleem wordt dus het best zo vroeg mogelijk ontdekt én aangepakt, met een begeleiding die is aangepast aan de noden en mogelijkheden van het individu. Hoe vroeger in het proces, hoe minder groot de schade en hoe meer mogelijkheden er (nog) zijn om de probleemgebruiker te helpen. Ook kan dan nog worden gerekend op de naaste omgeving voor ondersteuning. Zware drinkers worden echter vaak pas laattijdig of niet herkend door de hulpverlening. Slechts een op de tien wordt ontdekt en de helft daarvan krijgt effectief hulp. Het duurt dikwijls meer dan tien jaar vooraleer er een diagnose wordt gesteld. Redenen om te minderen of te stoppen zijn veelal geconcentreerd rond het individu zelf, al zijn de signalen vanuit de omgeving meestal het noodzakelijke duwtje in de rug om hulp te zoeken. Maar de wil om te stoppen blijft onontbeerlijk. Welke methode precies het meest effectief is, hangt af van de specifieke situatie en de aard van het probleem. Vroeginterventies, gesprekken tussen de patiënt en een zorgverlener, werken het best voor personen die nog niet volledig afhankelijk zijn van alcohol. Het probleem wordt

Interview Wim Verdonck (fictieve naam) "In het begin vergeet je je problemen even, maar uiteindelijk krijg je er enkel een probleem bovenop"

"Door mijn verslaving werd mijn leven totaal stuurloos. Alcohol was de baas. Ik voelde me nog nooit zo eenzaam"

Niet gedronken is een dag gewonnen Twintig jaar geleden kreeg Wim een probleem met alcohol. Iedereen wist dat hij dronk, en dus dacht hij dat zijn drinkgedrag normaal was. Waar liep het precies mis? Elf jaar geleden kwam ik als zelfstandige terecht in de scheepvaart, een wereld waar veel drank vloeit. Ik dacht dat ze dat apprecieerden als je bij de groep wilde horen en begon al snel van 's ochtends tot 's avonds te drinken. Ik dacht dat dat normaal was. Mijn dagelijkse portie, verspreid over de hele dag, bestond uit twee à drie literflessen jenever, met daarbovenop nog één of twee flessen witte Martini. Toch had ik nooit de indruk dat ik veel dronk of dronken was. Dat was natuurlijk een verkeerde interpretatie: eigenlijk was ik nooit meer nuchter. Ik had een heel ander beeld van een alcoholist. Ik was immers geen stiekeme drinker, iedereen wist dat ik dronk. Hoe kwam dat besef er dan? Pas toen ik binnenstapte bij de AA. Daarvóór schoof ik het probleem van me af. Dat ik twee keer mijn rijbewijs verloor doordat ik dronken achter het stuur zat, vond ik niet mijn

eigen schuld. Maar ik had wel altijd drank in de wagen. Ik had black-outs. Eén keer werd ik betrapt met 4,5 promille in mijn bloed, dat is bijna dodelijk. Ik was op. En de AA bracht redding? De eerste weken bij de AA waren niet plezierig. Ik was bang. Ik begreep niet wat zo'n zelfhulpgroep was. Ik dacht dat zij er wel even voor zouden zorgen dat ik stopte met drinken, maar zo werkt het natuurlijk niet. Wij leren zelf uit elkaars fouten. Ik ben nu nuchter én gelukkig. Alle tijd die ik aan de AA of aan het Project Jongeren Kempen geef, besteed ik niet aan drank. Op de wekelijkse vergaderingen doe ik mijn vitaminen op voor de week die komt, de angst om te hervallen blijft. Elke tegenslag kan een gevaar zijn voor ons, kan ons terug naar de fles doen grijpen. Onze ultieme natte droom is één pintje drinken en dan stoppen, maar dat zal nooit meer gebeuren. Wij kunnen niet drinken, enkel zuipen.


hol. Al goed dat veel mensen beseffen dat ze deze gevolgen soms nog voor kunnen zijn, of toch kunnen afzwakken. Op het moment van onze enquête wilde 14 % van de Belgen die alcohol drinken, minderen (12 %) of zelfs stoppen met drinken (2 %). Bijna een op de vijf probeerde ooit zijn alcoholgebruik terug te schroeven of helemaal stop te zetten. Een op de drie problematische drinkers probeert te minderen, een op de twintig probeert te stoppen.

>

13 13 TG100_1014.pdf


12:5105/11/10

ENQUÊTE: ALCOHOLGEBRUIK

De zes voornaamste redenen voor AA'ers om te stoppen met drinken alcohol veroorzaakt persoonlijke en familiale problemen

49 %

ik verloor de controle over mezelf wanneer ik dronk

44 %

het was schadelijk voor mijn mentale gezondheid

39 %

mijn partner drong erop aan

36 %

om me goed/beter te voelen over mezelf

36 %

het was schadelijk voor mijn lichamelijke gezondheid

26 %

"Volledig stoppen is de enige optie. Terug sociaal gaan drinken is een illusie voor een alcoholist"

> geïdentificeerd en de patiënt wordt gemotiveerd om zijn gedrag te veranderen. Alcoholisten hebben het meeste baat bij behandelingen die gedragstherapie combineren met medicatie.

MEER INFORMATIE EN HULP Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw 02 423 03 33 www.vad.be


DrugLijn 078 15 10 20 www.druglijn.be AA Vlaanderen 03 239 14 15 www.aavlaanderen.org Al-anon/Alateen (voor familie en vrienden van alcoholisten) 03 218 50 56 www.al-anonvl.be

U STAAT NIET ALLEEN In ons onlinedossier vindt u meer contactgegevens en informatie om te stoppen met drinken. www.test-aankoop.be/alcohol

Met vallen en opstaan Hoe groter het alcoholprobleem, hoe meer verschillende manieren men probeert om te minderen of stoppen met drinken. Mensen die weinig of gematigd drinken, zullen op zichzelf proberen te minderen, eventueel met de hulp van hun nabije omgeving. Personen die overmatig drinken, zullen eerder teruggrijpen naar externe hulp zoals zelfhulpgroepen (vooral AA), professionele zorgverleners en ontwenningscentra. De meeste zware drinkers slagen er niet in om van de eerste keer te stoppen. Gemiddeld probeerde een ex-alcoholist elf tot twaalf keer te stoppen en 35 keer te minderen met drinken.

AA'ers zijn erg tevreden Hervallen in oude patronen is de grootste angst van een ex-alcoholist. Niet voor niets is de duurzaamheid van de effecten de meest geprezen troef van de Anonieme Alcoholisten. Een kwart tot een derde van de leden stopt binnen de twaalf maanden na de start met de wekelijkse vergaderingen, maar de personen die wel volhouden,

zijn enorm tevreden. De zelfhulporganisatie heeft onder haar leden een tevredenheid van 98 %. Maar ook de vroegere zware drinkers uit onze algemene steekproef hebben niets dan lof: ook bij hen scoort AA een tevredenheid van 97 %. Begeleiding op afstand, zoals online of via de telefoon, wordt het minst geapprecieerd, met respectievelijk maar 31 % en 55 % tevredenheid. Het onlinezelfhulpprogramma bestaat evenwel nog maar een jaar, dus wie weet is hier nog een bepaalde groeimarge. Opmerkelijk is dat de tevredenheid over de professionele hulpverleners, zoals huisartsen en psychologen, nooit hoger is dan 60 %. Dit komt ook keer op keer terug in de opmerkingen van de AA'ers: zij voelen zich onbegrepen. "Enkel een andere alcoholist begrijpt een alcoholist" en "eens een alcoholist, altijd een alcoholist". Eens te ver, is er vaak geen weg meer terug. Reden te meer dus om deze valkuil te vermijden. Peter Kupers en Daisy Van Lissum

BETER VERKOMEN

Drink met verstand Probeer uw alcoholgebruik te matigen. Drink hoogstens 21 (voor mannen) of 14 (voor vrouwen) glazen per week, drink geen grote hoeveelheden (meer dan 6 glazen) na elkaar en las regelmatig een alcoholvrije dag in.

´

Het is vrijwel onmogelijk om de alcoholconcentratie in uw bloed te berekenen door het aantal drankjes te tellen. Iedereen reageert immers anders op alcohol. Helemaal niet drinken wanneer u nog moet rijden, blijft de beste optie.

´

Vermoedt u dat uw alcoholgebruik de pan uitrijst, doe dan de test op DrugLijn.be: hoeveel is te veel?

´

Hoe vroeger u hulp zoekt, hoe gemakkelijker het is om te minderen of te stoppen.

´

14 14 TG100_1014.pdf


12:5105/11/10

AFTEN

Aften zijn een van de meest courante mondaandoeningen. Altijd hinderlijk, vaak pijnlijk, maar meestal niet echt ernstig. Het heeft doorgaans geen zin ze te behandelen.

Aften zijn kleine, ronde of ovale, witte, gele of grijswitte pijnlijke zweertjes op de slijmvliezen van de mond: aan de binnenzijde van lippen en wangen, op de tong, onderaan in de mond, op het tandvlees, soms op het verhemelte. Ze veroorzaken een branderig gevoel en hebben de neiging regelmatig terug te komen. Aanvallen kunnen elkaar min of meer snel opvolgen.

Aften genezen spontaan Afhankelijk van de plaats kunnen aften hevige pijn veroorzaken en

eten of spreken behoorlijk bemoeilijken. Dat is onder meer het geval bij letsels op de tong en het zacht verhemelte die actief bij het kauwen en slikken zijn betrokken, en die vaker in contact staan met elkaar, de lippen en de tanden. Naargelang van de grootte, de duur en de pijn onderscheiden we drie soorten aften. Dit artikel behandelt de meest courante, de zogenaamde banale of gewone aften, die maar heel zelden verontrustend zijn. In 80 % van de gevallen gaat het om

Banale aften verdwijnen spontaan na een tot twee weken

deze banale aften. Ze zijn kleiner dan 1 cm en verdwijnen zonder littekenvorming spontaan na een tot twee weken. Banale aften ontstaan meestal tijdens de kinderjaren of adolescentie; frequentie en ernst van deze vorm verminderen met het ouder worden. In 10 tot 15 % van de gevallen zijn aften groter dan 1 cm: zogenaamde "grote aften". Dergelijke grotere mondzweren zijn erg pijnlijk, genezen minder vlot en laten regelmatig een litteken na. Dat geldt ook voor de meest zeldzame


Zelden verontrustend

>

15 15 TG100_1515.pdf


14:14 05/11/10

AFTEN king. Voor andere geldt dat niet, sterker nog, men weet zelfs niet of ze wel werken.

Kleine mondzweertjes

Remedies zonder wetenschappelijke grondslag

Aften zijn rond of ovaal, wit, geel of grijswit en verschijnen op het mondslijmvlies, doorgaans aan de binnenkant van de lippen of de wangen.

U kunt iemand anders niet "besmetten" met aften

> vorm (5 tot 10 % van de gevallen), de herpetiforme aften, die sterk gelijken op letsels veroorzaakt door het herpesvirus. Deze aften zijn heel klein (1 tot 3 mm) en bijzonder talrijk (zelfs honderd aften gelijktijdig).


Het waarom blijft een raadsel Aften zijn een reactie van het immuunsysteem waarvan de oorzaken niet echt gekend zijn. Vermoed wordt dat meerdere factoren aan de basis liggen. Een letsel in de mond kan een aft veroorzaken. Het slijmvlies kan bijvoorbeeld gekwetst geraken door een tandprothese, een harde tandenborstel, een verkeerde bijtbeweging tijdens het eten, een afgebroken tand, een scherp voedingsmiddel (zoals chips), of nog tijdens de tandverzorging. Bij sommige gevoelige personen lokken specifieke voedingsmiddelen zoals chocolade, aardbeien, citrusvruchten, noten, bepaalde kazen, tomaten, schaaldieren enz. dan weer reacties uit. Maar ook andere factoren worden verdacht: vitaminegebrek, stress, hormonale veranderingen enz. Het causale verband werd echter nooit wetenschappelijk aangetoond.

Overigens bestaat er geen enkel bewijs dat aften door een virus of een bacterie worden veroorzaakt. Maak u dus geen zorgen: u kunt niet "besmet raken" met een aft en u kunt ze evenmin overdragen.

Een bezoek aan de arts is doorgaans niet nodig. Wie last heeft van aften, zoekt wellicht soelaas bij (para)farmaceutische middelen. Maar opgelet: hoewel het aanbod enorm is, ontbreekt het de meeste middelen heel vaak aan een stevige wetenschappelijke basis. Wij wierpen een kritische blik op een aantal OTC-producten (zonder doktersvoorschrift). Voorzichtigheid is geboden: de meeste producten tegen aften zijn niet geschikt voor kinderen jonger dan 6, of zelfs jonger dan 12 jaar. In de aanbevolen doses (die uiteraard moeten worden gerespecteerd!) zijn deze producten

Beperk de hinder

DIAGNOSE

Hoewel banale aften op zich een goedaardige aandoening zijn, kunnen ze behoorlijk vervelend en zelfs heel pijnlijk zijn. Wie op zoek gaat naar een remedie, wil een middel dat de pijn bestrijdt, het genezingsproces versnelt, de frequentie van de aften vermindert of aften voorgoed een halt toeroept. Utopisch, want zo'n middel bestaat niet. De beschikbare medicijnen en remedies slagen er hooguit in de symptomen te verzachten. Een behandeling van banale aften is overigens niet echt nodig. Is de pijn draaglijk, behandel de aft dan beter niet. De enorme variatie van producten en formules op de markt zegt voldoende: een echt goed middel dat werkzaam is bij de meeste mensen blijkt niet te bestaan. Over de behandeling van mondzweertjes bestaan er bovendien weinig betrouwbare studies. Een klein aantal producten vertoont een veeleer beperkte wer-

WANNEER ZOEKT U HET BEST EEN ARTS OP? Hoewel aften meestal niet ernstig zijn, kunnen ze toch ook een aanwijzing zijn van andere aandoeningen. In onderstaande gevallen doet u er goed aan een arts op te zoeken:

´ ´ ´´

de mondzweer heeft een vreemde vorm of is heel groot (meer dan 1 cm); de aft is ook na twee tot drie weken nog niet genezen; u hebt heel hevige pijn; u hebt gelijktijdig ook andere aanhoudende symptomen, zoals koorts, spierpijn, huidletsels enz.

Bij zijn diagnose gaat de arts na of de aften eigenlijk geen andere mondletsels (bv. bacteriële of virale infecties) zijn die een aangepaste behandeling vergen. Een zeldzame keer kunnen aften een teken zijn van een ernstige aandoening: ziekten die het immuunsysteem verzwakken (bv. aids), maagdarmaandoeningen (bv. ziekte van coeliakie, ziekte van Crohn).

16 16 TG100_1616.pdf


14:14 05/11/10

De bestaande producten slagen er hooguit in de symptomen te verzachten

Ontsmettings- en plaatselijk verdovende middelen, plantaardige producten … erg veel producten beweren aften te bestrijden, maar de efficiëntie is niet aangetoond, of hooguit heel bescheiden.

Efficiënte werking is erg relatief De producten die op de markt verkrijgbaar zijn, werken volgens verschillende mechanismen. Sommige ontsmetten de mond, andere werken ontstekingsremmend en/of pijnstillend (verdovend effect) en nog een andere groep omhult de aft met een beschermende film ... Heel wat producten combineren meerdere acties. ■ Ontsmettingsmiddelen of antiseptica (bv. Corsodyl, Eludril, Baxil) op basis van chloorhexidine, werken in op bacteriën en virussen, maar een bacteriële superinfectie van aften is heel zeldzaam en kan door een goede mondhygiëne gemakkelijk worden vermeden. Enkele studies, weliswaar van geringe waarde, toonden een zekere pijnbestrijdende werking aan. Er bestaan nog andere types antiseptische middelen, maar over hun eventuele doeltreffendheid zijn er nog minder gegevens.

■ Plaatselijk verdovende middelen (Medica, Colludol, Anginol +Lidocaïne) op basis van lidocaïne, hebben een (heel) tijdelijk plaatselijk pijnbestrijdend effect. Deze categorie is alleen in gecombineerde vorm met een antisepticum verkrijgbaar. ■ Traditioneel wordt voor aften ook gegrepen naar plantaardige middelen. Sommige hebben het statuut van medicijn, wat niet betekent dat hun doeltreffendheid duidelijk is bewezen, maar wel dat er meer waarborgen zijn voor de kwaliteit en dat de veiligheid door het systeem van geneesmiddelenbewaking beter wordt opgevolgd. Enkel Kamillosan is zuiver plantaardig (extract van kamillebloempjes, waaraan ontstekingsremmende en ontsmettende deugden worden toegeschreven). Pyralvex combineert rabarberextract (dat ontstekingsremmende eigenschappen wordt toegedicht) en salicylzuur. Sedemol bevat veel meer andere actieve bestanddelen dan planten. Hoewel de concentraties heel laag zijn, zijn we geen voorstander van deze mix, temeer daar sommige van deze bestanddelen overbodig zijn en/of er een veiliger alternatief voor bestaat. Het Geneesmiddelenagentschap zou de samenstelling ervan nader moeten onderzoeken. Dit geldt

Martine Van Hecke en Geneviève Starquit

ONS ADVIES

Spendeer geen geld aan de behandeling van aften Banale aften genezen zonder verdere verzorging; u hoeft ze dus eigenlijk niet te behandelen. Toch valt er enig advies te geven.

´

Krab niet aan de aft en vermijd ze bij het tandenpoetsen; krabben en poetsen bespoedigen de genezing niet. Integendeel, een ruwe behandeling van het zweertje kan de situatie nog erger maken.

´

Wees waakzaam voor omstandigheden die aften kunnen uitlokken. Identificeer bijvoorbeeld voedingsmiddelen die u het best mijdt.

´

Poets om kwetsuren te voorkomen de tanden voorzichtig met een zachte borstel. Versleten tandenborstels kunnen het mondslijmvlies beschadigen waardoor er gemakkelijker aften ontstaan.

´

Ga naar de tandarts als de aften zich in de buurt van afgebroken tanden bevinden, of als u tijdens het eten vaak op uw tong of kaak bijt.

´


meestal veilig, wat niet wil zeggen dat bijwerkingen uitgesloten zijn. Zo kunnen soms irritatie of overgevoeligheidsreacties optreden. Bovendien bevatten bepaalde producten alcohol (als hulpstof ), wat voor sommige mensen af te raden is. Lees in ieder geval heel aandachtig de bijsluiter.

ook voor Borostyrol (zie hierna). ■ Beschermende film. Het geneesmiddel Borostyrol bevat meerdere antiseptische stoffen en vormt ook een barrière die de aft tegen externe irritatie beschermt. Andere niet-medicamenteuze producten werken ook volgens een filmbeschermend principe, waarvan de doeltreffendheid evenmin is aangetoond. Terwijl Urgo Aften en Mercurochrome ProBuccal Verzorging Aften zich beperken tot een veeleer mechanische werking, bevatten Indolphar en Oralmedic stoffen die door het mondslijmvlies kunnen worden geabsorbeerd. De beloftes waarmee deze producten uitpakken (bv. "aften verdwijnen na enkele seconden") berusten alleszins niet op een stevige wetenschappelijke basis.

17 17 TG100_1717.pdf


14:15 05/11/10

MAGISTRALE BEREIDINGEN

U krijgt vast wel eens een magistrale bereiding voorgeschreven. De apotheker maakt dan een geneesmiddel op maat voor u. Maar kunt u wel blind vertrouwen op de kwaliteit van zo'n medicijn?


Niet altijd volgens het boekje Een magistrale bereiding, of geneesmiddelenbereiding volgens recept, is een geneesmiddel dat door de apotheker zelf wordt klaargemaakt op vraag van de behandelende arts. Vroeger was dat zo voor bijna alle geneesmiddelen, maar vandaag schrijft men vooral geneesmiddelen van industriële makelij voor. Toch blijven magistrale bereidingen nuttig, op voorwaarde dat ze van een hoogwaardige kwaliteit zijn en daar knelt het schoentje.

In de laatste 9 maanden van 2009 werden bijna 4 miljoen magistrale bereidingen afgeleverd

patiënt. Voor sommige geneesmiddelen is dit erg belangrijk, bijvoorbeeld bij kinderen. Een magistraal bereide siroop kan een oplossing bieden voor patiënten met slikproblemen. Ook wanneer bepaalde (kleur)stoffen in bestaande medicijnen overgevoeligheidsreacties veroorzaken of wanneer geneesmiddelen (tijdelijk) niet beschikbaar zijn in commerciële vorm, kan een magistrale bereiding de redder in nood zijn.

Twijfelachtige kwaliteit Nog steeds zinvol

De patiënt moet hiervoor natuurlijk wel kunnen vertrouwen op de vaardigheden en nauwgezetheid van zijn apotheker. Jammer ge-

De dokter kan een geneesmiddel op maat voorschrijven waarvan de dosis perfect is aangepast aan de

noeg duiden zowel recente analyses door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) als ons eigen onderzoek op een groot kwaliteitsprobleem. In 2007 bleek een op de drie van de door het FAGG gecontroleerde bereidingen niet conform de Europese regels, wat reële risico's voor de volksgezondheid kan inhouden. De patiënt heeft geen enkel idee van deze kwaliteitsproblemen, omdat de resultaten niet naar buiten toe worden gecommuniceerd. Voor niet-conforme bereidingen maken de inspecteurs van het FAGG een proces-verbaal op, dat in theorie resulteert in een minne-

18 18 TG100_1822.pdf


13:05 05/11/10

ONS ONDERZOEK

42 apothekers op de proef gesteld Tien fictieve patiënten bezochten elk vier apotheken met een voorschrift voor 40 dexamethasoncapsules van 0,5 mg. Dit synthetisch cortisone kan in deze dosis worden voorgeschreven aan zowel mannen als vrouwen en voor verschillende aandoeningen zoals ontstekingen, huidaandoeningen en allergieën. De apotheken werden willekeurig geselecteerd en de bereidingen werden begin maart 2010 aangekocht. Elke anonieme koper werd grondig gebrieft over het onderzoek. Naast de prijs moest ook de wachttijd worden genoteerd. Alle stalen werden vervolgens geanalyseerd in een gespecialiseerd labo. De stalen werden onderzocht op gewichtsspreiding van de capsules, gemiddeld gehalte en gehaltespreiding van de actieve stof dexamethason op basis van de eisen van de Europese Farmacopee, het officiële handboek voor apothekers. Hierin staan de wettelijk bepaalde kwaliteitseisen beschreven voor alle geneesmiddelen. Magistrale bereidingen moeten evenzeer voldoen aan deze eisen. Ook de etikettering werd geëvalueerd, we controleerden die meer bepaald op de wettelijk verplichte vermeldingen en de algemene leesbaarheid. Ons onderzoek bestond uit een beperkte steekproef en laat daarom niet toe de resultaten te veralgemenen, maar het geeft wel een goed beeld van de situatie.

lijke schikking of een (geld)boete. Deze maatregelen hebben echter maar weinig effect, zo blijkt ook uit onze studie. Bovendien staan de strenge kwaliteitseisen die gelden voor industrieel geproduceerde medicijnen in schril contrast met die voor magistrale bereidingen. Het is dan ook verwonderlijk en zelfs ronduit onbegrijpelijk dat er niet strenger wordt toegezien op de kwaliteit van magistrale bereidingen die de apotheker bij wijze van spreken in zijn achterkeuken kan klaarmaken.

Hoewel er wel strenge eisen bestaan voor commerciële medicijnen, worden magistrale bereidingen amper Capsules dexamethason gecontroleerd Om na te gaan hoe het er in de

praktijk nu echt aan toegaat, zetten we zelf een onderzoek op poten. Voor de steekproef viel onze keuze op een capsulebereiding met dexamethason. Cijfers van het Riziv tonen aan dat het middel in 2009 het vijfde meest voorkomende bestanddeel was in

> Magistrale bereidingen in acht stappen

1. De benodigde bulkproducten klaarzetten.

2. Alle actieve stoffen en vulstoffen precies afwegen.

3. De stoffen goed onder elkaar mengen in de mortier.

4. Capsulevulapparaat vullen en de dopjes van de capsules schroeven.

5. Mengsel uit de mortier overbrengen op het apparaat.

6. Mengsel evenredig verdelen over alle capsules.

7. Dopjes terug op de capsules zetten.

8. Gevulde capsules in de verpakking doen.


Geneesmiddelenbereidingen volgens recept moeten met de grootste nauwkeurigheid worden gemaakt. Een fout in eender welke stap van het proces kan het eindresultaat uit balans brengen en de kwaliteit beïnvloeden.

19 19 TG100_1822.pdf


13:05 05/11/10

MAGISTRALE BEREIDINGEN > magistraal bereide capsules. We kozen dus voor een courante grondstof en een enkelvoudige bereiding zonder andere actieve stoffen. Geen addertjes onder het gras.

Drie eisen De stalen van onze mystery shoppers werden geanalyseerd in een gespecialiseerd labo, rekening houdend met de eisen van de Europese Farmacopee. Ten eerste werd de gewichtsspreiding nagegaan. Het gewicht van een capsule mag maximaal 10 % afwijken ten opzichte van het gemiddelde gewicht. Een afwijking kan voorkomen wanneer de apotheker het poedermengsel niet evenredig uitstrijkt over het apparaat waarmee hij de capsules vult. Ten tweede werd het gemiddelde

Eén staal bevatte helemaal geen actieve stof en was dus onbedoeld een placebo

gehalte actieve stof bepaald. Idealiter bevat elke capsule 0,5 mg dexamethason. De capsules mogen maximaal 10 % meer of minder actieve stof bevatten. Afwijkingen ten opzichte van het gemiddelde gehalte kunnen worden veroorzaakt door weegfouten of door verlies van actieve stof tijdens het bereidingsproces. Tot slot bekeken we ook de gehaltespreiding, meer bepaald de verschillen in hoeveelheid actieve stof tussen de verschillende capsules. Is deze gehaltespreiding te groot, dan heeft de apotheker de actieve stof en de vulstof waarschijnlijk niet voldoende gemengd en neemt de patiënt elke dag een verschillende dosis in. Een staal werd pas goedgekeurd wanneer aan alle drie de eisen was voldaan.

Amper 11 van de 40 goedgekeurd In totaal voldeden amper 11 van de 40 verkregen stalen aan de eisen. In 3 stalen werden extra componenten aangetroffen. We konden de identiteit van deze onzuiverheden echter niet achterhalen. De gewichtsspreiding daarentegen was redelijk goed. Slechts in 8 gevallen lag deze te hoog. Bijna alle afgekeurde stalen voldeden niet aan de eis van het gemiddelde gehalte. Hun gehalte was dus lager dan 90 % of hoger dan 110 %. Voor 23 van de 27 stalen was dat gehalte (veel) te laag, gemiddeld 80,6 %, wat een verminderde werkzaamheid kan veroorzaken. In één staal, dat van apotheek Crickx in Ivoz-Ramet, een deelgemeente van Flémalle, werd zelfs helemaal geen actieve stof aangetroffen, wat

ETIKETTERING

SLECHTS ÉÉN APOTHEKER VOLGT NORM De evaluatie van de etiketten leverde bijzonder teleurstellende resultaten op. Slechts één apotheker plaatste alle wettelijk verplichte vermeldingen op een leesbare manier op de verpakking. Een etiket is wettelijk gezien pas volledig wanneer minstens de kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling van de therapeutisch werkzame bestanddelen, de bereidings- en vervaldatum en de gegevens van de apotheek, de patiënt en de voorschrijvende arts zijn aangeduid. Pharmacie des Cayats uit Marcinelle verdient een pluim wat betreft etikettering. Alleen daar was het label compleet in orde. 11 etiketten waren nagenoeg volledig maar werden afgekeurd omdat ze een vervaldatum misten. Op de overige 28 verpakkingen ontbraken minstens 2 vereiste items. Apotheek Multipharma uit Berchem verdient de prijs van de slechtste etikettering. De naam van de dokter, de apotheek, de bereidingsdatum en de vervaldatum waren maar enkele noodzakelijke items die ontbraken. Sommige etiketten waren bovendien moeilijk leesbaar door het slordige handschrift. Al staan alle wettelijk verplichte vermeldingen op het etiket, als het niet leesbaar is, is het etiket nog steeds waardeloos. Wij pleiten voor een geprint etiket. Geen enkele bereiding kwam met een bijsluiter, maar dit is niet wettelijk verplicht. Als een industrieel geproduceerd geneesmidddel wettelijk verplicht is om een bijsluiter te hebben, waarom een magistrale bereiding dan niet? In Nederland doen ze dit al wel, de bijsluiters kunnen er worden gedownload en afgeprint. Dit is dus duidelijk geen onoverkomelijke hindernis om patiënten beter te informeren.


´ ´ ´ ´ ´ ´

Een geprint etiket met alle verplichte vermeldingen is volgens ons de beste optie: goed leesbaar en wettelijk in orde.

Een voorbeeld van hoe het niet moet. Er ontbreekt cruciale info zoals de naam van de apotheker en de vervaldatum.

20 20 TG100_1822.pdf


13:05 05/11/10

Prijs (in euro)

Conform

Gehaltespreiding

1030

Apotheek Lechien, Milcampslaan 60, Schaarbeek

4,90

1030

Apotheek Rosseels-Doms, Latinislaan 59, Schaarbeek

4,40

1030

Apotheek Balhor, Roodebeeklaan 64, Schaarbeek

4,40

1030

Apotheek Josaphat, Josaphatstraat 332, Schaarbeek

5,02

1050

Apotheek Jardin Du Roi, Louizalaan 309, Elsene

4,90

1050

Pharmacie Du Récif, Fernand Cocqplein 26, Elsene

4,90

1050

Apotheek Rousseau, Louizalaan 49, Elsene

4,90

1050

Pharmacie Du Trône, Waversesteenweg 181, Elsene

4,40

1410

Pharmacie de la Drève, drève Richelle 225, Waterloo

4,40

1410

Pharmacie Wera, rue de la Station 25, Waterloo

4,40

1410

Pharmacie Guisset, chaussée de Bruxelles 528, Waterloo

4,40

1420

Pharmacie de l'Estrée, chaussée d'Alsemberg 156 bis, Eigenbrakel

4,40

2600

Apotheek Multipharma 124, Statiestraat 19, Berchem

4,40

2600

Apotheek Mestdagh-Mebuphar nv, Gitschotellei 127, Berchem

4,40

2600

Apotheek Vandenabeele, Grote Steenweg 9A, Berchem

4,40

2610

Apotheek Bogaert, Heistraat 40, Wilrijk

4,40

3600

Apotheek Duchateau, Stalenstraat 19, Genk

4,40

3600

Apotheek Vanhaesebrouck, Hoogstraat 100, Genk

4,40

3630

Apotheek F. Theunissen, Weg naar Zutendaal 65, Opgrimbie (Maasmechelen)

4,90

3650

Apotheek Thevissen-Meeus, Rijksweg 429, Dilsen-Stokkem

4,65

4400

Pharmacie Collin, rue des Awirs 164, Awirs-Flémalle

4400

Pharmacie Crickx, chaussée d'Ivoz 43, Ivoz-Ramet

4500

Pharmacie Chaudoir, rue du Pont 16, Hoei

4,40

4500

Pharmacie du Bassinia, Grand Place 16, Hoei

4,40

6000

Pharmacie de l'Alouette, rue du Terril 36, Charleroi

4,40

6001

Lloydspharma - Pharmacie des Cayats, rue des Cayats 238, Marcinelle

4,40

6001

Pharmacie Caupain, rue du Sanatorium 36, Marcinelle

4,40

6110

Pharmacie Antoine, rue de Landelies 14, Montigny-Le-Tilleul

4,40

7700

Multipharma Apotheker Sabbe, Grotestraat 48, Moeskroen

4,40

7700

Apotheek Florence Woestyn, Stationsstraat 82, Moeskroen

4,40

7712

Pharmacie Scarcez, rue du Petit Audenaerde 101, Herzeeuw

4,40

7712

Pharmacie Depraetere, place d'Herseaux 21, Herzeeuw

4,52

8370

Apotheek B. Van de Sompel, Jules de Troozlaan 91, Blankenberge

4,40

8370

Apotheek Cardon-Gobert, Vredelaan 84, Blankenberge

4,40

8400

Apotheek Piers, Breidelstraat 5, Oostende

5,20

8400

Apotheek Van Dender, De Smet de Naeyerlaan 12, Oostende

4,40

9041

Apotheek Sanifar, Lourdesstraat 43, Oostakker

4,40

9041

Apotheek Sorgeloose, Drieselstraat 4, Oostakker

4,40

9940

Apotheek Simelco Evergem, Kapellestraat 60, Evergem

4,40

9940

Apotheek Oushoorn, Doornzeledries 46a, Evergem

4,40

4,40 0,0

n.v.t.

4,40

UIT HET ONDERZOEK UITGESLOTEN 3600

Apotheek Roekaerts, Reinpadstraat 62, Genk

7700

Apotheek Pollet, Marlièrestraat 15-17, Moeskroen

namen het voorschrift niet aan en stuurden onze onderzoeker naar een andere apotheek omdat ze de grondstoffen niet in huis hadden


Naam en adres van de apotheker

Gemiddeld gehalte

Gewichtsspreiding

Postcode

APOTHEKERS EN AFLEVERING VAN DE MAGISTRALE BEREIDING DEXAMETHASON 0,5 MG

21 21TG100_1822.pdf


13:05 05/11/10

MAGISTRALE BEREIDINGEN

In Nederland worden de resultaten van controles op magistrale bereidingen (en de bijhorende sancties) wel aan het publiek gecommuniceerd.


>

absoluut onaanvaardbaar is. Ook de etikettering laat nog veel te wensen over. Slechts 1 van de 40 apothekers nam op zijn verpakking alle wettelijk vereiste vermeldingen op. De wachttijden en de prijs verdienen wel goede punten. Apothekers deden hun best om de bereiding zo snel mogelijk te maken. Ook hielden de meesten zich aan het wettelijke remgeld (€ 4,40) zonder al te veel extra's aan te rekenen voor de verpakking. Wettelijk gezien mag een apotheker niet weigeren een bereiding te maken omwille van economische redenen. Dat twee apothekers het voorschrift niet aannamen en onze fictieve patiënten doorverwezen omdat ze de grondstoffen niet in huis hadden, is volgens ons een flauw excuus. Dexamethason is een veel gebruikt product in magistrale bereidingen en een apotheek wordt bovendien meermaals per dag bevoorraad.

Uitbesteden moet kunnen Onvoldoende routine in het maken van bereidingen, het gebrek aan voldoende kennis en vaardigheden, alsook ontoereikende faciliteiten zijn nefast voor de kwaliteit van de apotheekbereiding. Daarom moeten apothekers de mogelijkheid hebben om hun

bereidingen uit te besteden aan gespecialiseerde bereidingsapotheken of firma's, zoals dat al in Nederland gebeurt. De patiënt merkt daar niets van: hij kan gewoon terecht bij zijn eigen apotheek om een bereiding te bestellen en op te halen. Het nieuwe Koninklijke Besluit van 21 januari 2009 gaat volgens ons niet ver genoeg. De uitvoering van magistrale bereidingen behoort tot de kerntaken en verplichtingen van de apotheker, zo klinkt het. Slechts in heel uitzonderlijke gevallen is het toegestaan om bereidingen uit te besteden. Een gemiste kans, want in veel gevallen zou uitbesteding een betere kwaliteit kunnen verzekeren, wat de volksgezondheid en de geloofwaardigheid van het beroep alleen maar ten goede kan komen.

wen gekregen van de maatschappij om bereidingen met de nodige zorgvuldigheid en nauwkeurigheid te bereiden en wordt daar ook voor vergoed. Voor de geloofwaardigheid van zijn beroep is het dan ook noodzakelijk dat hij die taak naar behoren uitvoert. Hoewel het voor het door ons gekozen middel weinig waarschijnlijk is dat er ernstige ongewenste effecten optreden bij een foutieve bereiding, zijn er aan slechte bereidingen wel degelijk risicio's verboden. Zeker bij bereidingen met stoffen die al in een iets te hoge dosis toxisch kunnen zijn en bij bereidingen voor kinderen moet de dosering correct zijn: een milligram meer of minder kan in deze gevallen wél belangrijk zijn. Annelies Driesen, Katrien Renders en Daisy Van Lissum

Niet te negeren markt Magistrale bereidingen vertegenwoordigen al enkele jaren een stabiele markt van zo'n 50 miljoen euro, ofwel een kleine 2 % van het totale bedrag van de Riziv-uitgaven voor terugbetaalde geneesmiddelen in de apotheek. Geen klein bier dus. Met het nieuwe KB heeft de wetgever een kans laten liggen om de kwaliteit voorop te plaatsen. Een apotheker heeft het vertrou-

In Nederland mogen apothekers magistrale bereidingen uitbesteden; bij ons mag dat slechts zelden

MELD ONS UW PROBLEMEN Bijwerkingen, bijsluiter, prijs … U hebt een klacht over een geneesmiddel? Meld het ons via de website www.test-aankoop.be/ geneesmiddel of vraag een papieren versie van het meldformulier op 02 542 33 94.

WIJ EISEN

Kwaliteit boven alles Er zijn meer en strengere controles nodig op zowel de bereidingen als op de etikettering, alsook strengere sancties voor niet-conforme bereidingen en transparantie voor de patiënt. Die heeft het recht te weten wanneer een apotheker herhaaldelijk bereidingen van slechte kwaliteit aflevert.

´

Bij elke magistrale bereiding moet standaard een bijsluiter worden afgeleverd.

´ ´

Er moeten meer mogelijkheden zijn om magistrale bereidingen uit te besteden aan gespecialiseerde apothekers of firma's, die aan strenge kwaliteitseisen voldoen.

22 22 TG100_1822.pdf


13:05 05/11/10

CYSTITIS

Cystitis is een vaak vervelende ontsteking van de blaas waar massa's vrouwen mee te maken krijgen. Hoe wordt deze aandoening behandeld? En hoe kunt u ze voorkomen?

Herhaaldelijk en dringend moeten plassen; moeilijk met plassen kunnen beginnen; het gevoel dat de blaas niet leeg is; pijn of een branderig gevoel tijdens het plassen; soms pijnlijke druk in de onderbuik; soms sporen van bloed in de urine: het zijn typische symptomen van een blaasontsteking. Duiken er ook andere klachten op – koorts, lendenpijn, misselijkheid, braken – dan kan dat wijzen op een nierontsteking, hetgeen aanleiding moet zijn om snel een arts te zien.

De diagnose Een gewone blaasontsteking komt veruit het vaakst voor en is niet

gevaarlijk, in tegenstelling tot een "gecompliceerde" cystitis die dat wel kan zijn. Als de typische symptomen zich voordoen bij een vrouw tussen de 16 en de 65 jaar oud, die niet zwanger is en verder in goede gezondheid verkeert, mag men doorgaans van een gewone blaasontsteking spreken. Alle andere gevallen dient men in eerste instantie te beschouwen als gecompliceerd. Belangrijk is ook dat de symptomen die doen denken aan een blaasontsteking, soms een heel andere oorzaak hebben. Wanneer een vrouw voor de eerste keer cystitisklachten krijgt, moet ze dus

altijd naar de dokter voor een correcte diagnose. Een gewone blaasontsteking kan doorgaans accuraat worden gediagnosticeerd afgaand op de symptomen en de medische voorgeschiedenis. De artsen gebruiken ook wel tests, maar hun nut staat ter discussie (zie kader op blz. 25).

Een blaasontsteking kan een grote impact hebben op de levenskwaliteit en de Antibiotica of niet? dagelijkse Als de patiënte zo snel mogelijk bezigheden van haar klachten verlost wil zijn,

kan de arts meteen antibiotica voorschrijven. Het is bewezen dat die de genezing versnellen. Maar ook afwachten is een optie. Zon-


Vaak spontane genezing

>

23 23 TG100_2325.pdf


13:05 05/11/10

CYSTITIS heid te vrijwaren en ze achter de hand te houden voor ernstige aandoeningen.

Een typisch vrouwelijk probleem blaas

Zijn er andere behandelingen?

nier

urineleider (ureter)

blaas urinebuis (urethra)

Meer dan de helft van alle vrouwen krijgt vroeg of laat te maken met een blaasontsteking. Cystitis is een infectie van de blaas, te wijten aan bacteriën die normaal gezien in de darm leven en dus ook voorkomen in de zones vlak bij het rectum. In de overgrote meerderheid van de gevallen is de bacterie Escherichia coli de boosdoener. De bacteriën kunnen via de urinebuis (urethra) opstijgen tot in de blaas. Allerlei factoren werken dit fenomeen in de hand, maar dé belangrijkste factor is seksueel contact: het gevaar op een blaasontsteking ligt beduidend hoger na seksueel contact en het neemt toe met de frequentie van de seksuele contacten.


> der behandeling treedt er in de helft van de gevallen binnen de drie dagen verbetering en zelfs genezing op. De ontsteking niet behandelen lijkt bovendien geen bijzondere risico's in te houden. Maar indien de symptomen aanhouden of verergeren, moet men uiteraard terug naar de dokter. Een vrouw die vindt dat de symptomen niet snel genoeg verdwijnen, kan te allen tijde terug naar de dokter voor een antibioticumvoorschrift. Een andere strategie bestaat erin dat de arts wel meteen een voorschrift meegeeft, maar de patiënte voorstelt om het geneesmiddel pas te kopen indien ze na enkele dagen nog geen beterschap voelt.

De juiste keuze Efficiënte antibiotica zijn onder meer trimethoprim, nitrofuranen en fosfomycine. Een korte behandeling (bv. 3 dagen trimethoprim) lijkt even doeltreffend als een langere. Een korte behandeling zou het risico op bijwerkingen en op

bacterieresistentie verminderen. We betreuren dat geen enkele fabrikant een antibioticum verkoopt dat enkel trimethoprim bevat, terwijl dit toch een van de beste keuzes is bij cystitis! De arts moet dus een magistraal voorschrift opstellen zodat de apotheker het geneesmiddel kan bereiden. Ook andere antibiotica kunnen geschikt zijn maar het belangrijkste is dat de arts een doordachte keuze maakt. Sommigen hebben de neiging om altijd de meest recente geneesmiddelen voor te schrijven. Die zijn niet alleen vaak duurder dan oudere en even doeltreffende geneesmiddelen, het zou ook beter zijn om ze enkel te gebruiken indien dat echt onontbeerlijk is. In verband met blaasontsteking hekelen wij al jaren dat men te veel chinolonen (ciprofloxacine, norfloxacine, ofloxacine, levofloxacine ...) voorschrijft ten nadele van oudere antibiotica. Chinolonen zijn zeker efficiënt, maar het is verstandiger om hun werkzaam-

Antibiotica of niet? Een beslissing die de patiënte en de arts samen moeten nemen

Hoe zit het met de behandelingen die niet onder de noemer antibiotica vallen? ■ Urocystil. Dit berendruifextract (Arctostaphylos uva-ursi L.) staat geregistreerd als geneesmiddel. Er zijn evenwel geen overtuigende bewijzen dat dit plantenextract doeltreffender is dan een placebo. De voornaamste bijwerkingen zijn spijsverteringsproblemen. Maar er bestaat ook twijfel over de veiligheid, onder meer omdat het middel mogelijk toxisch is voor de lever bij langdurig gebruik (dat geldt ook voor de producten op basis van berendruif die geregistreerd staan als "voedingssupplement"). ■ Meer drinken. Veel drinken zou de "bacteriën wegspoelen" en de genezing versnellen. Dat is niet bewezen. En wie een antibioticum neemt, kan door veel te drinken net de concentratie en dus ook de efficiëntie van het geneesmiddel verminderen. Een patiënte met een blaasontsteking heeft trouwens vaak pijn bij het plassen en als ze meer gaat drinken, moet ze nóg vaker plassen. Sommige gegevens suggereren zelfs dat meer drinken de kans op bacteriële infectie kan doen toenemen! ■ De urine alkalisch maken. Om de symptomen te verlichten, raadt men vrouwen vaak aan om hun urine alkalisch te maken door bijvoorbeeld natriumbicarbonaat in te nemen. Deze methode werd nooit ernstig onderzocht en men weet absoluut niet of ze al dan niet zinvol is. ■ Pijnstillers. Tegen de pijn en het branderige gevoel raadt men ook wel pijnstillers aan, zoals paracetamol. Of die bij cystitis echt iets uithalen, werd evenwel door geen enkele studie onderzocht. ■ Cranberry. Er zijn geen bewijzen dat veenbes of cranberry (Vacci-

24 24 TG100_2325.pdf


13:05 05/11/10

DIAGNOSE

EEN TEST IS NIET ALTIJD NODIG Vaak nemen de artsen hun toevlucht tot een of andere test om te checken of er echt sprake is van een bacteriële infectie van de blaas: urinestrips, een kweek, dipslides ... Bedoeling van deze tests is om zinloos gebruik van antibiotica te vermijden. De populairste test is de urinestrip of "dipstick". Daarbij dompelt de arts een strookje in de urine van de patiënte. De kleurwijzigingen op het strookje geven aan of er al dan niet stoffen aanwezig zijn die wijzen op een bacteriële infectie. Maar absoluut zeker is de uitkomst niet. Dankzij deze test kan men ongetwijfeld vermijden dat een aantal vrouwen onnodig antibiotica slikken, maar het gevaar bestaat ook dat men andere vrouwen een behandeling ontzegt waarbij zij wel baat zouden hebben. Eigenlijk geeft geen enkele test 100 % voldoening. Onder meer omdat uit studies blijkt dat bij veel vrouwen die volgens de tests geen significante blaasontsteking hadden, de genezing toch werd versneld door de inname van antibiotica. Kortom, over het werkelijke nut van dergelijke tests bestaat geen eensgezindheid.

Bij frequente blaasontstekingen kunnen cranberrysap en –extracten preventief nut hebben

tabletten, vaginale ring). Die zouden de bacteriën die blaasontsteking veroorzaken, afblokken. Dit is mogelijkerwijs doeltreffend, maar niet zonder gevaar: hormoonsubstitutie kan sommige kankers in de hand werken. Het gebruik van zaaddodende middelen gaat gepaard met een verhoogd risico op cystitis. Vrouwen die vaak een blaasontsteking hebben, kiezen dus het best voor anticonceptie zonder zaaddodende middelen. Voor andere tips is er dan weer geen ernstige wetenschappelijke basis: na het vrijen meteen naar het toilet hollen om te plassen, heel veel water drinken, na het toiletbezoek zich schoonvegen van de vagina naar de aars toe (en niet andersom), elke dag een schone onderbroek aantrekken, alleen katoenen onderbroeken dragen, spannende broeken vermijden en meer van dat leuks. Volgens ons zorgen al die "nuttige tips" vooral voor nodeloos getob en stress. Maurice Vanbellinghen

ONS ADVIES

De test met de urinestrip ("dipstick") is niet zaligmakend.

Terugkerende cystitis Sommige vrouwen hebben met de regelmaat van een klok blaasontstekingen. Een vrouw die voor de zoveelste keer een cystitis heeft, kan uiteraard opnieuw haar dokter raadplegen. Maar vrouwen die al eerder blaasontstekingen hebben gehad, zijn perfect in staat om de symptomen te herkennen en een correcte diagnose te stellen. De arts kan dus overwegen om aan een patiënte die kampt met terugkerende blaasontstekingen een grote doos antibiotica voor

te schrijven en haar uit te leggen wanneer en hoe ze zichzelf kan behandelen. Ook een preventieve aanpak – bijvoorbeeld dagelijks antibiotica innemen – kan een optie zijn bij herhaalde blaasontstekingen. Indien de recidieven duidelijk verband houden met seksuele contacten, kan men als alternatief overwegen om enkel een antibioticum te nemen na het vrijen. Ook kan het dagelijks innememen van een cranberryextract of het drinken van cranberrysap een aantal recidieven voorkomen. Aan vrouwen in de menopauze adviseren sommige artsen intravaginale oestrogenen (crèmes,

Hoewel vele artsen tegenwoordig bijna automatisch een antibioticum voorschrijven, is dit zelden medisch noodzakelijk. Heel vaak verdwijnen de symptomen van een ongecompliceerde cystitis snel, zelfs zonder behandeling.

´

Bespreek de diverse mogelijke oplossingen met uw arts: meteen medicatie nemen, of de ontsteking niet onmiddellijk behandelen en afwachten hoe de zaken spontaan evolueren.

´

Vrouwen die vaak een blaasontsteking hebben, kunnen een preventieve aanpak overwegen: preventief antibiotica slikken, maar ook cranberrysap drinken of cranberryextracten nemen. En ook door anticonceptie met zaaddodende middelen te vermijden, kunnen ze het risico op recidieven terugdringen.

´


nium macrocarpon) nuttig is om een blaasontsteking te behandelen (voor preventie ligt dat anders).

Overleggen met de dokter

25 25 TG100_2325.pdf


13:05 05/11/10

100 NUMMERS IN ACTIE

Sinds 1994 serveren wij u niet enkel alle gezondheidsinformatie, wij ijveren ook dag in dag uit voor betaalbare zorg en gezonde en evenwichtige voeding. En dat werpt vruchten af.


Jarenlang lobbyen voor uw welzijn "Ontslagnemend minister van Volksgezondheid Onkelinx is van plan de voorschrijfquota van goedkope geneesmiddelen die aan artsen worden opgelegd, op te trekken." We citeren uit een recent bericht van Belga. Dat beleid komt nu over als een evidentie, maar het was en is een werk van lange adem. En het is deels ons werk.

In 1997 waren generieken in België goed voor nauwelijks 1 % van de behandelingen

Goedkopere medicijnen Sinds wij met ons gezondheidsmagazine van start gingen, is onze

drijfveer de overtuiging dat inzake gezondheid besparingen mogelijk zijn zonder dat u moet inboeten op kwaliteit. Het blijkt overigens meer dan noodzakelijk de kosten te drukken, want volgens de recentste nationale gezondheidsenquête stelt 10 % van de bevolking medische verzorging uit om financiële redenen. Een van de speerpunten van onze acties was de promotie van goedkopere equivalenten van originele geneesmiddelen, zoals

generische geneesmiddelen. Het marktaandeel van generieken in België was immers lang erg laag en hield geen gelijke tred met de percentages in andere landen. Via talloze publicaties en sensibiliseringsacties drongen wij dan ook aan op een radicaal nieuw beleid. Met succes. Zo voerde de regering in 2001 het systeem van de referentieterugbetaling in: het Riziv betaalt evenveel terug voor originele merkgeneesmiddelen als voor

26 26 TG100_2626.pdf


16:12 05/11/10

Ereloonsupplementen onder druk Ander heikel punt: de prijsverschillen tussen ziekenhuizen en de soms gigantische ereloonsupplementen die er worden gevraagd. Het bedrag dat de patiënt moet betalen, kan verschillen met een factor vijf, afhankelijk van het ziekenhuis, het soort van kamer, de ereloonsupplementen en andere elementen. Gelukkig zijn ook op dit vlak stappen gezet. Zo krijgen ziekenhuizen die geen ereloonsupplementen meer vragen in twee- en meerpersoonskamers bijkomende financiële middelen. Sinds 1 januari 2010 geldt bovendien in álle ziekenhuizen een volledig verbod op kamersupplementen voor een tweepersoonskamer.

Resultaat is dat de gemiddelde ziekenhuisfactuur tussen 2005 en 2009 stabiliseerde na jaren van stijging. Problematisch blijven wel de ereloonsupplementen in eenpersoonskamers. Die rijzen de laatste jaren volledig de pan uit.

Veilige, gezonde voeding Gezondheid heeft voor ons evenwel niet alleen te maken met genezing en verzorging, maar ook met preventie. En dan is de link met gezonde voeding snel gelegd. De positieve evolutie inzake voedselveiligheid in ons land is overigens heus niet alleen te danken aan een grotere bewustwording na enkele voedselcrisissen. Wij hebben steeds het voortouw genomen in de strijd tegen overmatig gebruik van zout in bereide voedingsmiddelen, van additieven of van pesticiden, om maar drie belangrijke dossiers te noemen. Die acties hebben trouwens vrijwel allemaal een sterk Europese dimensie. Zo herziet de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) op dit moment de lange lijst van toegelaten voedingsadditieven. Terecht, want van vele is nog steeds niet bewezen of ze wel zo onschadelijk zijn, met name voor kinderen. Inzake pesticiden konden wij via onze talrijke analyses de Europese instanties overtuigen van de noodzaak tot harmonisering binnen de EU van de maximale residulimieten. En onze obstinate campagne voor minder verborgen zout in bereide voedingsmiddelen heeft ook internationaal effect gesorteerd, want niet enkel Belgische bakkersfederaties engageerden zich minder zout te gebruiken, enkele grote multinationals deden dat ook.

Eerlijke etikettering Voor ons moet het label op een voedingsmiddel een soort van identiteitskaart zijn. Het moet de consument duidelijke en volledige informatie verschaffen zodat die

Fabrikanten van voeding mogen veel minder dan vroeger eender wat op hun verpakkingen uitkramen

met kennis van zaken kan kopen. Vanuit gezondheidsoogpunt zagen wij de laatste tijd ook hier enkele belangrijke evoluties. Zo moet sinds 2005 de eventuele aanwezigheid van 14 stoffen die allergieën kunnen veroorzaken, systematisch worden vermeld op de etiketten van voorverpakte voeding. Voorts kwam er eindelijk een wetgeving op de vermelding van voedingsen gezondheidsclaims op voeding. Met name aanspraken met betrekking tot de voedingswaarde zijn nu duidelijk gedefinieerd. Opdat een fabrikant bijvoorbeeld meldingen als "light", "zonder suiker"of "zoutarm" mag gebruiken, moet het product aan specifieke criteria voldoen qua samenstelling. Alvast een belangrijke buffer tegen onzin en reclamepraat. Karel Jooken, Robert Remy en Martine Van Hecke

WIJ EISEN

Gezondheid voor u ... en uw budget Wij blijven aandringen op een verhoging van de quota voor voorschriften van goedkope geneesmiddelen en op stimulansen voor voorschriften op stofnaam.

´

Ereloonsupplementen in twee- of meerpersoonskamers zouden moeten worden afgeschaft en ze zouden moeten worden begrensd tot 100 % in eenpersoonskamers. Op termijn moet de financiering van de ziekenhuizen op een andere leest worden geschoeid zodat die supplementen volledig kunnen verdwijnen.

´

Dat wij hier de goede evoluties inzake voeding in de kijker stellen, betekent zeker niet dat alles prima loopt. Er blijft heel wat te verbeteren, bv. wat betreft de samenstelling van voeding of de reglementering van voedingssupplementen en gezondheidsclaims.

´

De etikettering van voeding, ook onverpakte, moet nog beter. Consumenten moeten info over voedingswaarde kunnen begrijpen en duiden.

´


generische equivalenten. Deze maatregel moest de patiënt stimuleren aan zijn arts te vragen een generiek voor te schrijven, maar dit bleek toch onvoldoende om de voorschrijfgewoonten radicaal te veranderen. Het leidde wel tot een prijsverlaging van een aantal merkgeneesmiddelen. In 2005 kregen de artsen dan de mogelijkheid voor te schrijven op stofnaam. Ze schrijven dan de actieve stof voor zodat de apotheker met de patiënt het meest geschikte (en goedkoopste) middel kan kiezen. Voorwaarde is natuurlijk dat de apothekers meegaan in dat verhaal, hetgeen wij geregeld via mystery shopping nagaan. Sinds 2006 zijn artsen ook verplicht percentages te halen op het vlak van voorschriften van goedkope geneesmiddelen. Die percentages worden vandaag zonder veel problemen gehaald, meteen een reden voor de minister om de quota te willen opdrijven. Resultaat: waar in 1997 slechts 1 % van de behandelingen via generieken gebeurde, was dat aandeel in 2008 al gestegen tot bijna een kwart.

27 27 TG100_2627.pdf


13:12 05/11/10

VETSTOFFEN

Niet alle vetstoffen zijn evenwaardig. Maar is er echt een verschil tussen een margarine verrijkt met omega 3 en een andere?


Gezonder smeren en bakken? "Bron van omega 3", "Rijk aan onverzadigde vetzuren" …: op de verpakking van vetstoffen staan tegenwoordig allerlei claims met betrekking tot de voedingswaarde, die de meerwaarde van het product willen aantonen. Zowat 53 % van de smeerbare vetstoffen verwijst naar de voordelen voor de gezondheid, een verwijzing die de fabrikanten kennelijk geen windeieren legt. Maar mag u geloven wat u leest? Wij wierpen een kritische blik op de vetstoffen die claims vermelden, vooral over omega 3-vetzuren, alsook op margarines met olijfolie en met soja.

Goede vetten herkennen Steeds meer vetstoffen verwijzen op het etiket naar hun meerwaarde voor de gezondheid

Vooraleer we dieper ingaan op de analyse van de voedingsclaims, zetten we de verschillende vetten op een rijtje. Er vallen twee groepen te onderscheiden, die in alle vetstoffen aanwezig zijn, zij het in verschillende verhoudingen. Verzadigde vetzuren verhogen het cholesterolgehalte in het bloed en zijn dus deels verantwoordelijk voor de ontwikkeling van harten vaataandoeningen. Onverzadigde vetzuren, enkelvoudig of meervoudig, zijn beter voor de gezondheid, omdat ze een positief effect hebben op het cholesterolgehalte. Deze zijn dus de per-

fecte bondgenoot, op voorwaarde dat ze voorkomen in de "cis"- en niet in de "trans"-vorm. Transvetzuren worden door het lichaam namelijk min of meer beschouwd als verzadigde vetzuren, met alle nadelige gevolgen die eraan worden toegeschreven.

Mooie vooruitgang Transvetzuren zijn dus te vermijden en hun aanwezigheid in voedingsmiddelen moet worden beperkt. Volgens de Belgische aanbevelingen mogen transvetzuren maximaal 1 % van de dagelijkse calorieaanvoer uitmaken. Op dat vlak is er enorme vooruitgang ge-

28 28 TG100_2828.pdf


16:12 05/11/10

Interview Stéphanie Bonnewyn

Voor elk wat wils

Waarom een vetstof kiezen in functie van het gebruik? We gebruiken beter niet dezelfde vetstof om op brood te smeren als om een steak te bakken, omdat niet alle vetstoffen dezelfde eigenschappen hebben. Producten met een verlaagd vetgehalte van minder dan 40 % zijn bijvoorbeeld niet geschikt om te bakken. Daarvoor gebruikt men beter vloeibare vetstoffen die speciaal bedoeld zijn om te bakken, ofwel olijfolie. Aangezien die vloeibaar zijn, bevatten ze minder transvetzuren en verzadigde vetzuren dan de meeste margarines. Welke vetstoffen zijn aan te raden bij gezondheidsproblemen? De behoeften van ons lichaam hebben uiteraard een invloed op onze keuze van vetstof. Mensen met een harten vaatziekte, diabe-

boekt sinds onze vorige analyse in 2005. Alle geteste producten blijven namelijk onder de grens van 1 %. Wat de voedingsclaims betreft, bevatten vetstoffen verrijkt met omega 3-vetzuren wel degelijk het gehalte dat ze vermelden. De verschillende producten zijn min of meer vergelijkbaar. Die homo-

tes of cholesterol kiezen bij voorkeur voor plantaardige producten, of het nu gaat om margarine, minarine dan wel slaolie. Die bevatten een grote hoeveelheid onverzadigde vetzuren – 70 tot 80 % tegenover 37 % in boter – en hebben dus een betere invloed op de cholesterol dan dierlijke producten zoals boter, waarin veel verzadigde vetzuren zitten, meer bepaald zo'n 63 %. En bij gewichtsproblemen? Mensen met overgewicht of mensen die hun calorieopname willen beperken, nemen het best boter met een verlaagd vetgehalte – dus halfvolle boter – of margarines met een verlaagd vetgehalte – zoals minarines – want die bevatten maar 40 % vetten. Natuurlijk moeten we opletten voor onnodige calorieën op onze boterham, maar toch is het belangrijk om vetten niet helemaal uit onze voeding te bannen, zelfs niet tijdens een dieet. Ze leveren ons immers essentiële vetzuren, die ons lichaam niet kan aanmaken, en ook vitamines.

geniteit is niet erg verbazend, aangezien twee fabrikanten, Vandemoortele en Unilever, 69 % van de markt in handen hebben en heel wat geteste producten dan ook van hen afkomstig zijn. De aanvoer van omega 3-vetzuren is weliswaar een troef, maar is niet voldoende. Verrijking met omega 3 heeft immers pas zin als het ge-

Stéphanie Bonnewyn, onze voedingsdeskundige

Consumenten moeten bij hun keuze de betere kwaliteit van sommige vetstoffen laten doorwegen

Zijn er geen beperkingen voor gezonde mensen? Voor wie geen gezondheids- of gewichtsproblemen heeft, is er geen enkele reden om boter van het menu te schrappen, zolang men niet overdrijft. Zowel om te smeren als om te bakken valt margarine, vooral volledig plantaardige, niettemin te verkiezen vanuit het oogpunt van de voedingswaarde. Boter en margarine leveren evenveel calorieën aan, vermits ze allebei minstens 80 % vetten bevatten. Maar in boter, die volledig van dierlijke oorsprong is, zitten meer verzadigde vetzuren.

halte van omega 6-vetzuren niet te hoog is … Wat niet altijd het geval is. Een goede verhouding tussen omega 6 en omega 3 van idealiter 4 à 5 op 1 is even belangrijk voor een gunstig effect in het lichaam. In onze Westerse voeding ligt die verhouding vandaag echter rond een gemiddelde van 10 à 15 op 1. Van de vetstoffen die wij testten,


Zaak is de juiste vetstof te kiezen voor elk specifiek gebruik.

>

29 29 TG100_2831.pdf


13:12 05/11/10

VETSTOFFEN

VETSTOFFEN: smeerbare vetstoffen en vetstoffen om te bakken en braden

Vetgehalte (g/100 g)

kcal (100 g)

Verzadigde vetzuren

Transvetzuren

Hoeveelheid omega 3 voor 100 kcal (2)

Verhouding omega 6/omega 3

Preventie van harten vaatziekten

Etikettering

Gemiddeld

Gemiddeld per kg

Prijs in €

Gebruik (1)

Samenstelling

ALPRO SOYA minarine - (0 % cholesterol)

S

40

370

E

A

JJJJ

5

D

D

0,89

3,55

ALPRO SOYA light 15 % VG - + vit. A, D, B6, B9, B12 + vezels

S

15

142

E

A

J

20

D

C

1,27

5,06

MERK en benaming

VETSTOFFEN EN MINARINES MET SOJA

BUTTELLA Soja Minarine plantaardig (Aldi)

S

40

365

E

A

JJ

14

D

C

0,45

1,80

CARREFOUR Soja bakken en braden 100 % plantaardig

B

75

700

E

A

JJ

17

D

D

1,28

2,56

STYLESSE soja - 40 % VG (Carrefour)

S

40

380

E

A

JJ

14

D

C

0,69

2,77

BECEL original - met omega 3&6

S

38

325

A

A

JJJ

7

B

C

0,90

3,61

BECEL omega 3 plus - 2 soorten omega 3

S

38

349

A

A

JJJ

6

B

D

1,77

7,07

BECEL light - met omega 3&6

S

25

247

A

A

JJJ

7

B

C

0,96

3,83

BECEL light - met omega 3&6 (vloeibaar om te bakken)

B

56

500

A

A

JJJ

7

B

C

2,19

4,39

CARREFOUR Omega 3 smeerbaar

S

38

342

A

A

JJ

5

B

D

0,49

1,97

VETSTOFFEN EN MINARINES MET OMEGA 3

S/B

59

516

A

A

JJ

4

B

C

2,39

4,78

CULINO om te smeren omega 3 (Colruyt)

S

38

366

A

A

JJJ

4

B

D

0,63

1,27

DELHAIZE omega 3

S

38

338

A

A

JJ

4

B

B

0,79

3,16

CORA Omega 3 smeren en bakken

S/B

59

545

A

A

JJ

9

B

C

0,9

3,59

SAINT-HUBERT rijk aan omega 3 ongezouten

S

54

495

E

A

JJJ

2

D

C

2,06

8,26

SPRING Omega 3 vet 38 % (Aldi)

S

38

339

A

A

JJJ

3

B

C

0,32

1,28

VITA D'OR Omega 3 vet 38 % (Lidl)

S

38

341

A

A

JJJ

4

B

C

0,33

1,31

VITELMA Light 25 % VG - rijk aan omega 3

S

25

229

A

A

JJJJJ

2

B

D

0,94

4,48

VITELMA omega 3 - rijk aan omega 3

B

75

655

A

A

JJJ

3

B

C

1,56

3,12

BERTOLLI met milde olijfolie

S

38

349

A

A

JJ

3

B

C

1,12

4,48

BELOLIVE met olijfolie

S

38

364

A

A

JJ

4

B

D

1,31

5,23

MATCH Omega 3 smeren en bakken


VETSTOFFEN MET OLIJFOLIE

A zeer goed B goed C redelijk D zwak E slecht (1) S: smeren B: bakken en braden (2) voornamelijk alfa-linoleenzuur (ALA), een van de meest courante omega 3-vetzuren J < 0,3 g JJ ≥ 0,3 g JJJ ≥ 0,6 g JJJJ ≥ 0,9 g JJJJJ ≥ 1,2 g op basis van de Europese wetgeving

30 30 TG100_2831.pdf


13:12 05/11/10

> Becel vloeibaar, dat maar 8 % verzadigde vetzuren bevat en dus een goede keuze is om te bakken.

Margarines met soja Volledige etikettering bevatten Op de geteste producten zijn alle te veel verplichte vermeldingen aanwezig. verzadigde Niettemin is het jammer dat al vetzuren. te veel producten het type olie of Wij raden ze vetstof in de ingrediëntenlijst niet daarom af specificeren en de voedingswaarde per 100 gram en per portie achterwege laten. Ook te betreuren is dat het etiket soms moeilijk leesbaar is. Dat laatste is misschien niet meteen uw belangrijkste criterium bij de keuze, wij zijn ervan overtuigd dat de prijs dat zeker wel is. Vergelijk maar even: van € 1,27/kg voor Culino tot € 8,26/kg voor SaintHubert.

VETZUREN EN BAKKEN

Stéphanie Bonnewyn en Sandrine Bouhy

KAN EEN GEBAKKEN HAMBURGER OMEGA 3 AANLEVEREN? Meervoudig onverzadigde vetzuren zijn gevoeliger voor hoge temperaturen dan verzadigde. We kunnen ons dus afvragen hoe ze reageren bij het bakken. Op basis van onze tests kunnen we enkele interessante eerste vaststellingen doen.

Geen boerenbedrog We analyseerden het omega 3-gehalte in vetstoffen om te bakken en in een hamburger, voor en na het bakken. Margarines die rijk zijn aan onverzadigde vetzuren gebruiken om te bakken, biedt daadwerkelijk een voordeel, omdat die onverzadigde vetzuren behouden worden en in zekere mate overgaan op de gebakken etenswaren. We stelden ook vast dat met omega 3 verrijkte vetstoffen om te bakken een toegevoegde waarde hebben, aangezien ook in het gebakken voedingsmiddel omega 3 terug te vinden was. Ze bieden dus wel degelijk een voordeel bij het bakken van de hamburger, in dit geval. Let echter op dat u op de juiste manier bakt: niet te lang en niet op een extreem hoge temperatuur (vermijd rook).

ONS ADVIES

Varieer en consumeer met mate Kies vetstoffen in functie van uw behoeften en varieer de producten.

´ ´ ´ ´ ´ ´

Neem liever plantaardige vetstoffen – behalve palmolie, kokosvet en cacaoboter – dan dierlijke. Vermijd onnodige toevoeging van vetstoffen, welke dan ook. Overdrijf niet met de beperking van vetstoffen. Ze zijn nodig en voeren vitamines en essentiële vetzuren aan. Gezonde voeding impliceert ook het gebruik van goede vetstoffen. Om omega 3-vetzuren aan te voeren blijft vette vis de beste oplossing.


In de ingrediëntenlijst wordt niet altijd verduidelijkt welke vetstoffen werden gebruikt. Wij willen het type vetstoffen en het vetgehalte altijd op het etiket kunnen terugvinden.

bieden er 12 een goed evenwicht tussen omega 6 en omega 3. Dat is onder meer het geval bij de producten met olijfolie, die nochtans niet veel omega 3 bevatten. Wij vinden ook dat producten van plantaardige oorsprong niet meer dan 25 % verzadigde vetzuren zouden mogen bevatten. Bij 6 van de 21 geteste producten is dat echter meer dan 30 %. Het gaat om Saint-Hubert en alle producten op basis van soja. Die zijn dus te mijden, vooral in het kader van de preventie van harten vaatziekten. In de andere producten was het gehalte correcter. Een pluim voor

31 31TG100_2831.pdf


13:12 05/11/10

SUIKERZIEKTE

Diabetes kan uw leven overhoop gooien. U moet noodgedwongen een gezondere levensstijl aankweken en eventueel medicatie nemen. Maar dan kunt u ook weer "gewoon" door het leven gaan.


Gezonde levensstijl is primordiaal Het aantal mensen met diabetes neemt alsmaar toe. Volgens de International Diabetes Federation zal het aantal diabetici in Europa toenemen van 25 miljoen in 2003 tot 29 miljoen mensen in 2025. Naar schatting leven in ons land meer dan 500 000 personen met diabetes, waarvan 80 à 90 % met diabetes type 2. Jaarlijks zouden er 2 070 nieuwe patiënten met diabetes type 1 bijkomen en nog eens 23 500 met diabetes type 2. Daarenboven zou 1 op de 2 diabetespatiënten niet weten dat ze

Jaarlijks komen er 23 500 mensen met diabetes type 2 bij in ons land

kampen met deze aandoening. Die personen lopen veel meer risico op ernstige complicaties. Diabetes is immers een ernstige ziekte waarbij een tijdige herkenning en een goede behandeling heel wat leed kan voorkomen. Meer nog, zowel de levenskwaliteit als de levensverwachting kunnen worden genormaliseerd dankzij een nauwgezette behandeling.

Hoofdrol voor insuline De energie die aanwezig is in onze voeding (in de vorm van suikers, zetmeel enz.) wordt tijdens de

spijsvertering omgezet in glucose, een energiebron die bruikbaar is voor ons lichaam. Deze glucose komt in het bloed terecht. En hier komt insuline in beeld ... Insuline is een hormoon dat door de pancreas wordt afgescheiden. Het zorgt ervoor dat de glucose in de cellen terechtkomt, zodat die de nodige energie krijgen om te functioneren. Insuline zorgt daarmee ook voor het evenwicht van het glucosegehalte ‒ d.i. de bloedsuikerspiegel ‒ in het bloed opdat hypoglykemie (tekort aan glucose) of hyperglykemie (te veel glucose)

32 32 TG100_3235.pdf


13:13 05/11/10

worden vermeden. Bij diabetici is dit mechanisme ontregeld. HOGE KOSTEN

Probleem is te veel glucose in het bloed

TEGEMOETKOMINGEN VOOR DIABETICI Diabetes is een dure aandoening voor de maatschappij. Door de chronische aard van de ziekte en de ernst van de complicaties kost dit ons land zo'n 6,7 % van het totale gezondheidsbudget. Om de kosten voor de patiënten te drukken, zagen verschillende systemen het levenslicht, waarbij het Riziv bijvoorbeeld het materiaal dat nodig is om de glucose in het bloed te meten of raadplegingen bij zorgverleners geheel of gedeeltelijk terugbetaalt. De insuline zelf en de orale antidiabetica zijn sowieso gratis voor de patiënt.

Diabetesconventie

Bij diabetes is de bloedsuikerspiegel chronisch te hoog. Daarom spreekt men ook van suikerziekte

Het oudste systeem is de diabetesconventie. Sinds 1987 hebben het Riziv en verschillende diabetescentra een regeling getroffen. Diabetici die zich twee of meer insuline-injecties per dag moeten toedienen, krijgen bij zo'n conventie de nodige informatie over en begeleiding bij hun ziekte. Ook krijgen ze het materiaal voor zelfcontrole gratis. Het gaat dan om een vingerpriktoestelletje, lancetten, een glucosemeter en meetstrips. In ruil moeten ze wel een vast aantal metingen per maand uitvoeren, minimaal één keer per jaar naar een arts gaan die gespecialiseerd is in de werking van hormoonafscheidende klieren (endocrinoloog) en jaarlijks een aantal onderzoeken ondergaan. In het totaal konden vorig jaar zo'n 94 000 diabetici met type 1 of type 2 hierop aanspraak maken.

Zorgtraject Aangezien het aantal diabetici met type 2 toeneemt en ze niet allemaal voldoen aan de voorwaarden van de conventie, is er sinds september 2009 een "zorgtraject diabetes" voor diabetici die één tot twee keer insuline inspuiten of bij wie daarmee in de nabije toekomst wordt gestart. In een zorgtraject werken de huisarts en de behandelende specialist nauw samen met de patiënt. Als u aan een aantal voorwaarden voldoet, geniet u een aantal voordelen, zoals de volledige terugbetaling van consultaties bij uw huisarts en diabetesspecialist, een persoonlijk zorgplan, (gratis) materiaal voor zelfcontrole, twee keer per jaar een gedeeltelijke terugbetaling van raadplegingen bij een erkend voetspecialist (podoloog) en diëtist. De overheid schat dat zo'n 75 000 diabetici in aanmerking zouden komen voor een dergelijk zorgtraject. Het project komt echter traag op gang.

>

Diabetespas De diabetespas, in het leven geroepen in maart 2003, is een dossiertje dat behandelende geneesheren meer houvast en duidelijke info geeft voor de behandeling. Verder geeft het o.a. recht op tweemaal per jaar een gedeeltelijke terugbetaling van voedingsadvies bij een diëtist en voetverzorging bij een erkend voetspecialist (podoloog).

Voorbeelden van pennen om insuline in te spuiten. De keuze hangt af van voorkeur en gewoonte.


De vaakst voorkomende vorm van diabetes is type 2. Deze wordt ook wel ouderdomsdiabetes genoemd omdat het vooral personen ouder dan 40 jaar treft. Aan de basis van dit type ligt een dubbel probleem. Enerzijds maakt de pancreas niet genoeg insuline aan. Anderzijds slaagt het lichaam er niet in om de geproduceerde insuline aan te wenden (insulineresistentie). Hierdoor stapelt de glucose zich op in het bloed en stijgt de bloedsuikerspiegel, die permanent hoog blijft (d.i. hyperglykemie). Diabetes type 1 begint dan weer meestal in de kindertijd of adolescentie. Deze soort is te wijten aan het feit dat de pancreas geen insuline afscheidt. Daardoor blijft de glucose ongebruikt in het bloed en stijgt dus de bloedsuikerspiegel. Om het teveel aan glucose in het bloed bij diabetes weg te werken, moet de levensstijl worden aangepast en/of moeten antidiabetica (tabletten) of insuline worden toegediend. Andersom kan ook. Is de bloedsuikerspiegel te laag en is er dus te weinig glucose om de behoeften van het lichaam te dekken, dan is er sprake van hypoglykemie. Men zal dan snel opneembare suikers

33 33 TG100_3235.pdf


13:13 05/11/10

SUIKERZIEKTE > zoals druivensuiker moeten nemen om dit te verhelpen.

en zijn sluimerend. De volgende symptomen zijn typisch: vaak moeten plassen, grote honger en dorst, gewichtsverlies, vermoeidheid, concentratieverlies, wazig zicht en grotere vatbaarheid voor schimmelinfecties. Op langere

Eerst vage symptomen Diabetes, vooral type 2, blijft dikwijls lang onopgemerkt. De symptomen ontwikkelen zich traag

termijn uit diabetes zich via problemen met alle bloedvaten en de meeste organen. In het algemeen gebeurt de diagnose van diabetes bij de huisarts. Hij ziet via twee bloedafnames op verschillende dagen of de glu-

ZELFCONTROLE

NIET ALTIJD NOODZAKELIJK, SOMS WEL GEWENST Wanneer de arts de glucosewaarden nakijkt via een bloedtest, krijgt hij een beeld van de afgelopen twee tot drie maanden. Maar wie diabetes heeft en insuline-inspuitingen behoeft, moet op tijd en stond weten of de waarden op dát moment in orde zijn en hoeveel insuline er dán moet worden ingespoten. Dat kan via zelfcontrole. Deze zelfmeting is bij diabetes type 1 courant, maar is geen common practice bij type 2. Het materiaal is duur, het is niet altijd nodig, er is de kans op fouten en bovendien is deze test niet alleen zaligmakend. Cholesterol, bloeddruk en gewicht zijn ook in het oog te houden.

onregelmatig leven, kan zelfcontrole nuttig zijn om de glucose op tijd in balans te houden. Wanneer er sprake is van diabetes type 2, de bloedsuikerspiegel instabiel is en medicijnen worden genomen die een hypoglykemie kunnen veroorzaken, dan is zelfcontrole van de bloedwaarden gedurende een tijdje eveneens nuttig. Dit kan helpen om de behandeling aan te passen waar nodig.

CONTROLE VAN HET GLUCOSEGEHALTE

Type 1-patiënten: zelfcontrole altijd nodig


Omdat de bloedsuikerspiegel van mensen met type 1-diabetes erg schommelt en het risico op een hypoglykemie (d.i. te lage bloedsuikerspiegel, met als mogelijke klachten hartkloppingen, zweten, verbleken, concentratiemoeilijkheden, wazig zicht, beven enz.) groot is, raden artsen en specialisten aan dat zij zelf regelmatig hun bloedsuikerwaarden nagaan.

Het lancet wordt in de lancethouder geplaatst.

Met het lancet wordt in de vinger bloed geprikt.

Een druppel bloed wordt aangebracht op de strip.

Na een tijd verschijnt de waarde op de glucometer.

Type 2-patiënten: zelfcontrole aangewezen in bepaalde gevallen Als de behandeling bestaat uit inspuitingen, dan is zelfcontrole voortdurend nodig, maar vaak geen vier keer per dag zoals bij type 1. Minder volstaat dan. Als de bloedsuikerspiegel echter stabiel is, bv. bij wie nog geen medicijnen neemt of antidiabetica slikt die de waarden niet zozeer doen schommelen, heeft zelfcontrole van de bloedsuikerspiegel weinig zin. Bij medicatie die wel hypoglykemie kan veroorzaken (bv. hypoglykemiërende sulfamiden, gliniden), en dat in combinatie met een actief,

34 34 TG100_3235.pdf


13:13 05/11/10

voorkomende complicatie bij diabetespatiënten ‒ is eveneens van wezenlijk belang, net zoals het nastreven van een optimale bloeddruk. Stoppen met roken is dan ook een absolute vereiste, net zoals gewicht verliezen als er sprake is van obesitas of overgewicht (bv. een gewichtsverlies van 5 à 10 % vermindert de weerstand tegen insuline al opmerkelijk). Ook voldoende beweging en een gezonde en evenwichtige voeding zijn nodig. Diabetici zullen dus het een en ander moeten aanpassen in hun leven. Zoiets is niet altijd gemakkelijk. Het vergt een ‒ soms grote ‒ inspanning, maar het loont. De levenskwaliteit en de levensverwachting zullen erdoor verbeteren.

Naast de bloedsuiker moeten diabetici ook letten op cholesterol, gewicht en bloeddruk

Diabetes is een ernstige en chronische ziekte, maar een goede en tijdige behandeling kan heel wat leed verzachten. Een eerste luik van de behandeling behelst het in het oog houden en bijsturen van de bloedsuikerspiegel. Bij diabetes type 2 zal de arts aanvankelijk de zogenaamde "antidiabetica" voorschrijven. Dit zijn medicijnen die de insulineafscheiding stimuleren, het glucosegehalte in het bloed verlagen of de weerstand van het lichaam tegen insuline afzwakken. Wanneer deze geneesmiddelen niet meer voldoende effect hebben, zullen insuline-inspuitingen nodig zijn om het glucosegehalte aan te passen. Personen met diabetes type 1 beginnen hun behandeling onmiddellijk met insulineinspuitingen.

Schiet de behandeling tekort, of erger, is er geen behandeling, dan zijn de complicaties van diabetes niet min. Een te hoge bloedsuikerspiegel schaadt op lange termijn immers organen en lichaamsweefsel. Concreet: het risico op hartaanvallen en hersenbloedingen (beroerte) neemt toe, het netvlies raakt beschadigd, cataract en blindheid kunnen optreden, de nieren laten het langzaam maar zeker afweten, aders kunnen vernauwen waardoor amputatie nodig wordt, mannen krijgen te kampen met impotentie, maag en darmen zullen gaan protesteren en ook voetproblemen zijn courant. Bovendien loopt een persoon met diabetes twee tot vier keer meer risico op harten vaatziekten. Dit alles kan ‒ zoals we al schreven ‒ wel worden ingedijkt en uitgesteld met een goed gevolgde behandeling.

Niet alleen glucose in balans houden

Voorkomen voor iedereen belangrijk

Alleen de bloedsuikerspiegel in het oog houden volstaat niet. Het indijken van het risico op harten vaataandoeningen ‒ een vaak

Diabetes type 1 kunt u niet voorkomen, aangezien erfelijke factoren een rol spelen. Ook bij diabetes type 2 spelen erfelijke factoren,

Ann Lievens en Ruth Sas

MEER WETEN www.riziv.fgov.be/care/nl/revalidatie/convention/diabete/pdf/agreementadult.pdf Hier vindt u informatie over de diabetesconventie. www.zorgtraject.be Geeft u uitleg over de bestaande zorgtrajecten in ons land.

Ernstige complicaties Suikergehalte verlagen met insuline

maar dit type wordt eveneens gelinkt aan bepaalde ‒ Westerse ‒ leefgewoonten. Preventie is dan in zekere mate wel mogelijk. De aanbevelingen klinken u wellicht bekend in de oren, want ze zijn voor iedereen van belang: vermageren, meer bewegen, een gezonde en evenwichtige voeding, matig omspringen met alcohol en niet roken.

www.diabetespas.be Geeft u info over de diabetespas, een soort van minidossiertje. www.diabetes-vdv.be De website van de Vlaamse Diabetesvereniging. U kunt hen ook bereiken op het gratis nummer 0800 963 33.

BETER VOORKOMEN

Kleine inspanningen hebben al effect Volg de aanbevelingen van de voedingsdriehoek wat betreft uw voedingsgewoonten: "gezond" en "evenwichtig" zijn uw sleutelwoorden: veel fruit en groenten, matig met vetten en suikers. Alcohol mag met mate.

´

Beweeg! Een halfuurtje een matig intense inspanning zoals de trap nemen, een korte wandeling ... Die kleine gewoonten volstaan al.

´

Probeer toch echt te stoppen met roken. Lukt het niet op uw eentje, dan kunt u te rade gaan bij uw huisarts of apotheker.

´


cosewaarden van de afgelopen twee tot drie maanden al dan niet normaal zijn. Diabetes komt dikwijls eerder toevallig aan het licht. Bij mensen die een hoger risico lopen, gaat de huisarts het best op geregelde tijdstippen na of alles nog in orde is: personen ouder dan 65 jaar, 45-jarigen die in de eerste graad verwant zijn aan een diabetespatiënt, mensen met klachten die mogelijk een symptoom kunnen zijn van diabetes, personen die eerder al een verstoorde bloedsuikerspiegel hadden, personen die bepaalde medicatie nemen (bv. corticoïden) en mensen die een aandoening hebben die kan leiden tot diabetes. Een algemene screening van de hele bevolking is niet aanbevolen omdat dit te duur zou zijn en te weinig zin heeft.

35 35 TG100_3235.pdf


13:13 05/11/10

lezers vrag gen Homeopathiekosten


Mijnheer A. begrijpt niet waarom zijn homeopathisch geneesmiddel niet langer wordt terugbetaald. Mijnheer A. is aangesloten bij Partena, een ziekenfonds dat homeopathische middelen terugbetaalt a rato van maximaal € 75 per persoon en per jaar. Onlangs stelde hij vast dat Mucococcinum Boiron, dat € 12,50 kost voor 10 doses en voordien werd terugbetaald, voortaan niet meer voor terugbetaling in aanmerking komt. Kan hij hier iets tegen beginnen? Hij betreurt trouwens dat ook Oscillococcinum niet wordt terugbetaald, hoewel dit geneesmiddel volgens hem bijzonder efficiënt is bij beginnende griep. Eerst en vooral dit: geen enkel homeopathisch geneesmiddel wordt terugbetaald in het kader van de verplichte ziekteverzekering. Want het is niet bewezen dat die middelen efficiënt zijn. In principe komen enkel geneesmiddelen waarvan de doeltreffendheid wetenschappelijk werd aangetoond, voor terugbetaling in aanmerking. De ziekenfondsen betalen homeopathische middelen echter gedeeltelijk terug in het kader van hun aanvullende verzekering. Wanneer u zich bij een ziekenfonds aansluit, geniet u naast de verplichte ziekteverzekering namelijk ook een aanvullende verzekering, waarvoor u een supplement betaalt. Wettelijk gezien is dit niet verplicht, maar in de

praktijk valt er moeilijk aan te ontsnappen. De aanvullende verzekering voorziet in extra tegemoetkomingen voor brillen en lenzen, orthodontie, ziekenvervoer enz. En voor homeopathische geneesmiddelen. Het gaat dus om een eigen initiatief van de ziekenfondsen. Wie niet in homeopathie gelooft, zou wellicht de voorkeur geven aan een betere terugbetaling van andere diensten, maar dit terzijde. Elk ziekenfonds mag zelf beslissen welke homeopathische middelen het al dan niet terugbetaalt en tot welk maximumbedrag. Mijnheer A. kan hier dus niets tegen beginnen. Tot slot nog een woordje over Oscillococcinum, een bestseller van de Boiron-laboratoria die zou helpen bij grieperigheid. Om dit middel te bereiden, gaat men als volgt te werk: men onthoofdt een Barbarie-eend en haalt er de lever en het hart uit. Hiervan laat men een aantal gram 40 dagen trekken in een oplossing. Dan filtert men het vocht om het vervolgens te gebruiken bij de bereiding van het homeopathische Oscillococcinum dat u in de apotheek kunt kopen. Benieuwd wat Gaia hier van vindt. Hoe dan ook, de efficiëntie van het middel staat niet vast.

Giftige appel? Mijnheer D. heeft ergens opgevangen dat appels de kankerverwekkende stof patuline bevatten. Hij vraagt zich af of deze stof ook aanwezig is in appelsap en appelmoes.

Appelschimmels produceren snel patuline.

Dat patuline kankerverwekkend zou zijn, is niet bewezen. Patuline is een mycotoxine, d.i. een giftige stof geproduceerd door schimmels. Nogal wat schimmels zijn volkomen ongevaarlijk, andere kunnen schadelijk zijn. Sommige schimmels produceren namelijk potentieel gevaarlijke mycotoxines. Aflatoxines zijn daar een voorbeeld van, maar ook patuline. In 1998 (TG 28) wezen wij er al op dat sommige schimmels op appels snel patuline produceren. Wij analyseerden destijds ook appelsap en appelmoes. Qua concentratie aan patuline waren de resultaten veeleer geruststellend. Patuline wordt vooral gelinkt aan appels met bruine plekken of andere rottingsverschijnselen. In tegenstelling tot wat sommigen beweren, is het niet bewezen dat patuline kankerverwekkend is. Maar bij proefdieren heeft dit mycotoxine wel een negatieve impact op het afweersysteem, het zenuwstelsel en het maagdarmkanaal. Of patuline ook gevaarlijk is voor de mens, is minder duidelijk. Geruststellend is wel dat patuline tijdens het verteringsproces snel wordt

afgebroken. De ontwikkeling van schimmels is een natuurlijk fenomeen. Als u weet dat één enkele aangetaste appel het sap van 750 appels kan besmetten, begrijpt u waarom het moeilijk is om de aanwezigheid van patuline in van appels afgeleide producten volkomen te vermijden. Een studie uit 2006 heeft aangetoond dat ongeveer één appelsap op de tien besmet is. De gemiddelde concentratie aan patuline bleek het hoogst in de biologische sappen. Maar de overheid heeft voor producten die afgeleid zijn van appels maximale patulineconcentraties vastgelegd. Het valt wellicht aan te raden om kleine kinderen uit voorzorg niet vol te stoppen met appelsap. Uit dieetkundig oogpunt alleen al drinken sommige kinderen trouwens te veel appelsap, waardoor ze te veel calorieën binnenkrijgen. Ze kunnen beter water drinken.

Chloor en astma Mijnheer en mevrouw V. vragen zich af of ze nog mogen gaan zwemmen met hun kleindochter van één jaar. Het meisje is allergisch voor pollen en

36 36 TG100_3637.pdf


13:13 05/11/10

Dit probleem hebben wij al eerder aangekaart. Uit studies is gebleken dat zwemmen in zwembaden waarvan het water met chloor wordt ontsmet, leidt tot een verhoogd risico op astma en allergie. Volgens professor Alfred Bernard van de U.C. Louvain zou het feit dat kinderen almaar vaker worden blootgesteld aan chloorproducten – die in zwembaden in hoge concentraties aanwezig zijn in het water en in de lucht – zelfs een van de verklaringen zijn voor het toenemende aantal allergiepatiënten. Samen met andere vorsers publiceerde hij onlangs een nieuwe studie (European Respiratory Journal, juli 2010) die bevestigt dat chloor een negatieve impact heeft op de gezondheid van de luchtwegen van kleine kinderen, vooral indien er een familiale voorgeschiedenis is van astma of allergie. De studie toont aan dat de chloor in zwembaden het risico op bronchiolitis doet toenemen en astma en allergieën in de hand werkt. Door striktere normen en controles op te

leggen en door het water op een andere manier te ontsmetten, kan men dit voorkomen. In afwachting kunnen we u alleen maar aanraden om op uw hoede te zijn voor zwembaden waar een sterke chloorgeur hangt. Professor Bernard raadt zelfs af om naar het zwembad te gaan met kinderen jonger dan 6-7 jaar.

Anduwat? Mevrouw D. wil weten of andullatietherapie wel zo doeltreffend is als de verkopers beweren. Mevrouw D. heeft deze therapie ontdekt via de website www.andullation.eu. Andullatie zou een nieuwe methode zijn om de meest uiteenlopende klachten te behandelen via een combinatie van trillingen die "een resonantie opwekken in de cel" en infrarode elektromagnetische warmtegolven. De methode zou efficiënt zijn bij rugpijn maar ook om een strakke buik te krijgen, zeeziekte te bestrijden, sportprestaties te verbeteren, CVS te behandelen en ga zo maar door. Eigenlijk gaat het gewoon om een

De chloor in zwembaden is slecht voor de longen van kleine kinderen.

massagematras met elementen die opwarmen. Op de website vinden we studies die moeten aantonen hoe doeltreffend de methode wel is. Maar als we die kritisch bekijken, tonen die eigenlijk alleen aan dat sommige "wetenschappers" zonder de minste scrupules op bestelling studies produceren waarvan de resultaten rijmen met wat de opdrachtgever wenst. U kunt zich laten "behandelen" in bepaalde massagesalons. Of u kunt de matras kopen, tenminste als u bereid bent om daar meer dan € 2 000 voor neer te tellen. Maar wij zijn van oordeel dat de claims waarmee dit systeem wordt aangeprezen, misleidend zijn.

Carotisstenose: een reactie In TG 93 (november 2009) verscheen een artikel rond carotisstenose (vernauwing van de halsslagader). Tegelijk zetten wij een meer gestoffeerd dossier online. Dokter Koentges, vaatchirurg in de Eeuwfeestkliniek in Antwerpen, reageerde hierop. De halsslagaders voeren bloed naar de hersenen. Een vernauwing van de halsslagader of "carotisstenose" is een veel voorkomende aandoening die in ernstige gevallen een beroerte kan veroorzaken. De oorzaak van een vernauwde halsslagader is in de meeste

gevallen aderverkalking. Daarbij zet vet zich op de wand van de slagaders af. In een later stadium vormt zich een vettige, dikke neerslag: plaque. Het eerstekeuzeonderzoek voor vernauwingen van de halsslagaders is nog steeds het duplex onderzoek (goedkoop en zonder risico's). Wanneer de arts bij een onderzoek van de halsslagader een vernauwing ontdekt, moet hij de voor- en nadelen van een eventuele operatie zorgvuldig afwegen. Een operatie aan de halsslagader is immers altijd risicovol. De arts kan kiezen voor een open ingreep, waarbij hij de halsslagader opensnijdt, of een gesloten operatie met stents. We schreven dat vroeger vooral open ingrepen werden uitgevoerd. Vaatchirurg K. wijst er ons terecht op dat wij zo de indruk wekken dat dit nu niet meer het geval is. We verduidelijken dan ook graag dat open chirurgie de standaard blijft en nog steeds het meest wordt uitgevoerd. De voorbije jaren was er wel een toename inzake het plaatsen van stents, maar dit is sinds een drietal jaar duidelijk aan het afnemen. Deze daling heeft vooral te maken met de vaststelling van een groter aantal complicaties bij het plaatsen van stents, zelfs na de verfijning van de techniek met filters. Op www.test-aankoop.be/ vernauwing vindt u een volledig dossier over vernauwingen aan de halsslagader. Daar vindt u ook meer informatie over beide ingrepen en de mogelijke risico's. Ann Lievens en Maurice Vanbellinghen


stofmijt. En men heeft hun verteld dat de chloor in zwembaden astma in de hand werkt.

37 37 TG100_3637.pdf


13:13 05/11/10

waar of niet waar?

wijnen voeren "Alle evenveel calorieën aan "


Alcohol is een dikmaker, zegt men wel eens. Vooral wie wil vermageren, stelt zich vragen in verband met het caloriegehalte van alcoholhoudende drank. Hoeveel calorieën bevat een biertje? Is er verschil tussen rode en witte wijn? Hebben bubbels een effect? En wat met de zoete alcopops waar de jeugd zo verlekkerd op is? Op het etiket vindt u deze informatie helaas zelden terug. Wilt u het caloriegehalte kennen, dan moet u rekening houden met de hoeveelheid alcohol én de hoeveelheid restsuiker. De berekening is overigens niet zo eenvoudig. Gaat het specifiek over wijn, dan zijn er met name verschillen tussen wit en rood en tussen mousserend en nietmousserend. Het alcoholgehalte vindt u altijd op het etiket. Naar de hoeveelheid restsuiker is het soms raden.

SUIKER IN WIJN NIET VERMELD ■ Wie wil weten of zijn drankje veel of weinig calorieën bevat, moet rekening houden met de hoeveelheid alcohol en de hoeveelheid restsuiker. ■ Restsuiker is de suiker die niet is omgezet in alcohol bij de fermentatie. ■ Informatie over de hoeveelheid restsuiker is zeer nuttig, maar de wet veplicht de vermelding ervan niet. U vindt dus vaak flessen wijn waarop met geen woord over suiker wordt gerept. WITTE VERSUS RODE WIJN ■ Rode wijn bevat erg weinig restsuiker: meestal minder dan 1 gram per liter. Maar er zijn ook soorten met 4 of 5 gram per liter. ■ Witte wijn wordt geklasseerd volgens het gehalte restsuiker: droog (0 tot 4 gram per liter), halfdroog (4 tot 12 gram), mollig (12 tot 45 gram) en zoet (meer dan 45 gram).

Onze stelling is NIET WAAR

■ Mousserende wijn zoals champagne deelt men weer anders in: extra-brut (0 tot 6 gram per liter), brut (6 tot 15 gram), extra-dry (12 tot 20 gram), droog (17 tot 35 gram), halfdroog (33 tot 50 gram) en zoet (meer dan 50 gram). Er bestaan ook champagnes zonder suiker. Ze krijgen benamingen als "brut sauvage", "brut zéro" of "ultra-brut". CALORIEGEHALTE BEREKENEN ■ 1 gram alcohol voert 7 kilocalorieën aan, 1 gram suiker 4. ■ Wilt u het caloriegehalte van een glas berekenen, dan is er echter nog een probleem. U moet het op de fles vermelde alcoholgehalte (uitgedrukt in volume) omzetten in gewicht en daarbij rekening houden met de dichtheid van alcohol (0,789). ■ Dat geeft voor alcohol dus de volgende formule: volume van een glas (in ml) × alcoholgehalte (in volume, zoals vermeld op het etiket) × 0,789 × 7. Daarbovenop komt dan nog het caloriegehalte van de eventuele restsuiker. EVEN VOORREKENEN ■ Een glas rode wijn (12 cl) met 13 % alcohol en minder dan 1 gram restsuiker per liter geeft: 120 × 0,13 × 0,789 × 7 = 86 kilocalorieën. ■ Voor een glas zoete witte wijn (12 cl) met 12 % alcohol en 50 gram restsuiker per liter is dat: 120 × 0,12 × 0,789 × 7 = 79 kilocalorieën. Daarbij komt dan de restsuiker voor een glas: (50 × 120/1000) × 4 = 24 kilocalorieën. In totaal dus 103 kilocalorieën voor dat glas. ■ Andere voorbeelden: een glas whisky (3 cl) brengt ongeveer 65 kilocalorieen aan, een glas porto tussen 180 en 200 kilocalorieën en een flesje breezer (25 cl) gemiddeld tussen 100 en 120 kilocalorieën. Katrien Depoorter en Robert Remy

38 38 TG100_3838.pdf


14:18 05/11/10

Deze index bevat alle artikels die zijn verschenen vanaf nummer 77 (2-3/2007) t.e.m. nr. 99. Sommige onderwerpen werden bondig behandeld in rubrieken. In deze index is alleen de rubriek "Waar of niet waar?" (WN) opgenomen.

Aandachtsstoornis met hyperactiviteit Acupunctuur Alcogel (WN) Alcohol en gezondheid Alcoholverkoop aan jongeren Allergenen in voeding Allergieën (enquête) Alli (rol van de apotheker) Alternatieve geneeswijzen Alzheimer (ziekte van) Antibiotica – gebruik in Europa – te veel voorschriften in België (onderzoek) Antidepressiva Antioxidantia Apothekers – rol (onderzoek) – voorschrift op stofnaam (onderzoek) Appel (bruine vlek WN) Asbest Autisme Auto-immuunziekten

nr.

jaar

82 87 95 80 95 84 91 96 81 80

07 08 10 07 10 08 09 10 07 07

87 92 80 82

08 09 07 07

96 89 88 94 85 88

10 09 08 09 08 08

87 87 81 90 78 86 84

08 08 07 09 07 08 08

B Beha en borstkanker (WN) Bereidingswijzen Binnenmilieu op school Biociden Bipolaire stoornis Bloed geven (enquête) Borstkas (pijn)

C Cholesterol Cholesterol (drankjes en smeervetten) (WN) Chronische vermoeidheid (CVS) Coma Cosmetica en acne (WN) CO-vergiftiging en rozige wangen (WN)

89 84 94 85 89 81

09 08 09 08 09 07

99 86 78 84 98

10 08 07 08 10

96

10

93

09

D Darmuitstulpingen Diarree bij baby's (advies apothekers) Diëten in magazines Dokterstarieven Drinkyoghurt

E E-health

F Fytotherapie

G Galstenen Geld en ziekte (WN) Geluid en gehoor Geneesmiddelen: – afval – beleid (kiwimodel) – bijwerkingen – en de hik (WN) – gebruik (informatie + enquête) – het parcours – hun prijs (besparen) – meldpunt TA (klachten) – nieuwe toedieningsvormen – off-labelgebruik – reclame – voor kinderen – weesgeneesmiddelen – wijziging wet – zonder voorschrift Gezondheidsdrankjes Gezondheid op het net Gezondheidszorg en gezinsbudget

84 79 87

08 07 08

88 79 91 86 79 78 82 85 83 95 85 92 99 78 87 90 93 95

08 07 09 08 07 07 07 08 08 10 08 09 10 07 08 09 09 10

H Hart- en vaatziekten (risico's) Hartfalen Hepatitis A, B en C

86 79 91

08 07 09

Hiv en aids Homeopathie Homeopathie en fytotherapie (WN) Huidaandoeningen Huidvlekken Hypochondrie

82 96 91 80 97 80

07 10 09 07 10 07

I Intieme hygiëne

81

07

K Kanker: – baarmoederhalskanker – behandelingen – en levenskwaliteit – hersentumoren – keelkanker – prostaatkanker (screening) – van de dikke darm Kant-en-klare stamppot Keuken (hygiëne) Keuken (hygiëne sponzen en vaatdoeken) Kind: – geneesmiddelen – in het ziekenhuis (enquête) Kleurstoffen in voeding Klieren (zwelling) Koekjes ("gezonde")

92 78 83 90 96 79 80 93 95 89

09 07 08 09 10 07 07 09 10 09

92 94 99 82 85

09 09 10 07 08

83 83

08 08

L Lagerugpijn Levensmiddelen (claims) Lichaam – conditie – hygiëne Liesbreuk Limonade en calcium (WN) Longontsteking Luchtvervuiling – in de metro – in het huis Luizen Lymfeklierkanker

81 84 92 98 81

07 08 09 10 07

97 80 99 86

10 07 10 08

83 96 78 97 98 91 97

08 10 07 10 10 09 10

98 89 79 95 82

10 09 07 10 07

87 82 87 96 99 83 93 86

08 07 08 10 10 08 09 08

95

10

91 88 99 83

09 08 10 08

78 96 89 78 92

07 10 09 07 09

M Maculadegeneratie Magnetron veilig (WN) Manisch-depressieve stoornis Medicalisering van het leven Medische check-ups Melkproducten Mondspoelmiddelen

N Namaakgeneesmiddelen (internet) Nanotechnologie Nekpijn Nierstenen Nierstenen en melk (WN)

O Ogen (rode) Omega 3 in voeding Ontbijt (gezonde samenstelling) Onvruchtbaarheid (enquête) Oordopjes Oren (groei) (WN) Orgaandonatie Ozonvervuiling

P Parkinson (ziekte van) Patiënten – mobiliteit – rechten – relatie patiënt-arts (enquête) Persoonlijkheidsstoornissen Pesticiden – huishoudelijk gebruik – op en in fruit Placebo-effect Plantaardige vetten (WN) Plastische chirurgie (enquête)

Psychische problemen (enquête)

82

07

90 85

09 08

98 98

10 10

98 99 89 89 94 82 88 85 90 90

10 10 09 09 09 07 08 08 09 09

97 86 99 95 84 83 97

10 08 10 10 08 08 10

94

09

88 80 90 92 79 93

08 07 09 09 07 09

81 97 88 94 93 86

07 10 08 09 09 08

87

08

92 84

09 08

81 94 78 93 87 91 94 90

07 09 07 09 08 09 09 09

R Rauwkost (WN) Roken (enquête)

S Schildklierproblemen Schoolbenodigdheden en schadelijke stoffen Senioren – polymedicatie (onderzoek) – samenwonen Slapeloosheid Smoothies Sorbet (WN) Spataders Spoeddiensten Sport (starten) Stamcellen Stress op het werk

T Tandartsen (tarieven) Tandvleesaandoeningen Tandvulling (prijs) (WN) Tankstations en toxische stoffen Textiel (chemicaliën) Toxische producten in huis Traumatische ervaringen

U Urine-incontinentie

V Valpreventie Vegetariërs en calorieën (WN) Verkoudheid Vetten (slechte) Vezels in voeding Vloerpuzzels voor kinderen Voeding – en geest – preventie bij ziekten Voedingsbeleid supermarkten Voedingssupplementen Voeding zonder suiker Voedselinfecties

W Wagen (luchtkwaliteit)

Z Zeezout (WN) Zelfmedicatie Ziekenhuis – informatie – kinderen (enquête) – tarieven Ziekenhuisinfecties Zoetstoffen Zonnebrandmiddelen (test + enquête) Zonnecentra (scenario-onderzoek) Zwaarlijvigheid

TEST GEZONDHEID Hollandstraat 13, 1060 Brussel www.test-aankoop.be Rekening: 000-0042437-48 van de Verbruikersunie Test-Aankoop

Onze organisatie De activiteiten van Test-Aankoop worden waargenomen door twee juridische verenigingen: de Verbruikersunie Test-Aankoop cvba (ondernemingsnummer 0425.989.356) en de Belgische Verbruikersunie Test-Aankoop vzw (0407.703.668) - voorzitter: Y. Genin. De organisatie is o.a. lid van het BEUC (Bureau Européen des Unions de Consommateurs), van ICRT (International Consumers' Research and Testing) en van CI (Consumers' International). Test-Aankoop kreeg het label "Ecodynamische onderneming" van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vanwege zijn inspanningen voor een optimaal milieubeheer.

Waarborgen voor onafhankelijkheid De organisatie is financieel onafhankelijk. De werkingsmiddelen komen uitsluitend voort uit de bijdragen van de abonnees en de verkoop van de publicaties. De geteste producten worden anoniem en op eigen kosten in de kleinhandel gekocht. De laboratoria en deskundigen die de tests uitvoeren, werken altijd onafhankelijk van de producenten.

Niet voor commercieel gebruik Elke weergave, aanhaling of gebruik met reclamedoeleinden van onze artikels en van de gedeponeerde term "Beste Koop" is verboden.

Bijdragen Test Gezondheid 6 nummers per jaar 1 jaar 2 jaar € 47,40 € 85,32

Voor een kopie van deze artikels of om een volledig nummer te bestellen: Test-Aankoop Hollandstraat 13, 1060 Brussel 02 542 32 00 02 542 35 13 (fax) U vindt onze artikels ook in pdf-formaat op www.test-aankoop.be/tgdoc

Domiciliëring € 3,95/maand

Losse nummers worden verkocht tegen de prijs vermeld op de cover. Verantwoordelijke uitgever: Dominique Henneton

www.test-aankoop.be


A

39 39 TG100_3939.pdf


13:15 05/11/10

-20%

Als Test-aankoopabonnee geniet u 20% korting op de normale verkoopprijs. Profiteer ervan!

Abonneekorting

Medische onderzoeken van a tot z U stelt zich vaak talloze vragen vooraleer u naar een m medisch onderzoek trekt? Soms boezemt het onbekende aangst in. Is zo’n onderzoek wel volledig? Hoe verloopt hhet? Moet ik me speciaal voorbereiden? Hoe lang zal het duren? Mag ik daarna meteen naar huis? du Nuttige tips voor medische onderzoeken Nu EErr bbestaan steeds meer medische onderzoeken waarmee ar artsen rtse een nauwkeurige diagnose kunnen stellen, vaak ze zelfs elfs vóór de patiënt de symptomen van zijn aandoenin ning ng opmerkt. Net als voor zoveel andere aspecten vann hhet leven gaan we er dus ook qua medische ond onderzoeken der van uit dat wie geïnformeerd is sterker staat. Met dat doel hebben we in veell st deze gids meer dan zestig van de meest gevraagde onderzoeken samengebracht. De talrijke kleurenillustraties verduidelijken de belangrijke aspecten van elk onderzoek en de punten die wij extra onder de aandacht willen brengen.

Formaat 24,5 x 19 cm 270 kleurenpagina’s Verkoopprijs: € 29,95

Abonneeprijs: € 23,95

Gratis proefbon Terug te sturen

STUUR UW AANVRAAG NAAR ONS TERUG:

[1]

U loopt geen enkel risico door vandaag nog deze gids aan te vragen voor een gratis 14-daagse inzage. Voldoet hij niet aan uw verwachtingen, dan stuurt u hem gewoon naar ons terug [2] . Dat is uw Tevredenheidsgarantie. TITEL

ANDERE GIDS

R

6

MET DE POST

Praktische Gidsen tTest-Aankoop

VIA HE T INTERNE T E-MAIL VIA

REF.

AANTAL EX.

VERKOOPPRIJS

ABONNEEPRIJS

TOTAAL

G4

.........

€ 29,95

€ 23,95

€ .........

......

.........

€ .........

€ .........

€ .........

TOTAAL

€ .........

:

.......................................

02 542 32 00 [3] (enkel bestellingen)

Hollandstraat 13 t1060 Brussel

Stuur mij volgende uitgave(n) voor een gratis 14-daagse inzage

R MEDISCHE ONDERZOEKEN VAN A TOT Z

VIA TEL

Ik stuur nu nog geen geld. Ik betaal later, met het overschrijvingsformulier dat bij mijn bestelling wordt gevoegd.

GE S L A C H T M

http://gidsen.www.test-aankoop.be

http://www.test-aankoop.be >contact

VOORNA AM

V

NAAM

NR

ADRES

POSTNR

BUS

W O ON P L A AT S

Aanbod geldig in België tot 28/02/2011. Elke aanvraag is onderworpen aan de goedkeuring van de abonnementendienst. U ontvangt de gewenste uitgave ten laatste binnen 2 weken na ontvangst van uw aanvraag A A NSLUI T INGSNU M M E R

[4]

TEL.

E - M A IL

DAT U M

H A ND T E K E NING

TG2010-12

[1] U kunt ons ook een ondertekende fotokopie van deze proefbon sturen. [2] Elke uitgave die niet aan uw verwachtingen beantwoordt, kunt u vóór het einde van de inzageperiode naar ons terugsturen in de oorspronkelijke verpakking en tegen het geldende posttarief. U bent ons geen uitleg verschuldigd. [3] Abonnementen en bestellingen: van maandag tot vrijdag van 9u00 tot 12u30 en van 13u00 tot 17u00 (vrijdag tot 16u00). [4] Uw aansluitingsnummer bevestigt uw recht op de abonneeprijs. U vindt dit nummer op uw kaart of op het verzendingsetiket boven uw naam.

Test Gezondheid nr. 100 t Tweemaandelijks t december 2010 - januari 2011 t Hollandstraat 13 – 1060 Brussel

40 TG100_4040.pdf


14:2105/11/10

ROES EN RISICO BECIJFERD

Recommend Documents