RIMPELINGEN IN DE RUIMTETIJD Actueel volgen van personen in de strafrechtketen Alfred G. Stern
Colofon Universiteit van Amsterdam (UvA) Master Archiefwetenschap Studentnummer. 10074805 Student: Alfred Stern Begeleider UvA: Drs. Hans Waalwijk Tweede begeleider UvA: Prof. dr. Charles Jeurgens Begeleider JustID: Drs. Dany Venema Dit betreft de publieke versie van de scriptie. Informatie die JustID en DJI als vertrouwelijk achten is gewijzigd of verwijderd.
2
INHOUD Afkortingen ...................................................................................................................... 7 Voorwoord...................................................................................................................... 10 1.
2.
3.
4.
5.
Schuivende panelen ................................................................................................ 11 1.1.
Prestaties en doorlooptijden ............................................................................. 11
1.2.
Een case study.................................................................................................. 13
De kraamkamer van de misdadiger ........................................................................ 15 2.1.
Wie vertelt het verhaal? ................................................................................... 15
2.2.
‘Zo gaan we in dit land niet met elkaar om!’ ................................................... 16
2.3.
De eerste stap naar een model.......................................................................... 17
2.4.
Een alternatief verhaal .................................................................................... 21
2.5.
Van ketens en netwerken ................................................................................. 27
2.6.
Ik sta centraal ................................................................................................... 31
Spiegel van de werkelijkheid.................................................................................. 33 3.1.
Nieuws onder de zon? ...................................................................................... 33
3.2.
Notoire vaagheid .............................................................................................. 33
3.3.
Een andere boeg ............................................................................................... 37
3.4.
Een prototype ................................................................................................... 39
Kernfusie ................................................................................................................ 42 4.1.
Macht versus interpretatie ................................................................................ 42
4.2.
Bewijs en bewijskracht .................................................................................... 45
4.3.
Eisen aan informatieobjecten ........................................................................... 47
4.4.
‘Actueel’ archiveren ........................................................................................ 49
4.5.
Records continuum model ............................................................................... 54
4.6.
Het archiveringsysteem.................................................................................... 58
4.7.
Een gecombineerd systeemmodel .................................................................... 62
4.8.
Integraal informatiemodel................................................................................ 70
Rimpelingen ........................................................................................................... 73 5.1.
Van theorie naar praktijk ................................................................................. 73
5.2.
Ik ...................................................................................................................... 74
5.3.
Wij .................................................................................................................... 78 3
6.
5.4.
Archiefobjecten: patrouille- en controleobjecten ............................................ 80
5.5.
Een select gezelschap....................................................................................... 85
5.6.
Wij versus ik ..................................................................................................... 90
5.7.
De strafrechtketen volgens DJI ........................................................................ 95
5.8.
Actueel volgen ............................................................................................... 100
Conclusie .............................................................................................................. 101 6.1.
Actueel volgen van personen in de strafrechtketen ....................................... 101
6.2.
Gebruikte metaforen ...................................................................................... 103
6.3.
Enkele slotbespiegelingen.............................................................................. 105
6.4.
Vervolgonderzoek .......................................................................................... 107
Bijlage I: Waardering gewaardeerd .............................................................................. 109 Bijlage II: De persistentie van de reflectie ................................................................... 125 Bijlage III: Verantwoording afbeeldingen.................................................................... 135 Bijlage IV: Informatie en informatiesystemen ............................................................. 146 Bijlage V: Wij versus ik ................................................................................................ 153 Summary ...................................................................................................................... 180 Literatuur ...................................................................................................................... 182
4
LIJST VAN FIGUREN Figuur 1: Controle- en patrouilledocumenten ................................................................ 20 Figuur 2: Vereenvoudigde strafrechtketen ..................................................................... 23 Figuur 3: Omleiding in de strafrechketen ....................................................................... 28 Figuur 4: Strafrechtketen ................................................................................................ 30 Figuur 5: Detail strafrechtketen (Politie en OM) ........................................................... 31 Figuur 6: Macht versus interpretatie .............................................................................. 44 Figuur 7: Records continuum naar Upward (2000) ........................................................ 57 Figuur 8: Archiveringsysteem (niveau 0) ....................................................................... 59 Figuur 9: Archiveringsysteem (niveau 1) ....................................................................... 59 Figuur 10: Archiveringsysteem (niveau 2) ..................................................................... 62 Figuur 11: Tweede dimensie: Borgen ............................................................................ 65 Figuur 12: Derde dimensie: Organiseren ....................................................................... 67 Figuur 13: Vierde dimensie: Vermeerderen (netwerk) .................................................. 68 Figuur 14: Vierde dimensie: Vermeerderen (samenleving) ........................................... 69 Figuur 15: Integrale informatiemodel ............................................................................ 70 Figuur 16: Strafrechtketenregistraties in de SKDB ........................................................ 93 Figuur 17: Strafrechtketenregistraties in JDS................................................................. 95 Figuur 18: CDD; DJI Zelfmelder archief ....................................................................... 96 Figuur 19: CDD; DJI Gevangeniswezen archief ............................................................ 97 Figuur 20: CDD; DForZo TBS voorwaarden archief..................................................... 98 Figuur 21: CDD; DJI DForZo TBS met dwangverpleging archief ................................ 99 Figuur 28: Vrijspraak na hoger beroep ......................................................................... 154 Figuur 29: Aangekomen in de gevangenis ................................................................... 155 Figuur 30: PENDOS; Aangekomen in de gevangenisstraf .......................................... 156 Figuur 31: Uit de gevangenis ....................................................................................... 157 Figuur 32: PENDOS; Uit de gevangenis ...................................................................... 158 Figuur 33: Gevangenis- en taakstraf............................................................................. 159 Figuur 34: PENDOS; gevangenis- en taakstraf ............................................................ 160 Figuur 35: TBS onder voorwaarden ............................................................................. 160 Figuur 36: PENDOS: TBS onder voorwaarden ........................................................... 161 Figuur 37: TBS VW; TBS onder voorwaarden ............................................................ 162 5
Figuur 38: Bijzondere voorwaarden ............................................................................. 163 Figuur 39: PENDOS; Bijzondere voorwaarden ........................................................... 164 Figuur 40: Taakstraf en schadevergoeding................................................................... 165 Figuur 41: Bijzondere voorwaarden en hoger beroep .................................................. 166 Figuur 42: Onterecht verdacht ...................................................................................... 167 Figuur 43: Taakstraf, geldboete en vrijspraak .............................................................. 168 Figuur 44: PENDOS; taakstraf, geldboete en vrijspraak.............................................. 169 Figuur 45: Geldboete .................................................................................................... 170 Figuur 46: Vrijspraak ................................................................................................... 171 Figuur 47: Ontneming .................................................................................................. 172 Figuur 48: TBS met dwangverpleging ......................................................................... 173 Figuur 49: PENDOS; TBS met dwangverpleging........................................................ 174 Figuur 50: TBS DV; TBS met dwangverpleging ......................................................... 175
6
AFKORTINGEN 3RO
Reclasseringsorganisaties
AB
Arrestatiebevel
Ab
Archiefbesluit
Ar
Archiefregeling
ARK
Algemene Rekenkamer
Art.
Artikel(en)
Aw
Archiefwet
Bjg
Besluit justitiële gegevens
BPS
Business proces systeem
CBP
College Bescherming Persoonsgegevens
CDD
Centraal digitaal depot
CJIB
Centraal justitieel incassobureau
DForZo
Directie Forensische Zorg
DGRR
Directoraat Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving
DIRR
Directie Instrumentatie Rechtspleging en Rechtshandhaving
DJI
Dienst justitiële inrichtingen
DMS
Document management systeem
DPD
Digitaal proces dossier
EDDA
Expertise- en Dienstencentrum Digitaal Archiveren
GW
Gevangeniswezen
7
JD
Justitiële documentatie
JDS
Justitieel documentatiesysteem
JustID
Justitiële Informatiedienst
Kst.
Kamerstuk
LCA
Landelijke Coördinatie Arrestatiebevelen
LEVITA
Landelijke Executie Vonnissen Interface Taakstraffen
MvT
Memorie van toelichting
NFI
Nederlands Forensisch Instituut
NIFP
Nederlands Instituut voor Forensische psychiatrie en psychologie
NvT
Nota van toelichting
OAIS
Open archival information system
OM
Openbaar ministerie
PD
Persoonsdossier
PDS
Persoonsdossiersysteem
PENDOS Penitentiair dossier PI
Penitentiaire inrichting
PPC
Penitentiair psychiatrisch centrum
PV
Proces-verbaal
R-C
Rechter-commissaris
SB
Strafbeschikking
8
SKDB
Strafrechtsketendatabank
SKN
Strafrechtsketennummer
SRN
Stichting Reclassering Nederland
STRABIS Strafrecht Boete Incasso Systeem TBS
Terbeschikkingstelling
TBSDOS TBS-dossier TRIAS
Transactie Innings- en Afhandelingssysteem
VenJ
Veiligheid en Justitie
v.i.
Voorwaardelijke invrijheidstelling
VIP
Verwijsindex personen
VOG
Verklaring omtrent gedrag
Wbp
Wet bescherming persoonsgegevens
WfM
Workflow management systeem
Wjsg
Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens
WvS
Wetboek van strafrecht
WvSv
Wetboek van strafvordering
WODC
Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatie Centrum
9
VOORWOORD Deze scriptie getuigt van een zoektocht. Sommige bijlages getuigen hiervan en zijn eigenlijk aanzetten tot hele en halve scripties. Hieruit blijkt in ieder geval dat archiefwetenschap vele interessante facetten kent die het onderzoeken waard zijn. Uiteindelijk is het onderwerp het actueel volgen van personen in de strafrechtketen geworden. Een onderzoek dat mogelijk is gemaakt door toestemmingen van de directeur van JustID en de directeuren van Gevangeniswezen en Dienst Forensische Zorg van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Het uitgevoerde onderzoek is vanwege de verwerkte persoonsgegevens aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens en terug te vinden onder meldingsnummer m1530291. Vijf jaar geleden schreef ik voor mijn bachelorscriptie IDM: ‘Een scriptie schrijf je nooit alleen, daar is een geduldige omgeving voor nodig, die je alle rust en ruimte geeft om je aan je egoïstische taak te wijden. Dat vergt enig inschikkingsvermogen van die omgeving en het is een goed gebruik om die omgeving vervolgens goedkoop af te schepen met een vernoeming in het voorwoord. Waarbij velen ook nog als groep worden benoemd en anderen vergeten worden. Bij voorbaat mijn verontschuldigingen voor mijn beperkte rijtje.’ Dit is onverkort nog steeds geldig. Mijn grootste dank gaat (wederom) uit naar Ria Hoentjen, die opnieuw enkele jaren mijn beperkte blik op de wereld moest gedogen. Mijn blik kan weer weids zijn. Dank aan de medewerkers van de Justitiële Informatiedienst (JustID), op wie ik mijn gedachtenexperimenten botvierde en zonder wiens hulp deze scriptie sowieso niet tot stand was gekomen. Met name wil ik Dany Venema noemen, die voortdurend motiveerde, meedacht en bijstuurde waar nodig, maar me ook de vrijheid gaf te doen wat ik nuttig achtte. Dank gaat ook naar Hans Waalwijk van de UvA die, met zijn niet aflatende precieze formuleringen, mij prikkelde de archivistische denkwereld te verkennen. De niet genoemden die allemaal meewerkten: dank! Alfred Stern juni 2013
10
1.
SCHUIVENDE PANELEN
1.1.
Prestaties en doorlooptijden
Voortschrijdende informatietechnologie maakt het steeds gemakkelijker om op allerlei niveaus binnen en buiten de eigen organisatie samen te werken en informatie te delen. Alhoewel, gemakkelijker? In de strafrechtketen blijkt het niet zo eenvoudig te gaan. Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer1 blijkt bijvoorbeeld dat de ketenprestaties voor verbetering vatbaar zijn. De Rekenkamer constateert dat de informatievoorziening van de ketenpartners onvoldoende aanknopingspunten biedt2 om ongewenste uitstroom in kaart te brengen. De Rekenkamer verwacht kennelijk dat ketenpartners zich sluitend kunnen verantwoorden over de wijze waarop zaken zijn behandeld.3 De geheugen- en verantwoordingsfunctie van de keten als geheel is volgens de Rekenkamer onder de maat. Zij rekt daarmee de grenzen van de betrokken organisaties op naar hun buitenwereld. Organisaties worden daardoor deelverantwoordelijk voor de prestaties van de gehele keten. Het WODC concludeert, op zijn beurt, in zijn onderzoek naar de doorlooptijden in de strafrechtketen, dat koppeling van data moeilijk is, omdat ketenpartners verschillende registratienummers en -systemen gebruiken. Het is dan lastig om een incident, persoon of zaak door de keten heen te volgen.4 Dat bemoeilijkt ook de samenwerking, want spraakverwarring ligt al snel op de loer. In de media5 en politiek is (uiteraard) geschokt gereageerd op de verschijning van het rapport van de Algemene Rekenkamer. In het laatste algemeen overleg voor het zomerreces van 2012 kwam het rapport ter sprake. In het politieke debat spelen (digitale) documenten, hun totstandkoming en aggregatie ervan, een bescheiden, maar in de praktijk vermoedelijk een cruciale rol.6 Alle investeringen in ICT in de afgelopen
1
Algemene Rekenkamer, 2012
2
Ibid., p. 7
3
Ibid., p. 27
4
Borst, 2009, p. 75–80; Zuiderwijk et al., 2012, p. 138
5
, Bezocht op: 24-8-
2012; Coevert, 2012; Koch, 2012; Thijssen, 2012 6
Kst. 33173-5, 7, 9, 14, 16, 17, 21. ‘Ze [professionals in de sector, AGS] hadden met intelligentere alternatieven
kunnen komen, bijvoorbeeld met IT-oplossingen, met digitalisering.’; 11
jaren hebben de problemen rondom geheugen- en verantwoordingsfunctie kennelijk niet op kunnen lossen. Kamerbreed wordt soelaas verwacht van digitalisering, digitale dossiers en IT-oplossingen. Dat het hier feitelijk over archiefvorming rondom justitiabelen gaat, zal de meeste Kamerleden ontgaan. Dat is geen schande, want dit ontgaat vele professionals in de informatiemanagement en IT-wereld ook. ‘IToplossingen’ en ‘invoeren van informatie’ worden niet snel met archiefvorming geassocieerd. Tot op heden heeft goedkopere opslag, meer zoekfunctionaliteit, snellere verwerking en communicatie de samenwerking in de strafrechtketen niet direct in de kaart gespeeld. Waarom niet? In deze scriptie wordt ingegaan op de rol die documenten in de keten spelen om een archivistisch antwoord op de problematische samenwerking te formuleren. Er dient onderscheid te worden gemaakt in het delen van gegevens en documenten. Documenten zijn opgebouwd uit gegevens (woorden en cijfers) en vormen de basis voor de geheugen- en verantwoordingsfunctie van organisaties. De bijbehorende metadata worden binnen de strafrechtketen regelmatig als ‘gegeven’ gedeeld. Bij de Justitiële Informatiedienst (JustID) bestaan keteninformatiesystemen met dergelijke metadata en andere inhoudelijke gegevens. JustID levert op basis daarvan een ‘integer en integraal persoonsbeeld van justitiabelen aan daartoe gerechtigden’, maar wat houdt dit in? En hoe ‘integraal en integer’ is dat persoonsbeeld? Als ICT, digitale dossiers, opslag en zoekmachines op de agenda staan, schuift de archivaris tegenwoordig zelden aan de vergadertafel aan. Dat is onverstandig.
‘Als alles is ingevoerd door de politie wordt het geprint, naar het OM gestuurd en daar gaat men alles weer inscannen. Dit is toch ongelooflijk?’; ‘We moeten zo snel mogelijk doorgaan met zaken als het verbeteren van de digitalisering van het strafproces.’; ‘Het opmaken van een proces-verbaal wordt hiermee eenvoudiger en minder foutgevoelig. SUM-IT zorgt bij het invoeren van informatie dat direct dossiervorming plaatsvindt.’; ‘Wij vinden ook dat digitalisering van en betere informatievoorziening in de rechtspraak noodzakelijk is.’; ‘Ik kies bij de versterking van de prestaties in de strafrechtketen de aanpak van een betere registratie en sturing op de overdrachtsmomenten, de koppelmomenten. Ook wordt het digitale dossier gerealiseerd.’; ‘Als je die twee systemen [Politie en OM, AGS] niet op elkaar aansluit, blijf je onder andere met alle papieren dossiers zitten.’ 12
Bearman7 en in navolging Thomassen8 beschouwen een archief als (werk)procesgebonden informatie, dat vanuit de context van het werkproces ook moet kunnen worden bevraagd. De geheugen- en verantwoordingsfunctie van organisaties behoren van oudsher al tot het domein van de archivaris. Dat de archivaris zelden wordt uitgenodigd is deels zijn eigen schuld, doordat hij zich terugtrekt in de erfgoedsector. De archivaris wordt daardoor tegenwoordig gezien als een soort historicus. Wie de erfgoedtroef speelt, wordt zelf ook erfgoed. Het is de hoogste tijd voor archivarissen om zich meer met het moderne werkproces te bemoeien. De digitale donkere middeleeuwen zijn rond 19809 aangebroken en er is vermoedelijk al niet veel meer te redden. Dat is een gegeven, maar het hoeft niet donker te blijven. 1.2.
Een case study
Deze scriptie is in de indeling van Creswell een kwalitatieve case study, waarin het archiveren binnen de strafrechtketen – als ware het één groot werkproces – object van onderzoek is.10 In de gehanteerde methode van onderzoek wordt eerst het object van onderzoek afgekaderd en in samenhang gebracht. Vervolgens wordt op de aangetroffen praktijk ingezoomd om een daaruit een theoretisch kader te destilleren, wat met behulp van archiefwetenschappelijke modellen tot een nieuw integraal informatiemodel leidt. Dit model wordt vervolgens toegepast op de ketenbrede informatiesystemen van de Justitiële Informatiedienst door enkele justitiabelen op hun gang door de strafrechtketen actueel te volgen, omdat daarmee personen in het samenhangende object van onderzoek kunnen worden gevolgd.
7
Bearman, 1995, p. 234. ‘Records are the information that is connected with a particular business transaction and
only that information.’ 8
Thomassen, 1999, p. 70. ‘De archivistische discipline kan bovendien duidelijk worden afgebakend van andere
wetenschappelijke disciplines. Ze bestudeert niet informatie in het algemeen, maar procesgebonden informatie. Ze stelt zich niet de beschikbaarheid van informatie in het algemeen ten doel, maar de beschikbaarheid van hoogwaardige informatie. Ze realiseert die doelstelling niet door onderwerpsgewijze ontsluiting, maar door selectie en bevraging vanuit de context van de werkprocessen die die informatie hebben doen ontstaan.’ 9
, Bezocht op: 5-2-2013
10
Creswell, 2007, p. 73-80.
13
De onderzoeksvraag luidt daarom: In hoeverre is een persoon (actueel) in de strafrechtketen te volgen in de ketenbrede informatiesystemen van de Justitiële Informatiedienst? Of analoog aan de missie van JustID: Hoe integraal en integer is het persoonsbeeld dat JustID aan daartoe gerechtigden biedt? Met de gegevens die worden verzameld wordt de toepasbaarheid van het gebruikte model getoetst. Er worden uit verschillende bronnen informatie en gegevens verzameld. Voor het theoretisch kader wordt gebruik gemaakt van wet- en regelgeving en archiefwetnschappelijke literatuur. Voor het praktisch onderzoek wordt gebruik gemaakt van de systeemdocumentatie en gesprekken met medewerkers van JustID. Voor de daadwerkelijke verzameling van praktijkgegevens wordt gebruik gemaakt van drie ketenbrede informatiesystemen van JustID: Strafrechtsketendatabank (SKDB), Justitieel Documentatiesysteem (JDS) en Centraal Digitaal Depot (CDD). Voor koppeling van de gegevens is het onderzoek bij het CBP aangemeld onder nummer m1530291.
14
2.
DE KRAAMKAMER VAN DE MISDADIGER
2.1.
Wie vertelt het verhaal?
‘Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling.’ 11 Op basis van dit korte artikel in de Grondwet wordt een omvangrijke hoeveelheid archief gevormd. De mare gaat dat Justitie de grootste archiefvormer van Nederland is, maar of dat waar is, is lastig te beantwoorden.12 Het begint al met de afbakening van wat dan tot het domein van Justitie behoort en wat niet, maar deze vraag is eigenlijk niet zo interessant. Het gaat er niet om wie de grootste heeft, maar om de vraag welk verhaal13 er wordt verteld, of beter, uit wiens perspectief het verhaal wordt verteld. De verteller bepaalt wat in het verhaal voorkomt, maar ook wat wordt weggelaten.14 Dat laatste is van belang, want wat in een samenleving – of kleinere sociale groep – voor de hand ligt wordt meestal niet opgeschreven, dat behoort tot de impliciete kennis van die groep.15 Misdaad is te zien als een sociale constructie, waar iedere samenleving anders over denkt.16 Recentelijk zijn bijvoorbeeld de bewaartermijnen voor zware criminaliteit, waaronder zedendelicten, gewijzigd in permanent te bewaren en is een onherroepelijke vrijspraak niet meer zo onherroepelijk.17 Nieuwe opsporingstechnieken hangen hiermee samen en zeggen iets over onze huidige maatschappij, maar hoe worden die keuzes over ongeveer twee, drie eeuwen geïnterpreteerd? Die toekomstige interpretatie is sterk afhankelijk van de documenten die nu voor de toekomst apart worden gelegd, of, archivistisch: welke documenten voor de toekomst worden gewaardeerd en geselecteerd. Het beeld dat we in een gevaarlijke tijd leven, omdat er vanaf nu meer
11
GW, , Bezocht op: 1-11-2011
12
Geheime archieven, van Defensie bijvoorbeeld, uitgesloten.
13
Ketelaar, 2001, p. 139–140
14
Duranti, 1989, p. 4. ‘(…) that to make the world speak through the document requires distinghuishing “as a matter
of boundaries, limits,” between “the outside (what the record reports), and the inside (the record, the word)”.’ 15
Foucault, 1966, p. 396–401; Veyne, 2010, p. 39
16
Foucault, 1989; Raad voor Cultuur, 2006, p. 2–3
17
32.890 2012, 655; Eerste Kamer der Staten-Generaal, 2013 15
dossiers over zware criminaliteit worden bewaard, zal idealiter gecorrigeerd worden door het archief van archief18. Het verleden is deels te reconstrueren met behulp van het archief van de strafrechtketen, maar met die beperking dat diegene die nu bepaalt welke documenten moeten worden bewaard, tevens bepaalt welke onderzoeksvragen te zijner tijd kunnen worden gesteld. Met andere woorden: wie vertelt het verhaal, waar gaat het over en waar zou het eigenlijk over moeten gaan? 2.2.
‘Zo gaan we in dit land niet met elkaar om!’19
De Nederlandse samenleving is gebaseerd op de rechtsstaat. Zo wordt onder andere voorkomen dat burgers op willekeurige wijze als misdadiger kunnen worden aangemerkt.20 Vanuit het andere perspectief geredeneerd valt op dat burgers die strafbare feiten plegen, hiermee niet te koop lopen. Dergelijke burgers ondermijnen de gang van zaken in onze samenleving, zorgen voor onrust en appelleren aan ons gevoel voor rechtvaardigheid. Er zijn een aantal instituten opgericht om het Wetboek van Strafrecht te handhaven volgens bepaalde spelregels21: de ‘strafrechtketen’. De strafrechtketen bestaat uit verschillende maatschappelijke doelen: opsporen, vervolgen, berechten, tenuitvoerleggen (van de straf) en re-integreren.22 Om deze doelen te bereiken zijn enkele sociale groepen – zogenaamde organisaties23 – bijeen gebracht, die ze als taken opgedragen hebben gekregen: onder andere Politie, Openbaar Ministerie, Rechtspraak, Dienst Justitiële Inrichtingen en Reclassering. De toebedeelde taken delen zij op in activiteiten en zetten hun medewerkers daarmee aan het werk.
18
Cook, 2009, p. 519 e.v.
19
Weezel en Broer, 2006
20
Pessers, 2011, p. 11
21
WvSv, , Bezocht op: 7-12-2011
22
W. L. Borst, 2011, p. 3
23
Seel, 2000, p. 3; Homan, 2005, p. 31. Seel: ‘(…) the members of an organisation (…) are continually agrreing
(sometimes explicitly, usually tacitly) about the ‘proper’ way to do things and how to make meanings about the events of the world around them.’ Homan: ‘Organisaties zijn juist te beschouwen als verzamelingen van los-vaste ‘betekeniseilandjes’: informele groepen waarmee men zich identificeert en waarvan de leden gezamenlijk en continu hun werkelijkheid construeren.’ 16
Met uitzondering van re-integratie, betreft het rijksoverheidstaken. Berechting is, zoals dat in een rechtsstaat hoort, onafhankelijk om naleving van de rechtsregels af te dwingen.24 Re-integratie wordt uitgevoerd door de private sector, maar wordt wel publiek gefinancierd. De medewerkers van bovenstaande organisaties vormen archief bij de uitvoering van hun taken. Zij vertellen het verhaal van de strafrechtketen. Vrij naar Foucault25 kan gezegd worden dat de strafrechtketen de kraamkamer van de misdadiger is.26 De organisaties in de strafrechtketen spelen hun rol door hun bevindingen op te schrijven. Zo wordt de rechtspositie van de burger die verdacht wordt van een strafbaar feit27 maximaal beschermd, omdat hij zijn verdediging kan voorbereiden en inrichten en niet gaandeweg zijn proces de vermeende strafbare feiten worden aangepast.28 De gecreëerde documenten vormen samen het archief. Wat er uiteindelijk permanent bewaard wordt en of dat representatief is voor de Nederlandse samenleving, is een andere vraag die in Bijlage I wordt beantwoord. De conclusie is dat documenten een voorname rol spelen als de stem van het schrijvende instituut.29 Om te weten te komen waarom dat zo is, is het nuttig de rol van documenten uit te diepen. 2.3.
De eerste stap naar een model
Van oudsher wordt onderscheid gemaakt tussen memoranda en brieven, die respectievelijk binnen de eigen instelling blijven of worden verzonden. 30 In een
24
Pessers, 2011, p. 23
25
Foucault, 1989
26
Maynard, 2010, p. 167
27
Leij, 2012, p. 21. ‘Een strafbaar feit is een gedraging (een combinatie van doen en nalaten) waarop een straf is
gesteld (strafbedreiging) en dat aanleiding kan geven tot een strafvervolging. Strafbare feiten worden ook wel delicten genoemd en zijn beschreven in het Wetboek van Strafrecht en in bijzondere wetten, bijvoorbeeld in de Wegenverkeerswet 1994, de Opiumwet, de Wet wapens en munitie en de Wet op de economische delicten.’ 28
J. F. Nijboer, 2011, p. 61
29
Homan, 2005, p. 26. ‘Iedereen construeert een eigen werkelijkheid, die per definitie niet een perfecte afspiegeling
hoeft te zijn van dé werkelijkheid.’ 30
Dillo, 1995, p. 12–13 17
juridisch jasje gaat het om bewijzen en besluiten31 en met een ICT-sausje om information products en records32. Dit zijn allemaal perspectieven vanuit het document zelf. Een sociaal perspectief wordt geboden door Star en Griesemer. Zij spreken over boundary objects (grensobjecten).33 Het document als grensobject is door Brown en Duguid34 uitgewerkt. Volgens Brown en Duguid hebben documenten sterk de neiging om de sociale cohesie van een groep te versterken.35 Verstuurde en ontvangen documenten vormen een wapen om te domineren of te onderwerpen.36 Justitiële organisaties vormen daar geen uitzondering op. De communicatie per document speelt een belangrijke rol in de afbakening van ieders rol in de strafrechtketen. Brown en Duguid onderscheiden in dit verband ‘patrouilledocumenten’ en ‘controledocumenten’.37 Patrouilledocumenten hebben een coördinerende functie. Deze dienen de groepscohesie te versterken. Hierin wordt jargon gebezigd, worden vreemde formaten gehanteerd en/of documenten geheim gehouden. Patrouilledocumenten zijn bedoeld om de ‘anderen’ buiten te sluiten. Zij ’bewaken’ de grens van de sociale groep.38 Op de keper beschouwd worden deze documenten intern ‘gepubliceerd’ en zijn ze bedoeld om intern invloed uit te oefenen. Het interpretatiekader is wat smaller, omdat veel normen en waarden worden gedeeld door de lezer en de auteur. Controledocumenten zijn bedoeld om de sociale groep te verlaten, om binnen
31
Duranti, 1989, p. 6, 9; Duranti, 1998, p. 13. Duranti maakt onderscheid in besluiten en bewijzen met als ‘moderne’
soorten ook ondersteunende en verhalende documenten. Zij gebruikt voor haar ordening de juridische ‘bewijskracht’ van documenten. In hoofdstuk vier wordt kort ingegaan op de problemen rondom bewijskracht. 32
Sue McKemmish geciteerd in: Yeo, 2008, p. 130
33
Star en Griesemer, 1989, p. 393. ‘Boundary objects are objects which are both plastic enough to adapt to local
needs and the constraints of the several parties employing them, yet robust enough to maintain a common identity across sites. They are weakly structured in common use, and become strongly structured in individual site use. These objects may be abstract or concrete. They have different meanings in different social worlds but their structure is common enough to more than one world to make them recognizable, a means of translation. The creation and management of boundary objects is a key process in developing and maintaining coherence across intersecting social worlds.’ 34
Brown en Duguid, 1996
35
Trace, 2002, p. 142–143. ‘The record has, as one of its functions, a strong element of social control.’
36
Homan, 2005, p. 32. ‘Daar waar betekeniseilandjes elkaar raken, ontstaan kansen voor het ontwikkelen van
nieuwe betekenissen.’ 37
Brown en Duguid, 1996
38
Brown en Duguid, 1996 18
een andere groep geïnterpreteerd te worden, met het expliciete doel daar invloed uit te oefenen. Deze documenten ‘onderhandelen’ of ‘bemiddelen’. Binnen de zendende sociale groepen zijn om deze reden soms specialisten te vinden die de taal van de ontvangende doelgroep spreken. Die specialisten stellen de controledocumenten zo op, dat de doelgroep ze ‘correct’ interpreteert, correct volgens de eigen groep wel te verstaan.39 Volgens de taalfilosoof Van Woudenberg vallen de interpretatiemogelijkheden van de documenten in de categorie auteursintentionele interpretatie. Auteurs die iets opschrijven hebben altijd bepaalde bewuste intenties, maar zij kunnen ook gedreven worden door motieven waarvan ze zich niet bewust zijn. De auteurs beschrijven iets uit de werkelijkheid en tevens proberen zij een bepaald effect bij de lezer(s) te sorteren.40 Het interpretatiekader van controledocumenten is ruimer dan dat van patrouilledocumenten, want de lezer bevindt zich hier niet in hetzelfde normen-enwaarden-kader als de auteur.41 In Figuur 1: Controle- en patrouilledocumenten is grafisch uitgebeeld dat patrouilledocumenten ‘binnen’ de organisatie blijven en dat controledocumenten ‘naar buiten’ gaan. De metafoor in deze afbeelding is de organisatie als ‘metrostation’ en diens patrouille- en controledocumenten als ‘haltes’ op een ‘lijn’ naar de omgeving.42 Bepaalde type controledocumenten zijn voor een externe doelgroep/organisatie bedoeld, zodat zij meestal dezelfde ‘bestemming’ hebben. De patrouilledocumenten blijven op een interne ‘lijn’. ‘Lijn 10’ heeft als bestemming een andere organisatie dan ‘lijn 20’, terwijl ‘lijn 9’ nooit buiten de organisatie belandt.
39
Trace, 2002, p. 143–145; Homan, 2005, p. 108. Homan: ‘Elke individuele community probeert voor zichzelf een
zo goed mogelijke situatie te bereiken. Maar door de relaties met andere communities heeft dit ‘lokale egoïsme’ invloed op de mogelijkheden van andere communities.’ 40
Woudenberg, 2002, p. 39, 128–129, 131
41
Trace, 2002
42
Duranti, 1989, p. 14. De metafoor is ontleend aan het panorama dat Duranti schetst, waarin zij de moderne wereld
van documentcreatie schetst als een stad, waarin het transportsysteem de samenhang verzorgt. 19
Figuur 1: Controle- en patrouilledocumenten
Als dieper op de organisatie wordt ingezoomd, zal blijken dat patrouilledocumenten binnen een afdeling blijven of naar andere afdelingen gaan. De laatste zijn dan te bestempelen als interne controledocumenten. Dergelijke structuren blijven hier buiten beschouwing, omdat de strafrechtketen als geheel wordt bekeken. Vanuit een archivistisch perspectief wordt een burger na iedere overgang in de strafrechtketen deels gede- en gehercontextualiseerd en dat vindt zijn weerslag in het archief. Dat blijkt ook uit de objectivering die een burger tijdens zijn gang door de keten te beurt valt. De burger kan een verdachte, medeplichtige, getuige, slachtoffer, deskundige, dader, veroordeelde, terbeschikkinggestelde of gedetineerde zijn. Deze statussen zijn vrijwel allemaal document gestuurd. De de- en hercontextualisering is noodzakelijk om de auteursintenties te ontleden, zodat de burger rechtvaardig kan worden beoordeeld. Willekeur en tunnelvisie worden op deze wijze zo veel mogelijk vermeden en onbewuste motieven worden uitgefilterd. Dat documenten op verschillende wijze geïnterpreteerd kunnen worden, zal de 20
archivaris (en historicus) niet vreemd voorkomen.43 Die parallel tussen strafrechtelijk en historisch onderzoek wordt duidelijker als op de strafrechtketen wordt ingezoomd. 2.4.
Een alternatief verhaal
Het verhaal dat door de archiefvormers wordt verteld, is het gefragmenteerde verhaal van de archiefvormers zelf. Er wordt in ieder geval geen samenhangend verhaal over de strafrechtketen in de samenleving verteld.44 Dat maakt het veld vrij om een alternatief verhaal te construeren. Een interessant raamwerk hiervoor wordt geboden door Jonker, die de machtsstrijd in archieven voorstelt als een strijd tussen ‘wij versus zij’. Deze tweedeling maakt duidelijk waar het spanningsveld zich bevindt; welk verhaal wordt verteld. Zij past dit toe op de lang lopende verhalen van immigratie en emancipatie van religieuze groepen. Daarnaast specificeert zij de tweedelingen man versus vrouw en jong versus oud.45 Welke strijd speelt zich nu in de strafrechtketen af? De voor de hand liggende tweedelingen opsporing versus dader of rechter versus advocaat voldoen niet. Beide belichten slechts een schakel en niet de gehele keten. Dader versus slachtoffer legt het accent teveel op wraak en genoegdoening en laat de samenleving als kadersteller te veel buiten beeld. Overheid versus burger is te algemeen en laat het slachtoffer buiten beeld. De belangrijkste actoren zijn inmiddels wel genoemd, maar niet in het juiste perspectief gezet. Als de strafrechtketen opspoort, vervolgt, rechtspreekt en de straf voltrekt, waarna de dader in de maatschappij kan terugkeren, dan doet de strafrechtketen dat namens de samenleving. Die samenleving, dat zijn wij. Het object van die strafrechtketen is de dader. Iemand onder ons, die besluit dat wat wij als strafbaar hebben gesteld niet voor hem46 geldt. Er is een ik die meent boven onze wet te staan. Het verhaal van de strafrechtketen is te vertellen als de strijd wij versus ik. Waar blijft het slachtoffer nu? Het slachtoffer is onderdeel van de wij, de rechtspraak dient niet uitsluitend het slachtoffer te wreken, maar om genoegdoening te
43
Schwartz en Cook, 2002, p. 13; Ketelaar, 2001, p. 140
44
Zie bijlage I.
45
Jonker, 2009
46
Er is op drie plaatsen in Nederland ook ruimte voor haar in de gevangenis. 21
geven volgens de kaders die wij hebben gesteld; wat wij rechtvaardig achten. Wij versus ik is het representatieve verhaal van de strafrechtketen voor onze samenleving. Dit is overigens niet zo’n lang lopend verhaal, zoals Jonker47 ze schetst.48 Wij versus ik bestaat uit vele verhalen en die kunnen niet allemaal worden bewaard. Een steekproef waarbij de burger de sleutel is tot waardering en selectie van de archiefbescheiden door de archieven van de gehele keten heen is daarvoor noodzakelijk. Het gaat hier om een dwarsdoorsnede, al dan niet mede op basis van bepaalde strafwetsartikelen. De methodiek van Kloosterman et al.49 zou voor dit doel kunnen worden uitgewerkt. 2.4.1. De kraamkamer van de misdadiger Het metaverhaal van de strafrechtketen is vrijwel altijd hetzelfde. Ik50 pleeg een strafbaar feit en word daarbij al dan niet op heterdaad betrapt, of er wordt later aangifte gedaan. De politie zoekt de bewijzen van mijn daderschap bij elkaar, maakt een procesverbaal op en stuurt deze naar het Openbaar Ministerie (OM). Het OM stelt een dagvaarding op, waarin ik verneem wanneer en waarvoor ik bij de rechter dien te verschijnen. Ik word door de rechter vrijgesproken van wat mij ten laste is gelegd, of de rechter acht bewezen dat ik het strafbare feit heb gepleegd en veroordeelt mij. In het laatste geval betaal ik een boete of meld ik me op een bepaalde datum bij een gevangenis, waarna ik mijn straf uitzit51. Tot slot word ik begeleid door de reclassering en keer ik gerehabiliteerd terug in de samenleving, waarna ik de keuze heb om me voortaan wel of niet aan de wet te houden. Gedurende dit proces kan ik op allerlei momenten van mijn vrijheid worden beroofd.52 Dit verhaal is weergegeven in Figuur 2:
47
Jonker, 2009
48
Foucault, 1989. Pas vanaf ca. 1800 gaat dit op, daarvoor was het verhaal een (Koninklijke) ik versus ik.
49
Kappelhof et al., 2006, p. 35–43
50
De auteur biecht hier geenszins het plegen van strafbare feiten op. De ik dient te worden opgevat als iedere
mogelijke burger in de samenleving, die wordt gerepresenteerd door wij. 51
Stolwijk, 2009, p. 13
52
Leij, 2012, p. 27. ‘Belangrijke dwangmiddelen die de politie kan toepassen zijn aanhouding, ophouden voor
onderzoek (maximaal 6 uur) en inverzekeringstelling (maximaal 6 dagen) als het belang van het onderzoek dat vereist. Een bevel tot inverzekeringstelling wordt alléén verleend bij zwaardere strafbare feiten, waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan (zie art. 67 Sv). Na zijn aanhouding moet een verdachte binnen uiterlijk 3 dagen en 15 uur worden voorgeleid aan de rechter-commissaris. Als de officier van justitie een verdachte nog langer vast wil houden, 22
Vereenvoudigde strafrechtketen als de ‘metrolijn’, waarin de instituten wederom de stations vormen en de gecreëerde controledocumenten de haltes zijn.
Figuur 2: Vereenvoudigde strafrechtketen
Sommige verhalen lopen goed af, andere minder goed. Soms worden ze halverwege onderbroken, of meermalen in een variatie verteld. Ieder verhaal is het bewaren waard, vanwege het unieke en bijzondere menselijke karakter. Het is een verhaal waarin ik de hoofdrol speel en wij voortdurend wikken en beschikken. Een interessant aspect aan dit metaverhaal is, dat er verschillende interpretatiekaders zijn waarin ik terecht kom. Deze interpretatiekaders vallen grotendeels samen met de organisaties in de keten en zij communiceren door onderling documenten en/of ander bewijsmateriaal aan elkaar te sturen. De interpretatie begint al als een politieagent een strafbaar feit constateert en voor het besluit staat dit wel of niet te documenteren. Ketelaar heeft deze keuzevrijheid met een lelijke term ‘archivalisering’ gedoopt.53 Feitelijk is dit de discretionaire bevoegdheid om wel of niet iets te doen. Vanaf dat moment worden er vele keuzes gemaakt en kom ik steeds dieper in de werkprocessen terecht. Er wordt een politionele context over mij vastgelegd, culminerend in het proces-verbaal. Dit proces-verbaal dient als schriftelijk bewijs54, wanneer het strafbare feit mij ten laste wordt gelegd.
moet hij bij de rechter-commissaris de inbewaringstelling vorderen. Hierdoor kan een verdachte nog eens 14 dagen worden vastgehouden. Binnen de termijn van de inbewaringstelling kan de politie nader onderzoek doen naar de feiten waarop de verdenking is gebaseerd. Verder kan binnen die termijn de officier van justitie aan de (raadkamer van de) rechtbank vragen gevangenhouding van een verdachte te bevelen. De duur van de gevangenhouding is maximaal 90 dagen.’ 53
Ketelaar, 1998, p. 5. Op pagina 11 introduceert Ketelaar ook de tegenovergestelde term de-archivalisering. Het
proces dat hier beschreven wordt, kan beter worden aangeduid als ‘afwijkend waarderen’, selecteren en vernietigen. De-archivalisering is binnen het records continuum niet mogelijk. Archivalisering kan niet ongedaan worden gemaakt, hoogstens kan de ontstane documentatie (afwijkend) worden gewaardeerd. 54
Art. 339 en 341, WvSv, , Bezocht op: 7-12-2011 23
Via het proces-verbaal tracht de politie OM tot vervolging te verleiden, anders is het werk voor niets geweest. Het tweede doel van het proces-verbaal is een stap verder in de keten gelegen: de rechterlijke macht.55 De politie zal, binnen de wettelijke kaders, immers zo aannemelijk mogelijk maken dat ik het strafbare feit heb gepleegd om een veroordeling te bewerkstelligen. De politie doet haar werk naar eer en geweten, maar er wordt uiteraard geïnterpreteerd.56 De- en hercontextualisering is noodzakelijk om een eenzijdige blik op het strafbare feit te vermijden. De eerstvolgende sociale groep in de keten begint daar al mee.57 OM besluit wel of niet om vervolging in te stellen. Als ik word vervolgd is OM verplicht in de tenlastelegging verschillende scenario’s van de gebeurtenissen te schetsen.58 Ik dien dankzij deze scenario’s niet de dans te ontspringen. OM pleit zelden voor vrijspraak. Immers, in die gevallen gaat OM gewoonweg niet tot vervolging over.59 Het volgende interpretatiekader betreft de rechtspraak. Hier kan ik me met hulp van een advocaat verdedigen tegen wat mij ten laste is gelegd. In tegenstelling tot OM
55
J. F. Nijboer, 2011, p. 70–71. ‘Dit betekent dat in het gros van de strafzaken – ook bij een zekere herleving van het
uitgangspunt dat de bewijsvoering primair ter zitting geschiedt (…) – het belang van processen-verbaal van opsporingsambtenaren en andere resultaten van het voorbereidende onderzoek – praktisch gesproken zeer groot is.’ 56
J. Nijboer, 1999, p. 97; Trace, 2002, p. 142–150, 153; Hoekendijk, 2009, p. 25–26, 238–241.
Trace: ‘The notion of records having a "purpose" beyond an immediate use highlights the proactive nature of records. In particular, it acknowledges that records are created in anticipation of future as well as current uses (both within and outside of the organization) and that these other uses are (or will be) more than the purely technical.’ Malsch, haket en Nijboer geciteerd in Hoekendijk: ‘Samenvattend kunnen de (…) volgende zaken later in het pv niet meer worden nagegaan: - twijfels en onzekerheden bij de persoon die is verhoord; - de vragen die zijn gesteld; - de oorspronkelijke bron van bepaalde informatie; - door wie als eerste een kwalificatie is gegeven aan de feiten (de feiten zijn benoemd als strafbaar feit); - eventuele sturing tijdens het verhoor; - het al dan niet weglaten van onderdelen van antwoorden, of van delen van het verhoor, die de verbalisant niet relevant vond.’ 57
Of het in dit verband verstandig is om politie en OM onder een opdrachtgever samen te voegen zal de tijd leren.
Feitelijk valt er nu op hoger niveau de minister van BZK weg. Hoe onafhankelijk kunnen politie en OM zich te zijner tijd opstellen. Door het wegvallen van een interpretatiekader staat de rechtsstaat onder druk. 58
Stolwijk, 2009, p. 5. ‘Dit leidt ertoe dat het OM verplicht is in één en dezelfde tenlastelegging alle mogelijke
versies van de gebeurtenissen op te nemen, om er voor te zorgen dat de rechter niet gedwongen is de verdachte vrij te spreken als de feiten iets anders blijken te liggen.’ 59
College van procureurs-generaal, 2011 24
hanteert de advocaat mijn perspectief. De rechter zal vonnis wijzen60 door de aangedragen bewijzen te wegen. Als de rechter de tenlastelegging bewezen acht, zal hij een straf opleggen.61 Als het strafbare feit is bewezen, wil dat zeggen dat het feit zich in de werkelijkheid heeft voorgedaan. ‘Het feit staat ‘in rechte’ vast. Twijfel of het feit zich werkelijk zo heeft voorgedaan is nimmer uitgesloten, maar in maatschappelijk opzicht bestaat die twijfel niet meer.’ De rechter zoekt zelf naar de materiële waarheid, de zogenaamde waarheidsvinding. Dat betekent niet dat de rechter de waarheid in pacht heeft, maar dat hij zich onafhankelijk kan opstellen van de (tegen)bewijzen die ik en OM inbrengen.62 Evenals bij historisch onderzoek betreft het een gereconstrueerde werkelijkheid. Tenslotte, word ik wederom gede- en gehercontextualiseerd, want de rechter gaat niet over de uitvoer van de opgelegde straf63. Mijn ‘mens’ zijn komt vooral tot uitdrukking in de penitentiaire omgeving64. Hier word ik idealiter heropgevoed, verbeterd, tot inkeer gebracht, etc. met de bedoeling een minder crimineel mens van mij te maken. Dat de gevangenis de dubbele functie heeft om alle recidiverende65 ‘ikken’ onder toezicht te verzamelen is mooi meegenomen. Tot slot heb ik ook recht op vergetelheid na terugkeer in de samenleving. Informatiesystemen en archieven moeten worden geschoond66 om mij een schone lei te verschaffen. Op dit gebied zijn nog wat stappen te zetten.67
60
Stolwijk, 2009, p. 7 ‘Het onderzoek op de terechtzitting wordt beheerst door de plicht van de rechter een uitspraak
te doen. Hij moet een vonnis “wijzen”.’ 61
De recentelijke invoering van minimumstraffen beperkt het interpretatiekader dat de rechter heeft en is te zien als
een inbreuk op de rechtsstaat. 62
Stolwijk, 2009, p. 6, 11–13. ‘Het onderzoek op de terechtzitting gaat echter meer over de vraag of het
tenlastegelegde bewezen kan worden. Het gaat ook over de vraag of de verdachte strafbaar is volgens de wet en het gaat over de belangrijke vraag welke straf of maatregel zal worden opgelegd.’ ‘Hij [de rechter, AGS] is dus niet gebonden aan wat in het dossier zit. Hij zoekt naar de materiële waarheid, zeggen we. Daarmee wijzen we niet op een soort super-waarheid of echte waarheid, maar op het feit dat de strafrechter zelf naar de waarheid zoekt. Wat de partijen aanbrengen is niet beslissend.’ 63
Ibid., p. 256
64
Foucault, 1989
65
Wartna et al., 2010. Recidive vertoont in Nederland een afnemende trend en schommelt momenteel rond de 50%.
66
Schonen wil niet zeggen vernietigen.
67
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, 2011, p. 132–134 25
2.4.2. De kraamkamer is van ons Met een archivistische bril op zijn er dus enkele opvallende parallellen te trekken tussen het werkproces van de strafrechtketen en dat van de historicus. Beide werkprocessen betreffen reconstructie van een (strafbare) activiteit die zich in het verleden in de werkelijkheid heeft afgespeeld. Het verschil is dat het tijdsperspectief van de strafrechtketen korter is en er meer van afhangt. De opdracht van archivarissen is om alle onderzoekers – van politieagent tot historicus – dezelfde interpretatiemogelijkheden binnen het archief te geven. De huidige gefragmenteerde blik op de strafrechtketen maakt dat geen simpele taak. Bovendien hanteren de verschillende organisaties een verschillend perspectief: van incident (opsporing) naar zaak (rechtspraak) en persoon (tenuitvoerlegging en reintegratie). Dit zijn allemaal (nog) bestaande trendbreuken in de vastlegging. Wij versus ik vertelt een nieuw en samenhangend verhaal, zowel voor de uitvoerende strafrechtketen, de contemporaine onderzoeker en de historicus. De strafrechtketen kent uitvoerende beperkingen bij het raadplegen van het archief. Zij heeft bijvoorbeeld bij de uitvoering te maken met noodzakelijkheid, rechtmatigheid en doelbinding68 en bij hedendaags onderzoek met maatregelen die herleidbaarheid tot een persoon moeten voorkomen69. Vroeger of later moet, idealiter, een deel openbaar archief worden en niet uitsluitend de bijzondere of unieke zaken of gebeurtenissen. De dossiers van de geselecteerde justitiabelen70 worden op generlei wijze ‘geschoond’ om zo een representatief beeld van het strafrechtelijke dossier over een (ex-)misdadiger te verkrijgen. Bij de archiefvorming moet al rekening gehouden worden met latere privacywetgeving.71
68
Art. 3, Wpol, , Bezocht op: 2-8-2011
69
Art. 15, Wjsg, , Bezocht op: 28-12-2012
70
Verdachten en veroordeelden.
71
Iacovino, 2006, p. 163–164, 171. ‘Long term corporate and collective memory also depends on reliable and
authentic evidence. In this context privacy law does not always accommodate recordkeeping principles of reliability and authenticity over time. (…) Instead it encourages the deidentification or the destruction of records containing personal information no longer required for their immediate use, the deletion of inaccurate information, and anonymous transactions. (…) It is therefore preferable that the correction is made via a notification rather than by deleting the inaccurate data.’ 26
Er moet verantwoording over de activiteiten in de strafrechtketen worden afgelegd. Documenten en dus archief speelt daar een rol in, want dit dient overheid en publiek.72 De kraamkamer van de misdadiger is niet van de overheid, maar van ons. Of het nu om kentekenregistraties73 gaat, zakkenrollers of witteboordencriminaliteit, van alles dient te zijner tijd een steekproef te worden bewaard. Niet uitsluitend om verantwoording af te kunnen leggen, maar vooral om het gewone van het bijzondere te kunnen onderscheiden. Het hele spectrum van wij versus ik dient nu en in de toekomst zichtbaar te zijn om zowel bestuurlijke als cultuur-historische onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. De archivaris dient alle spelers: van agent tot onderzoeker. 2.5.
Van ketens en netwerken
Het hierboven gepresenteerde alternatieve verhaal is een geïdealiseerde weergave van de werkelijkheid. Dat komt door de gekozen metafoor van een ‘keten’. Een keten veronderstelt aaneengeregen schakels, zoals in Figuur 2: Vereenvoudigde strafrechtketen is gerepresenteerd. Die metafoor geeft een te beperkte blik op hoe ik mij door de keten kan bewegen. Overtredingen kunnen worden afgedaan met een bestuurlijke sanctie.74 Sommige transacties gaan rechtstreeks van politie of OM naar het Centraal Justitiëel Incassobureau (CJIB), die vervolgens de boete int. Daarnaast bestaat de OM-afdoening, waarbij de rechter niet meer in beeld komt.75
‘The role of trusted third parties in protecting privacy over time should not be overlooked. In the public sector this has been in part the role of government archival authorities. (…) Technology can also be used to protect personal information without destroying it.’ 72
Ketelaar, 2002, p. 228–229; Iacovino, 2006, p. 35. Iacovino: ‘The community has its own system of rewards based
on punishing what causes harm and rewarding what benefits. However, group standards of what is good or bad behavior can also be used for evil purposes, and is a flaw in the utilarian conception of community. Thus communities operate to support their own interests, but must also recognize the need for universal moral principles.’ 73
vastleggen-en-bewaren-van-kentekengegevens-door-de-politie.html>, Bezocht op: 31-12-2011. In het concept-wetsvoorstel is niets vastgelegd over het bewaren van gegevens van bijzondere cultuur-historisch belang (art. 5e Ab) of het nemen van steekproeven voor toekomstig cultuur-historisch onderzoek. 74
Art. 5:1 en 5:2, Awb,
2011#Opschrift693717>, Bezocht op: 3-8-2011 75
WOa, , Bezocht op: 20-11-2012 27
Enkele stromen kunnen gelijktijdig worden uitgevoerd.76 Als dit grafisch wordt weergegeven, dan is meteen duidelijk dat er sprake is van meerdere ketens, maar niet meteen van een netwerk (Figuur 3: Omleiding in de strafrechketen).77 Het volgtijdige karakter van de keten blijft onverminderd waar, dus blijft de term ‘strafrechtketen’ ook hier van toepassing.
Figuur 3: Omleiding in de strafrechketen
De voorwaartse blik, die in de keten meestal overheerst, is niet conform de realiteit. Tussen de verschillende instituten gaan ook controledocumenten retour, omdat zij bijvoorbeeld niet de gewenste kwaliteit hebben. Een ander voorbeeld is de ‘snelverbinding’ van de politie naar Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) als een verdachte als voorzorg in verzekerde bewaring wordt gesteld.78 Als wordt ingezoomd
76
Zuiderwijk et al., 2012, p. 18; Hofman, 2007, p. 4. Zuiderwijk et al.: ‘Strikt genomen is het gebruik van de term
keten niet helemaal terecht, omdat een aantal organisaties (zoals de 3RO en het NIFP) aan een strafzaak kunnen werken waar tegelijkertijd de politie en het OM aan werken. Ook bij de uitvoering zijn dergelijke parallelle processen waar te nemen, bijvoorbeeld als een vonnis uit meerdere straffen bestaat. Toch blijven we de term keten wel gebruiken, omdat er een volgtijdigheid bestaat bij de actoren politie, OM en ZM en omdat dit een gangbare term is wanneer gesproken wordt over strafprocessen.’ Hofman: ‘Hoewel de opeenvolgende partners waarde toevoegen aan de keten, is deze niet uitsluitend op te vatten als een seriële keten. Behalve het overdragen van stukken en gegevens van de ene partij naar de volgende partner, is er sprake van actieve berichtenuitwisseling in de keten in willekeurige volgorde en al naar gelang de behoefte.’ 77
W. Borst, 2009, p. 115. ‘Een netwerk is (…) opgebouwd uit entiteiten (“nodes”, knopen) en relaties tussen
entiteiten, een keten daarentegen uit stappen (activiteiten) in een logistiek of productieproces. Door een netwerk van entiteiten heen kunnen verschillende ketens lopen, zoals zij [Kumar et al., The merchant of Prato, 1996, AGS] in hun artikel laten zien. Ook kunnen door één actor of organisatie verschillende ketens lopen, dat wil zeggen een actor of organisatie kan betrokken zijn bij uiteenlopende voortbrengingsprocessen.’ 78
, Bezocht op: 20-11-2012 28
op de ‘haltes’ tussen de verschillende instituten van de strafrechtketen, dan wordt de strafrechtketen snel complexer. Voor het onderzoek naar de doorlooptijden van strafzaken die in 2005 en 2008 door OM zijn afgehandeld heeft het WODC het verhaal van de strafrechtketen in zijn eigen termen verteld om te kunnen bepalen hoe lang een burger op een bepaald ‘station’ verblijft. Zo krijgt het WODC een methode om doorlooptijden te kunnen berekenen. Het WODC focust dus op de doorlooptijden van werkprocessen.79 Het WODC heeft daarbij de belangrijkste doorlooptijden als werkproces beschreven80, zodat de controledocumenten waarmee de verschillende actoren met hun omgeving communiceren te achterhalen zijn. In de kern heeft het WODC een complex historisch onderzoek uitgevoerd naar de doorlooptijden, waarbij de focus op zaken lag en niet op personen. In deze scriptie sta ik centraal, met bij voorbaat de kanttekening dat ik meerdere strafzaken op mijn kerfstok kan hebben, die op hun beurt uit meerdere strafbare feiten kunnen bestaan. Het WODC heeft bijna alle ketenpartners in de strafrechtketen in kaart gebracht.81 Niet al deze ketenpartners komen in deze scriptie terug, omdat dit onderzoek beperkt is tot volwassen natuurlijke personen in strafrecht, zodat HALT, RvdK, JZ (BJR) en RSJ buiten beschouwing blijven. Buiten beschouwing blijven ook BOA’s en BOD’s, omdat deze vergelijkbaar zijn met de Politie. Daarnaast heeft het WODC de SHN en SGM buiten beeld gelaten, omdat deze (vrijwel) niet bijdragen aan de doorlooptijden.82 Hetzelfde geldt voor NOvA, die het WODC wel noemt, maar verder niet in de
79
Zuiderwijk et al., 2012, p. 11
80
Ibid., p. 52–58, 75–94, 153–156, 171–176
81
Ibid., p. 39–40. Politie (inclusief het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en de Koninklijke Marechaussee
(Kmar)), Bijzondere Opsporingsdiensten (BOD’s) en Buitengewone opsporingsambtenaren (BOA’s), Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Halt Nederland (Halt), Raad voor de Kinderbescherming (RvdK), Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP), Openbaar Ministerie (OM), Enkelvoudige kamer: Kantonrechter, politierechter en kinderrechter, Meervoudige kamer, Gerechtshoven, Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), Drie Reclasseringsorganisaties (3RO), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Jeugdreclassering (JR), onderdeel van Bureau Jeugdzorg (BJZ), Slachtofferhulp Nederland (SHN), Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM), Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ), Raad voor Rechtsbijstand (RvR). 82
Ibid., p. 40 29
rapportage heeft betrokken. In vergelijking met het onderzoek van het WODC wordt de Justitiële Informatiedienst in deze scriptie soms als actor aan de strafrechtketen toegevoegd, omdat de door deze dienst beheerde systemen bij de identiteitsvaststelling83 en de administratie van justitiële documentatie84 worden gebruikt en de Justitiële Informatiedienst met dit doel informatie uit de keten aftapt. Daarnaast zijn ook ‘lijnen’ voor bewaring, hechtenis, gevangenhouding en –neming toegevoegd, omdat mijn fysieke ik daarmee ook heeft te maken. Als de ‘lijnen’ grafisch worden uitgezet komt een complexe afbeelding tevoorschijn (zie Bijlage V (groot formaat) en Figuur 4: Strafrechtketen). Dit is het verhaal over de strafrechtketen, zoals het WODC zich dat voorstelt en dat in deze scriptie als toetsteen zal dienen.
Figuur 4: Strafrechtketen
In Figuur 4: Strafrechtketen is het groene station – het plegen van een strafbaar feit – de enige ingang en zijn de rode stations de mogelijke uitgangen (afdoeningen).
83
Stb. 2009, 317
84
Stb. 2002, 552; Stb. 2004, 315 30
Gelijk aan de afbeelding hierboven zijn de instituten een ‘station’, maar stelt ieder rondje een aansluiting op de werkprocessen voor. De ‘haltes’ zijn wederom de controledocumenten. In Figuur 5: Detail strafrechtketen (Politie en OM) is een voorbeeld te vinden, waarin het proces-verbaal (PV) bij OM binnenkomt en er een Ontvangst PV of Retour OM er bij OM uitgaat. Het eerste werkproces bij OM is de intake van het PV. De lijnen zijn tweerichtingsverkeer, waarbij haltes aan weerszijden van de lijn uitsluitend via een bepaald station kunnen worden bereikt (het werkproces van dat instituut). Dit wil overigens niet zeggen dat de initiërende partij altijd een ontvangstbericht van de ketenpartner ontvangt. In dit voorbeeld is het niet zo dat de Politie altijd een ontvangstbevestiging krijgt van het OM.
Figuur 5: Detail strafrechtketen (Politie en OM)
2.6.
Ik sta centraal
Het alternatieve verhaal van de strijd wij versus ik reflecteert het functioneren van de strafrechtketen in onze samenleving.85 De binnen de huidige administraties steeds meer vernauwende blik op de individuele burger(s)86 biedt de mogelijkheden om dit alternatieve verhaal te vertellen. Dit geldt niet uitsluitend voor de informatievoorziening, maar ook voor de archiefvorming: ik moet centraal staan. Aan een archief over ‘gewone’ en ‘unieke en bijzondere’ mensen kunnen meer onderzoeksvragen worden gesteld dan aan een verzameling onsamenhangende documenten over unieke en bijzondere zaken of gebeurtenissen (vernauwd tot een bepaalde organisatie).
85
Homan, 2005, p. 110. ‘Een belangrijke geheugenfunctie voor het bewaren van de collectieve
werkelijkheidsconstructies zijn de verhalen (narrative) die in bijna-stabiele systemen de ronde doen.’ 86
W. Borst, 2009, p. 32, 80. ‘(…) in praktijk en beleid wordt de laatste jaren meer en meer gewicht toegekend aan
afdoening op de persoon.’ ‘Dit alles wijst al in de richting van de conclusie dat het brandpunt van de informatievoorziening moet zijn de unieke individuele persoon.’ 31
In de aanzet tot een model spelen controledocumenten, zoals hierboven is beschreven, een belangrijke sociale rol in de strafrechtketen. Om een nieuw informatiemodel uit te werken, moet de blik nu eerst gericht worden op de bouwstenen van een verhaal: documenten. Wat stellen documenten in de digitale wereld eigenlijk nog voor?
32
3.
SPIEGEL VAN DE WERKELIJKHEID
3.1.
Nieuws onder de zon?
Computers zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Schattingen van de hoeveelheid beschikbare informatie zijn duizelingwekkend en de groei daarvan is exponentieel. Vroeger was het simpeler. Informatie stond in fysieke documenten en die waren te vinden in musea, bibliotheken en archieven. De zegetocht van de pc en diverse nakomelingen, maar vooral de opkomst van internet, heeft deze overzichtelijke wereld omver gestoten. In hoeverre heeft de technologische omwenteling het document zèlf beïnvloed? In het vorige hoofdstuk is gebleken dat documenten een cruciale rol spelen bij de sociale interactie in de strafrechtketen. Sommige documenten in de strafrechtketen dienen voor de rechter zelfs als bewijs87. Enkele documenten hebben ingrijpende gevolgen voor de juridische status van een burger. Als door de voortschrijdende techniek essentiële eigenschappen van het document zijn veranderd, waardoor hun sociale functie als controledocument in het gedrang komt, dan dringen zich enkele vragen op. 3.2.
Notoire vaagheid
De vraag of het document in essentie is veranderd, is niet zo eenvoudig te beantwoorden. Daarvoor moeten we eerst weten wat een document is. Een document wordt mentaal meestal voorgesteld als een wit A4-tje met tekst, maar hoe definieer je een familiekiekje uit 1974? Of een database, een dagboek? Zijn dat allemaal documenten? De diplomatiek, de wetenschap die van oudsher documenten onderzoekt, biedt wellicht een aanknopingspunt. Volgens Dillo en Horsman is het object van de documentanalyse alle geschreven documentaire bronnen van de geschiedenis, waarbij die documentaire bronnen zijn op te vatten als archiefstukken. Verderop voegen zij toe dat het niet uitsluitend om historisch belangrijke stukken gaat, maar ook om stukken
87
WvSv, , Bezocht op: 7-12-2011 33
van administratief belang.88 Belang komt tot ons in twee smaken: historisch en administratief belang. Een postmodernist zou vragen: ‘Wiens belang?’ Niets is neutraal, niets is onpartijdig.89 Duranti is concreter en overwint ‘geschreven’ door schrijven te definiëren. Zij definieert een document als: getuigenis dat op een medium90 is geproduceerd door te schrijven91 of door een apparaat voor fixeren92 van gegevens, afbeeldingen en/of stemmen. ‘Schrijven’ is op te vatten als een intellectuele daad, waarbij syntactische en vormregels gelden en het betreft administratieve archiefstukken.93 Belang is bij haar getuigenis geworden.94 ‘Fixeren’ is op de helling komen te staan; nullen en enen zijn vluchtig en dienen om behouden te blijven regelmatig te worden gemigreerd.95 Kortom, fixeren is in de virtuele wereld te problematiseren.96 Als fixatie als eigenschap wegvalt, is het ‘administratieve archiefstuk’ dan opeens geen archiefstuk meer? Natuurlijk wel. In de hedendaagse diplomatiek is een document per definitie een archiefstuk: een document dat is opgemaakt of ontvangen door een natuurlijk of juridisch persoon tijdens hun werkzaamheden.97 Documenten buiten het archief zijn geen document. Dat geeft geen antwoord op de vraag wat een document is, maar verplaatst dit naar de vraag wat een archiefstuk is. Mogelijk geven moderne gespecialiseerde woordenboeken uit het archiefwezen een ander aanknopingspunt. De Archiefwiki maakt onderscheid tussen (digitaal) document en archiefstuk.
88
Dillo, 1995, p. 6
89
Cook, 1994, p. 316
90
Papier, magneetband disk, plaat, etc.
91
Pen, potlood, typemachine, printer, etc. Cursivering door auteur.
92
Cursivering door auteur.
93
Duranti, 1989, p. 15; Duranti, 1991, p. 6. 1991: ‘Diplomatics defines form as the complex of the rules of
representation used to convey a message, that is, as the characteristics of a document which can be separated from the determination of the particular subjects, persons or places which it concerns.’ 94
Duranti, 1998, p. 17. De vormregels (opmaak en stijl) gelden wellicht in de papieren wereld, maar
opmaak en stijl/syntactische regels zijn in de digitale wereld van elkaar losgekoppeld. 95
O ’Shea en Roberts, 1996, p. 289
96
Voorbeelden hiervan zijn: Brothman, 2002; Yeo, 2007, p. 319–326
97
Duranti, 1998, p. 6, noot 6 34
Een document is een: ‘Geheel van samenhangende gegevens, vastgelegd op een of meer gegevensdragers’. Een digitaal document is dan: ‘Een document in digitale vorm’. Wat die samenhang is wordt niet gedefinieerd, wel wat een gegeven is: ‘weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.’ ‘Een archiefstuk is een document, ongeacht zijn vorm, naar zijn aard bestemd om te berusten onder de persoon, groep personen of organisatie die het heeft ontvangen of opgemaakt uit hoofde van zijn of haar activiteiten, zijn of haar taken of ter handhaving van zijn of haar rechten.’98 In de vertaling van ISAD(G) is een document: ‘Vastgelegde informatie ongeacht medium of kenmerkende eigenschappen. (Zie ook Archiefstuk.)’ en een archiefstuk (record): ‘Vastgelegde informatie ongeacht vorm of medium, opgemaakt of ontvangen en beheerd door een organisatie of persoon in de uitvoering van handelen.’99 NEN definieert document als: ‘Vastgelegde informatie die of vastgelegd object dat als een eenheid kan worden behandeld.’ Informatie wordt vervolgens niet gedefinieerd. Archiefstuk wordt niet gedefinieerd, wel het meervoud archiefbescheiden: ‘informatie opgemaakt, ontvangen en onderhouden als bewijs en informatie door een organisatie of persoon bij het vervullen van wettelijke verplichtingen of bij zakelijke transacties’. Evidence is hier vertaald als bewijs, dat op zijn beurt niet verder is gedefinieerd.100 Van Bussel et al. definiëren document voor ReMaNO als: ‘Betekenisvolle, samenhangende groep gegevens die als eenheid een functie vervullen ter overdracht van informatie, vastlegging van een toestand101 of recht, of ter verandering van een rechtstoestand. Een papieren document vormt met zijn drager een fysieke eenheid, voor een digitaal document is dat niet zo.’ Archiefstuk definiëren zij als: ‘Een document dat is ontvangen of gemaakt en gebruikt bij de uitvoering van processen, taken en activiteiten.’102
98 99
, Bezocht op: 13-9-2011 Hokke et al., 2004, p. 7, 8
100
NEN, 2001, p. 4, 6
101
Van Dale online: toe·stand (de); geheel van omstandigheden waarin iets of iemand verkeert.
102
Bussel, Horsman en Waalwijk, 2004, p. 17, 20 35
De lijst met definities is moeiteloos uit te breiden103, maar de piketpaaltjes zijn met dit beperkte lijstje wel gezet. Op al deze definities is met enige kwade wil iets af te dingen. Een foto zou volgens de Archiefwiki geen document, maar wel een gegeven kunnen zijn, mits die in samenhang bij een document behoort. Een database past moeiteloos in de definitie van document, maar als archiefstuk lopen we tegen het ouderwetse ‘naar zijn aard bestemd om te berusten onder de persoon, groep personen of organisatie’ aan. Een gedistribueerde database, waarin meerdere organisaties duizenden transacties per dag invoeren, zal niet in dit archief worden aangetroffen. Een dagboek zal niet snel zijn ‘gebruikt bij de uitvoering van processen, taken en activiteiten’ of ‘opgemaakt of ontvangen en beheerd door een organisatie of persoon in de uitvoering van handelen‘. Toch zijn dagboeken (terecht) in openbare archiefbewaarplaatsen te vinden. Het is onbegonnen werk om document te willen definiëren. De oorzaak hiervan is dat taal een gebrekkig vehikel is om concepten uit te leggen, zonder in een omstandig verhaal van in- en uitsluitingen verzeild te raken. Dit is inherent aan de taalfilosofische notie vaagheid. Volgens Van Woudenberg is de crux dat ‘niet precies valt aan te geven wanneer dat woord van toepassing is op een ding, of eigenschap, of verschijnsel.’104 Definiëren is een vorm van categoriseren en dus een vorm van uitsluiten. Vervelend is dat er dingen105, die zich op en rond de grens bewegen, die er wel of niet bijhoren. Definities dienen altijd een bepaald doel en dat is de reden dat er zo veel van bestaan.106 Is het maken van definities daarmee verloren moeite? Integendeel, definities hebben de functie om duidelijk te maken wat de auteur bedoelt, zodat de lezer geholpen wordt bij het interpreteren van het werk.107 Het schept een gemeenschappelijke taal, zeker bij kennelijk complexe dingen als document of archiefstuk. Om deze kleine excursie te beëindigen wordt afgesloten met een observatie van Dryden: ‘However, the biggest gap in our knowledge concerns those who use the end product – the archival descriptions themselves. What are their needs? Do they
103
De Angelsaksische literatuurlijst is schier eindeloos als op ‘record’ wordt gezocht.
104
Woudenberg, 2002, p. 63–71. Een bekend voorbeeld is hoeveel zandkorrels een duin vormen.
105
Dit geldt ook voor eigenschappen of verschijnselen.
106
Duranti, 1990, p. 15
107
Teuling, 2007, p. III 36
understand the products based on our lovingly crafted rules? While work has begun to learn more about users, it is far from complete. The development of this standard unfortunately took place without the benefit of that knowledge.’ 108 De eindgebruiker blijft buiten beeld. Een observatie die in het vorige hoofdstuk juist een grote rol speelt. 3.3.
Een andere boeg
Yeo gooit het over een geheel andere boeg.109 In twee artikelen schetst hij bovenstaande problematiek en verlaat hij de positivistische methodiek van definiëren. Yeo introduceert het concept van het prototype, dat afkomstig is uit de psychologie.110 Het voordeel is dat iedereen een prototype van ‘een’ document in zijn hoofd heeft, waarbij werkelijke documenten beter of slechter in het prototype passen. Wat is nu het verschil met een definitie? Documenten passen ook meer of minder binnen een definitie. Het principiële verschil zit in het gehanteerde perspectief. Prototypes gaan uit van een menselijke blik op de wereld en zijn daardoor sociaalcultureel specifiek. De eigenschappen die het prototype heeft worden op nieuwe dingen op natuurlijke wijze toegepast. Sommige documenten lijken in meer of mindere mate op het prototype dat in het hoofd zit.111 Definities gaan uit van het ding zelf en proberen vervolgens hun grenzen aan de wereld op te leggen. Yeo komt tot een prototype van een record112. Een record is volgens hem een persistente representatie van activiteiten of andere gebeurtenissen, gecreëerd door deelof waarnemers, of hun gemachtigden; of een verzameling van dergelijke representaties van een bepaalde gebeurtenis.113
108
Dryden, 2003, p. 40. Dryden tracht in een werkgroep enkele archiefstandaarden samen te voegen. Voor hen,
die de moed hebben om aan een dergelijke klus te beginnen is dit artikel aanbevelenswaardig. 109
Yeo, 2007; Yeo, 2008
110
Ieder mens heeft wel een bepaald beeld in zijn hoofd van een bepaald ding (eigenschap, of
verschijnsel) en dat beeld wordt toegepast als een ander ding mentaal moet worden geplaatst. Dat beeld heet in de psychologie een prototype. 111
Yeo, 2008, p. 119–122
112
Hokke et al., 2004, p. 7 Een record is een archiefstuk.
113
Yeo, 2008, p. 136 “For this reason, it now seems appropriate to characterize records as persistent
representations of activities or other occurrents, created by participants or observers of those occurrents or by their proxies; or sets of such representations representing particular occurrents.” 37
De kern van zijn prototype is de ‘persistente representatie’; of een ‘blijvende voorstelling’ in eenvoudiger Nederlands. Het ‘persistente’ in dit prototype is het doel van archiveren: behoud van de representatie. Over het tweede woord, representatie, is een (filosofische) bibliotheek volgeschreven. De gemene deler in al die boeken is, volgens Yeo, dat representaties dingen zijn die voor iets anders staan en iets delen met hetgeen waarvoor ze staan.114 De nadere bepaling rondom de ‘activiteiten of andere gebeurtenissen’ en de aanwezige actoren worden genoemd om die dingen nader te duiden en fictie uit te sluiten115, want de activiteit die zich afspeelt/heeft afgespeeld is daarmee in de werkelijkheid geplaatst.116 In Yeo’s prototype passen een geboorteakte, foto of database. Over de geboorteakte bestaat geen twijfel. De foto begeeft zich naar de randen van het prototype, maar als het een gebeurtenis representeert, bijvoorbeeld een foto van een verdachte en een vastgoedhandelaar samen op een bankje in het park, dan is die foto representatief voor een contact tussen beide. Een database is pas een persistente representatie als deze niet meer aan verandering onderhevig is. Preciezer; tupels117 die niet meer worden gewijzigd, zijn wellicht op te vatten als archiefstuk. Bij Yeo ontbreekt de sociale functie van documenten, zoals dat in het voorbeeld van de strafrechtketen sterk naar voren komt, Iets dat volgens Bearman cruciaal is.118 Yeo lijkt daarmee het ding toch als uitgangspunt te nemen. Er zijn ondertussen wel enkele eigenschappen van een document uit verschillende herkomst aan het licht gekomen die van belang voor het te ontwikkelen model zijn. Genoteerd zijn inmiddels getuigenis, auteur en de sociale interactie met de lezer, activiteiten (of gebeurtenissen) en representatie. Met dit laatste, representatie, is nog iets aan de hand. De opvatting van Foucault over representatie is voor het archivistische discours interessant. Volgens Foucault heeft taal de eigenschap om te representeren zijn kracht
114
Yeo, 2007, p. 334
115
Duranti, 1989, p. 5. Een al zeer oude diplomatische conclusie.
116
Shepherd en Yeo, 2003, p. 2
117
Een rij in een tabel.
118
Bearman, 1995, p. 233. ‘The first part is that records are communicated business transactions. It is critically
important to understand that what we mean by a record is: that it is communicated.’ 38
verloren in de Renaissance om daarvoor verbeeldingskracht terug te krijgen. In ons denken is, volgens Foucault, representatie sinds het begin van de negentiende eeuw vervangen door reflectie.119 De mens zelf doet zijn intrede. Een interessant aspect aan deze terminologie is dat, zodra een reflectie onderzocht wordt, het weerkaatste beeld aan verandering onderhevig is en de onderzoeker ook zichzelf gereflecteerd ziet. Daarmee komen we tot een nieuw voorlopig prototype: een document is te beschouwen als het door een auteur op een lezer gespiegelde beeld uit de werkelijkheid. Het document fungeert als een ‘spiegel van de werkelijkheid’. Dat de auteur daarmee (on)bewuste bedoelingen heeft is in het vorige hoofdstuk duidelijk aan de orde gekomen. Dryden en Foucault120 kunnen hier vast mee instemmen. De vraag wat documenten en archiefstukken zijn is nu op te lossen. Alle documenten zijn voor een lezer persistente reflecties. Een document ‘promoveert’ tot archiefstuk, indien het een activiteit of een gebeurtenis uit de werkelijkheid reflecteert, waarbij de auteur als getuige of uitvoerder is betrokken. 3.4.
Een prototype
Persistentie zegt niets over de vernietigingstermijn, zoals reflectie ook niets over de verpakking zegt. Dit legt in combinatie met de hierboven geciteerde definities wel een spanningsveld bloot. De technologische omwenteling is beschreven als de overgang van atomen naar bits.121 Dat brengt de nodige problemen met zich mee, bijvoorbeeld voor de ‘organische’ taal die archivarissen (onbewust) spreken.122 Door de omwenteling van fysiek naar digitaal bestaat er nu een spanningsveld tussen persistentie en reflectie, dat een aparte scriptie waard is: digitale duurzaamheid. En hoe onderscheid je in de vluchtige digitale wereld ‘vals’ van ‘echt’, als een 0 een 1 kan worden. Een wat is nog een ‘origineel’ of ‘kopie’? In Bijlage II is een voorschot op deze discussie te vinden.
119
Foucault, 1966, p. 72–76, 381–388
120
Cook, 1994, p. 319. ‘Records for Foucault are therefore anchored in contextual social theory rather
than in scientific positivism.’ 121
O ’Shea en Roberts, 1996, p. 288. Toegeschreven aan Nicholas Negroponte.
122
Cook, 1994, p. 302; Upward, 1996, p. 269; Upward, 1997, p. 12 39
De taal die wordt gesproken is van uiterst belang om elkaar te begrijpen. Om misverstanden te vermijden zijn twee nieuwe begrippen nodig. Een document wordt vanaf nu een informatieobject en een archiefstuk een archiefobject. Niet om interessant te doen, maar om de hieraan klevende gevoelswaarde achter te laten en de nieuwe digitale wereld met andere begrippen te duiden. Woorden en dingen en het begrip van de wereld zijn nauw aan elkaar verbonden.123 Een informatieobject wordt hier opgevat als het prototype van een voor sociale interactie bedoelde persistente reflectie. Om een informatieobject tot archiefobject te promoveren dient het informatieobject activiteiten of andere gebeurtenissen, gecreëerd door deel- of waarnemers, of hun gemachtigden, te beschrijven. Concepten als authentiek of niet-authentiek, echt of vals en origineel of kopie zijn zowel in de fysieke als digitale wereld problematisch.124 Het zijn meer belevingen van de lezer, dan eigenschappen van het informatieobject of archiefobject. Daarmee komt iets belangrijks aan het licht. De interpretatie wordt naar de lezer verplaatst. De lezer vindt iets van dat informatieobject; iets dat het voor hem bruikbaar maakt. Die aspecten liggen niet bij de auteur en al helemaal niet bij het ding. Dat ding, het informatieobject, vindt niets. Het is de lezer die interpreteert. Een archiefobject functioneert als een spiegel van een waargenomen werkelijkheid. Dat deed het altijd al en dat zal het blijven doen. In die spiegel kan uiteraard niet de gehele werkelijkheid worden gereflecteerd, maar slechts een deel daarvan binnen een beperkende omlijsting. Bovendien ziet de lezer altijd een deel van zichzelf in de spiegel gereflecteerd. Terugkerend naar de strafrechtketen wordt duidelijk dat het archief van de strafrechtketen een spiegel vormt van de sociale groepen die in de keten actief zijn. Zij leggen ons hun werkelijkheid van hoe ik ons125 iets heb misdaan voor. Die sociale groepen in de keten interacteren op intensieve wijze, waarbij de tweedeling is gemaakt
123
Foucault, 1966
124
Zie Bijlage II
125
In het vorige hoofdstuk is de strafrechtketen voorgesteld als een strijd tussen een misdadiger en de
samenleving: wij versus ik. 40
dat informatieobjecten de functie hebben om 1) de groepscohesie te bevorderen en 2) extern de groepsbelangen te verdedigen. Een informatieobject dat een auteur voor zichzelf houdt zal niet tot archivering leiden; er is immers geen lezer.126 Archiefobjecten hebben de functie om door een groep, in- of extern, te worden geïnterpreteerd; archiefobjecten zijn grensoverschrijdend. Er zijn derhalve twee smaken archiefobjecten te onderscheiden: patrouille- en controleobjecten. Inhoudelijk dienen informatieobjecten een activiteit127 of gebeurtenis uit de werkelijkheid te bevatten en dienen ze opgesteld te zijn door betrokkenen (actoren) (deel- of waarnemers of hun gemachtigden). Voor de strafrechtketen geldt ook nog eens dat niet iedereen bevoegd is om bepaalde informatieobjecten op te stellen, maar dat wij sommige groepen hebben gemandateerd om dat namens ons te doen. Die betrokkenen dienen zich op enigerlei wijze te identificeren als mandaathouder, immers de dagvaarding van een kledingverkoper leidt niet tot een zitting. Voor het te ontwikkelen model zijn de volgende eigenschappen van archiefobjecten van belang: getuigenis, activiteit/gebeurtenis uit de werkelijkheid, (bevoegde) auteur en interpreteerbare verpakking (voor een lezer). Bij die interpreteerbare verpakking is in de digitale wereld nog wel een kanttekening te maken. Digitale informatieobjecten zijn intrinsiek kwetsbaar en vluchtig, zodat nadere eisen dienen te worden gesteld om zeker te zijn dat zij de gedocumenteerde werkelijkheid door de tijd heen ongewijzigd blijven weerspiegelen. Zij dienen persistent te zijn. Wat is nu archief? Archief vertelt een verhaal van een sociale groep over de door hen waargenomen werkelijkheid. De waarnemingen hebben zij vastgelegd in persistente reflecties, die vroeger of later door lezers kunnen worden geïnterpreteerd. Met deze bagage kan bijna een nieuw model worden opgesteld, maar eerst moeten er eisen aan de genoemde eigenschappen van informatieobjecten worden gesteld en dient de creatie van informatieobjecten nog uitgediept te worden.
126
Duranti, 1991, p. 11
127
Onder activiteiten vallen hier ook de (beleids)nota’s en andere ambtelijke stukken, die wel worden vervaardigt
maar niet altijd ergens van getuigen. Hier betreft een wil tot verandering, uitoefenen van invloed op de samenleving. 41
4.
KERNFUSIE
4.1.
Macht versus interpretatie
In de vorige hoofdstukken is archief van boven- en onderaf bekeken. De volgende stap is om beide perspectieven te verenigen en tot een model te komen. Bij de blik van boven is vooral het verhalende aspect van de sociale interactie tussen groepen boven komen drijven. Van onderaf blijken de bouwstenen van het archief - de archiefobjecten - te typeren te zijn als persistente reflecties van de werkelijkheid. Een archiefobject is in de strafrechtketen een getuigenis van een activiteit of gebeurtenis in de werkelijkheid opgesteld door een (bevoegde) auteur in een voor een lezer interpreteerbare verpakking.128 Die verbintenis met de werkelijkheid maakt de reflectie uniek. Die waarneming hoort in een bepaalde context met gebruikmaking van een beperkte (beeld)taal.129 Er zijn in de voorgaande hoofdstukken vier objecteigenschappen geïdentificeerd die hierin een rol spelen: 1. handeling, de activiteit of gebeurtenis in de werkelijkheid waarvan getuigt dient te worden; 2. interpreteerbare verpakking, op enigerlei wijze dient er een persistente reflectie voor de lezer te worden vastgelegd; 3. getuigenis, de intellectuele inhoud (de boodschap over een activiteit of gebeurtenis); 4. (bevoegde) auteur. In het eerste hoofdstuk is een alternatief verhaal over de strafrechtketen verteld. Als tot de kern van dit verhaal wordt teruggekeerd dan betreft het de machtsuitoefening van de samenleving (wij) over de burger(s) (ik). Twee zaken vallen op: de machtsuitoefening van de samenleving op het individu en de interpretatie van die activiteit door de
128
MacKenzie Owen (1999) geciteerd in Derksen, 2012, p. 17. In de digitale wereld is de ‘drager’ van de
intellectuele inhoud van elkaar zijn losgekoppeld en is de ‘drager’ een verpakking in een bepaald bestandsformaat geworden. 129
Foucault, 1972, p. 125 42
samenleving door benoeming van daartoe bevoegden.130 Daarnaast is er een onderhandeling gaande tussen het wetgevende kader en de interpretatie daarvan door diegene die de wet tot uitvoering brengt en dat de wet vaak op de praktijk achterloopt.131 Dit betreft in essentie een machtssysteem132, zoals Foucault dit meermalen beschrijft.133 Foucault schetst dit als een strijd tussen macht en verzet. Met de kanttekening dat verzet niet als positief of negatief is te kwalificeren en dat verzet niet buiten de macht staat, maar er middenin.134 Hier wordt interpretatie in plaats van verzet als term gehanteerd. (Kritische) interpretatie is zowel onderdeel van de macht, als van het verzet hier tegen, maar heeft een minder negatieve connotatie. Dit machtssysteem is te visualiseren, als ik centraal wordt gesteld en wij hem omringen. Zij (de vreemdelingen) die er ‘niet bijhoren’ zijn uitgesloten (zie Figuur 6:
130
Trace, 2002, pp. 143–150. Trace maakt onderscheid tussen gebruik en doel van archiefstukken. Macht
correspondeert dan met gebruik en doel. Hier is gekozen voor macht, omdat dit beter over het voetlicht brengt dat er invloed uitgeoefend wordt, ten einde (organisatie)doelen na te streven. En interpretatie, omdat de lezer bepaald hoeveel macht er op hem wordt uitgeoefend en dit staat derhalve haaks op gebruik en doel dat de gebruiker nastreeft. Trace geeft de lezer wel een prominente rol, omdat het archiefstuk voor een bepaald publiek wordt opgesteld. Dit publiek vindt in dit model een plaats in de interpretatie. Auteur versus lezer kunnen ook twee assen vormen, maar dit heeft als nadeel dat dan niet meer naar voren komt dat archiefstukken over macht gaan. Fictie kent immers ook een auteur/lezer stelsel. 131
Duranti, 1991, pp. 12–13. ‘But we know that a continuous mediation takes place between the legal/administrative
apparatus and its human component, and that law and administration have a natural inertia and adjust to change long after it has taken place.’ 132
Foucault, 1972, pp. 11–12, 100. Of, voor lezers die niet in machtsystemen willen denken, kan dit worden gezien
in de filosofische connotatie: betekenaar versus betekenis. 133
Karskens, 2012, pp. 78–111. Foucault geeft in een lezing in Berkeley (CA) een systematisch overzicht van de
werking van macht: ‘1) Fysieke invloed – waar ook geweld onder valt – als proces en objectieve capaciteit van een lichaam of van instrumenten. 2) Communicatie als het overdragen van informatie via taal en andere tekens – dat waren de vertogen – die tot overeenstemming leiden. 3) Macht als relaties van individuen of groepen waarin bepaalde handelingen andere handelingen of handelingen van anderen veranderen. Dit is een “manier van inwerken op handelende subjecten op grond van hun handelen of hun mogelijkheid tot handelen” (SP:220). Een ander woord hiervoor is leidend gedrag of bestuur. Het gaat om drie echt verschillende domeinen, die in werkelijkheid verweven zijn tot “blokken” van handelingspatronen of praktijken.’ 134
Karskens, 2012, p. 94 43
Macht versus interpretatie). Als macht en interpretatie als twee dimensies worden beschouwd, kan het in een assenstelsel worden uitgezet. Op de horizontale as van de machtsuitoefening staat aan de linkerzijde de geïnstitutionaliseerde wetgevende macht en aan de rechterzijde de bevoegde personen: de uitvoerende macht. De verticale as bevat dan aan de onderkant de archiefobjecten, zoals die door de uitvoerende organisatie zijn opgesteld. Aan de bovenkant de interpretatie van die getuigenis, het verhaal zoals dat door een andere persoon (de lezer) wordt gereconstrueerd uit de nagelaten archiefobjecten.
Figuur 6: Macht versus interpretatie
Voor de strafrechtketen werpt dit denkmodel al enkele vragen op. Bijvoorbeeld, als archiefobjecten zich op de interpreterende as bevinden, hoe kunnen zij dan als ‘bewijs’ dienen? Immers, dat betreft ‘slechts’ interpretatie door een rechter. Wat gebeurt er dan als archiefobjecten digitaal zijn en, zoals in het vorige hoofdstuk is beschreven, vluchtig en manipuleerbaar zijn, of gedrag kunnen vertonen? Aan welke voorwaarden moeten die informatieobjecten dan voldoen, als de rechter er ‘bewijskracht’ aan wil
44
ontlenen, aan waarheidsvinding wil doen? Hiervoor dient (kort) stil gestaan te worden bij de concepten bewijs en bewijskracht. 4.2.
Bewijs en bewijskracht
Derksen heeft in zijn scriptie bewijskracht onderzocht en merkt op dat er geen eenduidige definitie van bestaat.135 Dat komt, stelt Nijboer, omdat bewijs altijd relatief ten opzichte van iets dat moet worden bewezen.136 Bewijskracht van digitale informatieobjecten is, volgens Derksen, in de strafrechtketen uitsluitend mogelijk als het aan bepaalde vormvereisten voldoet.137 Dat geldt voor de meeste schriftelijke bewijsmiddelen, maar niet voor processen-verbaal.138 Volgens Nijboer heeft bewijskracht ‘géén grote betekenis in het Nederlandse strafproces’.139 In zijn conceptuele analyse om informatie als bewijs te zien komt Furner tot de conclusie dat bewijs in archiefstukken is te relateren aan bewijs van betrouwbaarheid en bewijs van authenticiteit.140 In het hier gepresenteerde model behoort bewijs en bewijskracht thuis in de interpretatieve as.141 Het informatieobject dient te getuigen van een bepaalde
135
Derksen, 2012, p. 49
136
Nijboer, 2011, pp. 19, 292. ‘Bij bewijs gaat het om het aantonen of vaststellen van de juistheid van een – als
hypothese reeds min of meer of minder strikt geformuleerde – verklaring (in de zin van explicatie). Bewijs heeft in dit verband vooral betrekking op de afronding van het feitenonderzoek, op de vaststelling van het resultaat.’ ‘’Bewijs’ en ‘bewijzen’ zijn namelijk relationele begrippen, die uit zichzelf een vrij abstracte en algemene lading hebben, maar die in isolement verder weinig inhoud hebben. Dat heeft ermee te maken dat het altijd gaat om het ‘bewijs’ of ‘bewijzen’ van iets.’ 137
Derksen, 2012, p. 54. Vormvereisten, stijl en opmaak.
138
Nijboer, 2011, p. 204. ‘Voorts zijn de processen-verbaal (subcategorie twee) in feite, gelet op hun mogelijke
inhoud, een soort schriftelijke getuigenverklaring, zodat er bij aanwezigheid van een vormdefect niet ‘niets’ overblijft.’ 139
Ibid., p. 29
140
Furner, 2004, pp. 259–261
141
Nijboer, 2011, p. 20. ‘De resultaten van kennisverwerving in de ervaringsafhankelijke wetenschappen blijken dus
steeds voorlopig te zijn. De daarin vervatte (algemene) ervaringsoordelen blijven per definitie vatbaar voor correctie in verband met nieuw verworven gegevens of gewijzigde interpretatie op grond van andere inzichten. (…) In het gestelde ligt besloten – en dat zij voor de duidelijkheid expliciet gesteld – dat de uiteindelijke feitenvaststelling die met het (ervaringsafhankelijke) bewijs in strafzaken is gegeven weliswaar binnen het juridisch stelsel en de maatschappelijke uitwerking van het strafrechtelijke vonnis fungeert als ‘zekerheid’, maar dat het in de kern niets meer is dan een (zeer) hoge graad van waarschijnlijkheid.’ 45
gebeurtenis om een archiefobject te kunnen worden, maar het is aan de lezer te beoordelen of hij het als bewijs aanvaardt. De dubbele hermeneutiek142 die alle informatieobjecten kenmerkt (auteur plus lezer) is een oud probleem. Om dit probleem te omzeilen heeft de wetgever een paar spelregels in art. 339 en 344 Wetboek van Strafvordering (WvSv) vastgelegd.143 Hierin staat dat de rechter bepaalde ‘schriftelijke bescheiden’ dient te aanvaarden als ‘wettig bewijsmiddel’. Opvallend hieraan is dat een dergelijk informatieobject dient te zijn opgesteld door daartoe bevoegde personen, colleges of ambtenaren. Hun getuigenis van een activiteit of gebeurtenis dient de rechter onverkort als bewijs te aanvaarden.144 Bewijs is een afspraak binnen een sociale groep; in dit geval juristen. Hier is de interpretatieruimte van de rechtsprekende macht door de wetgevende macht bewust beperkt. Daarnaast is een rechter vrij om andere informatieobjecten als bewijs ontvankelijk te verklaren, maar hierbij is aanvullend bewijs nodig.145 Uit art. 344a lid 1, WvSv blijkt dat de identiteit van de opsteller van een ‘schriftelijk bescheiden’ een belangrijke rol speelt. Als die identiteit niet bekend is, kan het informatieobject niet als het enige bewijs dienen. Uit deze korte excursie valt te concluderen dat de begrippen bewijs en bewijskracht tot het juridische domein behoren en het archiefdiscours niet dienen te contamineren. Dat leidt maar tot verwarring. Van belang is de identiteit van de auteur en de bevoegdheid waarmee hij is bekleed. De Nota van Toelichting bij het Besluit elektronisch proces-verbaal (BePV) geeft al vast twee eisen om de ‘zelfstandige bewijskracht’ te waarborgen: authenticiteit en integriteit.146
142
Leezenberg and Vries, 2001, p. 148. ‘(…) het interpreteren van maatschappelijke gegevens die zelf het resultaat
zijn van maatschappelijke interpretaties.’ 143
WvSv, , Bezocht op: 7-Dec.-2011; Nijboer, 2011, p. 64.
Nijboer: ‘Wij sluiten niet uit dat de steeds verdere verspreiding van technische (hulp)middelen en het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, zoals hier bedoeld, in de toekomst tot een drastische modernisering van het Wetboek van Strafvordering aanleiding zal geven.’ 144
Derksen, 2012, p. 52
145
Art. 344 lid 5, WvSv, , Bezocht op: 7-Dec.-2011
146
NvT, Stb. 2011, 15. ‘De authenticiteit verzekert dat de betreffende opsporingsambtenaar het elektronisch proces-
verbaal daadwerkelijk heeft opgesteld en ondertekend. De integriteit verzekert dat de inhoud van het betreffende proces-verbaal na de ondertekening niet is gewijzigd.’ 46
4.3.
Eisen aan informatieobjecten
Daarmee is het probleem feitelijk verlegd. Kennelijk is bewijs en bewijskracht niet de terminologie die binnen een archief gehanteerd dient te worden. Getuigenis blijft vooralsnog de te prefereren term. Een informatieobject getuigt ergens van. De vraag blijft dus aan welke voorwaarden informatieobjecten dan moeten voldoen? Hiervoor verwijst147 de wetgever in de Archiefregeling naar een andere vorm van wetgeving, namelijk in de maatschappelijke gevormde regelgeving: systemen van certificering en accreditatie148. In de Archiefregeling wordt in artikel 19 rechtstreeks verwezen naar NEN-ISO 23081 en in de Memorie van Toelichting naar NEN-ISO 15489.149 In laatstgenoemde norm worden de eisen die aan informatieobjecten worden gesteld geformuleerd. Er worden vier eisen gesteld. Deze vier eisen zijn te projecteren op de hierboven geformuleerde vier eigenschappen die een informatieobject dient te hebben om een archiefobject te zijn:
authenticiteit150 is een kwaliteitseis aan de (bevoegde) auteur, die op een bepaald tijdstip een bepaald informatieobject heeft ontvangen of opgemaakt. Hierin kan het herkomstbeginsel151 of, moderner, bestemmingsbeginsel152 worden herkend. Dit komt overeen met de authenticiteit zoals die in het BePV is gesteld. Nu in de digitale wereld verpakking van inhoud is gescheiden kan
147
Een reden voor de wetgever om dit te doen kan zijn, dat in een norm door vakgenoten consensus is bereikt over
definities van abstracte zaken. De wetgever hoeft dan niet meer zelf dergelijke (altijd arbitraire) definities op te stellen. De makke van definities is in hoofdstuk 3 al aan de orde gekomen. 148
Klingenberg, 2011, p. 28
149
Stcrt. 2010, 70
150
NEN, 2001, p. 11. ‘Een authentiek archiefstuk is een archiefstuk, waarvan kan worden bewezen:
a) dat het is wat het beweert te zijn; b) dat het opgemaakt of verzonden is door de persoon die beweert het te hebben opgemaakt of verzonden; c) dat het opgemaakt of verzonden is op het tijdstip als aangegeven.’ 151
, Bezocht op: 13-Sep.-2011. Herkomstbeginsel: ‘Het
herkomstbeginsel is de methode van archiefregeling, volgens welke elk stuk wordt gebracht tot het archief en tot de afdeeling van het archief, waartoe het, toen het archief nog een levend organisme was, laatstelijk heeft behoord". (Ned. Archievenblad 1908/1909, blz. 14)’ 152
Ibid. Bestemmingsbeginsel: ‘Beginsel dat ieder archiefstuk deel uitmaakt van het archief waarin het bij ontvangst
of opmaken is opgenomen.’ 47
authenticiteit, zoals voorheen niet meer uit de verpakking worden afgeleid.153 Nijboer stelt dat oorspronkelijk de rechter zo veel mogelijk onmiddellijk gebruik maakt van authentieke bronnen, maar dat dit idee is geëvolueerd naar toenemend belang van schriftelijke verklaringen.154 Authenticiteit van het bewijs speelt dus een belangrijke rol in het (straf)recht;
betrouwbaarheid155 is een eis aan de handeling, of deze volledig en nauwkeurig wordt vastgelegd. Hoe gedetailleerder de procedure hoe betrouwbaarder het informatieobject volgens Duranti is.156 Bij publieke informatieobjecten heeft dit een nauwe relatie met de authenticiteit.157 In het strafrecht speelt zich een tendens af naar verweren die zich richten op de onbetrouwbaarheid van bewijs158, dus dit is van belang voor het (straf)recht;
integriteit159 is een eis aan de getuigenis. De intellectuele inhoud van de getuigenis mag niet onbevoegd of onbedoeld worden gewijzigd. Ook dit is in overeenstemming met de integriteit uit het BePV;
bruikbaarheid160 is een relevante eis aan de interpreteerbare verpakking. Verpakkingen die niet bruikbaar zijn, zijn waardeloos.
153
Iacovino, 2006, p. 46
154
Nijboer, 2011, pp. 66–67. ‘Het geheel van regels en beginselen dat ertoe strekt dat de oordelende rechter zélf
zoveel als mogelijk authentieke bronnen van informatie bezigt, die alle ter terechtzitting aan de orde gesteld zijn en getoetst – op tegenspraak – , waarbij wat betreft personen (verdachte, getuige, deskundige) de orale vorm – de persoon is aanwezig en legt een mondelinge verklaring af – prevaleert boven de schriftelijke (verslag, proces-verbaal etcetera), vat men samen onder de uitdrukking onmiddellijkheidsbeginsel.’ ‘De betekenis van deze aanvaarding van het testimonium de auditu als geldig bewijsmiddel in het bewijsrecht is, dat in de regel tweede- en derdehands verklaringen worden gebruikt in plaats van ter terechtzitting afgelegde verklaringen.’ 155
NEN, 2001, p. 11. ‘Een betrouwbaar archiefstuk is een archiefstuk, waarvan de inhoud kan worden vertrouwd als
een volledige en nauwkeurige weergave van transacties, activiteiten of feiten waarvan het getuigt en waarop men zich kan verlaten bij de uitvoering van opvolgende transacties of activiteiten.’ 156
Duranti, 1995, p. 6
157
Iacovino, 2006, p. 41. ‘As the reliability of a record is closely linked with a person’s or entity’s role in record
creation, identity has to be defined in relation to roles. (…) Law, conventions and societal mores may define these roles. Legal identity is evidenced in juridical information.’ 158
Nijboer, 2011, pp. 139–146
159
NEN, 2001, p. 11. ‘De integriteit van een archiefstuk heeft betrekking op het feit dat het volledig en ongewijzigd
is.’ 48
Er zijn vanuit het strafrecht inmiddels drie eisen aan informatieobjecten geformuleerd die een rol spelen, die ook de archivaris aanspreken: authenticiteit, betrouwbaarheid en integriteit.161 Aan deze eisen kan tegemoet worden gekomen met behulp van metadata, die de ontstaans- en beheerscontext162 van informatieobjecten beschrijven. Dat is (ongetwijfeld) een van de redenen waarom de wetgever de implementatie van NENISO 23081 ten voorbeeld stelt. Met behulp van dit metadataschema ontstaat een coherente context. Voor de Rijksoverheid is hiervan de Richtlijn metagegevens Rijksoverheid163 en vervolgens het Toepassingsprofiel metagegevens Rijksoverheid164 afgeleid. Nu zijn de eigenschappen van archiefobjecten en de eisen daaraan bekend, maar daarmee is nog niet aan alle voorwaarden voldaan om een digitaal archief te vormen. Hiervoor is nog een extra maatregel noodzakelijk. Het venijn wordt veroorzaakt door de vierde eis: bruikbaarheid. Dit is in de digitale wereld niet zo vanzelfsprekend. 4.4.
‘Actueel’ archiveren
Het vluchtige karakter van digitale informatieobjecten vraagt om een radicale aanpak om ze als archiefobject veilig te stellen. Dit om (de schijn van) ambtelijke willekeur te vermijden en de rechtszekerheid veilig te stellen. Archiefobjecten dienen onmiddellijk onder beheer te worden gebracht om te vermijden dat ze ongeautoriseerd worden verplaatst, gewijzigd of vernietigd.165 In de digitale wereld is opname in een digitaal depot de enige manier om authenticiteit, betrouwbaarheid, integriteit en bruikbaarheid op lange termijn te garanderen. In de fysieke wereld is, indien noodzakelijk, veroudering van een informatieobject waarneembaar, in de digitale wereld niet. Het
160
NEN, 2001, p. 11. ‘Een bruikbaar archiefstuk is een archiefstuk, waarvan de vindplaats bekend is, dat kan worden
teruggevonden, weergegeven en geïnterpreteerd.’ 161
Bruikbaarheid, als vierde eis, ligt zo voor de hand dat dit om deze reden vermoedelijk niet expliciet wordt
vermeld. De tijdspanne waarin de verpakkingen worden gebruikt is zo kort, dat dit geen rol van betekenis heeft. 162
H. Hofman, 2000, pp. 53–57. De onstaanscontext is op de a-as te vinden en de beheerscontext op de y-as.
163
Kennislab, 2009
164
Kuijpers and Blacquière, 2009
165
Trace, 2002, p. 138; Shepherd and Yeo, 2003, p. 112. Trace: ‘In an electronic environment the archivist must be
involved in the very act of creation in order to ensure the long-term preservation of the record.’ Shepherd en Yeo: ‘A decision about whether a record is to be captured should be made as soon as possible after its creation or receipt.’ 49
idee van ‘actueel archiveren’ is niet nieuw. Margaret Cross Norton munt in 1934 al het ‘moments old’ archief.166 en als openbaarmaking van archiefstukken als de bestemming wordt genomen voor archiefvorming wordt al enige eeuwen in Scandinavische landen geen onderscheid gemaakt tussen archief dat zich in de administraties bevindt of in een openbare archiefinstelling167. Als bonus kan de ontstaanscontext onmiddellijk vastgelegd worden, omdat dit ‘nu’ beter bekend is, dan op een later tijdstip bij ‘overbrenging’. Er is grote kans dat er dan, gezien de moderne reorganisatiedrift, gereconstrueerd moet worden met alle gevolgen van dien voor authenticiteit en betrouwbaarheid.168 Een ononderbroken keten van beheer kan aantoonbaar garanderen dat het informatieobject (inclusief de ontstaanscontext) de tand des tijds met goed gevolg heeft doorstaan.169 De term chain of custody is ook niet nieuw en al in 1920 gemunt door Jenkinson.170 Als de keten wordt verbroken, worden archiefstukken onbetrouwbaar.171 Nijboer vindt dit voor strafrechtelijk bewijsrecht doorslaggevend voor sporen en stukken van overtuiging en spreekt eveneens over een chain of custody.172 Een gecontroleerde en gewaarborgde route van digitale informatieobjecten is in het (straf)recht van het grootste belang, gezien de inherente kwetsbaarheid van dergelijke objecten. Het eerder aangehaalde spanningsveld tussen persistentie en reflectie (zie Bijlage II) speelt hier ook een rol. Nu de eigenschappen en bijbehorende eisen zijn geformuleerd kan dit spanningsveld ook anders worden beschreven.
166
Upward, 2005c, pp. 217–218
167
Regeringskansliet, 2009, p. 7; Raad voor het openbaar bestuur, 2012, p. 60
168
Iacovino, 2006, p. 103. ‘Carucci [Carucci and Messina, Manuale di Archivistica per L’impresa, pp. 43-44 and p.
80] argues that documentary and administrative procedures or workflow must be captured by electronic systems. The relevance of procedural context provides an important bridge between diplomatics-archival science and the records continuum approach to metadata and record context.’ 169
Ibid., p. 48–49
170
Jenkinson, 1922, pp. 35–38
171
Upward, 1997, p. 26
172
Nijboer, 2011, p. 199. ‘(…) er is in de rechtszalen vaker dan in de tweede helft van de twintigste eeuw discussie
over deskundigenonderzoek en – bewijs. Dit geldt zeker ook voor de aandacht die wordt besteed aan de ‘chain of custody’: de (gecontroleerde, van waarborgen voorziene) route die sporen en stukken van overtuiging afleggen tussen de verkrijging tot aan de bewijsvoering ter terechtzitting.’ 50
Om archiefobjecten integer èn bruikbaar te houden is het niet alleen noodzakelijk om ze onmiddellijk na creatie in een beheerde omgeving onder te brengen, maar ook in een omgeving die de bruikbaarheid veilig stelt. Hoe langer daarmee gewacht wordt, hoe meer moeite (tijd en kosten) het op termijn zal vergen om een archiefobject te preserveren. Een overbrengingstermijn van 20-30 jaar is in de ICT een vervaltijd, waaraan een archiefobject slechts zelden voldoet. In de fysieke wereld speelt dit niet, mits gebruik is gemaakt van duurzaam materiaal. Om de bruikbaarheid op lange termijn te garanderen is het soms noodzakelijk om de integriteit aan te tasten. Dat dient onder beheerde omstandigheden te gebeuren om de authenticiteit en betrouwbaarheid niet teveel geweld aan te doen. In ieder geval dient er over de ondernomen preservatieacties verantwoording te worden afgelegd. Dat behoort tot de keten van beheer. Met betrekking tot duurzaamheid schrijft de wetgever voor dat er open bestandsformaten worden gebruikt173, maar dit is nog niet overal ingeburgerd. Bovendien bestaan er voor sommige informatieobjecten simpelweg (nog) geen open bestandsformaten, zodat best practices, moeten worden ingezet om de bruikbaarheid op termijn te kunnen garanderen. Actueel archiveren lost (een deel van) de hierboven beschreven problemen op. In de eerste plaats worden ongeautoriseerde en ongewenste manipulaties voorkomen, maar daarnaast kunnen de eisen aan de vier eigenschappen door de tijd heen veilig worden gesteld, waarbij vooral het spanningsveld tussen bruikbaarheid en integriteit kan worden verminderd. Actueel archiveren sluit idealiter onmiddellijk aan op het werkproces, waarin de informatieobjecten worden gecreëerd. Het na de Tweede Wereldoorlog gangbaar geworden life cycle model geeft geen voorschriften hieromtrent, maar sluit het niet uit. Dit lineaire Darwinistische model is een uitbreiding op de ‘organische groei’ van het archief, zoals Muller, Feith en Fruin dat zagen.174 Het informatieobject gaat door twee of drie fases in zijn ‘leven’: van dynamische fase, via eventueel een semi-statische fase
173
26, Stcrt. 2010, 70
174
Horsman, Ketelaar and Thomassen, 1998, p. 5. 'Integendeel, een archief is een organisch geheel, een levend
organisme, dat volgens vaste regelen groeit, zich vormt en vervormt.' In noot 1: ‘Althans een organisme, dat heeft geleefd, want de archivaris ontvangt het archief in den regel onder zijn beheer, als het is afgestorven, of althans alleen die gedeelten van het archief, die als afgesloten beschouwd moeten worden.' 51
naar de statische fase. Dit betreft een sterk fysiek georiënteerd model, waarin de fysieke verplaatsing van documenten onlosmakelijk gekoppeld is aan verantwoordelijkheden rondom het archiefbeheer.175 Het aan dit model gerelateerde digitale custodiale model dat in het project InterPARES wordt onderzocht kan op gelijkluidende kritiek rekenen.176 Groeiend onbehagen177 met de beperkingen van dit custodiale model hebben in de tweede helft van de twintigste eeuw tot een nieuw model geleid: het records continuum van Upward178. Dit nieuwe model is beter in staat om archiefwetenschappelijke vragen rondom creatie, beheer en gebruik van (digitale) informatieobjecten te beantwoorden en neemt ook het sociale leven van documenten (zie hoofdstuk 2) expliciet als uitgangspunt.179 In dit model is onder andere het
175
Dingwall, 2010, pp. 140–144
176
Iacovino, 2006, p. 125. ‘In the life cycle approach that supports the InterPARES project there is a shift in
responsibility for protecting the record’s integrity from the creator to the preserver, that is, a neutral third party, usually an archival authority once the business purposes of the records have been exhausted, that ensure their authenticity over time. This view involves the physical transfer of records, whether paper or electronic, from the creator to the preserver, and is referred to as the ‘custodial model’. (…) However this assumes some way of knowing when the creator is no longer responsible, or a statutory or administrative procedure that arranges for this to take place. (…) It is a strategy that has become technologically difficult. (…) The issue is that someone has to be responsible for the long-term preservation of records arising from legal and social relationships.’ 177
Atherton, 1985; D. Bearman and Hedstrom, 1993, p. 84; Cook, 1994, p. 302; Upward, 1996, p. 271; Cunningham,
1996, p. 316; Ellis, 1996, p. 325; Dingwall, 2010, pp. 144–150. Bearman en Hedstrom: ‘(…) the cycle of failure in which we are now trapped.’ Cook: ‘Most important, for the first time, we are not producing, managing, and saving physical things or artefacts, but rather are trying to understand and preserve logical and virtual patterns that give electronic information its structure, content, and context, and thus its meaning as a 'record' or as evidence of acts and transactions.’ Upward: ‘Electronic recordkeeping can be seen as a destroyer of faith in linear custodial approaches.’ Cunningham: ‘In any case the practical application of the distinction between active and inactive records is sufficiently problematic as to make the Duranti/Jenkinson model all but unworkable.’ Ellis: ‘Five years later, the conventional wisdom, if there is onde, has surely turned around and virtually all areas of the profession have accepted that the custodial model has failed to secure either preservation, accessibility or authenticity for electronic records.’ 178
Upward, 1996
179
Upward, 2000, pp. 2, 18. ‘The layering approach provides a base for a multi-dimensional ‘patrol and control’
approach to archives and records management.’ Noot 2: ‘The term patrol and control came to me via an excellent article by Brown, J.S. and Duguid P., ‘The social life of documents’ from the following web reference, http://www.firstmonday.dk/issues/issue1/documents. They associate it with the way documents patrol and control boundaries between communities, also part of the approach outlined in this article, except that the continuum provides an instant way of recognising that the boundaries are cultural, not metaphysical, constructs.’ 52
onderscheid tussen de fases uit het life cycle model meer een logisch180 in plaats van een fysiek onderscheid geworden en is het informatieobject subject in plaats van object van onderzoek.181 Een aantal jaren voor het records continuum publiceert Duranti een reeks artikelen182 onder de noemer ‘hedendaagse diplomatiek’ (oorkondenleer), waarin de grondvesten uit de diplomatiek toepast op elektronische documenten en waarin zij al voorwaarden stelt aan de continuüm gedachte.183 Het records continuum van Upward voldoet hieraan, mits actueel wordt gearchiveerd. Jaren later komt Duranti uit op de bestudering van de ontstaanscontext van informatieobjecten, gevolgd door de traditionele concepten van de diplomatiek.184 Upward stelt dat zijn eigen records continuum model beter de realiteit weerspiegelt.185 In 2004 stelt MacNeil vast dat postpositivistische pad in digitale omgevingen niet voldoende opbrengt, omdat het teveel voorschrijvend is in plaats van beschrijvend. Zij verwacht meer van een post-modern interpretatief pad, waarin hedendaagse diplomatiek wordt opgenomen.186 Upward zelf, tenslotte, denkt dat zijn model beide werelden – positivisten en postmodernen – met
180
Logisch in de zin van ‘op logische wijze beredeneerd’.
181
Iacovino, 2006, p. 8; Dingwall, 2010, p. 146
182
Handzaam gebundeld in een boek in 1998.
183
Duranti, 1991, p. 18. ‘Jay Atherton’s concept of continuum versus life cycle, implying an integrated approach to
records and archives management, that is, to all archival functions, makes sense only on the assumption that (1) the reality of the material with which we work is determined by the juridical system in which it was created, by the persons concurring in its formation and their competence, and by the actions, transactions, processes, and procedures which generated it: and that (2) once established, such a reality is immutable in its form as well as in its substance.’ 184
Duranti, 1998, pp. 22–23. ‘This “contemporary diplomatics” though does not have the purity of classic
diplomatics as it results from the theoretical and methodological integration of diplomatics and archival science. (…) We realised that, in light of our present understanding, the teaching of traditional archival functions to be performed on inactive records had to follow, rather than precede, the teaching of the context of records creation and of records creation itself.’ 185
Upward, 2000, p. 4. ‘In records management, the continuum certainly provides a better view of reality than an
approach that separates space and time. In twelve years of practice as an archivist and as a records manager I saw the records in hundreds of agencies. In retrospect I cannot remember seeing anything not describable in continuumbased language.’ 186
MacNeil, 2004. ‘The means suggested to overcome the current limitations of the model and to extend its depth
and breadth focus on situating the model within a more interpretative and contextualist framework and incorporating into it multiple disciplinary and methodological perpectives in order to capture more fully the complexity and diversity of electronic record-keeping environments.’ 53
elkaar verenigt.187 Duranti’s ‘hedendaagse diplomatiek’ heeft aan het te introduceren model veel bij te dragen, maar het model van Upward wordt hier als uitgangspunt genomen. Records continuum model
4.5.
Het records continuum beschrijft meer dimensies van archiefbeheer dan het continue beheer van archiefstukken. De vier continua188 die het records continuum doorsnijden zijn189: 1. recordkeeping container190 continuum: kan worden opgevat als de beheerde aggregatievormen. In dit continuüm kan Jenkinson’s chain of custody en het life cycle model worden geprojecteerd; 2. identity continuum: representeert de auteur en diens bevoegdheden; 3. evidential continuum: bevat de getuigenis die reizend door de ruimtetijd uiteindelijk een rol speelt in geheugenvorming; 4. transactional continuum: hier is de handeling rondom de gebeurtenis of activiteit terug te vinden, waarover wordt getuigt.191 Het identiteits-continuüm is van belang bij de creatie van informatieobjecten in een publieke context. Door hier voldoende rekening mee te houden kan op een bepaald moment worden voldaan aan de juridische eisen van specifieke sociale systemen.192 Uit deze continua blijkt al dat het informatieobject conceptueel onderscheid maakt in de eigenschappen van het fysieke informatieobject. In een fysiek informatieobject is de
187
McKemmish et al., 2005, p. 198
188
Upward, 2000, p. 8. ‘The continua can be read as in constant motion around the intersecting point of creation.
Indeed I initially called them axes, and drew them as lines on the diagram. There are variations to the way I, and others, have presented the model, but the representation in this article is true to the original version and retains its terms.’ 189
Upward, 1996, pp. 279–280
190
Upward, 2000, p. 7. Oorspronkelijk heette deze as recordkeeping axis. Later is de ‘container’ toegevoegd,
waardoor conceptueel de vorm van de (intellectuele) inhoud is gescheiden. In dit artikel prefereert Upward ‘recordkeeping objects’, waarin dat onderscheid weer minder duidelijk is. 191
Upward, 1996
192
Iacovino, 2006, p. 5 54
getuigenis onverbrekelijk verbonden met zijn drager, in dit model wordt onderscheid gemaakt tussen de getuigenis en de verpakking die de getuigenis bevat. Om het verschil met de life cycle te verhelderen heeft Upward bovenstaande continua voorzien van ruimtetijdelijke dimensies en deze losgekoppeld van het informatieobject. Upward definieert in zijn ‘nieuwe herkomstbeginsel’193 vier dimensies194: 1. create: in de eerste dimensie wordt het informatieobject gecreëerd, dit is de fase voorafgaand aan het definitief (net)exemplaar, waarin data195 in een gestructureerde vorm worden gegoten; 2. capture: in de tweede dimensie wordt een informatieobject of -objecten196 na publicatie197 als archiefobject geregistreerd, in samenhang met andere archiefobjecten gebracht. Dit is uiteraard een activiteit die op zichzelf weer in de creatiedimensie thuis hoort198; 3. organise: in de derde dimensie wordt archief actief als geheugen georganiseerd. Hier wordt nagedacht over de wijze waarop de geborgen archiefobjecten voor latere generaties moeten worden bewaard om de ruimtetijd te overwinnen199; 4. pluralise: in de vierde dimensie worden de archieven in samenhang met andere archieven gebracht om een collectief geheugen te vormen.200
193
Upward, 2005c, p. 202
194
Upward, 1996, pp. 280–281; Upward, 2005a, pp. 90–92
195
Onder data verstaat Upward woorden en getallen.
196
Duranti, 1989, pp. 10, 14; Duranti, 1990, p. 17. 1989: ‘Focusing on acts will allow us to analyse the second
circumstance or condition characterizing modern documentary production: the fragmentation of juridical acts in many related but autonomous juridical and non-juridical acts, each resulting in written documents.’ ‘Compound acts [are] composed of many different acts produced by the same individual or organ or by a number of individual organs, but all essential to the formation of some final act of which they are partial elements. ’ 1990: ‘Most modern bureaucratic acts are compound acts, and specifically acts on procedure. These acts do not manifest themselves in one document, but in files and even in series.’ 197
Zie hoofdstuk 2: ‘Een informatieobject dat een auteur voor zichzelf houdt zal niet tot archivering leiden; er is
immers geen lezer. Archiefobjecten hebben de functie om door een groep, in- of extern, te worden geïnterpreteerd, archiefobjecten zijn letterlijk grensoverschrijdend.’ 198
Dit vormt archief van het archief.
199
Dit is op zichzelf ook een activiteit die in de creatiedimensie thuis hoort en meer archief van het archief vormt.
200
Upward, 1996 55
Bij de introductie van het model focust Upward vooral op beheerscontext en de rol die archiefstukken spelen bij geheugenvorming (recordkeeping container en evidential continuum). In het hierboven geïntroduceerde macht-interpretatiemodel komt dit overeen met de interpretatieve as.201 De twee overige continua (identity en transactional continuum) zeggen samen iets over de ontstaanscontext en beide continua vormen samen in het macht-interpretatie model de macht-as. Hier speelt de wederkerigheid tussen actie en structuur zich af.202 Ieder informatieobject dat op de macht-as wordt gecreëerd moet in principe worden geborgd, of het daarna een microseconde of eeuwig wordt bewaard is vervolgens een keuze.203 Upward merkt op dat de vermeerderingsdimensie een strijdperk is en bij uitstek een politieke plaats.204 Voor de strafrechtketen is die strijd in hoofdstuk twee beschreven. Tijd is alom aanwezig in dit model en verstrijkt met van binnen naar buiten bewegende rimpelingen door de dimensies heen.205 Geïnspireerd door Foucault206 is dit model door Upward gevisualiseerd (zie
201
Iacovino, 2006, p. 128. ‘At the first dimension in the records continuum there is room to interpret an actor-rule-
intention-act; while at the systems level there is a series of acts over time that may or may not be consistent with the actor-rule-intention-act.’ 202
Schauder, Johanson and Stillman, 2005, p. 81. ‘All action influences the development of the structure in which
they occur, and all structure influences what action is possible: ‘social structures are both constituted by human agency, and yet at the same time are the very medium of this constitution’(Giddens, A., (1986) The constitution of society, Berkely, University of California Press, 1986, p. 121 [AGS]). The reciprocal relationship between action and structure is called by Giddens the duality of structure. (…) The distribution of power, with the demarcation and redemarcation of scope of action in society is seen as an endlessly dynamic process in which all participate.’ 203
D. Bearman, 1995, p. 246; Upward, 1996, pp. 275–276. Bearman: ‘Everything goes there; every business
transaction goes there. Some of them are dumped after minutes, some of them are managed for weeks, some of them are managed for years, and some of them are archival’ Upward: ‘A concept of 'records' which is inclusive of records of continuing value (= archives), which stresses their uses for transactional, evidentiary and memory purposes, and which unifies approaches to archiving/recordkeeping whether records are kept for a split second or a millenium.’ 204
Upward, 2005a, p. 92
205
Upward, 2005c, p. 201
206
Upward, 2005a, pp. 107–108. ‘(…) my initial source of inspiration for the concentric circles element of the
continuum model was in fact Foucault’s theory about four thresholds in knowledge formation and how the way the crossing of those thresholds is uneven, random and insecure which set me looking for similar thresholds in archival theory and practice. Foucault’s theory can be found in Michel Foucault, The Archeology of Knowledge, Routledge reprint, London 1995 p. 186-187.’ In mijn editie komt het idee van de concentrische cirkels – rimpelingen – al op p. 128 voor. Enkele entiteiten die in het records continuum model voorkomen, noemt Foucault al op p. 133-141 bij zijn 56
Figuur 7: Records continuum naar Upward (2000)). De continua zijn glijdende schalen, waarmee goed tot uitdrukking kan worden gebracht dat niet altijd zo precies is te definiëren wat een archiefobject nu is, of een dossier, etc. Het ene prototype glijdt over in het andere prototype. Daarnaast is het een ruimtetijdmodel, hoe verder de concentrische ringen van de ‘oerknal’ af komen te staan, hoe verder de lezer zich in ruimte en tijd zich bevindt en hoe moeilijker het zal zijn om een archiefobject te interpreteren.
Figuur 7: Records continuum naar Upward (2000)
ontrafeling hoe uitdrukkingen in een (wetenschappelijk) discours worden opgenomen. Het citaat over tresholds dat Upward vermoedelijk bedoeld staat in mijn editie op p. 206-212. 57
4.6.
Het archiveringsysteem
De eerste en tweede dimensie verdienen extra aandacht, omdat – het kan niet vaak genoeg worden benadrukt – actueel archiveren om extra maatregelen vraagt. Om helder te krijgen wat precies in die creatiedimensie plaats vind, is systeemtheorie behulpzaam. In de systeemtheorie207 wordt een onderwerp van zijn omgeving losgemaakt en bepaald wat het doet. Een systeem maakt van instromende grondstoffen uitstromende producten. In de creatiedimensie uit het records continuum wordt ook iets gemaakt: gebeurtenissen of activiteiten worden in een verhaal vastgelegd. Denken in systemen stamt al uit de diplomatiek208 en krijgt in 1993 nieuw leven ingeblazen als Bearman een record-keeping system als een speciaal type informatiesysteem introduceert209. Bearman splitst een informatiesysteem uit in hardware, software, benodigdheden, mensen, beleid, procedures en alle onderhoud en training die nodig zijn om de componenten samen te laten werken. Deze achteloze uitsplitsing – Bearman is vooral geïnteresseerd in het getuigende aspect van archiefstukken in een digitale wereld – is voor verbetering vatbaar. De meest recente verbetering komt van Horsman, die in 2009 met een integrale definitie komt: ‘Een archiveringsysteem is het geheel van documenten, metadata, processen, procedures, kennis, regels, middelen en mensen waarmee een persoon of organisatie zich voorziet van betrouwbare en duurzame informatie ten behoeve van bedrijfsvoering, herinnering en verantwoording.’ In deze definitie slaat het eerste deel op de componenten van het systeem, die het tweede deel produceren voor een bepaald doel.210 Als het macht-interpretatiemodel en het records continuum als uitgangspunten worden genomen kan Horsmans definitie worden gepreciseerd. Op het hoogste niveau is het archiveringsysteem te beschouwen als een black box die van gebeurtenissen of
207
Systeemdenkers ontleden hun systeem in componenten, die in onderlinge samenhang het product maken.
208
Duranti, 1990, p. 10. ‘The identified elements were the juridical system, which constitutes the necessary context
of document-creation; the act, which is its determinant cause; the persons, who are its agents and factors, the procedures, which guide its course; and the documentary form, (…)’ 209
D. A. Bearman, 1993, pp. 17, 33. Bearman heeft het over een technisch systeem waarin heel vooruitstrevend
metadata over documenten verzameld worden in plaats van achteraf beschreven. 210
Horsman, 2009, p. 27 58
activiteiten in de werkelijkheid op termijn een verhaal maakt (zie Figuur 8: Archiveringsysteem (niveau 0)).
Figuur 8: Archiveringsysteem (niveau 0)
Als de black box wordt opengemaakt staan op niveau 1 twee componenten: mensen en middelen (zie Figuur 9: Archiveringsysteem (niveau 1)).
Figuur 9: Archiveringsysteem (niveau 1)
Deze twee componenten zijn noodzakelijk om het systeem draaiende te krijgen.211 In tegenstelling tot Horsman wordt hier onder middelen geld verstaan. Horsman ziet het als voornamelijk als dingen.212. Zonder mensen geen archief, archief is immers een product van de menselijke geest. Zonder middelen, of dat nu kleitabletten of computers zijn, of geld om medewerkers in te huren, kan een getuigenis niet in een interpreteerbare verpakking worden gevat. In vergelijking met Horsmans archiveringsysteem betekent dat op het volgende niveau mensen en middelen
211
Ibid., p. 38
212
Horsman, 2009, p. 38 59
uiteenvallen in zijn resterende componenten. Hierbij zijn enkele nuanceringen in Horsmans archiveringsysteem aan te brengen. Documenten en metadata vormen de voornaamste componenten, zij vormen samen de container. Documenten worden hier vervangen door informatieobjecten. Processen worden door Horsman beschreven als archieffuncties.213 Dit zijn feitelijk de werkzaamheden die noodzakelijk zijn om archief te vormen en te beheren. Hierboven is al gesteld dat archivering in de digitale wereld direct na creatie dient te geschieden, zodat deze processen hier als de reguliere werkprocessen zijn voorgesteld, waarbij het informatieobject wordt gecreëerd. Een handeling die in de werkelijkheid plaatsvindt.214 Onder procedures verstaat Horsman hoe de processen worden uitgevoerd. Dat is nu gelijk aan processen. Dat laat ruimte vrij om procedures als de vrijwillige regelgeving op te vatten. De administratieve organisatie en eventueel geldige kwaliteitsprocedures die voor accreditatie en certificering nodig zijn. Het verschil dat hier tussen processen en procedures wordt gemaakt is dat procedures de (werk)processen beschrijven, zodat het verschil tussen de papieren en echte wereld hiermee tot uitdrukking komt.215 Kennis is nodig om het systeem intelligentie te verlenen. Hierbij zou ook ervaring kunnen worden gerekend, maar dit kan als een vorm van impliciete kennis kunnen worden gezien. Dit probleem wordt hier terzijde gelegd, zodat voorlopig kennis als systeemcomponent wordt gezien. Regels worden hier opgevat als de wet- en regelgeving, die publieke taken mogelijk maken. Voor de strafrechtketen geldt het legaliteitsbeginsel.216 Bevoegdheden dienen in wet- en regelgeving terug te vinden te zijn. De auteurs dienen in de
213
Ibid., p. 35. Genoemd worden: opnemen, bewaren, ordenen, beschrijven, beschikbaarstellen, waarderen,
selecteren en verwijderen. 214
Shepherd and Yeo, 2003, p. 49. ‘To carry out their purposes, organisations undertake a number of actions.
Schellenberg (1956, 53-5) analysed these in terms of functions, activities and transactions. (…) He suggested that each function can be broken down into a number of activities, which he defined as ‘actions that are taken in accomplishing a specific function’, and that each activity also comprises a number of parts, which he referred to as ‘transactions’.’ 215
Duranti, 1990, p. 23
216
Leij, 2012, p. 23. ‘Het legaliteitsbeginsel bindt de overheid aan de wet als het gaat om het inbreuk maken op de
rechten en vrijheden van de burgers. In artikel 1 Sv is dit uitgewerkt voor het strafproces, hetgeen bijvoorbeeld betekent dat de rechter uitsluitend een door de wet omschreven straf mag opleggen.’ 60
strafrechtketen bevoegde auteurs te zijn. Middelen worden hier opgevat als technologie, die een wezenlijke invloed op archiefvorming heeft.217 Mensen, tenslotte, hebben zo hun eigen ideeën over wat er uit het archiefobject te begrijpen is, zodat dat mensen hier worden vervangen door normen en waarden, waarmee ieder mens op zijn unieke wijze de realiteit benaderd.218 Interessant in dit verband is de observatie van Eshuis dat gedrag (inclusief normen en verwachtingen) van professionals invloed heeft op de doorlooptijden.219 Eshuis schaart dit onder ‘cultuur’ en steunt hierbij op de local legal culture van Church en de cultuurlagen van Schein, die het waard zijn nader te bestuderen, maar hier helaas buiten beeld moeten blijven.220 Hier wordt de systeemcomponent normen en waarden genoemd en moet cultuur vooralsnog als een te complex probleem terzijde worden geschoven.221 Het tweede systeemniveau bestaat dus uit: informatieobject(en), metadata, handeling(en), procedures, kennis, wet- en regelgeving, technologie en normen en waarden (zie Figuur 10: Archiveringsysteem (niveau 2)).
217
Trace, 2002, p. 156. ‘The components of the framework presented in this paper neither claim to be definitive or
all encompassing. The framework is incomplete in the sense that it does not yet take into account the impact of technology on record creation and use.’ Waar Trace nog in gebreke blijft met zijn model, wordt in het hier gepresenteerde model technologie wel meegenomen; kroontjespen en perkament vormen een ander archief dan tekstverwerker of iPad. 218
Ibid., p. 142–143, 155. ‘people are often socialized in the art of record creation and control.’
219
Eshuis, 2007, p. 66. ‘(…) gedrag van professionals (met inbegrip van informele normen en verwachtingen die aan
dit gedrag ten grondslag liggen) bepaalt in hoeverre de minimale procesduur wordt gerealiseerd’ 220
Ibid., p. 59–60
221
Seel, 2000, p. 2. ‘There are many approaches to culture and even more definitions. Kroeber & Kluckhohn in their
classic review of culture (1952) report 156 different definitions, which they arrange under six different generic headings. In the years since they wrote many other definitions have been attempted and still there is no consensus.’ 61
Figuur 10: Archiveringsysteem (niveau 2)
Op niveau 2 is de scheidslijn tussen procedures en wet- en regelgeving gestippeld weergegeven, omdat (inter)nationale standaarden en normen steeds vaker in formele wet- en regelgeving wordt opgenomen en de beschreven administratieve organisatie (AO) niet zo vrijwillig zijn voor de individuele medewerker. Overigens kennen de systeemcomponenten diffuse grenzen. Sommige componenten hebben een sterke invloed op elkaar, zoals: 1) normen en waarden en kennis, 2) werkproces en technologie, 3) informatieobjecten en metadata en 4) wet- en regelgeving en procedures. Zij vormen vier clusters, die samen de continua voor het grootste deel definiëren. 4.7.
Een gecombineerd systeemmodel
4.7.1. De eerste dimensie: creëren Als bovenstaand archiveringsysteem archief creëert, dan is dit eenvoudig te projecteren op het model van het records continuum model van Upward. Immers, dan komt Figuur 10: Archiveringsysteem (niveau 2) volledig overeen met de creatiedimensie in Figuur 7: Records continuum naar Upward (2000). In Upwards model vloeien de elementen in 62
elkaar over.222 De gecreëerde informatieobjecten worden opgesteld in de eigen ‘taal’ met alle impliciete aannames en ‘waarheid’ die op dat moment in die sociale groep geldend is. 4.7.2. De tweede dimensie: borgen De volgende stap is te bepalen of de acht systeementiteiten ook gelden voor de tweede dimensie: capture. ‘Capture’ kan op velerlei wijzen worden vertaald. Woorden als ‘pakken’, ‘afvangen’ of ‘verwerven’ kunnen allemaal als vertaling van capture dienen, afhankelijk van het object dat wordt ‘gevangen’.223 Hier is gekozen voor ‘borgen’, omdat dit een bepaalde stabiliteit na afloop van de activiteit garandeert. Mede geïnspireerd op ‘borgen aan de bron’224 Alle aspecten van het archiveringsysteem zijn in de tweede dimensie van eminent belang. Deze dimensie acht Upward cruciaal; hierin krijgt het informatieobject zijn ‘symbolische teken’ als een archiefobject.225 Het archiveringsysteem dient hier dus optimaal te presteren, anders ‘produceert’ het systeem geen archief. De componenten van het archiveringsysteem passeren nogmaals de revu in de tweede dimensie. Informatieobject(en) en metadata dienen geborgd te worden om van een informatieobject(en)226 een archiefobject te maken. De ontstaanscontext van het informatieobject dient in metadata te worden gevangen. Voor de Rijksoverheid is voor de metadata Toepassingsprofiel metagegevens Rijksoverheid als best practice van
222
Upward, 1996, p. 277
223
Shepherd and Yeo, 2003, p. 4. ‘The term capture refers to the actions that are taken to secure a record into an
effective records management system, where the record can be maintained and made accessible for as long as it is needed.’ 224
Raad voor Cultuur and Raad voor Openbaar Bestuur, 2006, p. 8. ‘Zoals al eerder aangegeven (zie voorwaarde 2.)
moet de (duurzame) toegankelijkheid van informatie echter geborgd worden aan de ‘bron’. Alleen door dat uitgangspunt voorop te stellen kan de overheid de vereiste verantwoording, bewijsvoering en rechtsbescherming bieden.’ Borgen aan de bron betekent overigens niet dat het archiefobject onmiddellijk openbaar wordt. Openbaring betreft een conceptuele handeling van een andere orde. 225
Upward, 1996, p. 282
226
Shepherd and Yeo, 2003, p. 65. ‘The record of a single step (or sub-step) may be of little significance in its own
right. It acquires meaning when combined with the record of other steps, to form a record of the activity as a whole.’ 63
toepassing.227 Andere bruikbare normen zijn ISO-NEN 19001, 19002 en 19003 rondom PDF/A228 en NEN 2084229. Een archiefobject gestript van diens bijbehorende metadata (uit ontstaans- en beheerscontext) ‘degradeert’ een archiefobject weer tot een informatieobject. De werkprocessen dienen geborgd te zijn in de activiteiten van de organisatie, of de gebeurtenissen die worden waargenomen. Technologie moet het werkproces technologisch faciliteren, anders zal nooit een digitaal archief kunnen ontstaan. Hierbij moet worden gedacht aan infrastructurele maatregelen, maar ook aan toegepaste software, bijvoorbeeld elektronisch berichtenverkeer. Kortom, er dient een connectie met de creatiedimensie te kunnen worden gemaakt. Kennis en normen en waarden dienen beide eigen te worden gemaakt. In het eerste geval wordt dit ‘leren’ genoemd en in het tweede geval meestal ‘verwerven’. Het verwerven van normen en waarden is cultuurspecifiek. Door bepaalde normen en waarden in je gedrag op te nemen wordt je in een sociale groep opgenomen. Je gaat normen en waarden met die groep delen. Procedures en wet- en regelgeving speelt ook een rol in de borging. Er wordt van publieke organisaties verwacht dat er verantwoording over de gepleegde activiteiten wordt afgelegd. Archiefinstructies voor medewerkers kunnen van belang zijn. Standaarden (of normen) spelen ook een rol in dit proces. Hierboven is voor metadata al een standaard genoemd. Hier zouden ook open standaarden als XML230 en OASIS231 onder kunnen vallen. De wetgever zou overigens dwingender kunnen zijn met betrekking tot het ‘actueel archiveren’ van digitale informatieobjecten. De tweede dimensie kan visueel worden weergegeven, waarbij de gekozen symbolen arbitrair gekozen zijn.232
227
Kuijpers and Blacquière, 2009
228
ISO, 2005; ISO, 2011; ISO, 2012
229
NEN, 2012
230
W3C, 2003
231 232
, Bezocht op: 20-Oct.-2011 Symbolen, en de keuze hiervan, is namelijk cultuurspecifiek en kan worden geproblematiseerd. In Bijlage III
Informatiemodel worden de gemaakte keuzes en gebruikte bronnen toegelicht. 64
Figuur 11: Tweede dimensie: Borgen
4.7.3. De derde dimensie: organiseren Upwards derde dimensie in het records continuum heet organise. Hier vertaalt met ‘organiseren’. Het archiveringsysteem zou ook in deze dimensie werkzaam moeten zijn. Archiefobjecten en metadata worden in samenhang gebracht tot een dossier.233 De scheidslijn tussen metadata en archiefobject valt weg. Soms bevindt zich tussen het archiefobject en het dossier nog een aggregatievorm: de map. Een norm die hier kan worden toegepast is de ISO 16363234, die is gebaseerd op het OAIS-model235. De activiteiten dienen georganiseerd te worden binnen de functie van de organisatie. Hierbij is meestal wel een onderscheid te maken in strategisch, tactisch en operationeel niveau. Een best practice die veelvuldig gebruikt wordt om binnen een
233
Shepherd and Yeo, 2003, p. 65. ‘At the upper levels of the system, activity and process records aggregate to form
records of sub-functions and functions, and at the topmost level these turn in aggregate to form the record of the business of the entire organization.’ 234
ISO, 2012
235
Consultative Committee for Space Data Systems, 2012 65
technologische omgeving functiescheiding mogelijk te maken en/of het ‘niets nodig, tenzij’-principe in te vullen zijn RBAC en ABAC.236 De connectie op technologisch niveau wordt binnen een organisatie meestal ingevuld met behulp van een Local Area Network (LAN) , kantoorautomatisering en specifieke software applicaties. Standaarden die hier een rol spelen zijn NEN 2082237 en ISO-NEN 16175238 Een best practice die hier kan worden gebruikt is de inrichting van een zogenaamde OTAPstraat239. Kennis kan met behulp van kennismanagement binnen een organisatie worden georganiseerd. De georganiseerde vorm van normen en waarden is hierboven al besproken als de legal culture voor juristen, maar politiecultuur is hiervan ook een voorbeeld. Net zo goed als archivarissen onderling ook een professionele cultuur delen. ‘Zo doen wij dat (hier).’ Procedures en wet- en regelgeving wordt ook op organisatorisch niveau ingevuld. Hier speelt de AO en Deming-cyclus een rol om de organisatie en het kwaliteitsbeheer vorm te geven, maar ook een best practice als een gegevenswoordenboek voor een bepaalde sector. Verder is te denken aan de NEN-ISO 15489240, de ISO 30300-serie241 en aan de verscheidene organisatie- en mandaatregelingen die er voor overheidsorganisaties zijn en die onder andere regelen over welke mandaten een functionaris binnen het publieke domein beschikt.
236
RBAC: role based access control en ABAC: attribute based access control. RBAC regelt wat een gebruiker in de
omgeving mag en ABAC wat hij daar krijgt te zien. 237
NEN, 2007
238
ISO, 2010
239
Ontwikkel-, test-, acceptatie- en productieomgeving. Deze wordt gebruikt om functiescheiding tussen
ontwikkelaars, testers, beheerders en gebruikers mogelijk te maken door verschillende omgevingen aan te bieden. Zo kan vermeden worden dat de eerste twee groepen gevoelige productiegegevens krijgt te zien en de laatste twee groepen worden gehinderd door creatieve ideeën van ontwikkelaars, of systeembelastende testen door testers. 240
NEN, 2001
241
ISO, 2011; ISO, 2011 66
Figuur 12: Derde dimensie: Organiseren
4.7.4. De vierde dimensie: vermeerderen (netwerk) De vierde dimensie heeft Upward pluralise gedoopt, hier vertaald met ‘vermeerderen’ (van interpretaties). Daarbij maakt Upward de sprong naar de samenleving. Hier wordt daar nog een vermeerderingslaag tussen geplaatst: het netwerk of de keten. Archiefobjecten, preciezer controleobjecten, worden eerst in de keten vermeerderd. Dossiers zijn in deze dimensie vooral te zien als de archieven van de verschillende binnen de keten actieve organisaties. Borst merkt in dit verband op dat: ‘de begrippen “informatie” en “zaak” kruisen elkaar min of meer in de term “dossier”. (…) In die zin kan men zeggen dat het dossier “door de keten stroomt”. Maar slechts ten dele, want de processen-verbaal van de politie hebben geen rol meer na het wijzen van het vonnis door de rechter.’242 Voor de strafrechtketen is het aggregatieniveau kennelijk het ‘dossier’, wat daar dan maar onder verstaan moge worden.243
242
Borst, 2009, p. 173
243
A. J. Hofman, 2007, p. 14. ‘Bij de ketenpartners bestaan tal van dossiers met even zovele aanduidingen (soms
verschillend voor dezelfde dossiers): opsporingsdossiers, onderzoekdossiers, zaakdossiers, persoonsdossiers, 67
De organisatorische functie wordt nu een maatschappelijk doel dat de organisatie vervult. De LANs worden aaneengeknoopt tot een Wide Area Network (WAN). Kennis en normen en waarden worden vermeerderd naar ketenniveau. In het identiteits-continuüm zijn de verschillende instituten te onderscheiden. Wet- en regelgeving gaat specifiek in op de rolverdeling tussen organisaties. Standaarden en/of normen zijn voor deze dimensie niet aanwezig, mogelijk wel best practices.
Figuur 13: Vierde dimensie: Vermeerderen (netwerk)
4.7.5. De vierde dimensie: vermeerderen (samenleving) De vierde, en laatste, dimensie zoals Upward deze heeft bedoeld is hier vermeerderen naar de samenleving. Archieven worden nu vermeerderd tot alle archieven die de samenleving voortbrengt; publiek en privaat. In deze dimensie is een testbed ten behoeve van de
processen verbaal, pentitentiaire dossiers, reclasseringsdossiers en zelfs ketendossiers. (…) de informatiestroom in de strafrechtketen bevat geen dossiers, maar stukken en gegevens.’ 68
digitale duurzaamheid van belang en speelt MeDuSa244 als best practice een rol met betrekking tot metadata. Het maatschappelijk doel van de organisaties worden de maatschappelijke doelen die de samenleving nastreeft. De WANs worden (soms) aangesloten op internet, het wereldwijde netwerk. Kennis en normen en waarden worden vermeerderd naar de samenleving. Hier zijn verschillende wetenschapsdisciplines met hun paradigma245 of epistèmè246 te vinden. De samenleving construeert zijn eigen geschiedenis, kiest zijn eigen helden en symbolen en vormt een collectief geheugen.247 De instituten worden ingesteld door de democratisch rechtsstaat, door de politieke partijen, die zo een machtsbasis verlenen aan de instituten.
Figuur 14: Vierde dimensie: Vermeerderen (samenleving)
244
Nationaal Archief, 2011
245
Kuhn, 1996
246
Foucault, 1966
247
Homan, 2005, p. 122. ‘Alles zo overziend hebben we hier te maken met een complex en gelaagd netwerk van
betekenisconstructies, de subpublieke betekenisconstructies en de betekenissen die er in lokale communities ontstaan.’ 69
4.8.
Integraal informatiemodel
Al doende is er een integraal informatiemodel ontstaan, waarop in Figuur 6: Macht versus interpretatie al een voorschot was genomen. Het gehele model is in Figuur 15: Integrale informatiemodel gevangen (zie ook Bijlage V (groot formaat)).
Figuur 15: Integrale informatiemodel
Het onderliggende records continuum model is een ruimtetijdmodel, dat te demonstreren is met het integrale informatiemodel: hoe verder terug in de tijd gekeken wordt, hoe lastiger het is om met contemporaine kennis en normen en waarden het archief te interpreteren en des te meer competenties je nodig hebt. Het model is een top-down noch bottom-up benadering, zoals respectievelijk in hoofdstuk twee en drie het archief is benaderd. Het gaat in de oorsprong uit van een feit 70
dat in de werkelijkheid waargenomen is, dat vervolgens door de menselijke geest is geïnterpreteerd (en vastgelegd)248, maar waarbij de interpretatiemogelijkheden worden ingekaderd door hetgeen we verwachten waar te nemen.249 Het model is als het ware in zichzelf gekromd.250 De vierde dimensie beperkt de interpretatiemogelijkheden in de eerste dimensie.251 De combinatie van continuum denken met systeemdenken is in de ogen van Upward wellicht ‘fanciful’252, er zijn uiteraard meer bronnen253 dan archiefstukken die aan kennisvorming bijdragen.254 De bijdrage aan kennis is wel in de getuigenis van het archiefstuk gelegen.255 Een model helpt om in de praktijk de complexiteit van archivering uit te leggen. Het blijft echter een model, een versimpeling van de werkelijkheid. Het model maakt inzichtelijk dat archivarissen zich niet alleen met archiefstukken moeten bezighouden. Het laat zien dat de context van een archiefstuk complex is en in ieder geval acht te beschrijven componenten bevat. Met dit model kan de geheugen- en verantwoordingsfunctie van archief worden geplaatst. De verantwoordingsfunctie is vooral gerelateerd aan het normen en waarden segment; is de wet correct uitgevoerd, of is deze onjuist geïnterpreteerd? De geheugenfunctie is gerelateerd aan het kennis segment; de reflectie van de groep voegt iets toe aan de kennis over de werkelijkheid. Verder kunnen met dit model enkele vragen worden opgelost, bijvoorbeeld: wanneer is een systeem een informatiesysteem of een archiefsysteem? Dat wat zich in de eerste
248
Een strafbaar feit is al een interpretatie.
249
Upward, 2000, p. 8. ‘The circles can be read as representing a rippling outwards or a pressuring inwards.’
250
Seel, 2000, p. 5. ‘A paradigm is like a self-fulfilling prophecy; there is a kind of circular logic attached to it which
makes it hard to break. (…) It is the very fact that a paradigm acts as a filter which helps make life manageable nd gives us a sense of stability in a changeable world.’ 251
Upward, 2005c, p. 201. ‘[…] the way our information processes affect the creation of information, will always be
spatially and temporally specific to the moment in accordance with what is available to use and what we choose or are forced to use.’ 252
Upward, 2005b, pp. 28–29. ‘Beyond the archival profession the suite of models provide a phalanx of analytical
tools for understanding knowledge formation processes, but that use of the models is fanciful.’ 253
Upward, 2000, pp. 12–17; Upward, 2005a; Upward, 2005b. Upward introduceert voor informatie,
informatiesytemen, publicaties en erfgoed verschillende continuum-modellen. 254
Zie hoofdstuk 2: ‘In het klassieke Latijn is document opgebouwd uit de stam doc van het werkwoord docere. Dit
betekent: iets of iemand iets laten opnemen en vandaar de hoofdbetekenis: onderwijzen, onderrichten, (iemand iets) leren.’ 255
Bentham geciteerd in Furner, 2004, p. 233. ‘The field of evidence is no other than the field of knowledge.’ 71
dimensie (creëren) afspeelt is te zien als het informatiesysteem, de overige dimensies behoren tot het archiefsysteem. Beide systemen zijn onderdeel van het archiveringsysteem. Of: wanneer is iets een gegeven, informatie- of archiefobject? Waalwijk maakt bijvoorbeeld onderscheid tussen losse gegevens en documenten en stelt dat een databank die de losse gegevens bevat archiefstukken (kunnen) zijn.256 Losse gegevens en woorden zijn tijdens de creatie de bouwstenen van informatieobjecten, hierbij wordt geïnterpreteerd, of desgewenst context toegevoegd. Informatieobjecten zijn, zodra ze gecommuniceerd worden, archiefobjecten en dienen ze met hun ontstaanscontext geborgd te worden. Losse gegevens zonder context zullen nooit een archiefobject zijn. Gegevens die slechts door handelingen in een databank betekenis (en context) verkrijgen, maken van de gehele database een archiefobject.
256
Waalwijk, 2011 72
5.
RIMPELINGEN
5.1. Van theorie naar praktijk 5.1.1. Een ketenbreed verhaal Tot zo ver de theorie, nu de praktijk. Terugkerend naar de strafrechtketen, staat de strijd wij versus ik257 als leidend verhaal centraal. Met het integrale informatiemodel op zak kan de strafrechtketen als object van onderzoek dienen. Informatieobjecten worden in de eerste dimensie bij de verschillende actoren gecreëerd en het volledige verhaal over wij versus ik komt in de vierde dimensie (vermeerderen (netwerk)) als controleobjecten in de keten terecht. Ik sta centraal in het verhaal en het gepleegde strafbare feit kan worden gezien als de ‘oerknal’ waarop wij terugkijken. Dat is de oorsprong voor alle vier continua en dimensies. In hoofdstuk 2 is beschreven dat er vele actoren in de strafrechtketen actief zijn, maar dat geen van alle het totale verhaal kan vertellen. Pas in de allerlaatste dimensie – vermeerderen (samenleving) – is (achteraf) een verhaal samen te stellen, maar op dat moment zijn de meeste archiefobjecten vernietigd258 en bevat het verhaal grote witte vlekken. Met ‘actueel archiveren’ in het achterhoofd moet na de creatiedimensie een completer verhaal te vertellen zijn. Dat betekent dat er – à la WODC259 – een groot onderzoek moet worden gestart naar alle systemen van de verschillende ketenpartners om daar de actuele stand rondom personen op te zoeken. Dat gaat niet alleen de denkkracht en beschikbare uren van de schrijver dezes ver te buiten, maar vergt ook een enorme belasting van vele medewerkers. Het combineren van al die gegevens is bovendien geen sinecure, zoals WODC dat al rapporteert. De blik wendt zich daarom tot de Justitiële Informatiedienst (JustID), die speciaal ten behoeve van de
257
In hoofdstuk 2 is de strafrechtketen voorgesteld als de strijd tussen de samenleving en de misdadiger:
wij versus ik. 258
Zie Bijlage I.
259
A.M.G. Zuiderwijk et al., Doorlooptijden in de strafrechtsketen. Ketenlange doorlooptijden en doorlooptijden per
ketenpartner voor verschillende typen zaken, vols. (Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), 2012), online, Internet, 16 Feb. 2012. , Available: http://wodc.nl/onderzoeksdatabase/doorlooptijden-in-de-strafrechtsketen.aspx?cp=44&cs=6799. 73
ondersteuning van de strafrechtketen is opgericht. JustID kan met zijn ketenbrede informatiesystemen mogelijk wel een actor-overstijgend actueel verhaal vertellen over de personen die zich door de strafrechtketen bewegen. 5.1.2. De informatiesystemen bij JustID JustID heeft zich ten doel gesteld een integer en een integraal persoonsbeeld260 te schetsen aan daartoe gerechtigden. Om dit persoonsbeeld samen te stellen worden in samenwerking met actoren in de keten gegevens verzameld, bewerkt en beheerd. Het hogere doel is om tot een betrouwbare uitvoering van de strafrechtprocessen en uiteindelijk een veiligere samenleving te komen.261 Wij moeten over betrouwbare informatie op maat kunnen beschikken, zodat ik mijn gerechtigde straf krijg in een eerlijk proces. JustID beheert voor dit maatschappelijke doel vele justitiële informatiesystemen. De drie belangrijkste (SKDB, JDS en CDD) zijn hier doel van onderzoek, omdat deze informatiesystemen volledig ketenbreed (kunnen) worden gebruikt. De overige systemen worden in beperkter samenwerkingsverband ingezet. SKDB, JDS en CDD kunnen misschien wel een actueel ketenbreed verhaal van de strijd wij versus ik schetsen, oftewel – in JustID-termen – hoe integer en integraal is het persoonsbeeld? 5.2. Ik 5.2.1. Wie ben ik? Als de strafrechtketen wordt gezien als een strijd tussen wij versus ik, dient bekend te zijn wie ik ben. Deze vraag wordt opgelost door natuurwetenschappelijke metingen aan mij te verrichten: biometrie. In de afgelopen decennia is aan het natuurwetenschappelijke repertoire het DNA-onderzoek toegevoegd. Vingerafdrukken
260
Wim Borst, Jegens en wegens : over persoonsgebonden informatie in de strafrechtsketen (Nijmegen: Wolf Legal
Publishers, 2009) 221, 226.. ‘Het idee dat een functionaris, binnen de grenzen van de regelgeving, moet kunnen beschikken over alle informatie over een verdachte of veroordeelde die hij nodig heeft voor een beslissing en die elders in de strafrechtketen reeds aanwezig is, wordt aangeduid als het integraal (strafrechtelijk) persoonsbeeld.’ ‘In de strafrechtketen is de juistheid van de identificerende persoonsgegevens van bijzonder belang. Deze notie wordt aangeduid als het integer persoonsbeeld.’ 261
Afdeling Communicatie, “Historie,” Intranet, Justitiële Informatiedienst, 17 Feb. 2012. 74
en het DNA-profiel identificeren een mens op ‘deugdelijke en betrouwbare’262 wijze, zodat op basis van de Wet identiteitvaststelling verdachten en veroordeelden en getuigen (Wivvg) 263 de toepassing hiervan binnen de strafrechtketen mogelijk is gemaakt. Zo kan ik, met mijn toestemming264 of als ik een misdrijf heb gepleegd265, tot op moleculair niveau uniek worden geïdentificeerd. De Wivvg voorziet in enkele wijzigingen in WvSv, zodat binnen de strafrechtketen gebruik kan worden gemaakt van een uniek identificatienummer (SKN)266, foto’s267, de strafrechtsketendatabank (SKDB)268 en de afname van celmateriaal ten behoeve van DNA-onderzoek als sprake is van een misdrijf269, nadat eerst vingerafdrukken zijn genomen en de identiteit met behulp van een identiteitsbewijs270 is vastgesteld. De persoonsgegevens mogen ten behoeve van identiteitsvaststelling door functionarissen in de strafrechtketen onderling worden uitgewisseld271, waarbij het gebruik van het SKN verplicht is gesteld272. De SKN die ik
262
Wet identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen. Memorie van toelichting ( ’s-Gravenhage:
Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2008) 21–22, online, Internet, 26 Oct. 2012. , Available: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/dossier/31436/kst-31436-3?resultIndex=2&sorttype=1&sortorder=8.. ‘De reden waarom DNA-onderzoek niet als louter identificatiemiddel mag worden gebruikt, is dat het disproportioneel wordt geacht het DNA-profiel van een verdachte of veroordeelde vast te stellen alleen omwille van de bepaling van zijn identiteit. Er zijn namelijk ook minder ingrijpende middelen voorhanden, zoals het nemen van vingerafdrukken. Het nemen van vingerafdrukken maakt een lichtere inbreuk op de lichamelijke integriteit dan het afnemen van celmateriaal voor DNA-onderzoek. … Voor het nemen van vingerafdrukken behoeven daarentegen geen handelingen in het lichaam plaats te vinden, terwijl daarbij evenmin lichaamsmateriaal wordt weggenomen. … Bovendien is DNA-onderzoek op dit moment als instrument voor de identiteitsvaststelling niet geschikt omdat het technisch niet mogelijk is binnen een redelijke termijn een DNA-profielvergelijking uit te voeren. … Bij vingerafdrukken ligt dat anders. Een vergelijking van vingerafdrukken kan binnen zeer korte tijd plaatsvinden.’ 263
“Wet identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen,” Staatsblad ( ’s-Gravenhage, 28 Jul. 2009),
317 ed., online, Internet, 26 Oct. 2012. , Available: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2009-317.html. 264
Art. 151a, “Wetboek van Strafvordering,” Wet- en regelgeving, Overheid.nl, 15 Jan. 1921, online, Internet, 7
Dec. 2011. , Available: http://wetten.overheid.nl/BWBR0001903/volledig/. 265
Art. 151b, Ibid.
266
Art. 27b eerste lid, Ibid.
267
Art. 27a eerste lid, Ibid.
268
Art. 27b vierde lid, Ibid.
269
Art. 151a, 151b, Ibid.
270
Art. 27a, 151a, Ibid.
271
Art. 27b derde lid, Ibid.
272
Art. 27b derde lid, Ibid. 75
heb gekregen is het unieke identificatienummer om mij in de strafrechtketen terug te kunnen vinden, daarmee word ik als reiziger (h)erkent.273 Hiermee kom ik in het blikveld van JustID, want de SKDB wordt door de Matchingautoriteit (MA) bij JustID, namens de Minister, beheerd.274 In het Besluit identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden (Bivv) staat precies omschreven welke informatie de SKDB bevat (zie Bijlage IV). Naast gegevens bevat SKDB zelfstandige informatieobjecten; foto’s en kopieën van identificatiebewijzen, die in samenhang met elkaar archiefobjecten vormen.275 Er wordt bijgehouden welke medewerker van JustID wanneer welk gegeven verwerkt.276 De ketenpartners zien naast de identificerende gegevens ook eventuele verwijzingen naar andere informatiesystemen waar ik ben geregistreerd, maar niet welke gegevens daar staan.277 Op deze wijze kan de zogenaamde ‘samenloop-detectie’ vorm worden gegeven. Ketenpartners kunnen daarmee zien wie met een bepaald persoon bezig is.278 Het Bivv schrijft precies voor hoe lang welke gegevens bewaard mogen worden, waarbij onderscheid wordt gemaakt in de zwaarte van de strafbare feiten en het type gegevens.279 Gegevens over een verdachte of veroordeelde worden voor lichtere misdrijven minder lang bewaard dan voor zwaardere misdrijven.280 Interessant is dat de SKDB geen justitiële en/of strafvorderlijke gegevens bevat281,
273
MvT p. 9, Kst. 31436-3 h1.
274
NvT art. 4, “Besluit identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden,” Wet- en regelgeving, Overheid.nl, 6
Aug. 2009, online, Internet, 4 Aug. 2011. , Available: http://wetten.overheid.nl/BWBR0026302/geldigheidsdatum_04-08-2011. 275Art. 276
2, Ibid.
Art. 4 derde lid, Ibid.; “Besluit van 6 augustus 2009, houdende vaststelling van het Besluit identiteitsvaststelling
verdachten en veroordeelden,” Staatsblad ( ’s-Gravenhage, 26 Aug. 2009), 352 ed., online, Internet, 26 Oct. 2012. , Available: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2009-352.html. NvT: ‘Het verwerken is namelijk elke handeling of elk geheel van handelingen met betrekking tot een persoonsgegeven, waaronder het vastleggen, bewaren, vernietigen en verstrekken van dat gegeven.’ 277
NvT art. 2, “Stb.”; Justitiële Informatiedienst, “Handleiding doorbevragen detentiegegevens TULP/MIR via
SKDB” (Justitiële Informatiedienst, 10 Jan. 2007) 5.: ‘Door middel van het zogenaamde “doorbevragen” vanuit SKDB is het … mogelijk om, indien men hiervoor is geautoriseerd, detentie-informatie op te vragen.’ 278
Het is bijvoorbeeld handig om bij uit te reiken dagvaardingen te weten dat ik ergens in detentie zit.
279
Art. 5-7, “BIVVG.”
280
Kst. 31436-3 h1 49.
281
Ibid., 43.. ‘Omdat zij geen betrekking heeft op verwerking van justitiële gegevens ten behoeve van de
strafrechtspleging en geen persoonsgegevens betreft die inzicht geven in het strafrechtelijk relevant verleden van 76
maar dat het strafrechtsketennummer (SKN) als sleutel tot justitiële en strafvorderlijke gegevens wel bewaard dient te blijven282. 5.2.2. Controleobjecten in de SKDB De aandacht gaat hier niet uit naar het archief dat de Matchingautoriteit vormt. In dit onderzoek gaat het specifiek om de controleobjecten283, waarmee de actoren onderling communiceren. De ontvangen en verzonden archiefobjecten zijn de controleobjecten van de Matchingautoriteit en de informatieobjecten die ten behoeve van de unieke identificatie worden gecreëerd, de patrouilleobjecten. De Matchingautoriteit communiceert met bijna alle actoren in de strafrechtketen. Zij ontvangt langs geautomatiseerde weg verzoeken om identificatie. Aan de hand van het vragende bronsysteem is indirect iets te zeggen over de ‘lijn’ waarop ik me begeef – om de metafoor van de metrostations te handhaven. De identiteit van de actor zegt iets over de ‘stations’ waar ik me ophoudt. De SKDB bevat dus geen controleobjecten, maar hiernaar verwijzende metadata.284 De Matchingautoriteit ontvangt ter identificatie foto’s van de Politie, Koninklijke Marechaussee en Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Daarnaast ontvangt zij van de Politie referentienummers naar de vingerafdrukkendatabank en van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) referentienummers naar de DNA-databank.285 Tenslotte
personen, valt de gegevensverwerking door de strafrechtketendatabank niet onder het regime van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens.’ 282
Ibid., 52.
283
In hoofdstuk vier is onderscheid gemaakt in verschillende soorten archiefobjecten op basis van het in hoofdstuk
twee aangemerkte verschil in sociale functie, die informatieobjecten kunnen hebben. Een archief is een verzameling archiefobjecten bestaande uit twee deelverzamelingen: patrouilleobjecten (voor intern gebruik) en controleobjecten (voor extern gebruik). 284
Met uitzondering van de foto’s en kopieën van identiteitsbewijzen, die zij voor haar eigen werkproces nodig
heeft. 285
Kst. 31436-3 h1 44; Programmabureau Progis, “Ketenprocesmodel integer persoonsbeeld” (Ministerie van
Justitie, 1 Jul. 2009) 16. 77
ontvangt zij realtime286 actuele registraties – maximaal 24 uur oud – van alle actoren in de strafrechtketen.287 5.3. Wij 5.3.1. Wat doe ik? In de SKDB staat wie ik ben, maar niet wat ik heb gedaan. In het Justitiële Documentatiesysteem (JDS) wordt door JustID bijgehouden wat ik doe. Deze gegevens vallen in tegenstelling tot de persoonsgegevens in de SKDB niet onder de Wet bescherming persoonsgegevens, maar zijn hiervan (deels) uitgezonderd.288 Deze persoonsgegevens vallen onder de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens en hieronder vallende regelgeving.289 5.3.2. Controleobjecten in het JDS JDS bevat gegevens over het strijdperk – de zaak – en het onderwerp waarover strijd is ontstaan – het strafbare feit. Wij zijn het (verwijtende) reisgezelschap voor mijn reis. De archiefobjecten die dergelijke gegevens bevatten behoren tot het archief dat JustID vormt. Ook voor JustID geldt dat hier de aandacht specifiek uitgaat naar de controleobjecten, die zij uit de strafrechtketen ontvangt. JDS herbergt daarnaast het persoonsdossiersysteem (PDS). In een persoonsdossier staan: ’de aan rechterlijke autoriteiten uitgebrachte rapporten over onderzoeken naar het gedrag of de levensomstandigheden van een natuurlijk persoon in verband met tegen hem
286
Programmabureau Progis, “Ketenprocesmodel integer persoonsbeeld” 25.. ‘Met realtime wordt bedoeld dat de
medewerker snel een antwoord krijgt. De medewerker kan op het antwoord wachten.’ 287
Justitiële Informatiedienst, “Handleiding SKDB” (Justitiële Informatiedienst, 2011b) 9; Justitiële
Informatiedienst, “Handleiding doorbevragen detentiegegevens TULP/MIR via SKDB” 5. 288
Art. 2 lid 2.e, “Wet bescherming persoonsgegevens,” Wet- en regelgeving, Overheid.nl, 20 Jul. 2000, online,
Internet, 28 Dec. 2012. , Available: http://wetten.overheid.nl/BWBR0011468/. 289
“Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens,” Wet- en regelgeving, Overheid.nl, 19 Nov. 2002, online, Internet,
28 Dec. 2012. , Available: http://wetten.overheid.nl/BWBR0014194/; “Besluit justitiële gegevens,” Wet- en regelgeving, Overheid.nl, 25 Mar. 2004, online, Internet, 28 Dec. 2012. , Available: http://wetten.overheid.nl/BWBR0016544/; “Aanwijzing verstrekking strafvorderlijke gegevens buiten strafrechtspleging gelegen doeleinden (aanwijzing wet justitiële en strafvorderlijke gegevens),” Wet- en regelgeving, Overheid.nl, 5 Jul. 2010, online, Internet, 9 Aug. 2011. , Available: http://wetten.overheid.nl/BWBR0027981/. 78
aanhangige strafzaken, de tenuitvoerlegging van aan hem opgelegde straffen of maatregelen of zijn reclassering’.290 Welke gegevens ontvangt JustID nu uit de keten? In de wet wordt onderscheid gemaakt in justitiële en strafvorderlijke gegevens. Justitiële gegevens zijn persoonsgegevens291 ‘inzake de toepassing van strafrecht of strafvordering’. In art. 2 Besluit justitiële gegevens (Bjg) wordt dit voor misdrijven gepreciseerd tot ‘gegevens van zaken waarvan het proces-verbaal door het openbaar ministerie of de procureurgeneraal bij de Hoge Raad’ in behandeling is genomen’. En in art. 3 Bjg voor overtredingen tot gegevens van zaken waarvoor OM een beslissing tot afdoening of de rechter een (on)herroepelijke beslissing heeft genomen, waarna in art. 4 Bjg een lijst van overtredingen volgt die ook tot vastlegging van justitiële gegevens leiden.292 Strafvorderlijke gegevens zijn persoonsgegevens ‘die zijn verkregen in het kader van een strafvorderlijk onderzoek en die het openbaar ministerie in een strafdossier of langs geautomatiseerde wet verwerkt’. 293 Daarnaast wordt justitiële documentatie gedefinieerd als: ‘een samenhangende verzameling van op verschillende personen betrekking hebbende justitiële gegevens die langs geautomatiseerde weg wordt gevoerd’. Tot slot is documentatie persoonsdossiers gedefinieerd als: ‘een samenhangende verzameling van op verschillende personen betrekking hebbende persoonsdossiers die langs geautomatiseerde weg wordt gevoerd of met het oog op een doeltreffende raadpleging van die gegevens systematisch is aangelegd’.294 Hier herkennen we JDS als de justitiële documentatie, dat de justitiële gegevens bevat, en PDS als de documentatie persoonsdossier. ‘Samenhangende verzameling’ is een ongelukkige woordkeuze. Dit betreft persoonsdossiers, die tijdens een werkproces in een justitiële context zijn aangelegd; een archief dus. De rapporten die het persoonsdossier vormen zijn afkomstig van reclassering, penitentiaire inrichting,
290
Art. 1.c, “Wjsg.”
291
Of gegevens over een rechtspersoon.
292
Voor geldboetes hoger dan honderd euro. Met andere woorden bij bedragen hoger dan honderd euro worden mijn
justitiële gegevens vastgelegd. 293
Het informatiesysteem van het OM bevat de genoemde strafvorderlijke gegevens, die afkomstig zijn uit het
strafdossier. 294
Art. 1, “Wjsg.” 79
inrichting voor de verpleging van ter beschikking gestelden en de Minister van VenJ.295 Persoonsdossiers worden tien jaar na opmaak bewaard, of even lang als de duur van de opgelegde straf, als deze langer duurt dan tien jaar. De verstrekking hiervan wordt vastgelegd en vier jaar bewaard.296 De justitiële gegevens zijn ‘vooral bedoeld om een historisch overzicht van het strafrechtelijk verleden van een persoon’ te geven.297 De bewaartermijnen van de gegevens – en daarmee indirect de archiefobjecten die de gegevens bevatten zijn in de wet vastgelegd.298 De wet omvat verder omvangrijke bepalingen over het verstrekken van de gegevens, de rechten van de betrokkene, de verklaring omtrent het gedrag (VOG) en erkent het College bescherming persoonsgegevens als toezichthouder. 5.4. Archiefobjecten: patrouille- en controleobjecten 5.4.1. Van informatieobject naar archiefobject Zowel SKDB als JDS bevatten metadata over waar ik me in de strafrechtketen bevind. Er kan afgeleid worden op welke lijn ik reis. De controleobjecten op basis waarvan mijn reis wordt bepaald blijven echter buiten beeld. Deze controleobjecten vormen de grondslag voor mijn reis door de strafrechtketen, niet de gegevens in de metadata. SKDB en JDS bevatten uitsluitend metadata over die controledocumenten en herbergen zelf enkele benoemde, door anderen gecreëerde controledocumenten, plus de patrouilleen controledocumenten van de Matchingautoriteit en JustID zelf. Het derde ketenbrede systeem dat hier wordt bekeken is specifiek ontworpen als generiek archiefsysteem.299
295
Art. 46, “BJG.”
296Art. 297
41 en 44, “Wjsg.”
Wijz. div. wetten in verband met verwerken strafvorderlijke gegevens en verstrekken afschrift vonnis of arrest aan
verdachte / derde; Memorie van toelichting ( ’s-Gravenhage: Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2003) 1, 3, 9, online, Internet, 26 Oct. 2012. , Available: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/behandelddossier/28886/kst28886-3?resultIndex=23&sorttype=1&sortorder=4. 298
Art. 4 en 6, Wjsg, , Bezocht op: 28-12-2012
299
A.J. Hofman, Strategische visie op de digitalisering van de strafrechtketen. Digitale ketenontwikkeling volgens
service georiënteerde informatiearchitectuur (Den Haag: Progis, Ministerie van Justitie, August 28, 2007) 6; Borst, Jegens en wegens 233.. Hofman: ‘De toekomstige situatie laat zich omschrijven als een volledig gedigitaliseerde 80
Digitaal archiveren wordt gezien als de volgende logische stap voor de strafrechtketen om geheel digitaal te kunnen werken.300 Interessant is de observatie dat het generieke archiefsysteem als een trusted third party kan worden ingezet301, dat onderwerp zou een scriptie op zich vormen en wordt hier niet nader uitgewerkt. Het Centrale Digitale Depot (CDD) 302 is een generiek e-depot303 en heeft typisch geen voorzieningen voor het creëren van informatieobjecten, maar wel voor het
informatiestroom met een gemeenschappelijk digitaal depot voor rechtsgeldige informatie als basis voor de strafrechtketen.’ Borst: ‘Het proces-verbaal verdwijnt in de archieven van politie, parket of rechtbank, afhankelijk van “hoe ver de zaak het brengt” in de keten. Voor zover de processen-verbaal beschikbaar en toegankelijk zijn en blijven, kan de informatie die daarin opgesloten ligt, worden hergebruikt (binnen de kaders van de wetgeving, bijvoorbeeld inzake bewaartermijnen). Het spreekt vanzelf dat de toegankelijkheid in hoge mate bevorderd wordt door digitale opslag. Mede daarom (maar vooral omdat de papieren archieven te omvangrijk worden) is het concept van een “digitaal depot” ontwikkeld.’ 300
Borst, Jegens en wegens 240.. ‘Een logische volgende stap is om alle digitaal beschikbare documenten ook
centraal digitaal op te slaan. Als de fysieke documenten dan vernietigd mogen worden, bespaart dat veel dure fysieke opslagruimte. Daartoe moet het proces van digitale opslag echter aan strenge eisen voldoen. De Justitiële Informatiedienst heeft hier veel ervaring mee en heeft haar processen dusdanig ingericht dat zij aan die eisen voldoen. (…) het ligt voor de hand dat hiermee de nodige efficiencywinst is te behalen. Dit project wordt door JustID uitgevoerd onder de titel “CDD+” omdat het niet enkel gaat om de technische voorziening maar ook om het organisatorische proces daaromheen. Het CDD betreft (geen gegevens maar) documenten en documenten zijn de uitkomst van een proces. Het is bij uitstek aan te merken als een ketenvoorziening: de vijfde dus in de strafrechtketen.’ 301
Ibid.. ‘Ook de processen-verbaal van opsporing worden digitaal aangemaakt en kunnen dus meteen centraal
digitaal worden opgeslagen. Daarmee wordt niet alleen de efficiency bevorderd, maar kan meteen effectiviteitswinst worden geboekt. Dat zou het geval zijn als de Justitiële Informatiedienst zich met betrekking tot deze documenten niet zou beperken tot alleen digitaliseren en bewaren, maar ook een rol van “Trusted Third Party” zou gaan vervullen. Van Duivenbode et al. noemen dit de “notaris-benadering” en omschrijven deze alsvolgt: “De notarisbenadering houdt in dat alle organisaties een gezamenlijk stramien afspreken voor hun informatieverwerking n – uitwisseling. In tegenstelling tot de (…) spinbenadering worden informatie en dossiers centraal beheerd door een Trusted Third Party (TTP), die toeziet op de naleving van de gemaakte afspraken. Dat betekent dat een aantal verantwoordelijkheden op het gebied van gegevensuitwisseling aan de ‘notaris’ zijn overgedragen.” Als voordelen van deze systematiek noemen Van Duivenboden et al. de eenduidigheid en de efficiëntie. Maar de TTP-figuur maakt meer mogelijk. Aan de digitalisering zou een stuk kwaliteitsbewaking kunnen worden toegevoegd. Alle ingezonden documenten zouden getoetst kunnen worden op een aantal elementaire, uiterlijke kwaliteitskenmerken, bijvoorbeeld via een routinematige geautomatiseerde controle van enkele metagegevens. … Al bij al kan het CDD dus in beginsel zowel aan de efficiency als aan de effectiviteit van de keten bijdragen.’ 302
Justitiële Informatiedienst, “CDD. Voorzieningen, termen en begrippen” (Justitiële Informatiedienst, 2011a) 12..
‘CDD-e-depot is een CDD-voorziening in de vorm van een Centraal Digitaal Depot ten behoeve van Justitiële 81
borgen van informatieobjecten304 om deze voor de overige dimensies duurzaam beheren. Dat betekent dat het CDD niet, zoals de twee hierboven beschreven systemen, gebaseerd is op in de wet omschreven justitiële persoonsgegevens. Het is specifiek gebouwd om rechtstreeks op primaire (administratieve) processen aan te sluiten om de informatieobjecten aan de bron te borgen en binnen de strafrechtketen te delen.305 Om dit voor elkaar te krijgen worden de werkprocessen geanalyseerd en de informatieobjecten die hieruit voortkomen bestempeld tot archiefobjecten.306 De beheerscontext zorgt na borging voor de gewenste integriteit en bruikbaarheid. Hierbij gaat het niet uitsluitend om metadata, zoals in SKDB en JDS, maar om metadata inclusief de onderliggende patrouille- en controleobjecten. In het CDD kan als het ware het reisverslag van mijn reis door de strafrechtketen worden opgenomen, zoals dat wordt vastgelegd door de verschillende ‘stations’ die ik passeer. Het CDD is complementair voor alle informatiesystemen die zelf geen archieffunctionaliteit307 aan boord hebben.308 Het CDD is in theorie en praktijk gebaseerd op het records continuum en OAIS-model.309
ketens, het digitaal depot voor informatieobjecten, archiefstukken, archiefbestanddelen en aggregaties van actoren in justitiële ketens.’ 303
DEN, “Digitaal depot,” Publiek, ABC-Digitaal Erfgoed, 2 Jan. 2013, online, Internet, 2 Jan. 2013. , Available:
http://www.den.nl/abc/Digitaal%20depot/.’. ‘Opslagsysteem ter archivering van digitale bestanden. Een digitaal depot verschilt van een documentenserver door de speciale aandacht voor het langdurig en duurzaam toegankelijk houden van de bestanden.’ 304
Gestructureerd en ongestructureerd.
305
Justitiële Informatiedienst, “Duurzaam uitwisselen, bewaren en bewijzen via CDD” (Justitiële Informatiedienst,
Oct. 2008). 306
David A. Bearman, “Archival issues in a computing environment,” ed. Stephen Yorke (presented at the Playing
for Keeps. The Proceedings of an Electronic Records Management Conference Canberra, Canberra, 1995) 244.. ‘… if we establish up front that there is a technology environment that does capture business transactions at the point that they leave the software environment in which they were created, and on their way to being communicated to wherever they have to be sent in order to do their work, than we can capture it for all transactions.’ 307
Archieffuncties zijn: opnemen en opslaan, beschrijven, ordenen, beschikbaarstellen, bewaren, waarderen,
selecteren en verwijderen (vernietigen of overbrengen). 308
Te weten DMS, BPS, WfM, etc.
309
Agnes Jonker, Vooronderzoek en bestek & ontwerp CDD+. Records continuum. Een theoretische notitie, vols.
(Amsterdam: Archiefschool, December 12, 2005); A.M. Barneveld Binkhuysen et al., Eindrapport vooronderzoek centraal digitaal depot strafrechtsketen voor de Justitiële Informatiedienst, Fase 1 (Amstelveen: Deloitte Consultancy B.V., June 20, 2006) 18–19. 82
Het CDD is in staat om met behulp van elektronisch berichtenverkeer archiefobjecten uit informatiesystemen in de strafrechtketen op te nemen en duurzaam310 te bewaren. Het CDD kan ook ingezet worden om de ketenlogistiek tussen ketenpartners vorm te geven, zodat er in de keten met één authentiek, betrouwbaar, integer en bruikbaar informatieobject wordt gewerkt. Digitale duurzaamheid, of beter duurzame bruikbaarheid, wordt in een testbed bewaakt en getest. Dit is een wezenlijk onderdeel van het CDD en behoort tot de voorzieningen rondom het CDD: CDD+.311 Ketenpartners die op het CDD aansluiten hoeven niet in eigen huis over digitale duurzaamheid na te denken. Door op voorhand de werkprocessen en de bijbehorende informatieobjecten bij ketenpartners (ontstaanscontext) in kaart te brengen en deze in het CDD te koppelen aan de handelingen in de selectielijsten312 is letterlijk met een druk op de knop het verwijderen van archiefobjecten, zoals de archiefwetgeving voorschrijft geïmplementeerd. Voor het overbrengen wordt het, op dat moment, geldige metadataschema313 van het Nationaal Archief gegenereerd. Alle verrichte beheerhandelingen die tussen opname en verwijdering aan archiefobjecten zijn
310
Mits voor de op te nemen informatieobjecten conversie naar een duurzaam bestandformaat mogelijk is.
311
Justitiële Informatiedienst, “CDD v3.6” 9, 12.. ‘CDD-voorzieningen is een stelsel van in samenhang of (deels)
individueel in te zetten services om het documentcreatie, informatie- en archiefmanagement door JustID te faciliteren.’ ‘CDD-e-VMC-service is een CDD-voorziening in de vorm van een functionaliteit waarmee digitale informatieobjecten worden vervangen, gemigreerd of geconverteerd (van digitaal naar digitaal). De CDD-e-Vervang, Migratie en Conversie-service is als service geïntegreerd in de CDD-e-depot-service. De CDD-e-VMC-service regelt de inbedding van procedures bij het uitvoeren van de drie functies. e-Vervangen: het omzetten van digitale informatieobjecten en/of het omzetten van informatieobjecten van een formaat naar een ander formaat, met het doel het ‘originele’ formaat te vernietigen, dit kan een archiefwettelijke vervanging zijn, maar dat hoeft niet. Migreren: het overzetten van gegevens en toepassingsprogrammatuur naar een ander platform. Converteren: het omzetten in of het overzetten van gegevens in een ander opslagformaat.’ 312
Art. 5, “Aw.”
313
Nationaal Archief, “MeDuSa: het metagegevensschema voor het e-Depot,” Overheid, Nationaal Archief, 22 Jun.
2011, online, Internet, 10 Apr. 2012. , Available: http://www.nationaalarchief.nl/onderwerpen/overbrengingvervreemding/het-overbrengen-digitale-overheidsarchieven/e-depot/MeDuSa. 83
uitgevoerd, dragen bij aan het ‘uitdijende heelal’314 van metadata (beheercontext).315 Zo wordt de gewenste keten van beheer316 gerealiseerd. Met behulp van metadata kunnen de archiefobjecten met daartoe gerechtigden worden gedeeld. Problemen rondom volledigheid en actualiteit spelen geen rol meer – het oorspronkelijke archiefobject kan immers meervoudig, onafhankelijk van tijd en plaats, worden gebruikt. De ketenpartner is zelf verantwoordelijk voor zijn archiefvorming en -beheer. JustID kan niet zonder toestemming van de archiefvormer over de informatieobjecten en metadata in het CDD beschikken. De ketenpartner bepaalt zelf met wie zij de informatie wenst te delen, JustID faciliteert het archiefbeheer. Dit is duidelijk anders dan bij de keteninformatiesystemen SKDB en JDS, waarin de wetgever in gedeeld gebruik voorziet. Het CDD is een relatief nieuw systeem, dat (nog) niet breed in de strafrechtketen wordt gebruikt. Het is wel de bedoeling om dit bij alle ketenpartners in te zetten.317 Digitaal werken is ‘een zaak van lange adem’.318 In de strafrechtketen is het CDD sinds 2008 geïmplementeerd bij DJI, zowel bij het gevangeniswezen (GW) als forensische zorg (DForZo). Er zijn vier archieven die volledig digitaal worden opgebouwd: zelfmelder dossier, penitentiair dossier, TBS met
314
Hans Hofman, “Een uitdijend heelal? Context van archiefbescheiden,” in Context. Interpretatiekaders in de
archivistiek, Jaarboek 2000 ( ’s-Gravenhage: Stichting Archiefpublicaties, 2000) 46. 315
Justitiële Informatiedienst, “Handleiding CDD. Archiefbeheer” (Justitiële Informatiedienst, 2012d).
316
Zie hoofdstuk vier.
317
Erfgoedinspectie, Beperkt houdbaar? Duurzame toegankelijkheid in een digitale omgeving bij de rijksoverheid
(Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, December 2012) 36.. ‘Een uitzondering wordt gevormd door twee organisaties in de justitiële keten, het Openbaar Ministerie (OM) en de IND, die voorbereidingen treffen op de digitale overbrenging, door dossiers, na het afsluiten van een zaak, in het e-depot CDD+ van JustlD onder te brengen.’ Daarnaast lopen op het moment van schrijven projecten bij de Politie Nederland en de Rechterlijke Macht. 318
Rechtsstaat en Rechtsorde. Brief regering; Voortgang versterking van de prestaties in de strafrechtketen ( ’s-
Gravenhage: Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2012) 2.. ‘Maar mijn ambities reiken verder. Op termijn moet onder meer een volledig digitaal procesdossier worden gerealiseerd. Vergaande digitalisering van de strafrechtketen is echter een zaak van lange adem, waarbij de komende jaren, binnen de mogelijkheden die daar toe bestaan, stappen worden gezet.’ 84
dwangverpleging en TBS met voorwaarden.319 Hiermee is DJI koploper in de strafrechtketen.320 5.5.
Een select gezelschap
Het moge duidelijk zijn dat de interesse hier expliciet uitgaat naar de controleobjecten die de ketenpartners in de strafrechtketen over hun eigen werkproces naar JustID sturen en hoe actueel die berichtgeving is.321 Op deze wijze kan mijn reis door de strafrechtketen worden gereconstrueerd. Wat wordt in de praktijk over mij door de ketenbrede informatiesystemen van JustID vastgelegd? Welke rimpelingen veroorzaakt mijn rechtsgang door de strafrechtketen? Deze eenvoudige vraag blijkt om verschillende redenen niet zo eenvoudig te beantwoorden. 5.5.1. Een selecte steekproef Ik kan in de strafrechtketen op verschillende manieren van ‘beginstation’ Strafbaar feit bij ‘eindstation’ Bestraft komen.322 Een aselecte steekproef zal geen representatief beeld van de mogelijke paden geven. Ik ga met mijn verkeersboete namelijk het vaakst van de Politie (via OM) naar het CJIB. Daarom is de keuze gemaakt om een selecte steekproef te doen, waarbij zo veel mogelijk verschillende paden kunnen worden gereconstrueerd. Dat leidt ertoe dat JDS leidend is bij de keuze van te volgen personen. Aan de hand van de afdoening van zaken (soort opgelegde straf) is zichtbaar welke ‘lijnen’ de te volgen persoon bewandeld. Vervolgens kan de bijbehorende zaak en persoon worden opgezocht. Vervolgens kan met de combinatie (persoon/zaak) het SKDB worden
319
Om deze reden is voor dit onderzoek bij vier gemandateerde eigenaren toestemming gevraagd: de directeur van
JustID (SKDB), directeur DJI Dienst Forensische Zorg (archief voor TBS Voorwaarden en TBS Dwangverpleging) en Directeur DJI Gevangeniswezen (archief voor penitentiaire dossiers). Voor de koppeling van al deze bestanden is het onderzoek aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens en aldaar terug te vinden onder meldingsnummer m1530291. De actualiteit van de gevonden gegevens nopen tot anonimisering. 320
DJI is inmiddels voornemens om ook secundaire werkprocessen in het CDD op te nemen.
321
De interne patrouilleobjecten blijven buiten beeld.
322
Of een ander ‘eindstation’. Ik kan zelfs tegelijkertijd op verschillende ‘eindstations’ aankomen, als ik in dezelfde
zaak voor meerdere door mij gepleegde strafbare feiten gedeeltelijk wordt vrijgesproken en gedeeltelijk wordt bestraft. 85
bevraagd en met de gevonden persoon de bijbehorende dossiers in het CDD worden gelicht.323 5.5.2. Meetmomenten Het volgen van een persoon door keten is voor de SKDB een normale vraag. Voor de ‘samenloop-detectie’ worden de verwijzingen naar werkprocessen bij de verschillende ketenpartners opgenomen. Daarmee is bekend op welke ‘lijn’ de persoon zich begeeft, maar is niet heel precies bekend waar deze zich bevind. In ieder geval is er een informatieobject bij de betreffende ketenpartner ontvangen dat het betreffende werkproces heeft gestart. De SKDB kan verder inhoudelijk niets zeggen over de status van dat werkproces. Het eind van het werkproces wordt soms ook gemeld, zodat van sommige werkprocessen bekend is als het is afgerond. Vertaald naar de ‘metrokaart’ betekent dat, dat SKDB weet aan welke ‘lijn’ ik ben begonnen, of inmiddels heb afgelegd, maar niets specifiek over de onderweg gepasseerde ‘haltes’. Met uitzondering van enkele informatieobjecten die de Matchingautoriteit zelf nodig heeft om zijn werk te kunnen doen, bevat de SKDB uitsluitend indirecte informatie naar werkprocessen bij ketenpartners. In JDS worden de beslissingen die onder andere rechters in zaken nemen opgeslagen, zodat hieruit kan worden afgeleid welk informatieobject is gecreëerd. Vertaald naar de ‘metrokaart’ kan JDS wel iets zeggen over de ‘haltes’ die ik heb gepasseerd. Dit betreft indirecte informatie, met uitzondering van de informatieobjecten
323
Het oorspronkelijk onderzoeksplan voorzag, naast het verzamelen van informatie uit verschillende bronnen, ook
in het volgen van twee cohorten. Het was de bedoeling om hiermee personen door de keten te volgen. Een voorwaarts en een achterwaarts cohort zouden erin voorzien om zo veel mogelijk gegevens en/of archiefbescheiden op te sporen. De achterliggende gedachte was dat zodoende met het ‘voorwaartse’ cohort de blinde vlekken van de bekeken systemen in beeld wordt gebracht en met het ‘achterwaartse’ cohort mogelijk andere blinde vlekken worden gevonden. Door de wens actueel bezig te kunen zijn, bestond het vermoeden dat het voorwaartse cohort op het moment van meten niet de gehele keten zou zijn doorlopen. Voor het ‘voorwaartse’ cohort zouden personen uit een beperkt tijdsverloop random worden gekozen. Voor het ‘achterwaartse’ cohort zou een selectie van personen worden genomen, die via de Dienst Justitiële Inrichtingen de strafrechtketen hebben verlaten. Het aantal personen dat in een cohort zou zitten was bij voorbaat moeilijk aan te geven, omdat niet duidelijk was hoeveel werk het voor systeembeheerders is om de gevraagde queries uit te voeren. Dit idee bleek onuitvoerbaar, omdat naar specifieke paden werd gezocht en dan is feitelijk alles een achterwaarts traject. 86
die ten behoeve van het Persoonsdossier worden gecreëerd. Dit is een dossier dat JustID voor de Minister beheerd. De door JDS verstuurde berichten bevatten de antwoorden op een informatieverzoek, mits de verzoeker daartoe is gerechtigd. Dat zegt echter niet zo veel over de weg die ik afleg, wel over eventuele werkprocessen waar ketenpartners mee bezig zijn. Deze informatie is echter actueler en preciezer in de SKDB te vinden. In de SKDB en JDS zijn tabellen opgenomen met organisaties waarmee kan worden gecommuniceerd. In de SKDB is een tabel met werkprocessen en in JDS een tabel met meldingen opgenomen. Deze tabellen kunnen worden gebruikt om een ‘metrokaart’ van de strafrechtketen in theorie324 te maken. Dat is niet wat hier is nagestreefd, omdat dit niet alles zegt over het daadwerkelijk actueel volgen van een persoon. 5.5.3. Actueel volgen Voor JDS is het volgen van een persoon door de strafrechtketen een atypische vraag. JDS is gebouwd om bij te dragen aan een actueel integraal persoonsbeeld. JDS kan een actueel strafblad opstellen. Daar gaat hier de interesse niet naar uit. JDS is typisch niet gebouwd om de aanloop naar dat persoonsbeeld te reconstrueren. Veel benodigde gegevens voor het onderhavige onderzoek verdwijnen in historische tabellen en in logboeken, omdat ze gewijzigd zijn en/of niet meer actueel mogen worden verstrekt. Een ander probleem vormt de enorme omvang waarin er in de strafrechtketen over personen gecommuniceerd wordt, zodat tabellen miljoenen tupels bevatten. Beide omstandigheden – actueel persoonsbeeld en miljoenen tupels – zorgen ervoor dat er geen standaard queries beschikbaar zijn om het pad van een persoon door de keten te reconstrueren. Dergelijke queries zouden een onevenredig beslag leggen op de resources en daardoor prestatieproblemen veroorzaken. De voor dit onderzoek benodigde queries zijn op verzoek gemaakt en voor specifieke zaken uitgevoerd. Actueel volgen vergt dat niet te ver in het verleden terug wordt gekeken, omdat dan bepaalde gegevens niet meer beschikbaar zijn. Dat geeft wederom beperkingen voor dit onderzoek. De SKDB verplaatst verwijzingen naar beëindigde werkprocessen
324
Dat deze tabellen zijn gevuld met mogelijke werkprocessen of beslissingen, wil niet zeggen dat in de praktijk
hierover ook informatie van de ketenpartners wordt ontvangen. 87
meteen naar een historische tabel en schoont deze gegevens na een jaar, omdat ze niet meer nodig zijn.325 Dat betekent dat er geen standaard queries bestaan om paden te reconstrueren. Ook hier zijn op verzoek queries gemaakt en uitgevoerd. De volgende beperking is dat naar één strafzaak gekeken wordt, omdat anders verschillende strafzaken de reconstructie van één rechtsgang gaan vertroebelen. Algemeen geldt dat als één bepaald pad van één zaak kan worden gereconstrueerd, dat op dezelfde wijze de paden voor andere zaken ook kunnen worden gereconstrueerd. De volgende beperking die zich hierbij voordoet, is dat niet alle ketenpartners het zaaknummer waarmee zij in het werkproces aan het werk zijn aan de SKDB melden. Het zaaknummer is vanuit het perspectief van sommige ketenpartners niet relevant. Voor de reclassering is bijvoorbeeld niet van direct belang welk zaaknummer het betreft, maar sta ik als te begeleiden persoon centraal. Alle bovenstaande beperkingen nopen ertoe het actueel volgen van personen zo recent mogelijk te doen, voordat systemen gegevens gaan schonen. Het hierboven verkozen selecte gezelschap moet om deze reden het afgelopen jaar door de strafrechtketen hebben gereisd. Dat impliceert dat SKDB en JDS actueel bevoorraad moeten worden door de informatiesystemen van de ketenpartners. Dat blijkt niet (altijd) zo te zijn. Gegevens worden door sommige ketenpartners batchgewijs aangeleverd, waardoor de actualiteit van de gegevens een batchperiode achter kan lopen. Bovendien hoeft het moment van verwerking bij de administraties van de ketenpartners niet gelijk te lopen met het onderliggende werkproces. De administratie van de ketenpartners kan (en zal) achterlopen op de gebeurtenis of waarneming in de werkelijkheid. De derde factor die het meten van de actualiteit bemoeilijkt, is het feit dat systemen falen. De oorzaken hiervan zijn legio, maar het effect is hetzelfde; moderne informatiesystemen volgen op enige afstand de werkelijkheid, misschien op een iets kleinere afstand dan voorheen de papieren administratie, maar toch. Voor het CDD gelden bovenstaande beperkingen niet allemaal, omdat dit informatiesysteem van meet af aan opgezet is als een actueel archiefsysteem. Voor de
325
De Wbp stelt eisen aan de verwerking van persoonsgegevens. 88
strafrechtketen vormt op dit moment de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) rechtstreeks vanuit de werkprocessen een digitaal archief. De administraties kunnen op de werkelijkheid achter lopen. Dit heeft vooral te maken met de hybride toestand in enkele werkprocessen, waardoor informatieobjecten moeten worden gedigitaliseerd. Dat gebeurt niet altijd realtime, maar de correcte ontvangstdatum of datum van ontvangst worden wel bij de archiefobjecten als metadata vastgelegd. Met behulp van het strafrechtsketennummer (SKN) kunnen de benodigde dossiers worden gelicht. De archiefobjecten in het CDD staat echter niet tot beschikking van JustID, maar zijn van de Dienst Justitiële Inrichtingen; het is hun archief en zij bepalen wie erbij mag. 5.5.4. Methode van reconstructie Resumerend is de selecte steekproef als volgt samengesteld: 1. in JDS zijn enkele soorten afdoeningen uit het afgelopen jaar (april 2012-2013) opgezocht; 2. van deze afdoeningen zijn de bijbehorende zaaknummers opgezocht; 3. bij de zaaknummers is de unieke persoonsidentificatie opgezocht; 4. in JDS en SKDB is zoveel mogelijk op combinatie van SKN/zaaknummer gezocht naar meldingen uit de strafrechtketen. Daar waar dit niet mogelijk is, is uitsluitend op SKN gezocht en op basis van datum en werkproces een chronologische reconstructie gekozen. 5. met behulp van het SKN zijn de metadata over het archief, dossiers en documenten uit het CDD gehaald. De weg die ik afleg wordt met deze methode gereconstrueerd uit de controleobjecten die de verschillende informatiesystemen uit de strafrechtketen ontvangen. Een aantal keren wordt ‘station’ DJI aangedaan, omdat ik in de gevangenis beland, of voor forensische zorg in aanmerking kom; al dan niet onder dwang. Uit deze dossiers zijn de controleobjecten geëxtraheerd om de representatie van de werkelijkheid
89
van DJI te schetsen. Deze dossiers zijn niet altijd rechtstreeks aan een strafzaak te hangen, omdat ik voor meerdere zaken aaneengesloten kan ‘zitten’.326 5.6. Wij versus ik Op basis van de gevonden gegevens zijn veertien min of meer verschillende verhalen uit het afgelopen jaar gereconstrueerd. Dat wil niet zeggen dat dit de enige reconstructiemogelijkheid is. Een andere interpretatie is altijd mogelijk. De veertien gereconstrueerde paden worden in Bijlage V compleet beschreven. Bij de reconstructies is gebruik gemaakt van de ‘metrokaart’ met enkele aanvullende symbolen: voetsporen327 voor de gegevens die uit de SKDB komen, een koffer328 voor de gegevens die uit JDS komen en het records continuum als symbool voor digitaal archief. De getallen naast de ‘haltes’ staan voor de dag waarop de activiteit of gebeurtenis is gemeld (JDS en SKDB) of heeft plaatsgevonden (CDD).329 Een tekstueel blauwe ‘halte’ betreft indirecte informatie (metadata over het bestaan van het controleobject), een zwarte ‘halte’ betreft metadata plus het daadwerkelijke controleobject. Lichtblauwe ‘haltes’ indiceren dat niet direct aan de lopende zaak kan worden gekoppeld, maar dat op basis van chronologie is aangenomen is dat de werkprocessen bij de onderzochte zaak horen. Een oranje ‘halte’ betreft een ‘halte’ die oorspronkelijk niet in de WODC/ARK ‘metrokaart’ is opgenomen, maar wel een belangrijk controleobject voor de keten is. Roze ‘haltes’ zijn de namen die DJI voor de controleobjecten hanteert. Wanneer deze veertien persoonlijke verhalen bijeen worden gebracht, wordt inzichtelijk op welke controleobjecten JustID (en DJI) (in)direct zicht hebben. Met behulp van deze reconstructies zijn, aangevuld met de systeemdocumentatie, ‘metrokaarten’ per systeem vastgesteld.
326
Dan is niet meer precies duidelijk voor welke zaak ik nu zit.
327
Staat symbool voor de sporen die ik op mijn pad door de strafrechtketen nalaat.
328
Staat symbool voor de zaken en strafbare feiten die ik met me meedraag. De inhoud van deze koffer wijzigt door
de tijd, want het bevat altijd mijn actuele strafblad. 329
Om identificatie van natuurlijke personen op basis van het relaas zoveel mogelijk te bemoeilijken zijn niet de
werkelijke data opgenomen, maar is terug gerekend naar de eerste actieve vermelding in een informatiesysteem. De werkelijke datum is in de informatiesystemen wel bekend. 90
5.6.1. De strafrechtketen volgens de Matchingautoriteit (JustID) Is de SKDB nu is te beschouwen als een archiefobject, archiefsysteem of archief? Er worden (geautomatiseerd) gegevens voor, van, aan en over derden gecreëerd, opgenomen, verzonden en vastgelegd. Het is voor de creatie (matching) een informatiesysteem en voor het opnemen, verzenden en vastleggen een archiefsysteem. De in de SKDB ontvangen en verzonden controleobjecten kunnen als zelfstandige objecten worden onderkend, zodat de SKDB (lang) te bewaren archiefobjecten bevat, waardoor het als een archief is te beschouwen. Met het integrale informatiemodel uit hoofdstuk 4 kan de vraag preciezer worden beantwoord. In hoofdstuk 3 is gesteld dat archief een verhaal vertelt over een samenleving, zoals dat door een sociale groep voor latere lezers te interpreteren valt in nagelaten persistente reflecties over de werkelijkheid. De Matchingautoriteit van JustID is als een sociale groep (met specifieke kennis en normen en waarden) te beschouwen, die het verhaal over identiteit van personen (aan de hand van wet- en regelgeving en procedures) in de huidige samenleving vertelt.330 Hun kennis gebruiken zij om met behulp van algoritmes personen zo veel mogelijk geautomatiseerd te matchen, waarbij zij, naast kennis, normen en waarden toepassen die zij hebben over identificerende eigenschappen van personen in de strafrechtketen. De afdeling vertelt zijn verhaal aan latere lezers (hun afnemers) langs geautomatiseerde weg (werkproces en technologie), waarin toegang tot het systeem met accounts en wachtwoorden is afgeschermd en iedere werknemer zijn eigen rol heeft. De informatieobjecten worden met behulp van elektronische berichten (informatieobjecten en metadata) aan lezers331 beschikbaar gesteld. Alle acht componenten van het integrale informatiemodel komen aan de orde, zodat de SKDB als het informatiesysteem van het archiveringsysteem Matchingautoriteit is te beschouwen. De Matchingautoriteit is gemandateerd als de
330
Thijs H. Homan, Organisatiedynamica. Theorie en praktijk van organisatieverandering (Den Haag: Academic
Service, 2005) 79, 89.. ‘Het construeren van betekenissen houdt dus in dat men al interacterend een eigen en uniek zingevend brouwsel brouwt uit de totale soep van alle impulsen waar men geconfronteerd wordt.’ ‘Zo construeren lokale communities dus de betekenissen die ze hanteren om de complexe en ambigue wereld om hen heen grijpbaar en begrijpbaar te maken.’ 331
De SKDB kent pull en push in de vorm van door de klant laten bevragen, of met behulp van abonnementen
informatie pro-actief delen bij wijzigingen in de status van een persoon. 91
auteur en heeft daarmee de benodigde authentieke identiteit. Zij werkt met behulp van ICT-systemen volgens vaste patronen op een georganiseerde wijze, zodat de betrouwbaarheid van het werkproces vastligt.332 Haar getuigenis over de identiteit van een persoon wordt dagelijks als integer ervaren door haar lezers. Er zijn uiteraard altijd wensen tot verbetering333, maar dit wordt meer ingegeven door voortschrijdend inzicht in een continu wijzigende omgeving, dan door een gebrek aan integriteit van de getuigenis. Het probleem zit in de bruikbaarheid van de interpreteerbare verpakking op de lange termijn. Deze overkomt anno nu de ruimte, dankzij de toegepaste technologie, maar niet de ruimtetijd. De transacties worden geborgd in een historietabel, maar deze archiefobjecten zullen de tand des tijds niet doorstaan. Gezien de lange bewaartermijnen die Bivv stelt334, zal de tweede dimensie (borgen aan de bron) op een of andere wijze moeten worden geïmplementeerd om vervolgens in de derde dimensie de bruikbaarheid van de verpakking te bewerkstelligen.335 Op basis van de gevonden praktijkgegevens en de systeemdocumentatie wordt duidelijk hoe ik door JustID met behulp van de SKDB door de keten wordt gevolgd. In het geval van de SKDB betreft dit uitsluitend identificatie door de opsporingsdiensten en verificatie door ketenpartners. De context waarin dat gebeurd laat zien op welke ‘lijn’ ik ben. Dit betreft meestal de aanvang van een (deel)werkproces bij een actor, omdat op dat moment de identiteit wordt gecontroleerd.336 Dit betreft dus indirecte of afgeleide informatie. Zie Figuur 16: Strafrechtketenregistraties in de SKDB en Bijlage V voor een grote afbeelding.
332
Dat wil niet zeggen dat er geen (inhoudelijke) fouten worden gemaakt. Geen enkel menselijk proces is foutloos.
Dat laat onverlet dat fouten ook goed gearchiveerd dienen te worden. Het archief stelt geen vragen aan de inhoud. 333
Justitiële Informatiedienst, “IWPI fase III (concept)” (Ministerie van Veiligheid en Justitie, 2012e).
334
Art. 6 derde lid, “BIVVG.”. Een voorbeeld: ‘De termijn van dertig jaar, genoemd in het eerste lid, wordt met
twintig jaar verlengd indien de duur van de gevangenisstraf of vrijheidsbenemende maatregel langer is dan twintig jaar. Indien de gevangenisstraf levenslang is of de vrijheidsbenemende maatregel de duur van veertig jaar overstijgt, worden de gegevens na tachtig jaar vernietigd.’ 335
Er is in dit verband al gesproken over de toepassing van het CDD.
336
Justitiële Informatiedienst, “IWPI fase III (concept)” 6. 92
Figuur 16: Strafrechtketenregistraties in de SKDB
Vergeleken met de ‘metrokaart’, zoals deze volgens het WODC en ARK eruit ziet337, blijkt dat de SKDB op bijna alle ‘lijnen’ een controle uitvoert, zodat globaal bekend is welke ‘lijn’ ik bereis. Vergeleken met de WODC/ARK ‘metrokaart’ blijven vele ‘haltes’, maar geen enkele actor buiten beeld. De ‘lijnen’ die naar een sepot leiden, of die bij de Politie niet tot een vervolg leiden (lijn 1, 2, 3 en 10a’), missen. Net als de lijn politie-afdoeningen, die het CJIB niet kan incasseren en alsnog de ‘lijn 201’ naar OM nemen. Tot slot ontbreekt de ‘instroomlijn 30’ naar de Rechter-Commissaris en de ‘opsporingslijnen 40 en 77’. 5.6.2. De strafrechtketen volgens het Justitiële Documentatiesysteem (JDS) Met behulp van het integrale informatiemodel is op dezelfde wijze JDS als het archief van het archiveringsysteem JustID te beschouwen. JustID is gemandateerd zodat de authenticiteit van de identiteit is gewaarborgd. Evenals bij de Matchingautoriteit wordt ook bij JustID met behulp van ICT-systemen volgens een vast werkproces georganiseerd gewerkt, zodat de betrouwbaarheid is gewaarborgd. De verzonden
337
Zie hoofdstuk twee. 93
berichten worden als integer beschouwd door de ketenpartners, die er hun acties door laten leiden. Het probleem zit, net als bij de SKDB, in de bruikbaarheid van de verpakking op de lange termijn. Alle transacties en wijzigingen worden bewaard, maar de digitale duurzaamheid is niet gegarandeerd. De lange bewaartermijnen, die voor misdrijven decennia beslaan338, zullen vroeger of later voor een toegankelijkheidsprobleem zorgen. Borging aan de bron in een duurzaam formaat kan voor een oplossing zorgen. Wat slaat JDS over de strijd wij versus ik op? De gegevens zijn afkomstig van OM, (buitenlandse) gerechten, de Minister van Veiligheid en Justitie (VenJ), CJIB en opsporingsambtenaren.339Mijn identiteit wordt actueel overgenomen uit de SKDB met behulp van het SKN, dat zal na bovenstaande uiteenzetting geen verrassing zijn, omdat het niet zo simpel is vast te stellen wie ik ben. Op basis van de gevonden praktijkgegevens en systeemdocumentatie is in Figuur 17: Strafrechtketenregistraties in JDS (zie Bijlage V voor een grote afbeelding) ook een ‘metrokaart’ opgesteld. JDS ontvangt op dit moment via een gerechtshof informatie over cassatie-zaken bij de Hoge Raad, dit betreft dus indirecte tweedehandse informatie.340
338
Art. 4, “Wjsg.”
339
Art. 10, “BJG.”
340
Hetzelfde geldt voor de controleobjecten van de Hoge Raad, deze worden indirect gemeld door het Hof en de
ontnemingsmaatregel. Er zijn inmiddels concrete plannen om deze meldingen rechtstreeks bij de bron af te tappen (mondelinge mededeling Functioneel beheerder). 94
Figuur 17: Strafrechtketenregistraties in JDS
In vergelijking met de strafrechtketenregistraties in SKDB (zie Figuur 16: Strafrechtketenregistraties in de SKDB) wordt duidelijk dat de SKDB meer ‘lijnen’ registreert en JDS meer over de afloop (OM-afdoeningen en sepots) van zaken. Vergeleken met de ‘metrokaart’ volgens WODC/ARK blijven vele ‘haltes’ en de actoren Rechter-Commissaries, Hoge Raad en NFI buiten beeld. JDS registreert meer inhoudelijk over strafbare feiten en de bijbehorende zaken, die mij ten laste worden gelegd. De ‘opsporingslijnen 40 en 77’ missen, net als ‘instroomlijn 30’ naar de Rechter-Commissaris. De politie-afdoeningen (‘lijn 1, 2, 10a, 200 en 201’), ‘lijn 25 naar ‘station’ Bestraft en alle fysieke gevangenhoudingen (‘lijn 30 t/m 32’) onder welk bevel ook, worden in JDS niet geregistreerd. Van actor DJI/NIFP ontvangt JDS wel de rapporten , maar niet de meldingen op ‘lijn 41’. Dat dit ontbreekt is niet zo vreemd, want het betreft geen justitiële gegevens. 5.7.
De strafrechtketen volgens DJI
Vergeleken met de bovenstaande informatiesystemen is het CDD een vreemde eend in de bijt. Er lopen typisch geen ‘lijnen’ naar de actor JustID, omdat zij niet tot de echte controleobjecten is gerechtigd. DJI bepaalt zelf op basis van de wet, wie wanneer 95
controleobjecten (of patrouilleobjecten) mag inzien. Voor het CDD kan per archief een ‘metrokaart’ worden samengesteld.
Figuur 18: CDD; DJI Zelfmelder archief
96
Figuur 19: CDD; DJI Gevangeniswezen archief
97
Figuur 20: CDD; DForZo TBS voorwaarden archief
98
Figuur 21: CDD; DJI DForZo TBS met dwangverpleging archief
In de vier bovenstaande figuren staan alle controleobjecten die DJI ontvangt, opmaakt en verstuurd. Maar er is meer, al valt dit buiten het onderwerp van deze scriptie: alle patrouilleobjecten – de objecten die bij DJI intern blijven – staan ook in het CDD. DJI kan deze patrouilleobjecten delen met daartoe gerechtigden. Voor het ‘station’ DJI kan een ‘stationsmetrokaart’ worden gemaakt, waarbij alle interne werkprocessen in beeld worden gebracht. Er zou kunnen worden ‘ingezoomd’. Het records continuum symbool is om die reden in het ‘station’ geplaatst. Een vergelijking maken met de andere systemen gaat mank, omdat het CDD daadwerkelijk de patrouille- en controleobjecten bevat, niet alleen verwijzingen en indirect aangeleverde metadata. Hier zijn de onderliggende archiefobjecten die mij door de strafrechtketen sturen daadwerkelijk in te zien.
99
Daarnaast gaat een vergelijking ook mank, omdat (nog) niet alle ketenpartners zijn aangesloten. Wanneer de andere ketenpartners gaan aansluiten, gaat de ‘metrokaart’ er exact zo uitzien als de ‘metrokaart’ volgens WODC/ARK, plus alle interne patrouilleobjecten. Op iedere ketenpartner kan dan worden ingezoomd. Voor actuele informatie geldt dan het adagium ‘aan daartoe gerechtigden’, maar in de vierde dimensie (vermeerderen (samenleving)) zou iedere onderzoeker dat zich toewensen, mits de archiefobjecten onderweg niet worden vernietigd natuurlijk. 5.8.
Actueel volgen
Ben ik nu actueel door de keten te volgen? Dat is uiteraard afhankelijk van wat als ‘actueel’ wordt beschouwd. Voor SKDB en JDS geldt dat deze informatiesystemen afhankelijk zijn van de leveranciers. Administratieve processen lopen dikwijls achter op de werkelijkheid. Voor JDS geldt dit in heviger mate dan SKDB. Identificatie wordt meestal ter plekke gedaan, zodat vrij actueel bekend is welk (deel)werkproces er wordt gestart. JDS is sterker afhankelijk van aanlevering, die soms batchgewijs verloopt. Het is daarom onmogelijk om te zeggen hoe dicht beide systemen op mijn huid zitten. Tussen gebeurtenis of activiteit in de werkelijkheid (‘oerknal’) en moment van creatie van het informatieobject kunnen zo maar enkele dagen zitten en daarna kunnen er nog enkele dagen zitten tussen moment van creatie van het informatieobject en melding aan SKDB en/of JDS. Het is aan de lezer om te beoordelen of dit nog ‘actueel’ is. Het is vermoedelijk actueler dan tijdens het fysieke tijdperk. Het CDD kan wel actueel zijn, mits aansluiting op het werkproces is gewaarborgd. Veel werkprocessen verlopen nog met fysieke informatieobjecten, die vervolgens worden gedigitaliseerd. Het moment van scannen bepaalt dan hoe actueel het dossier is. Voor werkprocessen die zich binnen een geautomatiseerde omgeving afspelen, is een elektronische aansluiting op het CDD mogelijk. Op die wijze wordt de bron onmiddellijk geborgd. Daarmee zal actueel archiveren steeds meer binnen bereik van de strafrechtketen komen, omdat de meeste ketenpartners digitaal werken. De enige vertraging is dan de tijd die verloopt tussen ‘oerknal’ en de creatie van het informatieobject. De meldingsvertraging valt weg, mits ketenpartners toegang krijgen tot de (metadata van de) verschillende archieven.
100
6.
CONCLUSIE
6.1.
Actueel volgen van personen in de strafrechtketen
Het actueel volgen van personen in de strafrechtketen blijkt met de ketenbrede informatiesystemen van JustID niet zo eenvoudig te zijn. Deze systemen zijn daar simpelweg niet voor gebouwd. Zij dienen een integraal en een integer persoonsbeeld aan daartoe gerechtigden te verstrekken. Dat betekent dat altijd de laatste stand der zaken verstrekt wordt. De informatiesystemen zijn daarbij afhankelijk van het moment waarop iets uit de verschillende administraties wordt aangeboden. Die administraties lopen in de praktijk waarschijnlijk achter met de creatie van informatieobjecten over activiteiten of gebeurtenissen in de werkelijkheid, waardoor JDS en in mindere mate SKDB op een niet te vermijden informatieachterstand worden gezet. De Matchingautoriteit (SKDB) kan een persoon het meest actueel volgen, omdat identiteitsvaststelling ter plekke in het actuele werkproces wordt gedaan. Voor reconstructiedoeleinden is SKDB minder geschikt, omdat de gegevens slechts korte tijd worden bewaard. De wetgeving rondom bescherming van persoonsgegevens speelt hierin een rol. De Minister dient zich te kunnen verantwoorden over alle handelingen (bij JustID), maar het komt vermoedelijk niet zo vaak voor dat een dergelijke verantwoording aan JustID wordt gevraagd. In de spaarzame gevallen dat dit noodzakelijk is, is de gang van zaken geheel te reconstrueren, zoals hier (deels) is aangetoond. Het verstrekken van (justitiële) persoonsgegevens is de kernactiviteit van beide systemen en geniet terecht voorrang. De beperking ‘aan daartoe gerechtigden’ neemt relatief een groot deel van de databanken en activiteiten in beslag. Het afbreukrisico is hier groter, zodat dit meer aandacht vergt. Het is problematisch wat ‘de’ strafrechtketen is. Het integrale informatiemodel laat, vanuit hun archiveringsysteemcomponenten kennis en normen en waarden en wet- en regelgeving, duidelijk zien dat verschillende groepen medewerkers, verschillende waarnemingen in de strafrechtketen doen en dus verschillende strafrechtketens zien. Hier is als ‘toetsend’ kader uitgegaan van ‘de’ strafrechtketen, zoals het WODC deze heeft gepresenteerd, aangevuld met de blik van de ARK. Wanneer dit kader wordt 101
vergeleken met de strafrechtketen die de medewerkers van JustID waarnemen, dan komen duidelijke verschillen aan het licht. Vooral de Politie blijft (vooralsnog341) buiten beeld. ‘De’ strafrechtketen van JustID is niet zo detaillistisch als ‘de’ keten van WODC/ARK. Binnen JustID is ‘de’ keten (met JDS) anders dan die van de Matchingautoriteit (met SKDB). De verschillen zijn duidelijk waarneembaar als de drie geconstrueerde ‘metrokaarten’ naast elkaar worden gelegd. De onderzoeksvraag: ‘In hoeverre is een persoon (actueel) in de strafrechtketen te volgen in de ketenbrede informatiesystemen van de Justitiële Informatiedienst?’ kan nu worden beantwoord. ‘Actualiteit’ en ‘de’ strafrechtketen zijn beide sterk contextafhankelijk en het is aan de lezer (op de interpretatie-as van het informatiemodel) om te beoordelen of dit adequaat is. Alles overwegende komt het er op neer dat het actueel volgen van personen in de strafrechtketen met moeite mogelijk is, mits niet verder dan een jaar wordt teruggekeken en enkele dagen informatieachterstand op de koop toe wordt genomen. De naar JustID-termen vertaalde onderzoeksvraag: ‘Hoe integraal en integer is het persoonsbeeld dat JustID aan daartoe gerechtigden biedt?‘, kan met het integrale informatiemodel op zak worden beantwoord. De ‘daartoe gerechtigden’ (de lezers) bevinden zich op de interpretatie-as, maar zij worden beperkt door de archiveringsysteemcomponent wet- en regelgeving, waaraan de medewerkers van JustID (als auteurs) zich in de systeemcomponent handeling dienen te houden. Het integrale en het integere persoonsbeeld wordt op maat gemaakt ten behoeve van de archiveringsysteemcomponenten van de ketenpartner. Voor het ketenbrede informatiesysteem CDD is de situatie wezenlijk anders. Dit informatiesysteem is te typeren als een puur archiefsysteem. Het CDD is van JustID, maar de archiefobjecten daarin niet. De archiefobjecten zijn en blijven van de archiefvormer. Die archiefvormer bepaalt dus zelf op basis van zijn eigen systeemcomponenten met wie zij hun archiefobjecten (of metadata hierover) delen. Het
341
Nu per 1 januari 2013 de Nationale Politie is opgericht en onder het Ministerie van Veiligheid en Justitie
ressorteert zal hier ongetwijfeld verandering in komen. 102
CDD is in tegenstelling tot JDS en SKDB geschikt om in de toekomst personen in de strafrechtketen actueel te gaan volgen. Dit blijkt uit het onderzoek naar de vier archieven van ketenpartner en archiefvormer DJI. De reconstructie van de strafrechtketen, zoals de medewerkers van DJI die waarnemen leveren vier verschillende ‘metrokaarten’ op, die flink afwijken van ‘de’ strafrechtketen van het WODC/ARK. Dat is niet zo vreemd, want DJI communiceert voor de creatie van informatieobjecten niet met alle ketenpartners in de keten. De blik op de keten is daardoor beperkt. Het grote verschil met de andere twee informatiesystemen is dat de informatieobjecten als archiefobjecten in het CDD zijn geborgd. Het gecreëerde informatieobject is, zonder dat er één bit aan is veranderd, ieder moment op te roepen. Dat betekent dat de controleobjecten waarmee de justitiabele door de keten wordt gestuurd, allemaal opvraagbaar zijn, inclusief de metadata. De enige achterstand in actualiteit is het tijdsverschil tussen het moment waarop de gebeurtenis of activiteit in de werkelijkheid plaatsvindt en het moment waarop het informatieobject wordt gecreëerd. Maar: zonder die onderliggende controleobjecten is besturing van justitiabelen niet mogelijk. Het door de strafrechtketen sturen van een justitiabele, zonder dat hier controleobjecten aan ten grondslag liggen, leidt vroeger of later tot ongelukken. Daarnaast kan het CDD vanwege zijn generieke karakter ook ingezet worden voor andere primaire en secundaire werkprocessen. Er worden op ad hoc basis veel meer informatieobjecten gedeeld binnen ketens en daarbuiten. Hiervoor is het CDD ook uitermate geschikt. 6.2.
Gebruikte metaforen
In deze scriptie is opzettelijk een natuurwetenschappelijk taalgebruik gehanteerd. Het ruimtetijd-karakter van het records continuum model leent zich daartoe. Zoals Müller, Feith en Fruin leentjebuur spelen bij Darwin voor hun evolutionaire/organische tijdperk, zo heeft Upward dat gedaan bij Einstein c.s. door de metafoor van de ruimtetijd te lenen342. De woorden die voor dingen worden gebruikt, verwoorden de
342
Upward, 2005a, pp. 86, 89, 91. Upward ziet ‘spacetime distancing’ als synoniem voor archiveren. Hij ontleent de
term aan Giddens ‘time-space distanciation’, dat Upward heeft opgenomen in de derde dimensie organiseren. Dit is de dimensie waarvoor nagedacht moet worden over hoe de archiefobjecten op lange termijn aan volgende generaties 103
vragen die binnen een wetenschappelijk discours kunnen worden gesteld en de ideeën die daarbinnen mogelijk zijn. Negentiende eeuwse taal is niet (meer) toereikend voor eenentwintigste eeuwse problemen. De titel ‘rimpelingen in de ruimtetijd’ is afgeleid van het onderzoek dat de laatste jaren wordt uitgevoerd naar zwaartekrachtgolven in de ruimtetijd.343 Het huidige natuurkundige ruimtetijd paradigma wordt hiermee op de proef gesteld. De titel is passend geacht vanwege de impact die menselijk handelen bij andere mensen achterlaat. Eerst is iets hot en actueel, veroorzaakt een handeling een kleine of grote golf. Na verloop van tijd dooft de golf uit en nemen we afstand in tijd en ruimte. Een flauwe rimpeling blijft achter in het collectieve geheugen, of dooft voor eeuwig uit. De justitiabele, wiens reis door tijd en ruimte met enige moeite bij de Justitiële Informatiedienst kan worden gevolgd, is een aardige kapstok gebleken om inzichtelijk te maken hoe archiefvorming in de strafrechtketen er momenteel uitziet en hoe het relatief nieuwe archiefwetenschappelijke paradigma de wijze waarop dingen worden waargenomen kan verklaren. Het klassieke paradigma van Müller, Feith en Fruin maakt de gang van zaken in de digitale wereld veel moeilijker bespreekbaar. Zoals in hoofdstuk 4 is betoogd, bepaalt de vierde dimensie hoe dingen in de eerste dimensie in de werkelijkheid worden waargenomen. De metafoor om de strafrechtketen voor te stellen als de strijd wij versus ik is eveneens niet toevallig gekozen. In de strafrechtketen zijn gegevens op het individu gericht in het afgelopen decennium344, de volgende stap is om ook de informatieobjecten345 aan individuen te binden. Het gaat er hier niet uitsluitend om een integraal en integer persoonsbeeld te kunnen genereren, zodat de strafrechtketen een beter beeld van zijn
wordt overgeleverd. Een beter synoniem is denkelijk ‘ruimtetijd bestrijden’. Of dat lukt is aan toekomstige generaties te beoordelen, maar archiveren heeft wel dit doel. 343
'Zwaartekrachtgolven zijn te meten'. NWO. Het records continuum model is afgeleid van de speciale
relativiteitstheorie van Einstein. Dit model heeft het Darwinistische levenscyclusmodel (dynamisch, semi-statisch, statisch) opgevolgd, omdat de vragen die moderne digitale documenten opwerpen niet goed in dit model passen. De laatste jaren wordt onderzoek gedaan naar zwaartekrachtsgolven in de ruimtetijd, zoals Einstein deze in zijn algemene relativiteitstheorie heeft voorspeld. Bron afbeelding voorpagina: NASA, Henze, 2008 344
Borst, 2009
345
Auteur dezes denkt dat gegevensuitwisseling uitsluitend mogelijk is in de vorm van een informatieobject. Of het
gaat om een eenvoudige NAW-uitwisseling of een complex vonnis doet niet ter zake. 104
object van interesse kan vormen, maar ook om in de toekomst een archief achter te laten dat een realistischer beeld schetst van de strijd tussen de samenleving en de als crimineel beschouwde individu; wij versus ik. Het archief dat de strafrechtketen nu achterlaat, bevat voor een groot deel beleidstukken. Hoe interessant ook, dit geeft slechts een zeer beperkt theoretisch beeld van de weerbarstige praktijk. 6.3.
Enkele slotbespiegelingen
Wie denkt dat archivering te maken heeft met opslag, zoekfunctionaliteit en wat autorisaties, slaat de plank volledig mis en stevent af op nieuwe debacles rondom informatieobjecten en het vertrouwen dat daarin kan worden gesteld. Aan het gepresenteerde integrale informatiemodel ligt in de kern een macht-interpretatiesysteem ten grondslag. Controleobjecten hebben een sociale functie, het zijn vehikels om de omgeving te beïnvloeden. Het gaat hierbij om belangen. Als belangen op het spel staan, staat ook de interpretatie van de werkelijkheid op het spel. Wie denkt dat belangen, macht, informeren, manipulatie, (her)gebruik en misbruik niets met elkaar te maken hebben, zou verhalen uit de werkelijkheid die in het verleden zijn vastgelegd nog eens goed moeten nalezen. De digitale era staat, ondanks de voorbijgegane decennia dat de computer zijn intrede deed, nog steeds in haar kinderschoenen. Het denken over archiveren is met behulp van een paradigmaverschuiving grondig veranderd. Pas als de ketenpartners besluiten om actueel te gaan archiveren treedt het integrale informatiemodel volledig in werking. Upward, de grondlegger van het nieuwe archiefwetenschappelijke paradigma, vraagt zich retorisch af, waarom documentcreatie en archiefvorming niet hand in hand kunnen gaan.346 Met het CDD is ‘actueel archiveren’ mogelijk. Daarvoor dient echter het mentale model van ‘archief’ bij alle betrokkenen te worden veranderd en plaats te maken voor het integrale informatiemodel. ‘De kern van veranderen is […] het groeien van nieuwe betekenisconstructies, van nieuwe narratives, van nieuwe stories over de
346
Upward, 2005c, p. 207. ‘Why can we not act in such a way, for example, that archives are formed instantly in
conjunction with document creation?’ 105
situatie.’347 De archiveringsysteemcomponent technologie uit het integrale informatiemodel laat zien hoe de vier dimensies tegenwoordig aaneen kunnen worden gesmeed. Zodra een informatieobject gecreëerd is, kan deze als archiefobject worden geborgd en in één moeite door als controleobject voor interpretatie in de keten worden aangeboden. Of, als de lezer niet tot de gerechtigden behoort, mag misschien metadata over het controleobject worden gedeeld. Het voordeel hiervan is, dat zeker is dat er een archiefobject aan ten grondslag ligt, waarvan de (virtuele) authenticiteit, betrouwbaarheid, bruikbaarheid en integriteit is gegarandeerd. Op dat moment is een justitiabele, zo actueel als maar mogelijk is, te volgen. Het hier gepropageerde ‘actueel archiveren’ zal zonder meer bijdragen aan de prestaties in de strafrechtketen. Het records continuum laat namelijk zien dat er een volgtijdig proces aan het delen van informatie voorafgaat. Na creatie, volgt eerst borging en organisatie van de eigen informatiehuishouding, voordat controleobjecten in de keten kunnen worden gedeeld. Veronachtzaming van deze volgorde leidt onvermijdelijk tot ongelukken. De archiveringsysteemcomponent wet- en regelgeving blijft binnen de huidige administraties bepalend voor wie wanneer wat mag zien. Iedere ketenpartner, afdeling of individuele medewerker heeft zijn eigen specifieke blik op de keten, of – in JustIDterminologie – integere en integrale persoonsbeeld. Als tenslotte de laatste stap naar de uiterste dimensie van de ruimtetijd wordt gezet – de vrijgave aan de samenleving – kan er een volledig reisverslag van mijn reis door onze strafrechtketen aan iedereen beschikbaar worden gesteld.348 De problematiek
347
Homan, Organisatiedynamica 96.
348
Auteur dezes is geen voorstander van selectielijsten die beleidstukken een voorkeursbehandeling geven en de
interacties tussen overheid en burger vernietigen. Er zou ook een compleet beeld geschetst moeten worden van mijn reis door de strafrechtketen. Mocht dit qua omvang veel zijn, dan zijn altijd representatieve steekproeven te nemen. In het verleden was dit complete beeld van iemands strafrechtsgang lastig te realiseren, omdat papier wel geduldig is, maar nogal verspreid wordt opgeslagen en grotendeels wordt vernietigd. Door toepassing van het integrale informatiemodel in de strafrechtketen ligt het digitale reisverslag van de strijd wij versus ik straks voor alle onderzoekers binnen handbereik, mits met een andere blik naar het selectiebeleid wordt gekeken. 106
van de persoonlijke levenssfeer versus openbaarheid wordt hier buiten beschouwing gelaten. Hier gaat het om de idee dat eeuwig voor ogenblik dient te gaan.349 Er dient nog een lange weg te worden afgelegd voordat het zover is. Het vergt besef bij de ketenpartners dat digitaal werken een ander denkkader over archief met zich meebrengt. Iedere lange weg, begint echter met een eerste stap – weg uit het oude denkkader. 6.4.
Vervolgonderzoek
Gaandeweg deze scriptie zijn noodgedwongen enkele zaken terzijde gelegd als zijnde te complex en/of voor deze scriptie op dit moment niet ter zake doende. Dat laat onverlet dat deze zaken interessant zijn voor een vervolgonderzoek. Ten eerste is slechts een aanzet gegeven voor een extensieve discussie over digitale duurzaamheid en wat vanuit de verschillende benaderingen (positivistisch of postmodern) een goede best practice zou kunnen zijn. Dit is een scriptie an sich waard. Een dieper onderzoek naar het essentiële verschil tussen gegevens (in een databank) en een informatieobject zou het vermoeden kunnen bevestigen dat nooit gegevens worden gecommuniceerd, maar altijd informatieobjecten en dus archiefobjecten. De local legal culture van Church en de cultuurlagen van Schein, die hier noodgedwongen terzijde zijn gelegd, oftewel de archiveringsysteemcomponent normen en waarden, is het onderzoek en vermoedelijk ook een hele scriptie (of misschien zelfs meerdere) waard. De door Borst voorziene ontwikkeling dat de Justitiële Informatiedienst zich als trusted third party kan gaan opstellen inzake archiefobjecten biedt enkele invalshoeken, die het onderzoeken waard zijn. Tot slot zou het opzetten van ‘metrokaarten’ voor de jeugd- en vreemdelingenketen voor praktisch archiefbeheer verhelderend kunnen zijn om de communicatie (letterlijk) in kaart te brengen, de archiefobjecten te ontdekken en te borgen.
349
Autorisaties en de ontneming hiervan, kunnen in de huidige ruimtetijd medewerkers van informatie voorzien en
onthouden. Correcte toepassing hiervan is via metadata te regelen en te controleren. Hetzelfde principe geldt voor de publieke ruimte, als ik nog steeds in leven ben. Tot mijn overlijden is ontzegging van publieke toegang te regelen. 107
108
BIJLAGE I: WAARDERING GEWAARDEERD 1.
INLEIDING
Welke archiefobjecten uit de strafrechtketen worden bewaard? Voor de strafrechtketen kan deze vraag worden gepreciseerd. Het is bekend wie het verhaal vertelt – het meerstemmig koor van de actoren in de strafrechtketen – en het is bekend welke archiefobjecten nu en in de toekomst hun verhaal ondersteunen. Dat zijn immers de met een B350 gewaardeerde archiefobjecten. Deze vraag is uit te splitsen in twee vragen: wat wordt er nu en wat wordt er straks bewaard? In deze bijlage worden beide vragen beantwoord.
2.
HUIDIGE WAARDERING
Voor de huidige strafrechtketen bestaan op dit moment verschillende selectielijsten. De belangrijkste zijn: Selectielijst archiefbescheiden regionale politieorganisaties vanaf 1 april 1994 voor neerslag handelingen Korps Landelijke Politiediensten; Selectielijst neerslag handelingen beleidsterrein Rechterlijke macht vanaf 1950; Selectielijst neerslag handelingen beleidsterrein Gevangeniswezen en Terbeschikkingstelling vanaf 1945; Vaststellingsregeling selectielijst neerslag handelingen Stichting Reclassering Nederland op het beleidsterrein Reclassering over de periode 1948–1999. Er zijn uiteraard meer actoren actief in de strafrechtketen, maar deze zijn niet zo bepalend als voornoemde. Het gaat er hier om een globaal beeld van het vertelde verhaal te schetsen. De strafrechtketen is opgedeeld in een aantal functies, waarin meerdere actoren actief zijn: opsporing, vervolging, berechting, tenuitvoerlegging en re-integratie.
350
De waarderingscode ‘B’ is voor permanent te bewaren archiefbescheiden, ‘V’ voor op termijn te vernietigen
archiefbescheiden en ‘B*’ voor nog niet gewaardeerde archiefbescheiden, die voorlopig bewaart dienen te blijven. 109
2.1.
Opsporing
In de ontwerp selectielijst van de politie351 zijn door de Raad voor Cultuur grote gebreken geconstateerd. De Raad stelt procedureel dat er geen verband is gelegd met het Rapport Institutioneel Onderzoek (RIO) en dat er geen historisch maatschappelijke analyse is uitgevoerd. Inhoudelijke kritiek is, dat er illegale vernietiging heeft plaatsgevonden in de tussentijd dat er geen geldige selectielijst was, er geen aansluiting is met selectielijsten van andere actoren, dat een onduidelijke selectiedoelstelling ontbreekt en onvoldoende rekening wordt gehouden met administratieve, bewijszoekende burger en cultuurhistorische belang. Vooral het deel dat aan de taakuitvoering is gewijd vindt de Raad te summier. Bovendien komen alle politietaken niet aan de orde. De Raad adviseert om de selectielijst niet vast te stellen. Er is teveel ruimte voor organisatorische interpretatie, waardoor teveel historisch interessant materiaal wordt vernietigd.352 In de (toch) vastgestelde lijst zijn alle concrete eisen van de Raad onverkort overgenomen. De selectielijst is slechts vastgesteld voor handelingen met betrekking tot de bedrijfsvoering. De rest blijft vooralsnog aangemerkt als voorlopig te bewaren.353 De constatering van de Raad dat de totstandkoming van de selectielijst elf jaar heeft geduurd354 laat zien dat het opstellen van de selectielijst bepaald geen prioriteit heeft. Uiteindelijk blijft het beeld hangen dat de zorgdrager weinig op heeft met de archivistische aspecten van zijn werk, dit ondanks de constatering dat er driehoeksoverleg heeft plaatsgevonden.355 Het lijkt erop dat de stem van de zorgdrager luider is dan die van de algemeen rijksarchivaris. Het is bedenkelijk dat de Raad voor Cultuur in de laatste ronde nog zulke ingrijpende wijzigingen voor heeft moeten stellen.
351 Stcrt.
2006, 66
352 Raad
voor Cultuur, 2005
353 Stcrt.
2006, 66
354 Raad
voor Cultuur, 2005, p. 2
355 Ab,
, Bezocht op: 14-Mar.-2011.
‘Artikel 3: 1. De zorgdrager betrekt bij het ontwerpen van een selectielijst ten minste: a. één of meer personen die deskundig zijn ten aanzien van de organisatie en taken van het desbetreffende overheidsorgaan; b. één of meer personen die deskundig zijn ten aanzien van het beheer van de nog niet naar een archiefbewaarplaats overgebrachte archiefbescheiden van het desbetreffende overheidsorgaan; c. de algemene rijksarchivaris’ 110
De Raad stelt vast dat er geen aansluiting is met andere selectielijsten op dit beleidsterrein.356 Dit komt de ketengedachte niet ten goede. Rondom persoonsgegevens wordt gesteld dat deze uitsluitend bij wijze van uitzondering voor bewaring in aanmerking komen en anonimiseren biedt, volgens de staatssecretaris, geen oplossing.357 Een en ander wordt doorgeschoven naar de op dat moment aanstaande Wet politiegegevens. De in deze wet aangegeven bewaartermijn gaat uit van de verwerking van politiegegevens.358 Zo lang ze verwerkt worden, wordt er niets verwijderd. Onder ‘verwerking’ binnen de strafrechtketen valt onder andere raadplegen.359 Of het wenselijk is dat raadplegen een verwerking is wordt hier maar even in het midden gelaten. De verwijderde gegevens worden ten behoeve van klachtafhandeling pas later vernietigd, waarbij een uitzondering kan worden gemaakt op basis van cultuurhistorisch belang360, zodat ook deze randvoorwaarde van de Raad voor Cultuur361 is ingelost.
356
Raad voor Cultuur, 2005, p. 3
357 Staatssecretaris 358 Wpol,
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2006
, Bezocht op: 2-Aug.-2011.
‘Artikel 10.6: De politiegegevens, bedoeld in het eerste lid, worden verwijderd zodra zij niet langer noodzakelijk zijn voor het doel van de verwerking. Daartoe worden de gegevens periodiek gecontroleerd. De gegevens worden verwijderd uiterlijk vijf jaar na de datum van de laatste verwerking van gegevens die blijk geeft van de noodzaak tot het verwerken van de politiegegevens van betrokkene op grond van het doel als omschreven in het eerste lid.’ 359 Ibid..
‘Artikel 1.c: verwerken van politiegegevens: elke handeling of elk geheel van handelingen met betrekking tot politiegegevens, waaronder in ieder geval het verzamelen, vastleggen, ordenen, bewaren, bijwerken, wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken, vergelijken, verstrekken door middel van doorzending, verspreiding of enige andere vorm van terbeschikkingstelling, samenbrengen, met elkaar in verband brengen, alsmede het afschermen, uitwissen of vernietigen van politiegegevens.’ 360 Ibid..
‘Artikel 14. (bewaartermijnen) 1. De op grond van de artikelen 8, zesde lid, 9, vierde lid, en artikel 10, zesde lid, verwijderde politiegegevens worden gedurende een termijn van vijf jaar bewaard ten behoeve van verwerking met het oog op de afhandeling van klachten en de verantwoording van verrichtingen en vervolgens vernietigd. 4. Van de vernietiging, bedoeld in het eerste lid, wordt afgezien voor zover de waarde van de archiefbescheiden als bestanddeel van het cultureel erfgoed of voor historisch onderzoek zich daartegen verzet. De betreffende gegevens worden zo spoedig mogelijk overgebracht naar een archiefbewaarplaats. Daarbij worden met toepassing van artikel 15 van de Archiefwet 1995 beperkingen aan de openbaarheid gesteld. Onze Ministers kunnen over het in de eerste en derde volzin bepaalde beleidsregels vaststellen.’ 361 Raad
voor Cultuur, 2005, pp. 5–6 111
Het deel dat voor de strafrechtketen van belang is, wordt zeer summier beschreven. Het betreft geen bewaartermijnen op basis van handelingen, zodat niet bekend is welke handeling tot welke B, dan wel V leidt. Alles met betrekking tot de uitvoering van de politietaak wordt na vijf jaar vernietigd, behalve de processen-verbaal betreffende onbekende verdachten. Deze worden bewaard naargelang het verjaren van het strafbaar feit. Dat betekent dat zware criminaliteit, zoals hierboven al is vermeld permanent bewaard dient te worden. Tot slot is de selectielijst, zoals de Raad al voorspeld had362, hopeloos verouderd. 2.2.
Vervolging en berechting
De selectielijst van de Rechterlijke Macht363 is actueler dan die van de politie. De Raad voor Cultuur heeft een positief advies uitgebracht, waarna de lijst is vastgesteld. Dit wel met de opmerking dat de Archiefcommissie – die normaliter de lijst beoordeeld – is afgetreden en dat uitsluitend is gekeken naar cultuurhistorische aspecten. De Raad gaat er vanuit dat aan de andere aspecten (administratief en democratische controle) door de zorgdrager ‘afdoende zorg en aandacht is besteed’.364 In het voorgaande advies, toen de Bijzondere Commissie Archieven nog wel in functie was, is een positief advies uitgebracht. Procedureel merkt de Raad op dat rondom het formele zorgdragerschap nogal wat verwarring bestaat, zelfs bij het Nationaal Archief. Inhoudelijk merkt de Raad op dat de selectielijst is opgesteld vanuit het perspectief van de archiefvormer, waardoor stukken ten onrechte kunnen worden verwijderd. Dit is ontstaan, omdat de selectielijst handelingen beschrijft, maar tegelijkertijd een traditionele stukkenlijst wil zijn. Dit acht de Raad wenselijk, maar dan ‘zouden de handelingen vanuit het gezichtspunt van de rechtsprekende colleges geformuleerd moeten zijn en op een vrij hoog abstractieniveau moeten blijven’.365
362 Raad
voor Cultuur, 2005, p. 7
363 Besluit
vaststellingsbeschikking voor de selectielijst Rechterlijke Macht over de periode vanaf 1950 – actualisatie
2011, 17020 364 Raad
voor Cultuur, 2011, p. 2
365 Raad
voor Cultuur, 2006 112
Dit (oudere) advies van de Raad voor Cultuur is in de laatste selectielijst van de Rechterlijke macht opgevolgd.366 Hierdoor is het perspectief gewijzigd van de archiefvormer naar de opeenvolgende handelingen die tijdens een (straf)proces plaatsvinden. Uit het strafproces worden, naast registratiesystemen, in ieder geval dagvaarding en vonnis bewaard. Uit de daadwerkelijke handelingen blijken er meer archiefobjecten voor permanente bewaring in aanmerking te komen.367 De rest wordt vernietigd. Daarnaast wordt periodiek bepaalde rechtszaken integraal bewaard. Deze voorbeelddossiers bestrijken het hele terrein van de rechterlijke macht om een beter inzicht in het handelen mogelijk te maken. Voor het strafproces zal van elke titel (misdrijven en overtredingen) één voorbeelddossier per vijf jaar per rechtbank368 worden bewaard. Voor bijzondere wetten369 met strafbepaling per wet één voorbeelddossier per vijf jaar per rechtbank. Van jeugdstrafzaken, wet Terwee370 zaken en ontnemingsprocedures wordt eveneens één voorbeelddossier per vijf jaar bewaard.371 Voor archivalia van cultuurhistorisch belang kan een uitzondering worden gemaakt. Per arrondissement wordt nagestreefd een commissie in te stellen, die in samenwerking met het historisch veld de selectiecriteria lokaal gaat uitwerken. In een landelijk beraad wordt ernaar gestreefd om een uniform selectiebeleid te formuleren.372 De voorzichtige woordkeuze verraad geen hoog ambitieniveau, blijkbaar geloven de opstellers er zelf niet in. Mocht het allemaal niet lukken dan is dat niet erg, want het was slechts een streven. Tot slot; er is niet voorzien in een steekproef.
366 Mandaatgroep 367 Ibid.,
Archieven Rechterlijke Organisatie, 2011
p. 30–44
368 Arrondissementsrechtbanken 369 Bijvoorbeeld 370 Wet
en gerechtshoven.
Opiumwet, Wegenverkeerswet of Wet economische delicten.
Terwee, , Bezocht op: 11-Jan.-
2012 371 Mandaatgroep 372 Ibid.,
Archieven Rechterlijke Organisatie, 2011, p. 10
p. 7 113
2.3.
Tenuitvoerlegging
De selectielijst van het Gevangeniswezen en terbeschikkingstelling is in 2008 vastgesteld.373 Het eerste dat opvalt, is dat de individuele TBS-dossiers zijn uitgezonderd. Dit heeft te maken met door de Raad voor Cultuur gestelde tekortkomingen, maar desondanks heeft de Raad een positief advies uitgebracht. De Raad voor Cultuur merkt in zijn advies op dat van individuele dossiers vrijwel niets wordt bewaard, zowel penitentiaire als TBS-dossiers worden na tien jaar vernietigd. Dit in tegenstelling tot beleidsarchiefobjectatie, dat vrijwel volledig wordt bewaard. Deze scheve verhouding vindt de Raad onwenselijk. De Raad denkt, in tegenstelling tot het driehoeksoverleg, dat een steekproef uit geanonimiseerde penitentiaire dossiers een representatief beeld kan schetsen van de uitvoeringspraktijk. Zonder dit praktische beeld zegt het beleidsbeeld niet zo veel.374 Specifiek met betrekking tot individuele TBS-dossiers acht de Raad een vernietigingstermijn van tien jaar onwenselijk, vanwege de maatschappelijke gevoeligheid. De mate van recidive ligt erg gevoelig in de maatschappij. De Raad stelt daarom een vernietigingstermijn van honderd jaar na geboorte voor, met daarnaast een steekproef van geanonimiseerde dossiers.375 In de selectielijst is deze suggestie niet overgenomen. De actoren spelen een hoofdrol in de selectielijst, de handelingen zijn per actor opgesomd. Van de actor die het meest rechtstreek met de gedetineerde heeft te maken – de gevangenisdirecteur – wordt alleen diens besluiten het bewaren waard geacht.376 Opvallend is dat de selectielijst in tegenspraak is met de vernietigingstermijn zoals
373 SL
Gevangeniswezen en TBS 1945-heden,
, Bezocht op: 23Nov.-2011 374 Raad
voor Cultuur, 2006
375 Ibid., p. 4 376 SL Gevangeniswezen en TBS 1945-heden, , Bezocht op: 23Nov.-2011 114
gesteld in de wetgeving. Sommige archiefobjecten dienen na vijf jaar vernietigd te worden, terwijl die denkelijk wel tot het persoonsdossier behoren.377 Het merkwaardige is dat voor beide typen dossiers in de wetgeving een specifieke bewaartermijn van tien jaar wordt genoemd378 en dat deze sinds het opstellen van de selectielijst niet is aangepast. Aan het advies van de Raad lijkt geen gehoor te zijn gegeven. Op basis van de selectielijst mogen TBS-dossiers niet worden geselecteerd379, terwijl op basis van de andere regelgeving na tien jaar tot vernietiging kan worden overgegaan. 2.4.
Re-integratie
Re-integratie vindt plaats in het schemergebied publiek/privaat en wordt uitgevoerd door de Stichting Reclassering Nederland, Leger des Heils/Jeugdzorg en reclassering en Stichting Verslavingsreclassering GGZ.380 Zij vallen niet onder de archiefwet, al worden ze met publiek geld gefinancierd. De oude selectielijst van de Reclassering beslaat de periode 1948-1999. Door de vele wijzigingen in de organisatie van het reclasseringswerk is de selectielijst nogal complex. Het patroon is echter gelijk aan de vorige onderdelen van de strafrechtketen. De beleidshandelingen worden voornamelijk met een B gewaardeerd en de handelingen die rechtstreeks met de (ex-) gedetineerde te maken hebben met een V (na tien jaar). De Stichting Reclassering Nederland is alleen gehouden aan het bewaren van archiefobjecten over erkenning van een instelling, die reclasseringswerkzaamheden verricht.381
377 Ibid.. Het betreft bijvoorbeeld handeling 253: ‘Het (doen) onderzoeken van de verblijfsruimte van gedetineerden op de aanwezigheid van verboden voorwerpen.’ Deze heeft een bewaartermijn van vijf jaar. 378 , Bezocht op: 4-Aug.-2011; 39, Stb. 1998, 111 379 SL
Gevangeniswezen en TBS 1945-heden,
, Bezocht op: 23Nov.-2011 380 Lans
et al., 2006; Afdeling Media & Communicatie; RR 1995,
, Bezocht op: 19-Dec.-2011; , Bezocht op: 19-Dec.-2011 381 Stcrt.
2004, 137 115
De Raad voor Cultuur heeft de selectielijst goedgekeurd en merkt, naast enkele kleine inhoudelijke zaken, op dat de selectielijst op de organisatie is georiënteerd. De Raad geeft er de voorkeur aan dat het gehele beleidsterrein in samenhang wordt beschreven. Zo zijn de activiteiten van de rechterlijke macht op dit terrein in een ander selectiearchiefobject opgenomen. De Raad is akkoord met het cultuurhistorische aspect, maar niet met de op dat moment nog niet formeel goedgekeurde selectiecriteria die hierbij door het NA zijn gebruikt.382 Over een steekproef wordt door geen van de actoren gerept. Per 2007 is met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) de nazorg van ex-gedetineerden deels overgelaten aan de gemeentes. Vanaf dat moment is een deel van de strafrechtsketen in de archieven van de gemeentes terug te vinden. De (geactualiseerde) selectielijst van de gemeente bewaard onder de noemer ‘bijstandsverlening’ de archiefbescheiden meestal zeven jaar.383 Dit lijkt echter niet meer tot de ‘kraamkamer van de misdadiger’ te behoren en wordt hier niet verder beschreven.
3.
NIEUWE AANPAK VAN SELECTIE EN WAARDERING
3.1.
Voor toekomstige generaties
Jeurgens et al. hebben onlangs een nieuwe selectiemethodiek uitgedacht, waarin acquisitie meer het uitgangspunt is.384 Dit voorstel heeft hij vervolgens in opdracht van het NA uitgewerkt tot een nieuwe aanpak van selectie en waardering.385 Volgens het NA ‘worden - anders dan in de oude methodiek - maatschappelijk betrokkenen in de nieuwe aanpak gevraagd mee te denken over wat voor toekomstige generaties moet worden bewaard’.386 De toevoeging ‘nieuwe’ bij de aanpak van selectie en waardering doet vermoeden dat de gang van zaken in de toekomst radicaal anders gaat, anders had immers de toevoeging ‘gewijzigde’ wel volstaan. Het is opportuun om deze nieuwe selectiemethodiek nader te onderzoeken om het toekomstig beeld van de strafrechtketen te beoordelen.
382 Raad voor Cultuur, 2001 383 VNG, 2011, p. bijlage 3 384
Jeurgens, Bongenaar and Windhorst, 2007
385 Eerst waardering en dan selectie is een betere volgorde. 386
Nationaal Archief, 2010 116
De nieuwe selectieaanpak bestaat uit drie instrumenten387 en het generieke waarderingsmodel rijksoverheid388 (GWR) en moet leiden tot een representatieve afbeelding van de samenleving. 3.2.
Generieke waarderingsmodel
Het GWR richt zich op individuen, organisaties en maatschappelijke groeperingen in plaats van het handelen van de overheid op hoofdlijnen en wordt in samenhang met de drie analyses ontwikkeld.389 Het GWR wordt ingezet om geen nieuwe archiefachterstanden op te bouwen en efficiëntie bij selectie te bereiken.390 Hoe een dergelijk generiek selectie-instrument zich verhoudt tot de uitvoeringsmonopolies van rijksorganisaties zal de tijd leren. Uitoefenen van het toezicht op overheidsorganisaties (categorie 6), registratie en toetsing van personen in het kader van handhaving van wet- en regelgeving, het leveren van producten en diensten (7) aan personen, bedrijven, instellingen en (lagere of andere) overheden (10) en het heffen en innen bij en het uitkeren aan burgers, bedrijven en instellingen (11) worden alle vier met een V gewaardeerd.391 Dat geeft te denken. De beoogde volumereductie392 lijkt vooral in de interactie met de burger te worden gevonden. De 1.96 concept versie 2.0 van GWR heeft voor de uitvoering met burgers bij uitzondering een B over. 393 Vrijwel alles mag worden vernietigd. 3.3.
Systeem- en risicoanalyse
Wellicht bieden de andere gereedschappen een andere blik op het toekomstige verleden. De systeemanalyse biedt op het eerste gezicht weinig hoop. Dit betreft waardering vanuit structuur en organisatieperspectief. Er is een voorbeeld uitgewerkt
387 Systeemanalyse, trendanalyse en risicoanalyse. 388 ‘Het GWR maakt gebruikt van een modellijst die is gebaseerd op werkprocessen in plaats van handelingen van de overheid (zoals bij de vorige methode het geval was)” en “het doel van het expertteam is het bijschaven van het GWR zodat het model goed bruikbaar is bij zowel beleidsdepartementen als uitvoerende organisaties.’ 389
Expertteam Generiek Waarderingsmodel Rijksoverheid, 2011
390
Werkgroep Pilot Generiek Waarderingsmodel, 2010, pp. 9–10
391
Expertteam Generiek Waarderingsmodel Rijksoverheid, 2011, pp. 18, 20, 22–23
392
Werkgroep Pilot Generiek Waarderingsmodel, 2010, p. 9
393
Expertteam Generiek Waarderingsmodel Rijksoverheid and Expertteam Ordening, 2012, pp. 21–23 117
voor het Ministerie van VROM in bijlage 3.394 In dit rapport valt de systeemanalyse uiteen in twee types395, die zich beiden ‘los van de maatschappelijke context’ bewegen. Na de pilot bij VROM is het stil rondom de systeemanalyse. Een toekomstig onderzoeker die interesse heeft in de werkwijze van een Ministerie en hoe ze hun beleidsterrein trachten te beïnvloeden zal hiermee wel aan zijn trekken komen. De risicoanalyse ‘hanteert het brede perspectief van de archiefvormer’. Hier valt de recht- en bewijszoekende burger onder.396 Hier zijn nog geen voorbeelden van gepubliceerd, behalve dan bijlage 6 van voornoemde pilot bij VROM. In het rapport wordt geconstateerd dat trendanalyse en systeemanalyse elkaar grotendeels overlappen en dat slechts een klein percentage van de bestanden voor de risicoanalyse overblijft. Opmerkelijk is dat de risicoanalyse over te vernietigen archiefbescheiden gaat. Als het risico voor de zorgdrager/archiefvormer is verdwenen kan het archief worden vernietigd. Analoog aan het inschatten van toekomstige cultuurhistorische waarde is ook het inschatten van toekomstig risico lastig.397 Risicoanalisten hebben blijkbaar ook geen kristallen bol. De erkende grofmazigheid van de gehanteerde methodiek laat ook steekproeven toe, maar dan om een nadere analyse uit te voeren. De uitvoeringsdiensten zijn in de analyse helaas buiten beeld gebleven. Hiervoor wordt wel de mogelijkheid tot een steekproef geopperd, of het bewaren van incidenten.398 Het uitgangspunt in de nieuwe systematiek lijkt er op gericht te zijn het bijzondere te bewaren en niet het gewone. Hoe het bijzondere zich onderscheid van het gewone is op dit moment misschien geen vraag, maar over tweehonderd jaar ligt dat wellicht anders.399
394
Nationaal Archief, 2010
395
Ibid., p. 45. ‘De analyse van systeem A identificeert over de gehele breedte van het handelen van een ministerie
een basis aan informatie te selecteren. De analyse van systeem B identificeert per beleidsterrein van VROM een aantal informatieobjecten die ongeacht de maatschappelijke context (die in de trendanalyse gegeven wordt) bewaard moet worden.’ 396
Nationaal Archief, 2011
397
Nationaal Archief, 2010, pp. 15, 21, 76
398
Ibid., p. 87, 89
399
Foucault, 1966 118
3.4.
Trendanalyse
De maatschappijbrede trendanalyse400 is interessanter voor de directe interactie tussen overheid en burger, want dit hanteert een historisch en maatschappelijk perspectief. Voor de strafrechtketen zijn twee trendanalyses verschenen; voor de domeinen Veiligheid en Recht.401 In het domein Veiligheid worden negenentwintig trends en negentien zogenaamde ‘hotspots’402 gesignaleerd en in het domein Recht negentien trends en zes hotspots403. Beide trendanalyses blikken uiteraard terug en beschrijven grofweg de periode 1976-2005. De vraag hoe dit in selectie van archiefbescheiden om te zetten wordt niet beantwoordt. Beide trendanalyses zijn een zoektocht naar het verschil (trends) en het bijzondere (hotspots). Er zijn echter zoveel trends gesignaleerd, dat het lastig zal zijn daar nog een niet gewijzigd aspect aan toe te willen voegen. Mogelijkheden voor steekproeven om het niet-bijzondere te selecteren worden niet benoemd. 3.5.
Slagen in waardering en selectie
De Raad voor Cultuur heeft zich kritisch uitgelaten over de nieuwe selectieaanpak. De Raad vindt het niet duidelijk of nu in de toekomst thematisch of institutioneel onderzoek wordt gedaan en daarnaast blijven digitale en particuliere archieven buiten beeld. De Raad pleit voor een gefaseerde omslag, omdat in de praktijk de rijksinformatie niet op orde is, en ‘een onafhankelijke toetsing van het nieuwe systeem’. Voor digitaal archief acht de Raad de nieuwe aanpak ongeschikt.404 De Raad acht het onmogelijk tevoren cultuurhistorisch archief te selecteren en pleit voor drietrapsselectie: na vijf, tien en dertig jaar. Het is de Raad opgevallen dat nergens ketensamenwerking in de selectie voorkomt. Dit ziet de Raad als voorwaarde voor een duurzame informatiehuishouding. Procedureel vindt de Raad dat het ‘driehoeksoverleg nieuwe stijl’ pragmatisch
400
Nationaal Archief, 2011
401
Onderzoeksteam Maatschappijbrede Trendanalyse, 2010; Onderzoeksteam Maatschappijbrede Trendanalyse
1976-2005, 2011 402
Onderzoeksteam Maatschappijbrede Trendanalyse, 2010
403
Onderzoeksteam Maatschappijbrede Trendanalyse 1976-2005, 2011
404
Raad voor Cultuur, 2011 119
van aard en vreest hij dat verlies van objectiviteit en integriteit onder (vermeende) tijdsdruk op de loer ligt. Onafhankelijkheid acht de Raad belangrijker dan snelheid.405 De door de Raad voorgestelde drietrapsselectie lijkt niet realistisch, want het verdrievoudigd het probleem en komt feitelijk neer op een algemene waardering van V, 30. Gezien de groei is dat wel een probleem.406 Het is in dit verband opvallend dat de Raad kennelijk geen problemen ziet voor de opslag van digitaal archief.
4.
WIE SCHRIJFT DIE BLIJFT
4.1.
Representatief voor de samenleving
Booms en Ham zijn de eersten die stellen dat archief representatief dient te zijn voor de samenleving.407 Die gedachte was nieuw. Er wordt tot die tijd – midden twintigste eeuw – voornamelijk ambtelijk archief bewaard. Archiefobjecten van andere oorsprong behoren simpelweg niet tot het archief.408 Het archief representeert de overheid en niet de samenleving. De opkomst van de sociale wetenschappen brengt met zich mee dat de overheid wordt gezien als een onderdeel van de samenleving. Booms’ pleidooi om de samenleving een plaats in het archief te geven409 weerklinkt ook in Hams voorstel om, naast historici, ook andere sociale wetenschappers te consulteren bij waardering410. Dit om te vermijden dat uitsluitend overheidsarchief ons verleden bepaalt en andere meningen of gebeurtenissen overschreeuwt. Als het huidige en toekomstige selectiebeleid van de gehele strafrechtketen door de oogharen wordt bezien, is als eerste conclusie te trekken dat vooral de beleidsmatige aspecten voor de eeuwigheid worden bewaard. De uitvoering, die de burger direct
405
Ibid. Het argument van een te grote bureaucratie in de oude werkwijze gaat volgens de Raad niet op. De rond
2006 ingevoerde werkpraktijk heeft ervoor gezorgd dat de toegevoegde adviesperiode in principe niet langer duurt dan acht weken. Het voortraject daarentegen, waarin het Nationaal Archief de regie heeft, beslaat in sommige gevallen tot wel drie jaar per lijst. Dit in ogenschouw nemend vraagt de Raad zich af of er gekeken is naar de aard van het probleem.’ 406
Stern, 2008, p. 16
407 Booms,
1991; Jonker, 2005, p. 49; Cook, 2009, p. 532
408 Horsman, 409 Booms, 410 Ham,
Ketelaar and Thomassen, 1998, p. 1
1987, pp. 106–107
1975, pp. 12–13 120
raakt, wordt circa tien jaar na het laatste contact met een instelling vernietigd, terwijl juist in dit contact het gevoerde beleid tot uiting komt en zo de toetssteen vormt van datzelfde beleid. Het gewenste beleid wil nogal eens los staan van de toepassing in de weerbarstige praktijk, of heeft ongewenste bijeffecten. Er wordt dus veel wilsuiting bewaard en maar weinig waarneming van activiteiten en gebeurtenissen uit de werkelijkheid. Al het voorgaande in ogenschouw nemend lijkt het erop dat het verhaal van de strafrechtketen gefragmenteerd verteld wordt door de verschillende partijen. Iedere organisatie vertelt voornamelijk zijn eigen (beleids)verhaal. Daar waar de interactie met de burger plaatsvindt wordt niets tot weinig bewaard. De toekomstige nieuwe selectiemethodiek moet zich nog bewijzen, maar lijkt uitvoering minder interessant te vinden. Dit is sowieso niet direct het terrein waar de overheid een aangeboren belangstelling voor heeft, gezien de voortdurende reorganisaties, op afstand plaatsingen en bezuinigingen. Of een systeemanalyse, dat impliciet uitgaat van een stabiel systeem, dan het geschikte instrument is, is de vraag. Links- of rechtsom, alle methodes zijn op zoek naar het bijzondere en niet naar het gewone. De burger die in aanraking komt met de strafrechtketen wordt qua nagedachtenis versnipperd over allerlei archieven. Wie nu denkt: ‘wat maakt het uit’ hanteert een onjuist perspectief. Het gaat hier niet uitsluitend om de dader en OM, zoals in de trendanalyse Veiligheid wordt gesteld411, maar om de (vermeende) dader en de strafrechtketen als geheel. Die strafrechtketen treedt op in naam van de samenleving en heeft dus verantwoording af te leggen over wat zij uitvoert. Het draait ook om de (familie van de) slachtoffer(s), al beweert de trendanalyse van niet412. De strafrechtketen is immers mede opgericht om eigenrichting te vermijden en het slachtoffer zijn rechtstatelijke vergelding te geven door de daders rechtvaardig te veroordelen. Het geweldsmonopolie dat de politie heeft is er niet voor niets. Een samenleving die zichzelf bewapend en eigenrichting voorrang geeft boven de wet is vermoedelijk een samenleving waar niet veel Nederlanders in willen leven.
411 Onderzoeksteam 412 Ibid.,
Maatschappijbrede Trendanalyse, 2010, p. 4
, p. 4 121
Eeuwig gaat voor ogenblik413
4.2.
Het persoonsperspectief is om cultuurhistorische redenen uitermate belangrijk. Op basis van individuele gegevens kan een reconstructie worden gemaakt van het criminaliteitspatroon van onze (verre) voorouders.414 Daarbij staat, volgens sommigen415, het permanent bewaren van private gegevens onder druk, vanwege de privacy wetgeving. De eeuwigheid werkt hier echter in het voordeel van het archief416. Enerzijds kan namelijk met openbaarheid worden gespeeld en anderzijds met anonimiseren. Kloosterman et al. stellen ook vast dat de privacywetgeving voor levende personen geldt, maar dat gevormde persoonsdossiers zich niet aan archiefwetgeving mogen onttrekken. Met betrekking tot het digitaliseren van persoonsdossiers pleiten zij ervoor dat al bij de bouw van systemen rekening wordt gehouden met permanente bewaring. Automatisch gegevens wissen is geen optie, omdat deze systemen ook onder de archiefwet vallen. Slechts de hoeveelheid is volgens historici de beperkende factor om alles te willen bewaren. Zij stellen daarom voor om steekproeven te gebruiken om persoonsdossiers te selecteren.417 Nader onderzoek van Kappelhof en Rigter418 leert dat er geen juridische belemmeringen zijn om daadwerkelijk met behulp van steekproeven te selecteren. Zij pleiten ervoor om het nemen van steekproeven in de BSD’s op te nemen. 4.3.
Boeren, burgers en buitenlui
Als minimum eis voor de toegankelijkheid van een archief kan gelden dat het op dezelfde wijze kan worden bevraagd als de huidige administraties dat nu doen. Binnen
413
Vondel, 1650, p. 880
414 Kappelhof 415 SL
et al., 2006, p. 5
Politieregio 1994-, , Bezocht op:
11-Dec.-2011 416 Raad
voor Cultuur, 2005, pp. 5–6 ‘Het gaat hier om de het stellen van een belang dat slechts relatief korte tijd
geldt (bescherming van de persoonlijke levenssfeer, maximaal 100 jaar) boven een belang dat ‘eeuwigdurend’ is (cultuurhistorie). De opmerking in de ontwerp-selectielijst (p. 8) dat deze bestanden sowieso weinig waarde hebben indien de bestanden zijn geanonimiseerd wordt gelogenstraft door het feit dat de voorgaande, papieren registers, die niet op naam toegankelijk zijn, vrij algemeen bewaard zijn en veelvuldig gebruikt worden.’ 417
Kappelhof et al., 2006, p. 6
418 Kappelhof
and Rigter, 2002, pp. 15, 17 122
de strafrechtketen is bevragen op persoon anno nu mogelijk. De huidige administraties binnen de strafrechtketen richten zich steeds meer op de persoon, terwijl de archiefvorming die trend419, zoals hierboven is geconstateerd, zeker niet volgt. Het ziet er niet naar uit dat het gefragmenteerde perspectief dat de verschillende archiefvormers nu hanteren die bevraging waarborgt. De rijksoverheid heeft zelf belang bij een goede informatievoorziening rondom criminaliteit, want daarmee kan zij haar taken in de strafrechtketen beter uitvoeren. Opvallend is de door ICT mogelijk gemaakte vernauwende blik naar de dader.420 Een integer en integraal persoonsbeeld421 van de dader is onontbeerlijk geworden om rechtvaardigheid te bevorderen. De inzet van onzichtbare ICT-middelen zet het natuurlijke spanningsveld tussen opsporing en privacy onder druk. De gangen van de overheid dienen op dit gebied transparant en controleerbaar te zijn. Een compleet plaatje van een anonymus die door de strafrechtketen gaat, is niet alleen anno nu interessant voor zijn stuurgegevens en (wetenschappelijke) opsporings- en onderzoeksmogelijkheden, maar ook in de (verre) toekomst. Geconcludeerd kan worden dat privacywetgeving het permanent bewaren van persoonsdossiers niet in de weg staat. Echter, in de selectielijsten wordt juist in de uitvoering, daar waar de persoonsdossiers worden gevormd, het merendeel vernietigd en is de mogelijkheid tot steekproeven niet opgenomen. Wel mag op basis van het Archiefbesluit422 een uitzondering worden gemaakt, maar volgens de toelichting423 betreft het uitsluitend archiefbescheiden met een ‘uniek of bijzonder karakter’ en die formulering is nagevolgd in de selectielijsten.424 Dat betekent dat ‘gewone’
419 Kappelhof
et al., 2006, p. 6
420
Borst, 2011
421
Borst, 2011
422
Ab, , Bezocht op: 14-Mar.-2011 ‘een
opsomming van de criteria aan de hand waarvan de zorgdrager archiefbescheiden die ingevolge de selectielijst voor vernietiging in aanmerking komen, van vernietiging kan uitzonderen.’ 423
Stb. 1995, 671
424 SL
Politie: ‘dienen in de hieronder vermelde gevallen daarvan te worden uitgezonderd: a. betreffende zaken of
gebeurtenissen met een voor eigen werkgebied uniek of bijzonder karakter; b. betreffende personen, die op enig gebied van bijzondere betekenis (geweest) zijn; c. dubbelen (kopieën/afschriften) van teloor gegane voor bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden; d. archiefbescheiden, die bij daadwerkelijke vernietiging de logische samenhang van de te bewaren archiefbescheiden zouden verstoren; e. betreffende zaken of gebeurtenissen die bij wet of regeling worden uitgezonderd (bijvoorbeeld ingevolge de Wet Rampen en Zware Ongevallen). Dit betreft geen 123
persoonsdossiers daarvoor niet aanmerking komen en in de toekomst worden vernietigd. Dit is onwenselijk. Hoeveel zou er niet voor worden gegeven om het verhaal van de ‘gewone’ boeren en burgers uit de middeleeuwen te horen, in plaats van het verhaal van clerici, patriciaat en adel, wiens machtige stemmen wel in de archieven doorklinken. Ook hier geldt: wie schrijft die blijft.
5.
CONCLUSIE
De archiefvorming van de strafrechtketen is momenteel representatief voor de individuele actoren. Iedere actor vertelt zijn verhaal vanuit het eigen bestuurlijk perspectief. Het verhaal dat de nieuwe selectiemethodiek gaat vertellen moet zich nog bewijzen, maar ook hier lijkt het directe contact tussen burger en overheid een ondergeschoven kindje te zijn. Uitzonderingen in het waarderings- en selectiebeleid kunnen worden gemaakt om zaken of gebeurtenissen van uniek en bijzonder karakter veilig te stellen. Wie bepaalt eigenlijk wat ‘uniek en bijzonder’ is? De afweging die onze samenleving maakt om iets als ‘bijzonder’ te kwalificeren is in de toekomst niet meer te reconstrueren. Als uitsluitend bijzondere zaken worden bewaard, wordt het bijzondere snel bizar. Een rariteitenkabinet heeft een zekere aantrekkingskracht, maar representatief voor de samenleving is het allesbehalve.
strikt limitatieve opsomming. Vanuit cultuur-historisch oogpunt kunnen specifieke en gemotiveerde uitzonderingsgronden worden toegevoegd.’ SL Rechterlijke macht: ‘archivalia van vernietiging worden uitgezonderd die vanuit historisch oogpunt of voor de recht- en bewijszoekende burger van bijzonder groot belang zijn. Dit zijn bijvoorbeeld dossiers van zaken die grote maatschappelijke ophef hebben veroorzaakt of die van grote invloed zijn geweest op de rechtsvorming (jurisprudentie), of dossiers die unieke afstammingsgegevens bevatten.’ SL Gevangeniswezen: ‘handelingen betreffende personen en/of gebeurtenissen van bijzonder cultureel of maatschappelijk belang, van vernietiging worden uitgezonderd.’ SL Reclassering: ‘te vernietigen gewaardeerde handelingen betreffende personen en/of gebeurtenissen van bijzonder cultureel of maatschappelijk belang, van vernietiging worden uitgezonderd.’ 124
BIJLAGE II: DE PERSISTENTIE VAN DE REFLECTIE 1.
INLEIDING
In deze scriptie zijn informatieobjecten (voorheen informatieobjecten) opgevat als voor een lezer persistente reflecties. Een informatieobject ‘promoveert’ tot archiefobject (voorheen archiefstuk), indien het een activiteit of een gebeurtenis uit de werkelijkheid reflecteert, waarbij de auteur als getuige of uitvoerder is betrokken. De ‘persistente reflectie’, of een ‘blijvende weerspiegeling’ is in de digitale wereld een contradictio in terminis. Duurzaamheid van ICT-systemen (hard- en software) is tot op heden geen in het oog springende eigenschap geweest. Persistentie is niet zo vanzelfsprekend, als van meet af aan geen maatregelen worden getroffen. In het pre-digitale tijdperk nemen de fysieke eigenschappen van informatieobjecten enkele zorgen omtrent het beheer weg. In de virtuele wereld ligt dat niet zo voor de hand, enkele kenmerkende verschillen zijn: 1. aan de inhoud van de fysiek informatieobject kan moeilijk worden gesleuteld zonder dat dat een diplomaticus opvalt. De inhoud is op de drager gefixeerd, terwijl dat bij digitale informatieobjecten niet het geval is. Digitale informatieobjecten zijn daardoor veel kwetsbaarder, zowel in de bitstroom als inhoud kan (bijna) ongezien worden gesleuteld; 2. sommige digitale informatieobjecten zijn ontworpen om onder bepaalde omstandigheden (nieuwe resultaten, andere datum, etc.) bepaald gedrag te vertonen. Dit gedrag dient bewaard te blijven; 3. ieder mens is in staat rechtstreeks nota nemen van de boodschap die op het papier is gezet425, de relatie tekst/oog is onmiddellijk. Bij digitale informatieobjecten zijn atijd apparatuur en algoritmes nodig om de boodschap zichtbaar te maken. Tijdens dit proces wordt het informatieobject door algoritmes geïnterpreteerd;
425
Het begrijpen van die boodschap is een andere zaak. 125
4. een fysieke drager heeft intrinsieke duurzaamheid426, terwijl computerbestanden dat in veel mindere mate hebben427. De benodigde hard- en software is zowel aan slijtage als veroudering onderhevig; 5. een digitaal informatieobject kan eenvoudig op grote schaal worden vermenigvuldigd en gedistribueerd. Dit doet de vragen rijzen welke reflectie dan voor persistentie in aanmerking komt en wat dan de herkomst is. Deze verschillen dienen nader onderzocht te worden om te kunnen bepalen of dit de persistente reflectie minder persistent of reflectief maakt. Zijn bovengenoemde verschillen in het digitale tijdperk wezenlijk anders of van alle tijden?
2.
TRENDBREUKEN IN HET DENKEN OVER ARCHIEFOBJECTEN
2.1.
Onschendbaarheid
Is een dagboek nog een persistente reflectie, als de auteur in retrospectief een passage van lang geleden aanpast of verwijdert? Zo lang het dagboek nog niet in een archiveringsysteem is geborgd komen we op het terrein van, met een moderne term, ‘versiebeheer’. De auteur heeft het creatieproces nog niet afgerond. De auteur reflecteert anders op de werkelijkheid, dat is zijn goed recht. In de diplomatiek is heten deze verschillende versies ‘ontstaansvormen’.428 Hier is niets nieuws onder de zon. Het informatieobject maakt een volgtijdige verandering mee. De tijdsduur van het creatieproces staat hier los van. Dat het in een digitaal informatieobject gemakkelijker is om wijzigingen aan te brengen doet ook niet ter zake. Als het dagboek in het archiveringsysteem is geborgd wordt het een ander verhaal. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat na de ‘promotie’ van informatie- tot archiefobject verder aan het object wordt gesleuteld. Door een wijziging achteraf wordt een archiefstuk minder ‘echt’, ‘origineel’, ‘betrouwbaar’, ‘authentiek’, of ‘bewijskrachtig’, etc. afhankelijk van het doel waarmee de gebruiker naar het
426
Mits voldaan wordt aan enkele fysieke eigenschappen van papier en inkt.
427
Consultative Committee for Space Data Systems, 2002, pp. 5–2
428
Dillo, 1995, p. 43 Onderscheiden worden: verzoekschrift, concept of klad, minuut en netexemplaar. 126
archiefstuk kijkt429. Eenmaal door het archiveringsysteem opgenomen, dient het archiefobject aantoonbaar ongeschonden te zijn.430 Onschendbaarheid is het terrein van echt versus vals of diplomatisch: authentiek versus niet-authentiek.431 Het perspectief van de onderzoeker bepaalt de terminologie. Of een archiefobject (on)echt en (niet-)authentiek is, maakt voor het archiveringsysteem niet zoveel uit. Eenmaal opgenomen in het archiveringsysteem mag er niet aan worden geknoeid, zelfs niet ter verbetering. De rol van het archiveringsysteem is om het opgenomen informatieobject ongeschonden terug te geven. Bij fysieke stukken is dat niet zo moeilijk, maar bij digitale archiefobjecten is dat lastiger. Wetende dat drager en inhoud niet onlosmakelijk verbonden meer zijn. Met andere woorden: de persistentie van de reflectie kan niet worden gegarandeerd zonder maatregelen te nemen. Een praktisch voorbeeld: in een e-depot zijn archiefobjecten met een dynamische datum opgenomen. Iedere keer als zij uit het archiefsysteem worden opgehaald, vertonen zij de datum van vandaag. Op zich een heel handige functionaliteit, maar niet (meer) voor een archiefobject. Het probleem zit echter niet zo zeer in het archiefobject zelf. Het probleem zit erin dat bij problemen in de borging432 in het archiveringsysteem het informatieobject433 (veel) eerder kan zijn opgemaakt of ontvangen en dat de correcte datum niet meer te achterhalen is, of slechts met veel moeite. Het archiveringsysteem dient hiermee rekening te houden. Valse of foutieve datering is van alle tijden, maar informatieobjecten die zichzelf foutief dateren is nieuw. Het informatieobject is met een dynamische datum zowel authentiek of echt, maar of het nog een persistente
429
Yeo, 2007, pp. 329–331
430
Stcrt. 2010, 70 “Vastgesteld moet immers kunnen worden dat met de archiefbescheiden niet is geknoeid of dat
informatie verloren is gegaan.” 431
Duranti, 1989, pp. 17–18 Een archiefstuk kan tegelijkertijd echt en niet-authentiek zijn. Het archiefstuk is dan
volgens de geldende regels opgesteld, maar is om de een of andere reden nooit bekrachtigd. Een archiefstuk kan op dezelfde wijze een authentieke vervalsing zijn. Het is dan volgens de regelen der kunst opgesteld en bekrachtigd, maar bevat een onjuiste tekst. 432
Automatische opname met behulp van ICT faalt vroeger of later, dus met dat voorspelbare gegeven dient tevoren
rekening worden gehouden. Handmatige opname is mensenwerk, dus ook onderhevig aan “ben ik vergeten”, “ik was ‘m kwijt”, of “ik wist niet dat dat moest”. 433
Het informatieobject voldoet natuurlijk niet aan 17c, Stcrt. 2010, 70 Voor het voorbeeld maakt dat niet uit. Een
digitaal informatieobject kan nog veel meer dynamische inhoud bevatten, paginering, nummering, etc. 127
reflectie is? Ja en nee. Wij zijn gewend dat informatieobjecten een vaststaande datum bevatten. Bij een rekenblad echter, bijvoorbeeld een subsidieberekening, is het juist gewenst dat het gedrag kan worden vastgesteld.434 De gebruikte formules zijn normaliter verborgen, maar zijn een wezenlijk onderdeel van het archiefstuk. De uitdaging zit hier juist in het persistent maken van het gedrag, zodanig dat het bewaard blijft. Net als bij mensen is er dus sprake van gewenst en ongewenst gedrag. Onderlinge afspraken moeten ons hier uit helpen. Om de onschendbaarheid van digitale informatieobjecten te waarborgen dienen ze zo snel mogelijk tot archiefobject te promoveren. Digitale informatieobjecten zijn te kwetsbaar om jaren onbeheerd rond te laten zwerven. Fixatie van de reflectie mag echter niet tot gevolg hebben dat het gedrag anders wordt. De in de inleiding genoemde eerste twee verschillen, kwetsbaarheid en gedrag, zijn een trendbreuk in het denken over archiefobjecten. 2.2.
Interpretatie van de reflectie
Het derde en vierde verschil tussen fysieke en digitale informatieobjecten dat in de inleiding wordt genoemd is de zichtbaarheid en de scheiding tussen inhoud en drager. Dit heeft gevolgen voor de interpretatiemogelijkheden van het informatieobject. Voor digitale informatieobjecten is apparatuur nodig om het informatieobject zichtbaar te maken. Diplomatisch gesproken wordt er nog steeds geschreven, maar is het resultaat niet meer rechtstreeks leesbaar. Zelfs als de ‘nullen en enen’ voor het blote oog zichtbaar zou kunnen worden gemaakt zal het een moeizaam karwei zijn ze te interpreteren. Dat apparatuur – hard- en software – de enen en nullen interpreteert is eenvoudig in te zien als het proces nader wordt bekeken. Iedere keer als op een computer een bitstroom van de harde schijf wordt gelezen, wordt er een kopie naar het werkgeheugen geschreven. Niet alle applicaties die de bitstroom kunnen lezen doen dat op dezelfde wijze. Daarbij komt dat veel informatie in de bitstroom niet op het scherm
434
Ibid., p. 21 128
wordt getoond, maar elders in het werkgeheugen zweeft in metadata of andere data. Iedere applicatie - een verzameling algoritmes – en het onderliggende besturingssysteem voegt bovendien zijn eigen omgeving toe, waarmee de bitstroom kan worden bekeken en/of bewerkt. Lettertypes maken bijvoorbeeld deel uit van het besturingssysteem en de dynamische inhoud van de applicatie. Ook hardware speelt een rol; op een iPad ziet een informatieobject er anders uit dan op een pc. Dit voorbeeld maakt duidelijk dat het vierde verschil, scheiding van inhoud en drager, ook consequenties heeft voor het denken over informatieobjecten. Een ander voorbeeld: in een e-depot wordt gebruik gemaakt van een PDF-reader. Na de invoering van een nieuwe versie hiervan, blijkt dat in PDF/A-bestanden435 letters grijs worden weergegeven. Zodanig grijs, dat sommige gedigitaliseerde informatieobjecten niet meer leesbaar zijn. Aan de bitstroom op de harde schijf is niets veranderd, toch zijn sommige informatieobjecten onleesbaar geworden. Dit kan worden opgevat als een ongewenste vorm van verwijdering, zonder voorafgaande waardering en selectie. Dit voorbeeld is eenvoudig op te lossen door installatie van een andere PDF-reader. Maar wat te doen als software zo oud is, dat dit niet meer kan worden geïnstalleerd? Digitale informatieobjecten kunnen zich dus, al dan niet zo bedoeld, anders voordoen. Soms is dat expliciet de bedoeling en soms niet. Dit is ook een trendbreuk in het denken over informatieobjecten. Het ‘trekken’ van een kopie van de bitstroom naar het werkgeheugen doet vermoeden dat de bitstroom op de harde schijf dan het voor mensenogen onzichtbare origineel is. Het vijfde verschil, grootschalige vermenigvuldiging en distributie, bestond al in de pre-digitale wereld en is in de digitale wereld enkel eenvoudiger geworden. Dit heeft geen gevolgen voor het denken over informatieobjecten, maar geeft extra voeding aan discussies die vaak worden gevoerd. Wat is het origineel?
435
De archiefversie van PDF, zie ISO 19005-1 of http://nl.wikipedia.org/wiki/PDF/A. 129
3.
‘TREK FF EEN ORIGINEELTJE’
3.1.
Concepten, originelen en kopieën
In normaal spraakgebruik betekent origineel: de oorspronkelijke versie. Oorspronkelijk betekent: helemaal in het begin; allereerst, of geen anderen navolgend. De diplomaten Dillo en Horsman beschouwen het origineel als een eindproduct van een aantal volgtijdige handelingen. Een kopie bestaat in de vorm van een afschrift, insertie of afschrift in een reeks. Digitale informatieobjecten laten zij bewust links liggen436, hoewel hier uiteraard ook volgtijdige handelingen zijn te vinden. Volgens Duranti wordt in normaal spraakgebruik origineel verward met authentiek. Zij wijt dit aan het jargon van het juridische domein in Engeland. Zij stelt dat origineel niet synoniem is aan authentiek. Origineel is volgens haar een diplomatisch concept en staat voor: de eerste uitgave in die vorm. Er kunnen echter meerdere originelen bestaan, bijvoorbeeld verdragen, contracten, etc. Alle volgende uitgaves zijn kopieën, of varianten hierop.437 Voor digitale informatieobjecten maakt Duranti onderscheid in origineel en kopie op basis van de juridische consequenties van het informatieobject. Diplomatisch kan volgens haar zowel de bitstroom als de papieren afdruk het origineel zijn, afhankelijk van de doeleinden die de auteur beoogt. Per geval dient te worden besloten wat het origineel is.438 Dat klinkt nogal bewerkelijk en is tevens een redenering achteraf. Daarnaast betrekt Duranti ook de status van het informatieobject en het medium in deze discussie. De status van een informatieobject – concept (klad), origineel, kopie – bepaalt de kracht van de getuigenis.439 Alles wat geen origineel of
436
Dillo, 1995, pp. 7, 40, 49
437
Twee informatieobjecten met dezelfde inhoud, maar verschillend gedateerd zijn beide originelen. Bij twee
informatieobjecten met dezelfde inhoud en datering, die op verschillende tijdstippen zijn afgeleverd, is de eerst afgeleverde het origineel. Het tweede is op te vatten als een copy in the form of original. Een gewaarmerkte kopie is hier een voorbeeld van. In haar betoog speelt het ontstaan in de tijd een rol. Een origineel is op te vatten als de eerste in een reeks, ook al volgt daarna niet altijd een reeks. 438 Duranti, 439 Het
1989, p. 20; Duranti, 1991, p. 9
dragermateriaal acht zij ook van belang bij de handhaafbaarheid van het informatieobject. Fotonegatieven zijn
voor mensen lastig te interpreteren. De eerste fotoafdruk is volgens haar het origineel en als er meerdere eerste afdrukken worden gemaakt zijn dit in haar optiek allemaal originelen en een tweede serie afdrukken zijn dan kopieën. 130
concept is, is een kopie.440 De ontstaansvorm bepaalt de status van het informatieobject, maar bij lastig te interpreteren informatieobjecten (film, foto, typelint, stencil, bitstroom) doen concept, origineel en kopie gekunsteld aan. Strikt handhaven van de ontstaansvormen lijkt dan beter. Dan is een fotonegatief of typelint geen origineel, maar een concept; een voorafgaande ontstaansvorm. Duranti gaat hier (wederom) uit van de juridische status, maar een concept kan net zo goed ergens van getuigen, soms zelfs beter dan het uiteindelijke origineel. De status zegt feitelijk niets over de getuigenis. Hier is de onderliggende gedachte, net als bij Dillo en Horsman, feitelijk een bepaalde volgtijdigheid. Duranti beschouwt digitale archiefstukken allemaal als concepten, het verstuurde informatieobject is dan het origineel.441 Dat er tegenwoordig een sterke trend bestaat richting digitale informatie-uitwisseling kon zij nog niet bevroeden. Dergelijke positivistische redeneringen houden geen stand meer.442 O’Shea en Roberts concluderen in 1996 dat origineel en kopie in de digitale wereld betekenisloos zijn geworden, omdat alles vanaf een drager naar het RAM wordt gekopieerd en daarmee feitelijk alles een kopie is.443 Daarmee is dit discours echter niet besloten, post-moderne archivarissen hangen een andere ideeënwereld aan. 3.2.
Postmoderne blikken
Yeo neemt in 2010 als vertrekpunt voor origineel het concept gelijkheid en wat het betekent als iets hetzelfde is als iets anders. In de digitale wereld zijn meervoudige
440 Duranti,
1989, p. 20
441 Duranti,
1991, pp. 9–10. ‘It is certainly important to establish whether the records the archivist acquires are
genuine, that is, are those made and received by the records creator in the usual and ordinary course of business. However, it is equally important to establish their status of transmission. In fact, electronic records are not always copies, because a copy is by definition re reproduction of an original, a draft or another copy (the first copy made being always a reproduction of a informatieobject in a different status of transmission); therefore, electronic records having different status of transmission must be created for copies to exist. It is more appropriate to say that electronic records are all made as drafts and received as originals, in consideration of the fact that the records received contain elements automatically added by the system which are not included in the informatieobjects sent, and which make them complete and effective. Also, an electronic informatieobject comes into existence as an original when its addressee decides to save it for the first time, because information which is not affixed to a medium is not a informatieobject.’ 442 Trace,
2002, p. 138. ‘It is time for archivists to realize that the positivist ideas to which the profession has so long
been wedded have become untenable. (…) In the electronic environment, the record, once viewed as knowable in terms of an understanding of its content, context and structure, is proving difficult to pin down.’ 443
O’Shea and Roberts, 1996, p. 291 131
verpakkingen van de inhoud de norm en kan ook beargumenteerd worden dat dit allemaal originelen zijn. Ze worden allemaal op een bepaalde manier aan de gebruiker gepresenteerd. Bij kopiëren gaat volgens Yeo altijd iets verloren. Soms iets triviaals, soms iets essentieels. Yeo pleit ervoor dat de tweedeling in origineel en kopie wordt vervangen. Wat in de ene context origineel is, kan in een andere context een kopie zijn. Het gaat erom wiens perspectief wordt gehanteerd. Dit geldt trouwens ook voor de fysieke wereld. Een uitgaande fysieke brief wordt meestal in kopie in de administratie achtergehouden en komt als origineel te bestemder plaatse. Als de kopie brief later naar het archief gaat wordt het, als ware het een origineel, toch bewaard.444 Ook dit standpunt is onbevredigend. Nu is het namelijk contextafhankelijk, terwijl hier, net als bij de positivistische archivarissen, feitelijk een volgtijdigheid van context naar context aan ten grondslag ligt. Hofman hanteert de context als uitgangspunt. Bij hem maakt context onlosmakelijk deel uit van archiefbescheiden. Daar context beschreven kan worden met metadata445, dan zal een kopie in een ander archief automatisch een origineel worden. Immers, de context is anders. Na opname in een archief zal het archiefobject zichzelf continu met metadata opblazen. Dit is door Hofman treffend beschreven als het uitdijende heelal.446 Het origineel is daarmee een momentopname geworden, want bij iedere gebruiks- of beheershandeling wordt metadata toegevoegd. In Hofmans universum bestaan, net als bij Yeo, in de kern enkel nog originelen. Brothman typeert origineel, dat bepaalde essentiële eigenschappen zou hebben, als een waanbeeld. Dergelijke eigenschappen worden toegekend vanuit het perspectief van het productieproces.447 Hier speelt, volgens Brothman net als bij Dryden, de beschouwer een rol. Brothman onderkent daarmee de volgtijdigheid in de geboorte van een informatieobject, waarbij het perspectief van de beschouwer een beslissende rol speelt.
444 Yeo,
2010, pp. 104–108
445 Hofman, 446 Ibid.,
2000, pp. 60–61
p. 60
447 Brothman,
2006, p. 261 132
Bearman verwerpt, naar verluidt, al in 1992 het concept originaliteit als een niet-archivistisch concept.448 Na bovenstaande uiteenzetting is dat terecht. De terminologie ‘concept’, ‘origineel’ en ‘kopie’ kan beter vervangen worden door het diplomatische ‘minuut’ en ‘netexemplaar’ of moderner: ‘definitief’, ‘versie 1.0’449 of iets dergelijks, omdat hiermee de volgtijdigheid beter wordt uitgedrukt. Duranti wijt de spraakverwarring aan het (Engelse) juridische domein. Als de strafrechtketen als afgebakende domein wordt genomen, moet dit voor de Nederlandse situatie worden uitgezocht. De rol van het concept origineel in de Nederlandse wetgeving is afhankelijk van de wetgeving die wordt bekeken. In WvS, WvSv, noch Besluit elektronisch procesverbaal komt het woord voor. Strafrechtelijk lijkt het concept geen rol te spelen. In de Memorie van Toelichting bij de Archiefregeling speelt het origineel een rol bij vervanging en wordt ook gerept over ‘originele digitale bestanden’.450 In de archiefwetgeving speelt het dus een rol(letje), maar of de wetgever zich bewust was van de problematiek rondom digitale ‘originelen’ is de vraag. Vermoedelijk betreft het hier ‘dichterlijke vrijheid’ om ten behoeve van de leesbaarheid af en toe eens een ander woord te gebruiken. Of iets origineel is of niet, is ter beoordeling aan de lezer. Vindt hij een informatieobject origineel of niet? Dat is afhankelijk van de sociale context waarin de gebruiker zich bevindt. In de administraties is dat anders dan in de juridische wereld, anders dan in de archivistische hoek, anders dan bij genealogen, etc. Sommigen vinden een kopie origineel genoeg. Origineel is meer beleving dan concept.
448 Horsman,
e-mail d.d. 7-12-2011: ‘Ik zou nog willen toevoegen in hoeverre origineel een archiefwetenschappelijk
concept is. Ik kan me herinneren dat in 1992 Charles Dollar in het concept van zijn boek het begrip 'original' had staan. Het klankbord team, w.o. David Bearman schrapte dit woord als zijnde niet relevant vanuit archivistisch oogpunt.’ 449 Waarbij 450 MvT
versie 0.1 tot 0.9 dan concepten zijn. Versie 1.1 en hoger zijn uiteraard nieuwe originelen.
art. 24, Stcrt. 2010, 70 133
4.
UITLEIDING
Uit bovenstaande beschouwing kan worden geconcludeerd dat digitale duurzaamheid zich afspeelt tussen de verpakking van de intellectuele inhoud enerzijds en intellectuele inhoud anderzijds. Hierbij zal ongetwijfeld de vraag rijzen of de verpakking zelf (bijvoorbeeld het bestandsformaat, bijbehorende soft- en hardware) geen deel uitmaakt van de intellectuele inhoud. Auteur dezes staat vooralsnog op het standpunt dat het om de intellectuele inhoud gaat. Digitale duurzaamheid wordt dan vooral gezien als duurzame toegankelijkheid. Preservatie staat ten dienste van de toegankelijkheid van intellectuele inhoud op de lange termijn. Er dienen, indachtig Yeo451, om die reden zo veel mogelijk verschillende verpakkingen van een archiefobject te worden bewaard, zodat later vele interpretaties kunnen worden uitgepakt.
451
Yeo, 2010 134
BIJLAGE III: VERANTWOORDING AFBEELDINGEN 1.
INLEIDING
De componenten van het archiveringsysteem vloeien zoals bij continuüm denken voortdurend gebeurd in elkaar over. De invloed die ze op elkaar uitoefenen zijn zwak of sterk, maar geen enkele component is autonoom. Sommige componenten zijn zelfs niet zo heel strikt te scheiden. Bijvoorbeeld kennis en normen en waarden hebben geen strikte grens; wie durft aan te geven waar kennis ophoudt en normen en waarden beginnen? Wat is kennis? Wat zijn normen en waarden? Mocht daar al een beeld van bestaan, dan is dat ook een ruimtetijdsbeeld. De vier verschillende continua en hun twee sterkst geassocieerde componenten passeren hieronder de revue, waarbij ook een verantwoording wordt gegeven voor de gebruikte afbeeldingen.
2.
EVIDENTIAL CONTINUUM
Dit cluster bevindt zich op de interpretatie-as en de sterkste systeemcomponenten die hierin actief zijn, zijn kennis en normen en waarden. 2.1.
Kennis
Creatie Over kennis wordt heel veel gepubliceerd. De gebruikte afbeelding is één van de vele modellen die er circuleren.452 In de creatiedimensie wordt kennis vooral toegepast en ervaring opgedaan. Ervaring wordt hier gezien als impliciete kennis.
452
http://knowledgeworks.wordpress.com/category/knowledge-management/ 135
Borgen Kennis moet je verwerven, dit proces past in de tweede dimensie: borgen. Hiervoor zijn ook vele modellen, maar het (on)bewust (on)bekwaam is redelijk bekend.453
Organiseren Een aantal jaren geleden werd kennismanagement hip onder management. Dit zou onder de dimensie organiseren kunnen vallen. Bijgaande afbeelding454 laat zien wat hier zoal bij komt kijken. Ook hier bestaan vele modellen voor. Vermeerderen (keten) Op iets grotere afstand in ruimtetijd staat toegepaste wetenschap. Dit is een wat abstractere vorm van kennis, die raakvlakken heeft met de dagelijkse praktijk. Dit kan op meerdere plekken worden toegepast. De gekozen afbeelding455 Applied science herbergt geen model, maar is een symbool. De volgende afbeelding456 betreft wel een model over ‘verhalen vertellen’ van Reason en Hawkins (1988). Verhalen vertellen is het ultieme doel van archiefvorming, of dit nu gebeurt ten behoeve van het afleggen van verantwoording of voor geheugenvorming. Deze afbeelding heeft een overlap
453
http://coachjan.be/leren-een-bewustwordingsproces/ Dit model is niet van ‘coach Jan’, wel de tekening.
454
http://appie1701.blogspot.nl/2009/05/kennismanagement-en-sharepoint.html
455
http://appliedscience.podbean.com/
456
http://www.new-paradigm.co.uk/story_&_conversation.htm 136
met normen en waarden en is daarom halfweg geplaatst. Vermeerderen (samenleving) De afbeeldingen in de laatste dimensie omvatten een publieke encyclopedie457, een science458 en paradigma459 logo. Op dit niveau staat kennis het verst van de werkvloer, maar is het wel expliciet in de samenleving aanwezig en daarmee ook op de werkvloer.
457
http://www.wikipedia.org/
458
http://publishingarchaeology.blogspot.nl/2012/01/rejected-by-science_27.html
459
http://www.sezen.nl/archives/ze-zien-het-niet 137
2.2.
Normen en waarden
Creatie Normen en waarden is vermoedelijk de vluchtigste component van het model. Zij is echter van groot (en onderschat) belang voor de acceptatie van nieuwe informatiesystemen en de besluiten die in werkprocessen worden genomen. De gekozen afbeelding460 is geen model, maar laat wel mooi zien dat hierbij een complex geheel van subjectiviteit aan te pas komt. Van sociale rechtvaardigheid tot respect, of wat het discours tegenwoordig ook maar omvat. Borgen Normen en waarden moeten verworven worden. Nieuwe medewerkers worden opgenomen in een bestaande kring van medewerkers en leren dan ‘hoe dingen hier worden gedaan’. Groepsprocessen spelen hierbij een grote rol.
Organiseren Iedere organisatie kent zijn eigen normen en waarden. De afbeeldingen461 staan voor de interpretatie van de wet en de pet die ons allemaal past(?)
460
http://tulane.edu/cps/about/objectives.cfm
461
http://plazilla.com/een-lichtje-op-ons-rechtssysteem en 138
Vermeerderen (keten) In deze dimensie komen verschillende normen en waarden elkaar tegen, waarbij over en weer onderhandeld moet worden. De gekozen afbeelding462 laat dit mooi zien.
Vermeerderen (samenleving) In deze dimensie worden canons463 samengesteld en helden en symbolen verkozen. Voor het laatste is een bekend model van Geert Hofstede464 gekozen.
462
http://blog.sharethis.com/2009/12/16/the-value-of-sharing-social-engagement/
463
http://www.entoen.nu/
464
http://snvt.taalunieversum.org/Taalunieversum/nem/artikel.php?ID=28 139
3.
RECORDKEEPING CONTAINER CONTINUUM
Het recordkeeping container continuum bevindt zich ook op de interpretatie-as. De systeemcomponenten die hier aan de dag treden zijn informatie-/archiefobjecten en metadata. Dit loopt in elkaar over, zodat de scheidslijn een gegeven moment verdwijnt. De afbeeldingen spreken hier voor zichzelf en komen voornamelijk uit de collectie van Microsoft Visio, met uitzondering van: Creatie
-
Borgen
-
Organiseren Het model van OAIS465 staat voor de organisatie van de opname en uitgifte van archiefstukken. Het model van het testbed466 voor de digitale duurzaamheid. MeDuSa467 betreft een schermafbeelding uit het XML metadataschema van het Nationaal Archief.
Vermeerderen (keten)
-
Vermeerderen (samenleving)
-
465
Consultative Committee for Space Data Systems, 2012
466
http://www.planets-project.eu/
467
http://www.nationaalarchief.nl/onderwerpen/overbrenging-vervreemding/het-overbrengen-digitale-
overheidsarchieven/e-depot/MeDuSa 140
4.
TRANSACTIONAL CONTINUUM
Dit continuüm staat op de machts-as. De sterkste krachten in dit continuüm worden uitgeoefend door handelingen en technologie; de wijze waarop macht wordt uitgeoefend. 4.1.
Handelingen
De afbeeldingen zijn voor het grootste deel afkomstig uit Microsoft Visio met uitzondering van: Creatie
-
Borgen
-
Organiseren De best practices ABAC en RBAC468 spelen een grote rol op het snijvlak van handeling en technologie. Er is ervoor gekozen om deze modellen toch bij de handelingen op te nemen. Halfweg, of onder technologie had net zo goed gekund. Hierin wordt geregeld hoe mensen met computers kunnen en mogen interacteren. Tot slot nog het organisatiemodel van Mintzberg469.
468
http://identitysander.wordpress.com/tag/rbac/
469
http://dmec-identity.wikispaces.com/Organisatie+analyse 141
Vermeerderen (keten)
-
Vermeerderen (samenleving)
-
4.2.
Technologie
De afbeeldingen zijn voor het grootste deel afkomstig uit Microsoft Visio, met uitzondering van: Creatie
-
Borgen
-
Organiseren Voor het ontwikkelen en testen van informatiesystemen wordt als best practive gebruik gemaakt van een zogenaamde OTAP-straat. De afbeelding470 maakt duidelijk onderscheid in een ontwikkel- en beheeromgeving.
470
http://www.d2k.nl/domino/blog4.php/2008/05/20/admin-vs-developer-or-how-to-set-up-a-go 142
Vermeerderen (keten) Deze afbeelding471 van een WAN (Wide Area Network) laat duidelijk zien dat het bestaat uit aan elkaar gekoppelde LANs (Local Area Network). Ook hier speelt zich een vorm van continuum denken af; het ene WAN is het andere niet. Vermeerderen (samenleving) De verkozen afbeelding472 verbeeld het internet als een wereld omspannende netwerk, waarop de samenleving is aangesloten. Deze dwarsdoorsnede van de systeemcomponent maakt duidelijk hoe er via internet vanuit huis op de bedrijfsprocessen kan worden ingelogd om handelingen te verrichten.
5.
IDENTITY CONTINUUM
Dit continuüm staat eveneens op de machts-as. De sterkste krachten in dit continuüm worden uitgeoefend door wet- en regelgeving en procedures; het betreft de wijze waarop macht is belegd en georganiseerd. Een deel van beide componenten kennen een grote overlap. Hierbij is de scheidslijn weggelaten. 5.1.
Wet- en regelgeving
Het logo van de Rijksoverheid is gebruikt om wet- en regelgeving te verbeelden. Daarnaast is gebruik gemaakt van de logo’s van de instituten die in de strafrechtketen actief zijn. Het Nationaal Archief zit richting archieven, terwijl het Huygens/ING zich mee richting officiële geschiedschrijving begeeft. Creatie
-
471
http://www.excellgroup.com/portfolio/data/wan.aspx
472
http://www.jbs.cam.ac.uk/media/tag/emerging-markets/ 143
Borgen
-
Organiseren
-
Vermeerderen (keten)
-
Vermeerderen (samenleving) De identiteit op samenlevingsniveau is een heikele zaak. Gekozen zijn afbeeldingen van WillemAlexander473 als representant van het koningshuis, de landgrenzen474, politieke partijen475 en het kentekenlogo476. Oneindig veel andere afbeeldingen zijn mogelijk. Hier is echter gekozen voor een wettelijk kader, van wie de wetten bedenkt, wie ze tekent en waar ze gelden, plus de naam van het land (afgekort).
473
Anje Jager: http://www.innl.nl/page/8298/nl.
474
http://www.aa-nederland.nl/groepen/basefile19.php?name=groepen.groepen_nederlands
475
http://3voor12.vpro.nl/nieuws/2012/juli/politiek-vs-cultuur.html
476
http://www.koopkeus.nl/a/lijst_product/idx/5080302/mot/Nl_sticker/lijst_product.htm 144
5.2.
Procedures
In deze systeemcomponent valt alles rondom (meer of minder) vrijwillige wetgeving. Van ISO-NEN normen tot Administratieve Organisatie (AO) en beschreven bedrijfsprocessen; alles wat opgeschreven wordt over hoe de organisatie zou (moeten) werken. Creatie
-
Borgen
-
Organiseren
-
Vermeerderen (keten)
-
Vermeerderen (samenleving)
-
145
BIJLAGE IV: INFORMATIE EN INFORMATIESYSTEMEN 1.
STRAFRECHTSKETENDATABANK (SKDB)477
1.1.
Besluit identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden
‘In de strafrechtsketendatabank worden de volgende gegevens die noodzakelijk zijn voor de vaststelling van de identiteit van een verdachte of veroordeelde, verwerkt: a. zijn naam, voornamen, geboorteplaats, -land en -datum, het adres waarop hij in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens is ingeschreven en het adres van zijn feitelijke verblijfplaats, b. de eventuele alias of aliassen waaronder hij in het verleden in de strafrechtsketen bekend heeft gestaan, c. zijn strafrechtsketennummer of, bij het ontbreken van dit nummer, zijn VIPnummer, d. zijn burgerservicenummer of, bij het ontbreken van dit nummer, zijn sociaalfiscaalnummer, e. het parketnummer van de strafzaak, f. zijn vreemdelingennummer, indien hij een vreemdeling is, g. de foto’s die van hem overeenkomstig de wet zijn genomen, h. het nummer waaronder de vingerafdrukken die van hem overeenkomstig de wet zijn genomen, zijn verwerkt, i. het nummer waaronder een DNA-profiel dat van hem is bepaald, in de DNAdatabank voor strafzaken, bedoeld in artikel 14, eerste lid, van het Besluit DNAonderzoek in strafzaken, is verwerkt, j. een kopie van het door hem ter inzage aangeboden identiteitsbewijs en de gegevens die op dat bewijs zijn vermeld, en k. verwijzingen naar andere bestanden waarin gegevens over hem ten behoeve van de toepassing van het strafrecht zijn verwerkt.’
477
Art. 2, BIVVG, , Bezocht op: 4-Aug.-
2011 146
2.
JUSTITIËLE DOCUMENTATIESYSTEEM (JDS)
2.1.
Besluit justitiële gegevens
Artikel 6 1) Met betrekking tot natuurlijke personen worden als justitiële gegevens aangemerkt: a) de geslachtsnaam en voorvoegsels; b) de voornaam of voornamen; c) het adres; d) de geboortegemeente of geboorteplaats alsmede het land van geboorte; e) de geboortedatum of, indien onbekend, het geboortejaar; f) persoonsidentificerende nummers, en g) de nationaliteit. 2) Met betrekking tot rechtspersonen worden als justitiële gegevens aangemerkt: a) de naam; b) de rechtsvorm; c) de statutaire vestigingsplaats; d) de feitelijke plaats van vestiging, waaronder begrepen het adres en het land, en e) het nummer waaronder de onderneming overeenkomstig de Handelsregisterwet 1996 in het handelsregister is ingeschreven. Artikel 7 1) Voorzover van toepassing worden als justitiële gegevens als bedoeld in de artikelen 2, 3, 4 en 9 aangemerkt: a) alle beslissingen die door het openbaar ministerie of de rechter zijn genomen, met uitzondering van: i) de beslissing tot niet vervolgen omdat de betrokken persoon ten onrechte als verdachte is aangemerkt; ii) de beslissing tot niet vervolgen na vaststelling van een rechtmatige geweldsaanwending van een ambtenaar als bedoeld in artikel 1, eerste lid, van de Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren; b) het parketnummer; c) de strafbepalingen van het strafbare feit; 147
d) de kwalificatie van het strafbare feit; e) de maatschappelijke classificatie van het strafbare feit; f) de datum waarop of periode waarin het strafbare feit zich heeft voorgedaan; g) indien het feit is geseponeerd: i) de datum van de beslissing; ii) de sepotcode en de bijkomende sepotgrond of sepotgronden; iii) de bij de beslissing tot voorwaardelijk seponeren gestelde voorwaarden; iv) de datum waarop aan alle gestelde voorwaarden is voldaan; h) indien over het feit bij strafbeschikking is beslist: i) de datum waarop de strafbeschikking is uitgevaardigd; ii) de opgelegde straffen, maatregelen en aanwijzingen; iii) de datum waarop de strafbeschikking onherroepelijk is geworden; iv) de datum waarop de strafbeschikking volledig ten uitvoer is gelegd; v) de aanduiding dat de strafbeschikking kan worden aangemerkt als een gegeven als bedoeld in de artikelen 10, 11 of 12 van de wet alsmede de datum waarop dat gegeven niet langer als zodanig kan worden aangemerkt; i) indien een voorlopige maatregel op grond van de Wet op de economische delicten is opgelegd: i) de aanduiding van de voorlopige maatregel; ii) de beëindiging, verlenging, wijziging, intrekking of opheffing; j) indien over het feit bij rechterlijke uitspraak is beslist: i) het gerecht dat de uitspraak heeft gedaan; ii) de datum van de uitspraak; iii) de inhoud van de uitspraak, waaronder de kwalificatie van het feit en de daarbij betrokken strafbepalingen; iv) alle voorwaarden die bij een beslissing zijn opgelegd; v) de datum waarop de uitspraak onherroepelijk is geworden; vi) de datum van het vermoedelijke einde van een proeftijd; vii) de aanduiding of de uitspraak kan worden aangemerkt als een gegeven als bedoeld in de artikelen 10, 11 of 12 van de wet alsmede de datum waarop dat gegeven niet langer als zodanig kan worden aangemerkt; k) indien de rechterlijke beslissing ten uitvoer is gelegd; i) de datum en de wijze waarop de tenuitvoerlegging is beëindigd ;
148
ii) de datum en de wijze waarop de taakstraf of vrijheidsstraf is aangevangen en beëindigd; iii) indien de volledige tenuitvoerlegging niet is gerealiseerd, de datum van tenuitvoerlegging van de vervangende straf; l) de datum van invrijheidstelling. 2) Als justitiële gegevens als bedoeld in de artikelen 2 en 4, worden voorts aangemerkt: a) het arrondissementsparket of ressortsparket dat de zaak in behandeling heeft genomen; b) de datum van ontvangst van het proces-verbaal bij het arrondissementsparket of ressortsparket; c) de datum waarop de procureur-generaal bij de Hoge Raad op grond van artikel 76 van de Wet op de rechterlijke organisatie de zaak in behandeling heeft genomen. Artikel 8 1) Indien gehele of gedeeltelijke gratie wordt verleend van de opgelegde straf of maatregel, worden de volgende gegevens als justitiële gegevens aangemerkt: a) de datum en het nummer van het daartoe strekkende koninklijk besluit; b) de aan het besluit verbonden bepalingen; c) de wijziging of de herroeping van een besluit tot het verlenen van gratie. 2) Bij de toepassing van de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen worden als justitiële gegevens tevens aangemerkt de in een andere Staat dan Nederland genomen beslissing als gevolg waarvan het recht tot tenuitvoerlegging in Nederland van een door de rechter van die Staat gewezen veroordeling geheel of gedeeltelijk is komen te vervallen. Artikel 7, eerste lid, onder j, is van overeenkomstige toepassing. Opvallend is dat in de wet uitgebreide bepalingen zijn opgenomen rondom de bewaartermijnen van justitiële en strafvorderlijke gegevens en persoonsdossiers. Voor
149
de justitiële documentatie bestaat een selectielijst478, waarin voor de bewaartermijnen van de justitiële documentatie over personen wordt verwezen naar de bewaartermijnen in de Wjsg.479 Voor de gegevens wordt onderscheid gemaakt tussen overtredingen en misdrijven. Wij bewaren gegevens over misdrijven aanmerkelijk langer dan gegevens over overtredingen.480 In de MvT wordt verschil gemaakt tussen verwijderen en vernietigen. De gegevens worden voor operationeel gebruik verwijderd, maar kunnen na verwijdering wel worden gearchiveerd, waarna ze onder de Wbp vallen.481 Onder de Wbp kunnen de gearchiveerde gegevens voor permanente bewaring in aanmerking komen.482 Het hinderlijke (zie Bijlage I onder ‘Eeuwig gaat voor ogenblik’) hiervan is dat de gegevens geanonimiseerd worden ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek of statistiek. ‘Na twintig jaar kunnen de gegevens zonodig vervolgens worden overgebracht naar een archiefbewaarplaats als bedoeld in artikel 1, onder f, van de Archiefwet 1995.’483 Wat er onder ‘zonodig’ wordt verstaan wordt verder niet duidelijk gemaakt. Wel dat de worsteling tussen bescherming van de persoonlijke levenssfeer en openbaarheid voortgezet kan worden bij de openbare archiefbewaarplaats.
3.
CENTRALE DIGITALE DEPOT (CDD)
3.1.
Wetgeving, modellen en standaarden
Het CDD is niet op specifieke wetgeving over justitiële gegevens gebaseerd, zoals JDS (Wjsg) en SKDB (Wivvg) dat zijn. Het CDD is een generieke applicatie. Dat wil niet zeggen dat wet- en regelgeving geen rol speelt. De algemene archiefwetgeving is van toepassing. Afhankelijk van de aangesloten ketenpartner kan uiteraard wel specifieke wetgeving een rol spelen in de archiefvorming van die ketenpartner. Daarnaast zijn
478
Art. 5, Aw, , Bezocht op: 27-Oct.-2012. ‘De zorgdrager is verplicht
tot het ontwerpen van selectielijsten waarin tenminste wordt aangegeven welke archiefbescheiden voor vernietiging in aanmerking komen.’ 479
SL Justitiële Zaken en VOG 1945-, ,
Bezocht op: 6-Aug.-2012. Zie handelingen 31, 41, 83 en 84. 480
Art. 4, 6 en 39d, Wjsg, , Bezocht op: 28-Dec.-2012; Kst. 28886-3, p.
15. Sommige gegevens hebben een maximum bewaartermijn van tachtig jaar. 481
Kst. 28886-3, p. 11.
482
Art. 10, 23, Wbp, , Bezocht op: 28-Dec.-2012
483
Kst. 28886-3, p. 11–12. 150
standaarden, zoals onder andere OAIS484 en NEN-ISO 15489 bij de bouw van het CDD gebruikt.485 3.2.
Trusted third party
De kwetsbaarheid en vluchtigheid die digitale archiefobjecten kenmerken, moeten – als ze een invloedrijke rol spelen – zo spoedig mogelijk geborgd worden. Idealiter niet binnen de eigen organisatie. De archiefobjecten staan dan teveel onder controle van de belanghebbende medewerkers binnen die organisatie. Ook een-tweetje tussen twee ketenpartners is niet voldoende, controleobjecten reiken vaak verder in de keten dan dat. Het gaat hierbij overigens niet om de vraag of de overheidsorganisaties in de basis niet te vertrouwen zijn. Vertrouwen in overheidsdiensten is sowieso niet vanzelfsprekend, maar moet iedere dag worden verdiend. De schijn dient ook vermeden te worden. Het is daarom beter om archiefobjecten bij een onafhankelijke partij, een trusted third party, onder te brengen. Het kroonjuweel van deze vertrouwde derde partij is de audit trail. Deze bevat, naast de continue keten van beheer, ook wie wanneer (heeft) beschikt over het archiefobject. In de digitale wereld is het van belang dat allen gebruik maken van hetzelfde authentieke, betrouwbare, integere en bruikbare archiefobject. Eenmalige opslag, meervoudig gebruik en de vastlegging van dit (her)gebruik in de audit trail en de aantoonbare toetsing hiervan zorgt voor het vertrouwen tussen overheidsorganisaties onderling en met de burger. Dat scheelt de belastingbetaler meteen in opslagkosten. Bytes kosten misschien niet veel meer tegenwoordig, de salariskosten van de beheerders lopen ieder jaar wel op.486 De audit trail mag onder geen beding door één persoon gewijzigd worden. Beveiliging hiervan vergt wellicht toezicht uit de drie machten: de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.487 Als het in de strafrechtsketen belangrijk is om te weten wie wanneer over welke informatie beschikt, dan gaat het om de sociale context waarin het archiefobject
484
Consultative Committee for Space Data Systems, 2012
485
Waalwijk, 2006
486
Stern, 2008
487
Pessers, 2011 151
verkeert. Als het erom gaat of de intellectuele inhoud van het archiefobject in de loop der tijd vanwege eventuele belangen (onbevoegd) is gewijzigd door toedoen van iemand die daar de macht voor had, dan gaat het over de keten van beheer. Beide, sociale context en keten van beheer, dienen toetsbaar te zijn om een archiefobject authentiek, betrouwbaar, integer en bruikbaar te laten zijn. In welke context dan ook. Het CDD is in eerste aanleg gebouwd om dit ideaalbeeld te realiseren. Iedere archiefvormer blijft baas over zijn eigen archief bij de trusted third party. Vanuit de eigen systemen blijven de archiefobjecten bereikbaar. Het maakt tegenwoordig immers niet veel meer uit of de opslag nu plaats vindt binnen de eigen muren, of bij een Rijks rekencentrum. Opvraging verloopt echter altijd via de audit trail van het archiefobject. Immers, dat voegt authenticiteit en betrouwbaarheid toe. Het archiefobject wordt in andere werkprocessen (her)gebruikt. Dit kan worden gezien als virtuele ezelsoren, scheurtjes en/of koffievlekken van het hergebruikte archiefobject.
152
BIJLAGE V: WIJ VERSUS IK 1.
RECONSTRUCTIES
Voor het praktische deel van het onderzoek zijn veertien min of meer verschillende paden door de strafrechtketen uit de werkelijkheid gereconstrueerd. Deze paden zijn met behulp van speciale queries opgevraagd en op de ‘metrokaart’ geprojecteerd. Hierbij is gekeken naar de periode april 2012 – april 2013. Bij wat oudere reconstructies ontstaan dan witte vlekken, omdat de ketenbrede informatiesystemen al aan het schonen van gegevens toe zijn. De data waarop bepaalde meldingen aan systemen zijn gedaan zijn bekend, maar om te anonimiseren niet vermeld. De herleidbaarheid naar een natuurlijk persoon zou daarmee eventueel mogelijk zijn. Bij de reconstructies wordt gebruik gemaakt van de ‘metrokaart’ met enkele aanvullende symbolen: voetsporen488 voor de gegevens die uit de SKDB komen, een koffer489 voor de gegevens die uit JDS komen en het records continuum als symbool voor digitaal archief. De getallen naast de ‘haltes’ staan voor de dag waarop de activiteit of gebeurtenis is gemeld (JDS en SKDB) of heeft plaatsgevonden (datum ontvangst of datum van creatie in CDD).490 Een tekstueel blauwe ‘halte’ betreft indirecte informatie (metadata over het bestaan van het controleobject), een zwarte ‘halte’ betreft metadata plus het onderliggende controleobject. Lichtblauwe ‘haltes’ indiceren dat niet direct aan de strafzaak kan worden gekoppeld, maar is op basis van de data aangenomen dat de werkprocessen bij de onderzochte zaak hoort. Roze ‘haltes’ zijn de namen die DJI voor de controleobjecten hanteert. De oranje ‘halte’ betreft een ‘halte’ die oorspronkelijk niet in de WODC/ARK ‘metrokaart’ is opgenomen, maar wel een belangrijk controleobject voor de keten is.
488
Staat symbool voor de sporen die ik op mijn pad door de strafrechtketen nalaat.
489
Staat symbool voor de zaken en strafbare feiten die ik met me meedraag. De inhoud van deze koffer wijzigt door
de tijd, want het bevat altijd mijn actuele strafblad. 490
Om identificatie van natuurlijke personen op basis van het relaas zoveel mogelijk te bemoeilijken zijn niet de
werkelijke data opgenomen, maar is terug gerekend naar de eerste actieve vermelding in een informatiesysteem. De werkelijke datum is in de informatiesystemen wel bekend. 153
Aan het einde van deze bijlage worden de ‘metrokaarten’ van WODC/ARK, SKDB en JDS in groter formaat herhaald. 1.1.
Rimpeling 1: Vrijspraak na hoger beroep
Figuur 22: Vrijspraak na hoger beroep
Op dag 0 is het PV bij OM aangeboden, waarna mijn ooit zaak heeft gediend. Op dag 627 is hoger beroep ingesteld, waarna na 15 dagen het vonnis onherroepelijk is geworden en ik ben vrijgesproken. Dit betreft de oudste zaak, zodat al veel gegevens conform wetgeving zijn geschoond en in de SKDB slechts één werkproces is te vinden. Dit proces is nog niet geschoond, omdat de vrijspraak nog niet in het leverende systeem is verwerkt. Wat schoning betreft is deze reconstructie illustratief. Dit is wat resteert van het actuele pad in het afgelopen
154
jaar. ‘Lijn 6’ wordt hiermee wel beschreven, hetgeen de reden is om deze reconstructie te gebruiken. 1.2.
Rimpeling 2: In de gevangenis
Figuur 23: Aangekomen in de gevangenis
Op dag 0 is het werkproces bij OM gestart na ontvangst van het PV. Na 19 dagen is het PV daadwerkelijk ingestroomd en is er een zaak aanhangig gemaakt. Op dag 644 heeft de Rechtbank vonnis gewezen en heb ik dezelfde dag hoger beroep aangetekend. Ik kreeg een ontnemingsmaatregel en een taakstraf opgelegd. Als ik hier niet aan zou voldoen, zou ik alsnog naar de gevangenis gaan. Op dag 1006 heb ik mijn hoger beroep ingetrokken en werd dezlefde dag mijn vonnis onherroepelijk. Op die dag werd ik bij het CJIB aangemeld voor de Plukze-regeling en twee dagen later voor een taakstraf. Het CJIB stuurde dezelfde dag de ontnemingsmaatregel naar mij toe. Op dag 1507 heb 155
ik nog steeds niet aan de ontnemingsmaatregel voldaan en ben ik op dag 1550 bij het 3RO uitgestroomd. Er is toen een arrestatiebevel tegen mij uitgevaardigd.491 Op dag 1629 ben ik door de Politie opgepakt, want toen is een identiteitsregistratie bij JustID gedaan. De volgende dag ben ik naar een penitentiaire inrichting (PI) overgebracht, waar een penitentiair dossier (PENDOS) over mij is aangemaakt.
Figuur 24: PENDOS; Aangekomen in de gevangenisstraf
In dat dossier zit nog niet zo heel veel, omdat ik nog maar net zit.
491
Niet zichtbaar aangegeven op de ‘metrokaart’ van het WODC/ARK.
156
1.3.
Rimpeling 3: Uit de gevangenis
Figuur 25: Uit de gevangenis
Op dag 0 is mijn PV aan het OM aangeboden en dezelfde dag is het door OM geaccepteerd. Op dag 0 ben ik eerst naar een psychiatrisch ziekenhuis van DJI gebracht. Op dag 196 is er een verzoek tot onderzoek aan het NIFP gedaan, die hun onderzoek naar mij op dag 245 hebben afgerond. Ik heb de tijd tot aan mijn zitting in een PI gezeten. Daarna ben ik voorgekomen en is op dag 659 vonnis gesproken en kreeg ik een deel gevangenisstraf opgelegd en kreeg ik ontslag van rechtsvervolging voor een ander deel. Op dag 674 ben ik uit preventieve gevangenhouding gekomen, maar stond ik nog niet buiten, want mijn opgelegde gevangenisstraf was net iets langer. Dit vonnis is op dag 684 onherroepelijk geworden. Vanwege de tijd die ik al had gezeten, ben ik op dag 729 in vrijheid gesteld.
157
Figuur 26: PENDOS; Uit de gevangenis
Tijdens mijn verblijf in de gevangenis is een dossier bijgehouden. Het was niet de eerste keer dat ik moest zitten. Mijn bestaande PENDOS is daarom heropend. Op dag 12 ben ik – vermoedelijk rechtstreeks vanuit het psychiatrische ziekenhuis – in een PI terecht gekomen. Drie keer heb ik op dit eerste adres een disciplinaire maatregel (beschikking) gekregen, omdat ik iets vernield had en is mijn urine naar een laboratorium gegaan voor onderzoek. Op dag 512 is besloten dat ik in aanmerking kwam voor een verhuizing. Op mijn nieuwe adres heb ik nog vier keer een disciplinaire maatregel gekregen vanwege vernielingen en is mijn urine nog een keer gecontroleerd. Op dag 659 is een extract van mijn vonnis aan mijn dossier toegevoegd en op dag 729 heb ik DJI verlaten en sindsdien ben ik weer vrij man.
158
1.4.
Rimpeling 4: Gevangenis- en taakstraf
Figuur 27: Gevangenis- en taakstraf
Op dag 0 is het PV bij OM aangeboden en ingestroomd. Op dag 82 heeft de Rechtbank vonnis gesproken en (merkwaardigerwijs) is dit vonnis onmiddellijk als onherroepelijk aangemeld. Er is mij een taak- en gevangenisstraf met een proeftijd (niet op de ‘metrokaart’ aangegeven) opgelegd. Op dag 82 ben ik bij CJIB aangemeld voor de gevangenisstraf. De hoogste tijd voor mij om me te drukken, maar ik ben op dag 114 door de Politie opgepikt, want er is een identiteitsverzoek bij JustID geregistreerd. Een dag later logeerde ik bij DJI. Op dag 116 ben ik bij het CJIB aangemeld voor de voltrekking van de taakstraf. Weer een dag later is de aanmelding voor een taakstraf geregistreerd. Ik heb 55 dagen gezeten, want op dag 170 ben ik vrijgekomen. Een week later is bij 3RO het verzoek voor een onderzoek gedaan, waaraan op dag 205 is begonnen en twee dagen later verslag van is gedaan. Op dag 254 heb ik me gemeld voor de taakstraf en daar ben ik nog steeds mee bezig.
159
Figuur 28: PENDOS; gevangenis- en taakstraf
In de korte periode dat ik in de gevangenis zat, is er een dossier over mij aangelegd. Hierin is niets bijzonders opgenomen dat de keten diende te weten. 1.5.
Rimpeling 5: TBS onder voorwaarden.
Figuur 29: TBS onder voorwaarden
160
Op dag 0 is het PV bij OM ingestroomd en ben ik in voorlopige hechtenis gezet. Op dag 4 ben ik bij DJI ingeschreven bij een penitentiair psychiatrisch centrum, maar daar hoefde ik niet continu fysiek aanwezig te zijn. Op dag 298 is mijn voorlopige hechtenis afgelopen en drie dagen later heeft OM besloten tot een taakstraf en een proeftijd. Op dag 346 is er een verzoek voor advies naar 3RO gegaan, dat negen dagen later is afgerond. Op dag 411 ben ik uiteindelijk bij 3RO ingestroomd en ben ik een dag later bij DJI GW uitgeschreven en dezelfde dag bij DJI DForZo ingeschreven voor mijn TBS. Op die dag is mijn TBS ter coördinatie bij het CJIB aangemeld. Op dag 416 ben ik bij 3RO onder toezicht gekomen. Op dag 712 heb ik mij weer bij DJI GW bij een PI in laten inschrijven voor administratieve detentie, zodat ik hopelijk binnenkort weer vrij man ben.
Figuur 30: PENDOS: TBS onder voorwaarden
Op dag ben ik in een penitentiair psychiatrisch ziekenhuis geregistreerd en heeft DJI een dossier over mij opgebouwd. Na 12 dagen is mijn urine voor onderzoek naar een laboratorium gestuurd. Op dag 18 en veel later op dag 294 is er een disciplinaire maatregel (beschikking) tegen mij getroffen. Op dag 332 ben ik uit dit ziekenhuis ontslagen en op dag 776 ben ik opnieuw ingeschreven en is nog twee keer een urinemonster genomen ter controle op druggebruik.
161
Figuur 31: TBS VW; TBS onder voorwaarden
Op dag 4 ben ik door DJI/DForZO geregistreerd voor mijn TBS VW-dossier. Kort na elkaar zijn drie Pro Justitia rapporten verschenen op dag 59, 79 en 91. Op dag 283 zijn de stukken van oplegging en het vonnis in mijn dossier opgenomen. Op dag 348 is er een uitreksel van mijn strafblad bij JustID opgevraagd. Op dag 804 is de beslissing door de rechtbank genomen om mijn TBS niet te verlengen, waarna vier dagen later de stukken van oplegging zijn toegevoegd. Uit mijn PENDOS is bekend dat ik me gemeld heb bij een PI voor vermoedelijk de laatste administratieve handelingen, voordat ik definitief wordt uitgeschreven.
162
1.6.
Rimpeling 6: Bijzondere voorwaarden
Figuur 32: Bijzondere voorwaarden
Op dag 0 ben ik door de Politie geïdentificeerd, want er is een registratie bij JustID vastgelegd. Op die dag is ook het PV door OM ontvangen en meteen verwerkt. Ik ben meteen in voorlopige hechtenis genomen en dat ben ik tot dag 237 gebleven, al heet dit in latere stadium bewaring. Op dag 5 is er een Pro Justitia rapport bij JustID binnen gekomen en op dag 20 verzoekt OM bij 3RO om een voorlichtingsrapport. Op dag 56 wordt daarmee begonnen en mag ik de gevangenis verlaten om mijn proces af te wachten, onder de bijzondere voorwaarde dat ik door 3RO begeleid wordt. Er verschijnen twee adviezen; op dag 48 en 69. Er verschijnen nog twee Pro Justitia rapporten op dag 151 en 211, die JustID in, net als de voorgaande rapport, in het Persoonsdossier opneemt. Op dag 229 wijst de Rechtbank vonnis. Op dag 237 ben ik, zoals gezegd, uit voorlopige bewaring gekomen en de volgende dag is OM meteen in hoger beroep gegaan. Op dag 399 verzoekt het NFI om het SKN bij JustID om mijn 163
DNA-profiel in de DNA-databank op te slaan. Ondertussen ben ik nog steeds in afwachting van het hoger beroep.
Figuur 33: PENDOS; Bijzondere voorwaarden
Van mijn voorlopige hechtenis en bewaring is een dun PENDOS overgebleven. Op dag 1 ben ik gearriveerd om op dag 56 weer te vertrekken. In de tussentijd is twee keer – op dag 6 en 32 – mijn urine naar een laboratorium gestuurd voor controle. Op dag 32 krijg ik een disciplinaire maatregel opgelegd, omdat ik iets kapot heb gemaakt. Het zal wel niet toevallig zijn dat ik op die dag in een potje moet plassen.
164
1.7.
Rimpeling 7: Taakstraf en schadevergoeding
Figuur 34: Taakstraf en schadevergoeding
Op dag 0 is mijn PV bij OM aangeboden, alwaar het op dag 21 in bewerking is genomen. Bijna een jaar later op dag 374 is het definitieve eindvonnis uitgesproken, waar ik op dag 386 voor een deel tegen in beroep ben gegaan. Voor een ander deel ben ik vrijgesproken en dat deel van het vonnis is op dag 401 onherroepelijk geworden. Op dit moment ben ik nog in afwachting van mijn beroepszaak bij het gerechtshof.
165
1.8.
Rimpeling 8: Bijzondere voorwaarden en hoger beroep
Figuur 35: Bijzondere voorwaarden en hoger beroep
Ik kan me niet meer herinneren wanneer het hof de laatste uitspraak heeft gedaan, maar wel dat mijn vonnis op dag 702 onherroepelijk is geworden. Daarvoor is twee keer een advies uitgebracht door 3RO en één Pro Justitia-rapport, die allemaal in mijn Persoonsdossier zijn opgenomen. Ik ben veroordeeld tot gevangenisstraf, maar wel onder bijzondere voorwaarden. Ik moet me bij 3RO melden voor toezicht en begeleiding. Op dag 702 ben ik ook bij het CJIB aangemeld, die de coördinatie van mijn toezicht heeft. Op dag 925 heb ik aan de bijzondere voorwaarden voldaan en ben ik in vrijheid gesteld. Tot slot is op dag 973 aan OM gemeld, dat ik aan de voorwaarden heb voldaan.
166
1.9.
Rimpeling 9: Onterecht verdacht
Figuur 36: Onterecht verdacht
Op dag 0 werd ik voor de laatste keer door de Politie geïdentificeerd, want toen heeft JustID voor het laatst de registratie van mijn ID opgeslagen en het SKN verstrekt. Op dag 209 is het proces-verbaal (PV) naar het OM gestuurd, waarbij het op dezelfde dag is ingestroomd. Op dag 309 werd de lopende zaak geseponeerd, omdat ik ten onrechte als verdachte was aangemerkt.
167
1.10.
Rimpeling 10: Taakstraf, geldboete en vrijspraak
Figuur 37: Taakstraf, geldboete en vrijspraak
Op dag 0 ben ik voor de laatste keer door de Politie verhoord, want mijn identiteitsvaststelling is bij JustID geregistreerd. Op dag 260 is het PV aan OM aangeboden en dezelfde dag in bewerking genomen. Op dag 365 is vonnis gesproken, dat op dag 384 onherroepelijk is geworden. Ik moet een geldboete betalen, een taakstraf uitvoeren, maar ben ik ook voor een deel vrijgesproken. Op dag 384 is de geldboete ter inning aan het CJIB aangeboden, waarop deze dienst mij op dezelfde dag de eerste acceptgiro heeft gestuurd. Op dag 384 ben ik ook aangemeld bij DJI als zogenaamde zelfmelder, in het geval ik de geldboete niet zou betalen. Op dag 432 blijkt dat ik me bij DJI heb aangemeld. Dat beviel me daar zo slecht dat ik op dag 433 alsnog heb betaald. Op dag 471 ben ik bij 3RO ingestroomd en ben ik zes dagen later aan mijn taakstraf begonnen en daar ben ik nu nog mee bezig.
168
Figuur 38: PENDOS; taakstraf, geldboete en vrijspraak
Op dag 369 heb ik mezelf bij DJI gemeld om mijn vervangende hechtenis uit te zitten. Op dezelfde dag is mijn vonnis in mijn penitentiair dossier opgenomen. Op dag 372 en 383 is een urinemonster afgenomen voor controle op drugsgebruik. Op dag 434 heb ik afscheid genomen. Twee maanden zitten is genoeg.
169
1.11.
Rimpeling 11: Geldboete
Figuur 39: Geldboete
Op dag 0 ben ik voor de laatste keer door de Politie verhoord, want mijn identiteitsvaststelling is bij JustID geregistreerd. Op dag 40 is mijn PV bij OM ontvangen en gelijk door OM afgedaan naar het CJIB. Ik heb de zaak voor laten komen en heeft de Rechtbank op dag 149 uitspraak gedaan. Op dag 164 is dit vonnis onherroepelijk geworden en is mijn boetevonnis bij het CJIB aangemeld. Daar ben ik nog steeds in behandeling, want ik heb nog niet betaald.
170
1.12.
Rimpeling 12: Vrijspraak
Figuur 40: Vrijspraak
Op dag 0 werd ik voor de laatste keer door de Politie geïdentificeerd, want toen heeft JustID voor het laatst de registratie van mijn ID opgeslagen en het SKN verstrekt. Op dag 2 is het proces-verbaal (PV) naar het OM gestuurd en is het intake-proces daar gestart. Op die dag ben ik in voorlopige hechtenis gezet, maar ik ben niet naar DJI overgebracht, want er bestaat geen dossier over mij in het archief. Een dag later was ik vrij, omdat mijn hechtenis door de Rechter-Commissaris werd geschorst. Diezelfde dag dat ik weer op straat stond was mijn PV bij OM ingestroomd. Vermoedelijk heb ik de tussentijd in een politiecel doorgebracht. Ik moest op de zitting verschijnen en op dag 18 werd mijn vonnis geveld. Ik werd vrijgesproken. OM noch ik ging in hoger beroep, zodat mijn vonnis op dag 41 onherroepelijk werd. Ik was definitief vrij.
171
1.13.
Rimpeling 13: Ontneming
Figuur 41: Ontneming
Mijn zaak loopt al geruime tijd. Ik weet niet precies wanneer het gerechtshof de laatste uitspraak heeft gedaan, maar op dag 0 is mijn vonnis onherroepelijk geworden. Op die dag heb ik een ook ontnemingstransactie ontvangen. Op dag 71 is de transactie bij het CJIB aangemeld voor het Transactie Innings- en Afhandelingssysteem (TRIAS). Ik heb op dit moment nog niet betaald.
172
1.14.
Rimpeling 14: TBS met dwangverpleging
Figuur 42: TBS met dwangverpleging
Op dag 0 ben ik in voorlopige hechtenis genomen en is mijn PV bij OM ingestroomd. Op dag 3 ben ik bij DJI bij een penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) ingeschreven, zodat ik (vermoedelijk) drie dagen in een politiecel heb doorgebracht. Op dag 10 is er een Pro Justitia-rapport over mij opgesteld. Op dag 49 is mijn DNA-profiel bij het NFI in de DNA-databank opgenomen. Op dag 167 heeft DJI/NIFP een verzoek van OM bevestigd om onderzoek naar mij te doen en dat onderzoek is op dag 216 afgerond. Op dag 482 heeft de rechter uitspraak gedaan in mijn zaak. Al die tijd heb ik in het PPC gezeten. Voor een deel ben ik vrijgesproken en voor een ander deel krijg ik ontslag van 173
rechtsvervolging. Daarnaast heeft de rechter mij TBS met dwangverpleging opgelegd. Op dag 496 is dit vonnis onherroepelijk geworden. Vervolgens ben ik op dag 573 bij het PPC uitgeschreven en bij DForZo ingeschreven voor mijn TBS en daar zit ik nog steeds.
Figuur 43: PENDOS; TBS met dwangverpleging
Op dag 3 ben ik in een PPC ingeschreven en op dag 11 is de selectiebeslissing in welke PPC ik terecht kom aan mijn dossier toegevoegd. Op dag 573 ben ik bij het PPC uitgeschreven.
174
Figuur 44: TBS DV; TBS met dwangverpleging
Op dag 573 (patrouilleobject en derhalve niet zichtbaar op deze ‘metrokaart’) ben ik begonnen aan mijn TBS. In mijn TBS-dossier zijn al enkele controleobjecten opgenomen. Te weten: de stukken van oplegging (dag 284) en mijn vonnis (dag 467). Voordat ik ben opgenomen heb ik op dag 567 beroep aangetekend tegen mijn plaatsing in een TBS-kliniek. Dit is bij de Raad van Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming voor gekomen. Daar zijn door beide partijen op 585, 599 en 686 stukken ingediend en op dag 608 het verweerschrift. De Raad heeft op dag 718 uitspraak gedaan en ben ik in een kliniek geplaatst. Op dag 973 is verlenging van mijn TBS aangevraagd, maar daar is nog geen uitspraak over gedaan.
2.
CONTROLEOBJECTEN
Voor de strafrechtketen volgens WODC en ARK is een ‘metrokaart’ opgesteld. Het zelfde is gedaan voor de theoretisch en praktisch onderzochte systemen SKDB en JDS, die hieronder in groot formaat worden getoond. De afbeeldingen voor het CDD zijn in de hoofdtekst te vinden. Als bonus het integrale informatiemodel in groot formaat.
175
176
177
178
179
SUMMARY In this master thesis actual following persons on their path through the Dutch criminal justice chain is under scrutiny, but this is limited to the information systems the Judicial Information Service (JustID) provides: SKDB (reference index to personal data; fingerprints, DNA); JDS (criminal records); CDD (generic digital e-depot). First the role of documents and archive in the criminal justice chain is discussed. Building further on the idea that documents have a social life and are being used in power relationships. Organizations are acting in their own interest and try to influence their surroundings according to pursue that interest. Information, documents and records are the tools used in these power relationships. To clarify these power relationships a new integral information model is introduced building on the records continuum model and archival system theory. The criminal justice chain is seen as the struggle between society and a citizen: we versus I. We interpret the criminal activities I possibly committed. The essence of the model is a Foucault inspired power/interpretation relationship where the interpretation axis stands perpendicular on an interpretation axis. On these axes are the four continuums of Upwards records continuum model plotted. The power axis consists of the identity and transaction continuums and interpretation consists of the record keeping container and evidential continuums. Each power/interpretation continuum accommodates two archival system components (with their requirement) as follows: Power/Identity continuum: standards and legislation (authenticity); Power/Transactional continuum: technology and transaction (reliability); Interpretation/Record keeping container continuum: information objects and metadata (usability); Interpretation/Evidential continuum: knowledge and norms and values (integrity). It is argued that digital information objects (formerly documents) should be actual archived after creation or reception, to become archival objects (formerly records). In 180
this way their integrity, authenticity, usability and reliability in the long term can be guaranteed. The actual path of fourteen persons through the criminal justice chain is reconstructed to illustrate the model. The model provides for making a clear distinction between information objects and archival objects (patrol and control objects). The archival system theory provides for the reconstruction of the archive. It is shown that it is possible to actual follow persons on their path through the criminal justice chain, but only with difficulty and under some constraints. SKDB and JDS are typical information systems designed to provide the organizations with actual information about persons, not historical information although it is a while available in the history tables of the database. The CDD on the other hand is an archival system and typical not used to create information objects, but to capture and organize archival objects. JustID has no competence to share the information in the CDD within the criminal justice chain. It only facilitates other organizations to manage their digital archive. The organization which forms the archive can itself make archival objects available for the chain, so the future use of one authentic, integer, reliable and usable digital object is possible, if the criminal justice chain actors can take a mental leap to create a ‘moments old’ archive in the CDD.
181
LITERATUUR “Aanpassing van de regeling van de vervolgingsverjaring.” Staatsblad, 655. 20-122012. “Aanwijzing inverzekeringstelling.” Overheid.nl. 1-6-2009. . Bezocht op: 20-11-2012. “Aanwijzing verstrekking strafvorderlijke gegevens buiten strafrechtspleging gelegen doeleinden (aanwijzing wet justitiële en strafvorderlijke gegevens).” Overheid.nl. 5-7-2010. . Bezocht op: 9-8-2011. Afdeling Communicatie. “Historie.” Justitiële Informatiedienst. 17-2-2012. Afdeling Media & Communicatie. “Organisatie - Geschiedenis.” Reclassering Nederland. . Bezocht op: 19-12-2011. Algemene Rekenkamer. Prestaties in de strafrechtketen. ’s-Gravenhage: Algemene Rekenkamer, 2012. “Algemene wet bestuursrecht.” Overheid.nl. 30-6-1992. . Bezocht op: 3-8-2011. “Archiefbesluit 1995.” Overheid.nl. 15-12-1995. . Bezocht op: 14-3-2011. ---. Staatsblad, 671. 28-12-1995. “Archiefregeling.” Staatscourant, 70. 6-1-2010. “Archiefwet 1995.” Overheid.nl. 30-5-1995. . Bezocht op: 27-10-2012. “ArchiefWiki.” . Bezocht op: 13-9-2011. Atherton, Jay. “From life cycle to continuum. Some thoughts on the records management - archives relationship.” Archivaria, 21 (1985): p. 43–51. Barneveld Binkhuysen, A.M. et al. Eindrapport vooronderzoek centraal digitaal depot strafrechtsketen voor de Justitiële Informatiedienst, Fase 1. Amstelveen: Deloitte Consultancy B.V., 2006.
182
Bearman, David A. “Archival issues in a computing environment.” Redactie: Stephen Yorke, Canberra, 1995: p. 233–255. ---. “Record-keeping systems.” Archivaria, 36 (1993): p. 16–36. Bearman, David A. en Margaret Hedstrom. “Reinventing archives for electronic records. Alternative service delivery options.” Archives and museum informatics technical report, 18 (1993): p. 82–98. “Besluit elektronisch proces-verbaal.” Staatsblad, 15. 26-1-2011. “Besluit identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden.” Overheid.nl. 6-8-2009. . Bezocht op: 4-8-2011. “Besluit justitiële gegevens.” Overheid.nl. 25-3-2004. . Bezocht op: 28-12-2012. “Besluit van 23 februari 1998, houdende vaststelling van de Penitentiaire maatregel en daarmee verband houdende wijziging van enige andere regelingen (Penitentiaire maatregel).” Staatsblad, 111. 5-3-1998. “Besluit van 6 augustus 2009, houdende vaststelling van het Besluit identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden.” Staatsblad, 352. 26-8-2009. “Besluit vaststelling selectielijst neerslag handelingen beleidsterrein Gevangeniswezen en Terbeschikkingstelling vanaf 1945 (Minister van Justitie).” Overheid.nl. 8-12008. . Bezocht op: 23-11-2011. “Besluit vaststelling selectielijst neerslag handelingen beleidsterrein Justitiële Zaken en verklaringen omtrent het gedrag vanaf 1945 (Minister van Justitie).” Overheid.nl. 9-7-2007. . Bezocht op: 6-8-2012. “Besluit vaststellingsbeschikking voor de selectielijst Rechterlijke Macht over de periode vanaf 1950 – actualisatie.” Staatscourant, 17020. 23-9-2011. Booms, Hans. “Society and the Formation of a Documentary Heritage: Issues in the Appraisal of Archival Sources.” Archivaria, 24 (1987): p. 69–107. ---. “Überlieferungsbildung: Keeping Archives as a Social and Political Activity.” Archivaria, 33 (1991): p. 25–33. Borst, W.L. “Het integraal en integer strafrechtelijk persoonsbeeld: systematiek, concepten en achtergronden.” Delikt en Delinkwent, 54, 7 (2011): p. 797–812. 183
---. “Keteninformatisering in de praktijk: de strafrechtketen.” Journal of Chaincomputerisation, 2, 10 (2011): p. 9. ---. Jegens en wegens. Over persoonsgebonden informatie in de strafrechtsketen. 2de (2010) ed. Nijmegen: Wolf Legal Publishers, 2009. Brothman, Brien. “Afterglow. Conceptions of record and evidence in archival discourse.” Archival Science, 2, 3-4 (2002): p. 311–342. ---. “Archives, life cycles, and death wishes. A helical model of record formation.” Archivaria, 61 (2006): p. 235–269. Brown, John Seely en Paul Duguid. “The social life of documents.” First Monday, 1, 1 (1996): Bussel, Geert-Jan van, Peter Horsman en Hans Waalwijk. Softwarespecificaties voor Records Management Applicaties voor de Nederlandse Overheid 2004. Amsterdam: Archiefschool, 2004. Coevert, Annemarie. “‘Politie neemt enorm deel meldingen niet in behandeling’ :: nrc.nl.” NRC.nl. 29-2-2012. . Bezocht op: 24-8-2012. College van procureurs-generaal. “Aanwijzing Kader voor Strafvordering.” Staatscourant, 22989. 23-12-2011. “Computergeschiedenis.” Computer erfgoed. . Bezocht op: 5-2-2013. Consultative Committee for Space Data Systems. Reference model for an open archival information system (OAIS). Washington: National Aeronautics and Space Administration, 2012. ---. Reference model for an open archival information system (OAIS). Washington: National Aeronautics and Space Administration, 2002. Cook, Terry. “Electronic records, paper minds. The revolution in information management and archives in the post-custodiaal and post-modernist era.” Archives and manuscripts, 22, 2 (1994): p. 300–328. ---. “The archive(s) is a foreign country. Historians, archivists, and the changing archival landscape.” The Canadian Historical Review, 90, 3 (2009): p. 497– 534. Creswell, John W. Qualitative inquiry & research design. Choosing among five approaches, vols. (Thousand Oaks, Cal.: Sage, 2007).
184
Cunningham, Adrian. “Journey to the end of the night. Custody and the dawning of a new era on the archival treshold.” Archives and manuscripts, 24, 2 (1996): p. 312–321. DEN. “Digitaal depot.” ABC-Digitaal Erfgoed. 2-1-2013. . Bezocht op: 2-1-2013. Derksen, Frits. “De organisatie van duurzaam digitaal bewijs.” Masterscriptie Universiteit van Amsterdam, 2012. Dillo, Martin. Syllabus documentanalyse. 2008editie Amsterdam: Archiefschool, 1995. Dingwall, Glenn. “Life cycle and continuum. A view of recordkeeping models from the postwar era.” Redactie: Terry Eastwood, Heather MacNeil, redactie: Currents of Archival Thinking. Santa Barbara Calif.: Libraries Unlimited, 2010: p. 139–161. Dryden, Jean. “Cooking the perfect custard.” Archival Science, 3, 1 (2003): p. 27–42. Duranti, Luciana. Diplomatics : new uses for an old science. Lanham Md.: Scarecrow Press, 1998. ---. “Diplomatics: New Uses for an Old Science, Part I.” Archivaria, 28 (1989): p. 7– 27. ---. “Diplomatics: New Uses for an Old Science, Part II.” Archivaria, 29 (1989): p. 4– 20. ---. “Diplomatics: New Uses for an Old Science, Part III.” Archivaria, 30 (1990): p. 4– 20. ---. “Diplomatics: New Uses for an Old Science, Part IV.” Archivaria, 31 (1990): p. 10–25. ---. “Diplomatics: New Uses for an Old Science, Part V.” Archivaria, 32 (1991): p. 6– 24. ---. “Diplomatics: New Uses for an Old Science, Part VI.” Archivaria, 33 (1991): p. 6– 24. ---. “Reliability and Authenticity: The Concepts and Their Implications.” Archivaria, 39 (1995): p. 5–10. Duranti, Luciana en Heather MacNeil. “The Protection of the Integrity of Electronic Records: An Overview of the UBC-MAS Research Project.” Archivaria, 42 (1996): p. 46–67. Duranti, Luciana en Kenneth Thibodeau. “The Concept of Record in Interactive, Experiential and Dynamic Environments: the View of InterPARES*.” Archival Science, 6, 1 (2006): p. 13–68. 185
Eerste Kamer der Staten-Generaal. “Wet herziening ten nadele aangenomen.” Eerste Kamer der Staten-Generaal. 9-4-2013. . Bezocht op: 14-4-2013. Ellis, Stephen. “Four travellers, two ways, one direction. Where to now for archival practice?” Archives and manuscripts, 24, 2 (1996): p. 322–329. Erfgoedinspectie. Beperkt houdbaar? Duurzame toegankelijkheid in een digitale omgeving bij de rijksoverheid. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2012. Eshuis, R.J.J. Het recht in betere tijden. Over de werking van interventies ter versnelling van civiele procedures. Meppel: Boom Juridische uitgevers, 2007. Expertteam Generiek Waarderingsmodel Rijksoverheid. Generiek waarderingsmodel Rijksoverheid: Concordans Basis Selectie Documenten Minimale kwaliteitsstandaard. Den Haag: Nationaal Archief, 2011. Expertteam Generiek Waarderingsmodel Rijksoverheid en Expertteam Ordening. “Generiek waarderingsmodel rijksoverheid versie 2.0. Hulpmiddel voor het opstellen van een selectielijst.” 9-10-2012. Foucault, Michel. De woorden en de dingen. 2006editie Amsterdam: Boom, 1966. ---. Discipline, toezicht en straf : de geboorte van de gevangenis. Groningen: Historische Uitgeverij, 1989. ---. The archaeology of knowledge. 2002 ed. London: Routledge, 1972. Furner, Jonathan. “Conceptual analysis. A method for understanding information as evidence, and evidence as information.” Archival Science, 4, 3-4 (2004): p. 233–265. “Grondwet.” Overheid.nl. 22-8-2008. . Bezocht op: 1-11-2011. Ham, Gerald F. “The Archival Edge.” American Archivist, 38, 1 (1975): p. 5–13. Henze, C. “Gravitational physics.” The gravitational physics program Virgo. 2008. . Bezocht op: 14-6-2012. Hoekendijk, M.G.M. Zakboek proces-verbaal en bewijsrecht 2010/2011. Deventer: Kluwer, 2009.
186
Hofman, A.J. Strategische visie op de digitalisering van de strafrechtketen. Digitale ketenontwikkeling volgens service georiënteerde informatiearchitectuur. Den Haag: Progis, Ministerie van Justitie, 2007. Hofman, Hans. “Een uitdijend heelal? Context van archiefbescheiden.” Context. Interpretatiekaders in de Archivistiek. ’s-Gravenhage: Stichting Archiefpublicaties, 2000: p. 45–66. Hokke, H. A. et al. ISAD(G) : Algemene Internationale Norm voor Archivistisch Beschrijven. Antwerpen [etc.]; Amsterdam: Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (VVBAD) ; Archiefschool, 2004. Homan, Thijs H. Organisatiedynamica. Theorie en praktijk van organisatieverandering. Den Haag: Academic Service, 2005. Horsman, Peter J., Hans Waalwijk en Geert-Jan Bussel. Metadata voor archiveringssystemen. Referentie model. Amsterdam: Archiefschool, 2005. Horsman, Peter. “Abuysen ende desordiën - Archiefvorming en archivering in Dordrecht 1200-1920.” Diss. Universiteit van Amsterdam, 2009. Horsman, Peter, Eric Ketelaar en Theo Thomassen. Tekst en context van de Handleiding voor het ordenen en beschrijven van archieven van 1898. Hilversum: Verloren, 1998. Iacovino, Livia. Recordkeeping, ethics and law regulatory models, participant relationships and rights and responsibilities in the online world. Dordrecht, the Netherlands :: Springer,, 2006. ---. Recordkeeping, ethics and law. Regulatory models, participant relationships and rights and responsibilities in the online world. Dordrecht: Springer, 2006. ISO. “ISO 16363:2012 Space data and information transfer systems - Audit and certification of trustworthy digital repositories.” 15-2-2012. ---. “ISO 19005-1:2005 Document management. Electronic document file format for long-term preservation. Part 1: Use of PDF 1.4 (PDF/A-1).” 1-10-2005. ---. “ISO 19005-2:2011 Document management - Electronic document file format for long-term preservation - Part 2: Use of ISO 32000-1 (PDF/A-2).” 2-7-2011. ---. “ISO 19005-3:2012 Document management - Electronic document file format for long-term preservation - Part 3: Use of ISO 32000-1 with support for embedded files (PDF/A-3).” 9-3-2012.
187
---. “NEN-ISO 16175-1:2010 (en) Informatie en documentatie - Principes en functionele eisen for archiefbescheiden in een elektronische kantooromgeving Deel 1: Overzicht en de verklaring inzake basisbeginselen.” 1-12-2010. ---. “NEN-ISO 30300:2011 (en) Informatie en documentatie - Managementsystemen voor archiefbescheiden - Grondbeginselen en verklarende woordenlijst.” 2011. ---. “NEN-ISO 30301:2011 (en) Informatie en documentatie - Beheersystemen voor gegevens - Eisen.” 2011. Jenkinson, Hilary. A manual of archive administration including the problems of war archives and archive making". Oxford: Clarendon Press, 1922. Jeurgens, Charles, Herman Bongenaar en M.C. Windhorst. Gewaardeerd verleden : bouwstenen voor een nieuwe waarderingsmethodiek voor archieven. Den Haag: Nationaal Archief, 2007. Jonker, Agnes. “De kunst van het weglaten.” Selectie. Waardering, Selectie En Acquisitie van Archieven. vol. 2004. ’s-Gravenhage: Stichting Archiefpublicaties, 2005: p. 36–55. ---. “No Privileged Past—Acquisition Revisited.” Journal of the Society of Archivists, 30 (2009): p. 67–80. ---. Vooronderzoek en bestek & ontwerp CDD+. Records continuum. Een theoretische notitie. Amsterdam: Archiefschool, 2005. Justitiële Informatiedienst. “CDD. Voorzieningen, termen en begrippen.” 2011a. ---. “Datamodel CDD.” 2012a. ---. “Datamodel JDS.” 2012b. ---. “Datamodel SKDB.” 2012c. ---. “Duurzaam uitwisselen, bewaren en bewijzen via CDD.” 10-2008. ---. “Handleiding CDD. Archiefbeheer.” 2012d. ---. “Handleiding doorbevragen detentiegegevens TULP/MIR via SKDB.” 10-1-2007. ---. “Handleiding SKDB.” 2011b. ---. “IWPI fase III (concept).” 2012e. Kappelhof, Ton et al. Persoonsdossiers: een geval apart. Den Haag: Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, 2006. Kappelhof, Ton en D. Rigter. De Wet Bescherming Persoonsgegevens (2001) en de selectie en bewaring van persoonsdossiers. Amsterdam/Den Haag: Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, 2002. Karskens, Machiel. Foucault. Amsterdam: Boom, 2012. 188
Kennislab. “Richtlijn Metagegevens Overheidsinformatie. Toelichting.” 15-7-2009. Ketelaar, Eric. “Archival temples, archival prisons. Modes of power and protection.” Archival Science, 2, 3-4 (2002): p. 221–238. ---. Archivalisering en archivering. Alphen aan den Rijn: Samsom, 1998. ---. “Tacit narratives. The meanings of archives.” Archival Science, 1, 2 (2001): p. 131– 141. Klingenberg, Aline Margreet. “Bestuursrecht, e-mail en internet. Bestuursrechtelijke aspecten voor elektronische overheidscommunicatie.” Diss. Universiteit van Groningen, 2011. Koch, Han. “Rekenkamer uiterst kritisch over prestaties politie en Justitie.” Trouw.nl. 13-2012. . Bezocht op: 24-8-2012. Kuhn, Thomas S. The structure of scientific revolutions. 3de ed. University of Chicago Press, 1996. Kuijpers, Neeltje M. en Rianne (M ). A. L. Blacquière. Toepassingsprofiel Metagegevens Rijksoverheid. ’s-Gravenhage: KennisLAB, 2009. Lans, Jos van der et al. “Canon Sociaal Werk Nederland, Details.” Canon Sociaal Werk Nederland. 12-2006. . Bezocht op: 19-12-2011. Leezenberg, Michiel en Gerard De Vries. Wetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen. 7de (2010) ed. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2001. Leij, J.B.J. van der. “Het Nederlandse strafrechtssysteem.” Redactie: M.M. van Rosmalen, S.N. Kalidien, N.E. de Heer-de Lange, redactie: Criminaliteit En Rechtshandhaving 2011. Den Haag: Boom Lemma, 2012: MacNeil, Heather. “Contemporary archival diplomatics as a method of inquiry. Lessons learned from two research projects.” Archival Science, 4, 3-4 (2004): p. 199– 232. Mandaatgroep Archieven Rechterlijke Organisatie. “BSD Rechterlijke Macht (actualisatie) 1950.” 23-9-2011.
189
“Mandaatregeling Ministerie van Veiligheid en Justitie 2011.” Overheid.nl. 1-7-2011. . Bezocht op: 19-2-2012. Maynard, Steven. “Police/Archives.” Archivaria, 68 (2010): p. 159–182. McKemmish, Sue et al., redactie: Archives. Recordkeeping in society. Wagga Wagga, N.S.W.: Centre for Information Studies, Charles Sturt University, 2005. Nationaal Archief. Eindrapport Pilot prioritering en versnelling archiefbewerking uitgevoerd bij het Ministerie van VROM. Den Haag, 2010. ---. “MeDuSa: het metagegevensschema voor het e-Depot.” Nationaal Archief. 22-62011. . Bezocht op: 10-4-2012. ---. “Nieuwe aanpak van selectie en waardering.” Nationaal Archief. 7-12-2010. . Bezocht op: 15-10-2011. ---. “Nieuwe Selectie Aanpak voor de overheid: recente ontwikkelingen.” Nationaal Archief. 2011. . Bezocht op: 19-12-2011. ---. “Project Maatschappijbrede Trendanalyse 1976-2005.” Nationaal Archief. 2011. . Bezocht op: 19-12-2011. NEN. “NEN 2082. Eisen voor functionaliteit van informatie- en archiefmanagement in programmatuur.” 6-2007. ---. “NEN 2084. Taxonomie van documenttypen.” 6-2012. ---. “NEN-ISO 15489-1 (nl) Informatie en documentatie - Informatie- en archiefmanagement - Deel 1: Algemeen (ISO 15489-1:2001,IDT).” 2001. Nijboer, J.F. De waarde van het bewijs. 2e gew. dr. Deventer: Gouda Quint, 1999. ---. Strafrechtelijk bewijsrecht. 6de ed. Nijmegen: Ars Aequi Libri, 2011. O’Shea, Greg en David Roberts. “Living in a digital world. Recognising the electronic and post-custodial realities.” Archives and manuscripts, 24, 2 (1996): p. 286– 311.
190
“OASIS Open Document Format for Office Applications (OpenDocument) TC | OASIS.” . Bezocht op: 20-102011. Onderzoeksteam Maatschappijbrede Trendanalyse. Concept rapport trendanalyse domein (zorg voor) veiligheid. Nationaal Archief, 2010. Onderzoeksteam Maatschappijbrede Trendanalyse 1976-2005. Concept rapport trendanalyse - domein recht. Nationaal Archief, 2011. “Opstelten geschrokken van rapport Rekenkamer.” Telegraaf.nl. 29-2-2012. . Bezocht op: 24-8-2012. “Organisatieregeling Ministerie van Veiligheid en Justitie 2011.” Overheid.nl. 1-72011. . Bezocht op: 19-2-2012. Pessers, Dorien. De rechtsstaat voor beginners. Amsterdam: Balans, 2011. Prestaties in de strafrechtketen. ’s-Gravenhage: Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2012. Programmabureau Progis. “Ketenprocesmodel integer persoonsbeeld.” 1-7-2009. Raad voor Cultuur. “Advies over de vaststelling van de ontwerp-selectielijst Rechterlijke macht.” 25-8-2006. ---. “Archiefbescheiden beleidsterrein Rechterlijke Macht, periode vanaf 1950.” 16-62011. ---. “Ontwerp-selectielijst archiefbescheiden beleidsterrein Reclassering over de periode 1948-1999.” 8-2-2001. ---. “Ontwerp-selectielijst archiefbescheiden op het beleidsterrein Gevangeniswezen en terbeschikkingstelling.” 27-7-2006. ---. “Regionale Politieorganisaties over de periode vanaf 1 april 1994.” 31-10-2005. ---. “Regionale Politieorganisaties over de periode vanaf 1 april 1994.” Raad voor Cultuur. 31-10-2005. . Bezocht op: 11-12-2011. ---. “Slagen in waardering en selectie. Advies over een nieuwe waardering- en selectieaanpak van de archieven.” 8-7-2011.
191
Raad voor Cultuur en Raad voor Openbaar Bestuur. Informatie op orde. Vindbare en toegankelijke overheidsinformatie. Den Haag: Raad voor Cultuur, 2006. Raad voor het openbaar bestuur. “Gij zult openbaar maken. Naar een volwassen omgang met overheidsinformatie.” 2012. Rechtsstaat en Rechtsorde. Brief regering; Voortgang versterking van de prestaties in de strafrechtketen. ’s-Gravenhage: Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2012. “Reclasseringsregeling 1995.” Overheid.nl. 22-12-1994. . Bezocht op: 19-12-2011. Regeringskansliet. Public access to information and secrecy act. Stockholm: Ministry of Justice, Regeringskansliet, 2009. “Reglement verpleging ter beschikking gestelden.” Overheid.nl. 24-7-2010. . Bezocht op: 4-82011. Schauder, Donald, Graeme Johanson en Larry Stillman. “Sustaining and transforming a community network: The information continuum model and the case of VICNET.” The Journal of Community Informatics, 1, 2 (2005): Schwartz, Joan M. en Terry Cook. “Archives, records, and power. From (postmodern) theory to (archival) performance.” Archival Science, 2, 3-4 (2002): p. 171–185. Seel, Richard. “Culture and complexity. New insights on organisational change.” Organisations and people, 7, 2 (2000): p. 2–9. Shepherd, Elizabeth en Geoffrey Yeo. Managing records : a handbook of principles and practice. London: Facet Pub., 2003. Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. “Besluit vaststelling Selectielijst archiefbescheiden regionale politieorganisaties vanaf 1 april 1994 voor neerslag handelingen Korps Landelijke Politiediensten.” Staatscourant, 66. 2-2-2006. Star, Susan Leigh en James R. Griesemer. “Institutional Ecology, ‘Translations’ and Boundary Objects: Amateurs and Professionals in Berkeley’s Museum of Vertebrate Zoology, 1907-39.” Social Studies of Science, 19, 3 (1989): p. 387– 420.
192
Stern, Alfred G. “Alles digitaal! Wens of noodzaak? - Kosten en baten van grootschalig digitaliseren bij een archiefinstelling.” Bachelorscriptie Saxion Hogescholen Deventer, 2008. Stichting ICTU. Testbed Digitale Bewaring. Van digitale vluchtigheid naar digitaal houvast. Kosten- en beslissingsmodellen, functionele specificaties, bewaren van databases. vol. 1. 4 vols. Den Haag; Den Haag: Testbed Digitale Bewaring ; ICTU, 2003. Stolwijk, S.A.M. Een inleiding in het strafrecht in dertien hoofdstukken. 3e dr. Deventer: Kluwer, 2009. Teuling, A.J.M. Den, red. Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen. 2de ed. ’s-Gravenhage: S@P, 2007. Thijssen, Wil. “Merendeel delicten niet bestraft wegens capaciteitsproblemen.” Volkskrant.nl. 1-3-2012. . Bezocht op: 24-8-2012. Thomassen, Theo. “Paradigmatische veranderingen in de archiefwetenschap.” Redactie: Peter Horsman, Eric Ketelaar, Theo Thomassen, Naar Een Nieuw Paradigma in de Archivistiek. ’s-Gravenhage: Stichting Archiefpublicaties, 1999: p. 69–79. Trace, Ciaran B. “What is recorded is never simply ‘what happened’: Record keeping in modern organizational culture.” Archival Science, 2, 1-2 (2002): p. 137–159. “Uitvoeringsregeling reclassering 2005.” Overheid.nl. 9-11-2005. . Bezocht op: 19-12-2011. Upward, Frank. “Continuum mechanics and memory banks. (1) Multi-polarity.” Archives and manuscripts, 33, 1 (2005a): p. 84–109. ---. “Continuum mechanics and memory banks. (2) The making of culture.” Archives and manuscripts, 33, 2 (2005b): p. 18–51. ---. “Modelling the continuum as paradigm shift in recordkeeping and archiving processes, and beyond - a personal reflection.” Records Management Journal, 10, 3 (2000): p. 115–139. ---. “Structuring the records continuum. Part one: Postcustodial principles and properties.” Archives and manuscripts, 24, 2 (1996): p. 268–285.
193
---. “Structuring the records continuum. Part two: Structuration theory and recordkeeping.” Archives and manuscripts, 25, 1 (1997): p. 10–35. ---. “The records continuum.” Redactie: Sue McKemmish et al., redactie: Archives. Recordkeeping in Society. Wagga Wagga, N.S.W.: Centre for Information Studies, Charles Sturt University, 2005c: p. 197–222. “Vaststelling selectielijst archiefbescheiden regionale politieorganisaties vanaf 1 april 1994 voor neerslag handelingen Korps Landelijke Politiediensten.” Staatscourant, 66. 2-2-2006. “Vaststelling selectielijst neerslag handelingen op het beleidsterrein Reclassering over de periode 1948-1999.” Staatscourant, 137. 21-7-2004. “Vaststellingsbesluit selectielijst archiefbescheiden regionale politieorganisaties vanaf 1 april 1994.” Overheid.nl. 2-2-2006. . Bezocht op: 11-12-2011. Veyne, Paul. Foucault : de denker, de mens. Kampen: Klement, 2010. VNG. “Tussentijdse wijziging selectielijst archiefbescheiden (inter)gemeentelijke organen.” VNG. 3-3-2011. . Bezocht op: 19-12-2011. Vondel, Joost van den. “Kinder-Lijk.” J. V. Vondels Poëzy of Verscheide Gedichten. Amsterdam: Joost Hartgers, 1650: W3C. “Extensible Markup Language (XML).” W3C. 2003. . Bezocht op: 10-12-2012. Waalwijk, Hans. Vooronderzoek en bestek & ontwerp CDD+. Relevant archiefrecht. Amsterdam: Archiefschool, 2006. ---. “Zijn gegevens in keteninformatiesystemen archiefstukken?” Archievenblad, 115 (2011): p. 8–13. Wartna, B.S.J. et al. Recidivebericht 1997-2007. Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), 2010. Weezel, Max van en Thijs Broer. “Profiel J.P. Balkenende Deel 4: het tweede kabinetBalkenende.” Politiek. 28-10-2006. . Bezocht op: 9-12-2011. Werkgroep Pilot Generiek Waarderingsmodel. “Eindrapportage Onderzoek Generiek Waarderingsmodel.” Nationaal Archief. 10-11-2010. 194
. Bezocht op: 19-12-2011. “Wet bescherming persoonsgegevens.” Overheid.nl. 20-7-2000. . Bezocht op: 28-12-2012. “Wet identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen.” Staatsblad, 317. 28-7-2009. Wet identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen. Memorie van toelichting. ’s-Gravenhage: Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2008. “Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens.” Overheid.nl. 19-11-2002. . Bezocht op: 28-12-2012. “Wet justitiële gegevens.” Staatsblad, 552. 19-11-2002. “Wet OM-afdoening.” Overheid.nl. 18-7-2006. . Bezocht op: 20-11-2012. “Wet politiegegevens.” Overheid.nl. 21-7-2007. . Bezocht op: 2-8-2011. “Wetboek van Strafvordering.” Overheid.nl. 15-1-1921. . Bezocht op: 7-12-2011. Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. IOverheid. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2011. “Wetsvoorstel regeling van het vastleggen en bewaren van kentekengegevens door de politie.” Rijksoverheid. 10-1-2011. . Bezocht op: 31-122011. Wijz. div. wetten in verband met verwerken strafvorderlijke gegevens en verstrekken afschrift vonnis of arrest aan verdachte / derde; Memorie van toelichting. ’sGravenhage: Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2003. “Wijziging Wet justitiële gegevens, Wetboek van Strafvordering, Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en Wet tarieven in strafzaken.” Staatsblad, 315. 87-2004. “Wijzigingswet Wetboek van Strafrecht, enz. (voorzieningen ten behoeve van slachtoffers van strafbare feiten).” Overheid.nl. 19-1-1993.
195
. Bezocht op: 11-1-2012. Woudenberg, René van. Filosofie van taal en tekst. Budel: Damon, 2002. Yeo, Geoffrey. “Concepts of Record (1): Evidence, Information, and Persistent Representations.” American Archivist, 70, 2 (2007): p. 315–343. ---. “Concepts of Record (2): Prototypes and Boundary Objects.” American Archivist, 71, 1 (2008): p. 118–143. ---. “‘Nothing is the same as something else’. Significant properties and notions of identity and originality.” Archival Science, 10, 2 (2010): p. 85–116. Zuiderwijk, A.M.G. et al. Doorlooptijden in de strafrechtsketen. Ketenlange doorlooptijden en doorlooptijden per ketenpartner voor verschillende typen zaken. Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), 2012.
196
