rijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezie

Teach2 Brechje Hollaardt in opdracht van Platform Bèta Techniek

evensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere k ruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgevin errijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezie et één been in de praktijk Levensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinat rofessionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de prakt evensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere k ruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgevin rrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezie 3

evensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk ruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgeving errijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezier et één been in de praktijk Levensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie rofessionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk evensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk ruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgeving errijken Beweging Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezier óók lesgeven Fijne combinatie Professionals 4

Teach2 Dit is geen boekje om mensen over te halen om volledig in het onderwijs te gaan werken. Het is een boekje met verhalen van mensen die in het middelbaar beroepsonderwijs zijn gaan werken én een functie hebben buiten het onderwijs. We noemen het Teach2: óók lesgeven. De ervaring leert dat mbo-studenten behoefte hebben aan levensecht leren, de praktijk dichtbij de school, zodat ze goed beslagen ten ijs komen als zij gaan stagelopen of de arbeidsmarkt op gaan na het behalen van hun diploma. In dit boekje kun je lezen over mensen die ervoor hebben gekozen om óók te gaan lesgeven. Je kunt lezen over hun drijfveren om iets in het onderwijs te gaan doen en wat de aanleiding is geweest. Bij sommigen was dat een verzoek van een instelling die een beroep deed op hun deskundigheid bij het opzetten van een nieuwe opleiding. Anderen namen zelf het initiatief omdat ze een behoefte voelden om kennis en ervaring over te dragen, en zo een bijdrage te leveren aan interessanter en levensechter onderwijs voor studenten dat aansluit op de praktijk. Wat de aanleiding ook was: allen hebben ervaren dat het lesgeven ook voor hun eigen ontwikkeling een goede zet is geweest. En dat een eerste ervaring smaakte naar meer...

Jan van Zijl, voorzitter van de MBO Raad, en Michaël van Straalen, vice-voorzitter van MKB-Nederland, zijn warm pleitbezorger van Teach2. Ze zijn ervan overtuigd dat dit soort combi-functies dé toekomst hebben en slaan de handen ineen om het mogelijk te maken dat Teach2 op grotere schaal gerealiseerd kan worden. Je leest erover in dit boekje. Verder staat het boekje vol tips, initiatieven en verwijzingen naar meer informatie. Met dank aan Mo van Dijk van het Kenniscentrum Bèta Techniek en Arjan Uitentuis van Klassenondernemer, voor het leggen van contacten en geven van informatie.

Inhoud Teach2 wordt onvermijdelijk belangrijk interview met Jan van Zijl

7

Alles in beweging interview met Michaël van Straalen

11

Voordelen Teach2

15

Hoe pak je het aan?

19

Evenveel docent als ondernemer interview met Harry de Kort

25

We vullen elkaar aan interview met Gerard Reimink

29

Ik wil kennis overdragen interview met Hans Wacker

33

Ik wilde een nieuwe uitdaging interview met Roel Schoemaker

37

Als docent kom ik tot de essentie interview met Martijn Schinkel

41

Bedrijf voor de Klas interview met Christian Melsen

45

Waar zitten de mbo-opleidingen?

48

Initiatieven

52

Voorbeeld detacheringsovereenkomst

54

7

Teach2 wordt onvermijdelijk belangrijk interview met Jan van Zijl, voorzitter MBO Raad

Het is onvermijdelijk: Teach2 wordt in de toekomst belangrijk. Daaraan liggen twee oorzaken ten grondslag: arbeidsmarktproblematieken en de behoefte aan meer actuele en parate praktijkkennis in het mbo. Jan van Zijl, voorzitter van de MBO Raad, is heel positief over de recente ontwikkeling om tot nog nauwere samenwerking te komen tussen mbo en bedrijfsleven via de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. “Deze kan ook power geven aan Teach2.”

9

Teach2 wordt onvermijdelijk belangrijk Megastappen

Jan van Zijl: “Het middelbaar beroepsonderwijs leeft in een soort symbiose met het bedrijfsleven, meer dan welke onderwijssoort dan ook. Door de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven werken bedrijfsleven en beroepsonderwijs nauwer met elkaar in plaats van naast elkaar. Soms zit er wel eens spanning tussen onderwijs en bedrijfsleven als een werkgever omhoog zit omdat een vacature niet vervuld kan worden door iemand die er precies voor is opgeleid. Wij leiden natuurlijk niet op voor een vacaturevervulling, maar breder voor de arbeidsmarkt. Het belang van onderwijs en bedrijfsleven kan echter geen ander zijn. De organisaties erkennen dat ook, en in de kern is er geen belangentegenstelling tussen MKB/VNO en de MBO Raad. Dus moet je het met elkaar eens kunnen worden. En dat gaat ook lukken!

Loek Hermans, als toenmalig voorzitter van MKB Nederland, en ik hebben het initiatief genomen tot de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Daarmee creëren we een platform waarin we samen verantwoordelijkheid nemen voor de sectoroverstijgende thema’s in het mbo, zoals de examenprofielen en de kwalificatiedossiers. Dat leidt tot korte lijnen op dergelijke thema’s, ook met de overheid. De voorzitters van MKB/VNO en MBO Raad zijn samen voorzitters van de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. De stichting is per 1 januari 2011 in oprichting, daarna wordt het wettelijk verankerd. We zetten megastappen op dit vlak en ik ben ervan overtuigd dat de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven grote veranderingen teweeg gaat brengen.

Believer van combinaties

“Soms zit er wel eens spanning tussen onderwijs en bedrijfsleven.”

óók lesgeven

Hoe korter het onderwijs zit op de ontwikkelingen binnen de arbeidsmarkt, hoe beter het er op kan inspelen met het overbrengen van kennis en vaardigheden. In vergelijking met twintig jaar geleden zijn die ontwikkelingen veel dynamischer. Niet voor niets hebben we - op initiatief van het bedrijfsleven - het competentiegericht onderwijs ingevoerd. Wat mij betreft zou een veel groter deel van het onderwijs verzorgd moeten worden door mensen uit het bedrijfsleven. Wie weten beter welke skills je als vakman of -vrouw nodig hebt dan de mensen die dat vak beheersen? Zij zijn de mensen die de dynamiek en de praktijk van het echte bedrijfsleven kunnen overbrengen in het onderwijs. Op zich heeft een behoorlijk aantal mensen al de overstap naar het onderwijs gemaakt; de zij-instroom is in het mbo altijd al flink geweest. Zelf ben ik een believer van het idee dat de combinaties van een paar dagen werken in het bedrijfsleven en een paar dagen in het onderwijs, minstens zo interessant zijn. Zeker voor de kapitaalsintensieve opleidingen zoals techniek, waar je jonge mensen leert omgaan met technische noviteiten. Dus moet het mbo mensen lokken om met het ene been in het onderwijs te staan en met het andere in het bedrijfsleven. Zo hebben we diverse pilots en projecten gedraaid om meer mensen uit het bedrijfsleven op de een of andere

10

manier structureel ook lessen te laten verzorgen op BOL4-niveau. De opbrengst lijkt nog wat bescheiden; duo-vormen waarbij werknemers structureel worden ingehuurd om onderwijs te verzorgen op BOL4-niveau, komen nog niet op grote schaal voor. Een ontwikkeling als Teach2 zou verder vorm kunnen krijgen via de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Dan kunnen we er meer power onder zetten, simpelweg omdat we met de juiste mensen om de tafel zitten om dingen sneller en beter voor elkaar te krijgen.

Obstakels Er spelen verschillende soorten obstakels. Naast rooster-technische en organisatorische zaken heb je te maken met cultuurverschillen, daar moet je tegen kunnen en ook aardigheid aan beleven. In bepaalde duo-vormen heb je te maken met de aansluiting van pensioensystemen en sociale zekerheid. Bij detachering is dat niet aan de orde, maar daar speelde tot voor kort onduidelijkheid over 19% BTWheffing. Nu weten we dat instellingen mensen uit de praktijk kunnen inschakelen zonder 19% BTW-heffing. Het misschien wel belangrijkste obstakel is de kwestie van bevoegdheden en bekwaamheden. Met de werknemers­ organisaties voeren we hierover een flinke discussie. Zij vinden dat enkel tweedegraads bevoegde docenten mogen lesgeven in het mbo. De werknemersorganisaties vrezen dat het mbo anders gebruik gaat maken van goedkope zij-instroom, hiermee het beroep downgradet en dat het ten koste gaat van de arbeidsvoorwaarden. De MBO Raad is het daar niet mee eens: een verplichte tweedegraads bevoegdheid is niet vol te houden en is niet per se noodzakelijk. Een bevoegdheid is ook geen garantie voor bekwaamheid. Wel vinden we dat niet-bevoegde docenten geacht moeten worden op te gaan voor een pedagogisch didactische aantekening en dat ze goede begeleiding moeten krijgen. De MBO Raad is nu in dialoog bezig met het opstellen van een ‘competentieprofiel docent mbo’, dat aangeeft wat de kerntaken en de werkprocessen zijn van een mbo-docent, en over welke competenties een voor het mbo bekwaam docent daarbij moet beschikken. We gaan ervan uit dat zo’n profiel ook de zorgen van de werknemersorganisaties

wegneemt. Van dit competentieprofiel kunnen ook de benodigde competenties worden afgeleid voor een pedagogisch didactische aantekening, zodat er hierin meer uniformiteit komt.

Optimistisch De krappe arbeidsmarkt is voor ons een cruciaal onderwerp. Het mbo is de meest vergrijsde sector: bijna een derde van de docenten is nu al ouder dan 55 jaar. We krijgen dus te maken met een serieuze vervangingsvraag. Ik ben ervan overtuigd dat we te maken hebben met het verhaal van de wal en het schip: je krijgt dingen pas echt voor elkaar als de urgentie heel hoog is. Weliswaar wordt dit onderwerp belangrijk gevonden, maar het wordt nog niet overal op scholen als zo urgent gevoeld. We hebben dus verschillende argumenten om docenten uit het bedrijfsleven binnen te halen: ons onderwijs aangesloten houden op wat de arbeidsmarkt vraagt en de krappe arbeidsmarkt. Ik ben optimistisch. We hebben met het bedrijfsleven een enorme vijver van potentiële docenten. En de nauwe relatie met het bedrijfsleven, maakt het tot iets kansrijks mits we als werkgever interessant kunnen zijn!”

11

Alles in beweging interview met Michaël van Straalen, vice-voorzitter MKB-Nederland

Economische ontwikkelingen, innovaties, veranderingen in arbeidsvormen: alles is in beweging. En die beweging zal alleen maar sneller gaan. Mbo en bedrijfsleven moeten veel intensiever gaan samenwerken om er op de juiste manier mee om te gaan. Ook demografische ontwikkelingen maken dit noodzakelijk. Michaël van Straalen, vicevoorzitter van MKB- Nederland, is dan ook een warm pleitbezorger van Teach2.

13

Alles in beweging

Michaël van Straalen: “De wereldeconomie kent zijn eigen dynamiek. Er zijn landen die enorm aan het groeien zijn. Het is niet meer vanzelfsprekend dat West-Europese landen vooraan in het peloton rijden of aan kop. Het gaat om de mondiale prestatie die je neerzet. Nederland moet vechten om voor in het peloton mee te draaien. De economische realiteit dwingt Nederland om in beweging te komen. Er zijn behoorlijk wat impulsen nodig om het bedrijfsleven zo optimaal mogelijk te laten functioneren, onder andere via een aantrek-

Zowel het onderwijs als het bedrijfsleven vindt het noodzakelijk om veel intensiever te gaan samenwerken en verbindingen te maken, om uiteindelijk harmonisch te bewegen ten opzichte van elkaar. MKBNederland, VNO-NCW en LTO zetten hier zwaar op in. Een optimale afstemming tussen onderwijs en bedrijfsleven, vraagt om zoveel mogelijk zwaluwstaarten op alle niveaus: bovenregionaal, regionaal, sectoraal en op de ‘werkvloer’. Bovenregionaal moeten we in bestuurlijke zin gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen. Dat doen we door het realiseren van een nieuw partnership tussen onderwijs en de sociale partners: de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Onderwijs en bedrijfsleven hebben hierin met elkaar een goede lijn te pakken. Onafhankelijk van elkaar, maar ook afhankelijk van elkaar, hebben we dezelfde gedachte om de problematiek, waarvoor we met elkaar gesteld worden, het hoofd te bieden. Namelijk via aansluiting. Daarmee heb je het over alle issues: niet alleen over arbeidsmarkt en economie, maar ook over de kwaliteit van het onderwijs, het boeien en binden van studenten, leercultuur en ambitie. Teach2 kan hierin een belangrijke rol spelen. Het parttime voor de klas zetten van mensen die werkzaam zijn in het bedrijfsleven, is een heel interessante verbinding. En het omgekeerde ook: docenten parttime in het bedrijfsleven werkzaam krijgen.

“De ontwikkeling is toekomstbestendig!” kelijk fiscaal beleid, een uitnodigend hoofdkantorenbeleid voor grote buitenlandse ondernemingen en een vermindering van de regeldruk voor het MKB. En we moeten het onderwijs zo inrichten dat het bedrijfsleven op de markt kan excelleren. In alle lagen van de beroepsbevolking moeten we goede kwaliteit hebben en houden. Anders zullen we in welvaart en welzijn stappen achteruit doen.

Verrijking We moeten in het onderwijs een goede leercultuur kweken vol ambities en met een honger naar kennis. Anders ontstaat er een mismatch tussen wat er in het bedrijfsleven nodig is en datgene wat er vanuit het onderwijsveld geboden kan worden. Teach2 levert een verrijking voor studenten op: een directe inbreng op school van de praktijk, van de dynamiek van de buitenwereld, van de markt. Zo komen studenten meer in de maatschappij te staan. Veel jonge mensen leven in een eigen wereld met eigen problemen. Ze willen uitgaan, een vriend of vriendin hebben, zitten op internet. Dat is een andere wereld. Het is een taak van ons allemaal – bedrijfsleven en onderwijs – om de wereld die ze niet kennen, ook tot hun belevingswereld te maken. En in het geval van het beroepsonderwijs is dat de

Zwaluwstaarten De groei van de Nederlandse bevolking is klein. Tegelijkertijd neemt de senioriteit enorm toe. In alle geledingen in het beroepsonderwijs en bedrijfsleven slaat dit toe. Op de arbeidsmarkt kunnen we de mensen niet één op één vervangen: we zullen met minder mensen de klus moeten klaren. In het bedrijfsleven wordt daarom veel geïnvesteerd in innovatie, leidend tot een enorme productiviteitsstijging. Dit heeft gevolgen voor de medewerkers die instromen in het bedrijfsleven. Zij moeten met de continue innovaties en almaar verbeterende technieken kunnen omgaan. Deze nieuwe instroom moet dus anders gekwalificeerd, slimmer opgeleid worden.

óók lesgeven

14

praktijk. Die is vreemd, daar neem je niet zomaar kennis van. Met de juiste praktijkinput kunnen we de leercultuur verbreden en daarmee een impuls geven aan de ambitie van de student. Ook voor de huidige docenten kan Teach2 een verrijking zijn. Zeker als we ook de omgekeerde verbinding maken en mensen die nu fulltime in het onderwijs participeren in de gelegenheid stellen om een dag per week in het bedrijfsleven te werken. Ze nemen dan kennis van de dynamiek van de markt, iets wat permanent nodig is.

Dispensatie Er zijn weliswaar al allerlei Teach2-achtige initiatieven, maar de ontwikkeling moet nog bestendigd worden. Ik denk niet dat je dat moet doen door het te ‘institutionaliseren’. Je kunt het bedrijfsleven niet opleggen om bijvoorbeeld 5% van de werknemers parttime in dienst laten zijn van het onderwijs. En omgekeerd kun je zoiets niet bij het onderwijs doen. Wel zou je Teach2 zodanig kunnen faciliteren dat er meer gebruik van gemaakt wordt. Ik ben daarom een sterk voorstander van dispensatieverlening voor ‘onbevoegden’ die in een combinatiefunctie lesgeven. Nu tellen hun lessen niet mee voor de urennorm. Onderwijs en bedrijfsleven moeten zorgvuldig met elkaar nagaan hoe deze dispensatie vormgegeven kan worden. Je kunt met elkaar afspreken dat er een nulmeting en toetsing wordt gehouden, dat de mensen met een combinatiefunctie worden gevolgd en beoordeeld in de beroepspraktijk. Het ligt voor de hand dat er objectieve criteria voor komen. Misschien hoort er een stukje additionele opleiding bij en moeten we daarover afspraken maken. Teach2 is namelijk niet iets vrijblijvends, net zomin als het werken in een bedrijf iets vrijblijvends is. Maar met die heel specifieke onderwijsbevoegdheid zou wat mij betreft ruimer omgegaan moeten worden.

voor de persoon in kwestie, et cetera. Het omgekeerde kan ook het geval zijn. Voor dergelijke vraagstukken staan we de komende tijd. Dit moet ons er niet van weerhouden om er gewoon mee op weg te gaan. Niet op voorhand zandzakken voor de deur zetten en de rolluiken dicht doen. De ontwikkeling is namelijk toekomstbestendig! Het is de weg die we allemaal op willen wanneer we het hebben over de kwaliteit van het beroepsonderwijs en de beschikbaarheid van mensen voor de arbeidsmarkt. Daarom doe ik nadrukkelijk een oproep richting politiek: werp geen barrières op. Laten we ruimte creëren. Laat dit nu ontstaan en laten we het faciliteren!”

In het actieplan Leraar 2020 – een krachtig beroep! kondigt het kabinet een aanscherping aan op de regels rond onbevoegdheid. Om de kwaliteit van leraren verder te bevorderen, hebben de sociale partners met elkaar afgesproken dat in 2020 alle leraren bevoegd zullen zijn.

Ook in termen van vergoedingen zijn er knelpunten. Kun je iemand die misschien veel verdient in het bedrijfsleven, weinig laten verdienen op het moment dat hij of zij ervoor kiest om één dag of twee dagen per week les te gaan geven? Wie neemt hierover het besluit? Hebben we het over een subsidie vanuit een bedrijf, een financiële aderlating

15

Voordelen Teach2 Steeds meer mensen uit het bedrijfsleven willen (tijdelijk) parttime of als gastdocent aan de slag in het mbo. Inmiddels werken in instellingen ruim twaalfhonderd flexibele krachten. Dat is drie keer zo veel als in 2007. De meest voorkomende vormen van Teach2 zijn: een parttime dienstverband en tijdelijke parttime inhuur van zelfstandig ondernemers. Nog in opkomst is het inschakelen van vakprofessionals via een detacheringscontract.

17

Voordelen Teach2

Teach2 biedt allerlei voordelen: voor de studenten, voor de onderwijs­ instellingen, voor de medewerkers van bedrijven, voor de vakdocenten en voor de ondernemingen.

Parttime docent audiovisuele vormgeving en freelancer Martijn van Schinkel:

“Ik moet op een eenvoudige manier dingen kunnen uitleggen van de praktijk, die best ingewikkeld is. Zo krijg ik zelf ook meer begrip van wat ik doe en kom ik tot de essentie.”

Student Romec Berendsen:

“Ze weten uit de praktijk wat valkuilen en fouten zijn en hoe je de dingen moet aanpakken.” Studenten zijn meestal erg enthousiast over de lessen van vakprofessionals en zeggen beter te begrijpen waarom iets relevant is om te leren. Ze raken meer gemotiveerd door medewerkers uit het bedrijfsleven die direct kunnen putten uit de praktijk. Bovendien kunnen in deze lessen de nieuwste ontwikkelingen aan bod komen.

Medewerkers van bedrijven doen ervaringen op in een geheel nieuwe omgeving, verbreden zo hun horizon en ontdekken en ontwikkelen nieuwe kwaliteiten. Het geeft ze voldoening om deskundigheid over te dragen.

Onderwijsinstellingen hebben met Teach2 een instrument in handen om studenten beter voor te bereiden op de beroepspraktijk en ze meer inzicht te geven in latere beroepen.

Gerard Reimink, docent wiskunde, natuurkunde en ict op ROC Rijn IJssel:

“De kracht van een team met docenten en ingehuurde professionals zit in het feit dat we elkaar aanvullen.” Vakdocenten krijgen door vakprofessionals voorbeelden aangereikt van de beroepspraktijk die ze in hun lessen kunnen gebruiken en blijven beter op de hoogte van ontwikkelingen daarin. Bedrijven doen aan ‘maatschappelijk ondernemen’ en helpen bij het opleiden van toekomstige werknemers.

óók lesgeven

18

Hoe pak je het aan? Teach2 kan op allerlei manieren, afhankelijk van de wensen van de opleiding en het bedrijf, van het docententeam en de vakprofessional.

21

Hoe pak je het aan? Stap 1. ROC gezocht!

Iemand uit het bedrijfsleven kan bijvoorbeeld gedurende een aantal maanden parttime ingezet worden, al dan niet op basis van detachering. Het kan dan gaan om een lessenreeks over een bijzonder thema waarvoor externe deskundigheid wordt ingeschakeld. Het kan ook gaan om een specifiek praktijkgericht vak of de ontwikkeling van bepaalde competenties of werkprocessen van studenten.

ROC bij jou in de buurt Er zijn in Nederland 53 mbo-instellingen (Regionale Opleidings Centra en Agrarische Opleidings Centra). Achterin dit boekje staan ze gerangschikt naar provincie met de contactgegevens. Ga na welke instelling bij jou in de buurt is en neem een kijkje op de website om te zien welke opleidingen ze aanbieden, welke opleiding aansluit bij jouw vakgebied en welke vakken je aanspreken om lessen in te gaan verzorgen. Een andere mogelijkheid is om mee te doen met een leuk initiatief als GastindeKlas, Bètatechniekloket of Technet (korte beschrijvingen van diverse initiatieven vind je op pagina 52).

Een andere mogelijkheid is dat een externe deskundige ingezet wordt voor een korte, aaneengesloten periode. Bijvoorbeeld ten behoeve van de begeleiding van studenten bij een specifiek project of een projectweek, of bij een onderdeel van een programma. Het kan ook gaan om het afnemen van praktijktoetsen.

Contact met Personeel & Organisatie Als je een mbo-instelling hebt gevonden, kun je contact opnemen met de afdeling (vaak Dienst genoemd) Personeel & Organisatie en vertellen dat je je wilt aanmelden voor de zogenaamde ‘flexibele schil’. Dat is een bestand met extern personeel, zoals freelancers en mensen uit bedrijfsleven, waarvan ROC’s/AOC’s gebruikmaken. Afhankelijk van de mogelijkheden vanuit je bedrijf en je eigen wensen, kun je aangeven op welke wijze je ingezet wilt worden. Bijvoorbeeld een dag per week via een detachering of twee dagen per week via een (tijdelijk) contract of dienstverband.

Verderop in dit boekje kun je de verhalen lezen van mensen uit het bedrijfsleven die lesgeven op een mbo-instelling: hoe ze worden ingezet, hoe het ze bevalt en hoe ze ertoe gekomen zijn. Misschien is het iets voor jou. Wat kun je zelf ondernemen om deel te nemen aan Teach2? Waar moet je rekening mee houden? Hieronder kun je lezen hoe het mogelijk verloopt. Let op: er is geen standaard procedure die overal geldt!

Intakegesprek bij P&O Nadat je het eerste contact hebt gelegd met Personeel & Organisatie, kun je meestal langskomen voor een intakegesprek. Tijdens het gesprek komen dan zaken aan bod als je kennis en vaardigheden, ervaringen met lesgeven en je wensen. Uiteraard komt ter sprake of je bevoegd bent om les te geven, of je een bevoegdheid wilt halen dan wel een (versnelde) cursus wilt doen voor een Pedagogisch Didactisch Diploma (PDD). Hierover staat meer bij Stap 2: Lesgeven, mag ik dat wel?

óók lesgeven

22

Met elkaar kun je nagaan welk soort onderwijs je aanspreekt, bijvoorbeeld studentgericht onderwijs of competentiegericht onderwijs, en wat dit inhoudt. Ook kun je bespreken wat voor soort lessen bij je passen, bijvoorbeeld instructielessen, lessen waarin studenten in groepjes werken, bepaalde projecten of praktijktoetsen. Uiteraard komt je specifieke vakgebied aan bod: waarvoor ben je in te zetten?

Stap 2. Lesgeven, mag ik dat wel?

Gesprek met onderwijsmanager

Betekent dit dat je ‘gewoon’ kunt werken als docent? Nee, niet zonder meer. Een docent heeft een opleiding gevolgd om pedagogisch-didactische kennis op te doen, heeft stages gelopen, en (soms met vallen en opstaan) in de praktijk geleerd leraar te worden. Heb jij niet zo’n opleiding gevolgd, dan kun je normaliter niet zomaar ingezet worden als docent.

Als deskundige op een bepaald vakgebied heb je actuele kennis van de praktijk en veel ervaring van werkprocessen op bepaalde terreinen. Werkprocessen die studenten nog moeten leren, en juist goed kunnen leren van ervaringsdeskundigen.

Personeel &Organisatie kan na het intakegesprek contact opnemen met de onderwijsmanager, die kan nagaan bij welk docententeam van welke opleiding je zou passen. Deze zal vervolgens met je willen kennismaken en allerlei praktische zaken willen doorspreken. Het ligt voor de hand dat je ook kennismaakt met de teamleider van het docententeam om onderwijs-inhoudelijke zaken door te nemen. Je zult allerlei zaken met elkaar moeten afstemmen, zoals: • waarin ga je studenten opleiden? • aan welke groep studenten van welk niveau wil je lesgeven? • wat heb je nodig om je voor te bereiden? • kun/wil je een training volgen en /of wil je begeleiding en ingewerkt worden? • in welke periode kun je beginnen (een schooljaar loopt van september tot september en heeft 9 periodes)? • tot wanneer wil en kun je lesgeven? • hoe wil je ingeroosterd worden (bijvoorbeeld zoveel mogelijk op een dag per week)? • op welke leslocatie werk je bij voorkeur? • hoe zit het met je deelname aan rapportvergaderingen en teambesprekingen? • welke wensen heb je m.b.t. verlof en/of detacheringsuren tijdens vakantie- en examenweken?

Je doet er goed aan om met de instelling na te gaan waar je meerwaarde ligt, zowel voor het docententeam als voor de studenten. En hoe je het beste ingezet kunt worden zodat er optimaal gebruik wordt gemaakt van je kwaliteiten. Hieronder staan de formele regels over het werken in het onderwijs als (gast)docent. Er zijn meer mogelijkheden om te werken in het mbo, zoals als begeleider of instructeur. Dat kan al als je een mboachtergrond hebt en ervaring uit de praktijk. Een begeleider werkt onder supervisie van een docent en ondersteunt de les. Als instructeur ondersteun je of verzorg je praktijklessen.

De regels Er zijn formele regels over het inzetten van mensen in het onderwijs. Hier staan ze op een rijtje, zodat je kunt nagaan welke situatie voor jou van toepassing is. Meer informatie vind je op www.werkeninhetonderwijs.nl, www.cfi.nl en www.onderwijsinspectie.nl.

23

Bevoegd

Ontheffing

Cursussen en trainingen

In de wetgeving zijn de benoemingseisen voor docenten vastgelegd. Het mbo biedt op dat punt meer ruimte dan het Algemeen Vormend Onderwijs, omdat het belangrijk is dat mensen uit de beroepspraktijk ook als docent benoemd kunnen worden. De Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) kent daarvoor een aangepaste zijinstroomregeling. Dat maakt het mogelijk om mensen die vakinhoudelijk bekwaam zijn in een beroepsgericht vak, te benoemen. Zij moeten dan wel binnen twee jaar het getuigschrift pedagogisch didactische scholing WEB halen.

Als je niet van plan bent om leraar te worden en je wel een paar uur per week wilt lesgeven om je praktijkervaring over te dragen op jongeren, kan dat zonder bevoegdheid. Je kunt met een ontheffing maximaal gemiddeld vier klokuren per week (genomen over een jaar) gastlessen geven op een mbo-opleiding, als deze je daarvoor voldoende bekwaam vindt.

Veel professionals hebben al eens eerder een gastles gegeven of een cursus verzorgd in hun bedrijf. Afhankelijk van de ervaring en wensen, kan met de school een afspraak worden gemaakt over het eventueel volgen van een training of instructiedag, een (versnelde) cursus voor een pedagogisch didactische diploma/aantekening of een EVC-traject, en over de begeleiding door een vakdocent. In alle regio’s bieden hoger onderwijsinstellingen trainingsmogelijkheden, bijvoorbeeld: • Centrum voor Nascholing Amsterdam van Hogeschool van Amsterdam en Universiteit van Amsterdam, Didactische cursus Educatie en Beroepsonderwijs, 020 525 1241, [email protected], www.centrumvoornascholing.nl • Fontys Lerarenopleiding Tilburg, afdeling marktgerichte taken, Pedagogisch Didactische Cursus, 0877 - 87 78 77, www.fontys.nl/pth • Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Interstudie NDO, Pedagogisch Didactische Bekwaamheid mbo, 026 - 353 73 13, [email protected], www.interstudie-ndo.nl/ pedagogisch-didactische-bekwaamheid-mbo_pt40.aspx

850-urennorm Alleen onderwijs dat wordt verzorgd door bevoegde docenten, telt mee voor de 850-urennorm van mbo-opleidingen. Er zijn ontheffingen: via het project Bedrijf voor de Klas kunnen mensen zonder onderwijsbevoegdheid voor een beperkte periode werken in het mbo. Deze uren tellen mee in de 850-urennorm.

Een instelling in het middelbaar beroepsonderwijs kan een docent benoemen als: - deze voldoet aan de bekwaamheidseisen, wat blijkt uit het bezit van een getuigschrift van een lerarenopleiding voortgezet onderwijs van een hogeschool of een universitaire lerarenopleiding, of - in het bezit is van een door het bevoegd gezag afgegeven geschiktheidsverklaring en binnen twee jaar ook in het bezit is van een door een instelling voor hoger onderwijs afgegeven getuigschrift pedagogisch didactische scholing WEB (vroeger pedagogisch-didactische aantekening genoemd). Zodra deze ‘zij-instromer’ aan beide extra eisen voldoet, kan hij vast worden benoemd.

Hoe jouw inzet in het onderwijs geformaliseerd wordt, hangt af van de situatie en of je al dan niet bevoegd bent. Als het gaat om een (tijdelijk) dienstverband, moet je zelf afspraken maken over salaris en voorwaarden Als het gaat om een detacheringsconstructie, zullen kwesties als tarief en voorwaarden moeten worden afgesproken tussen je bedrijf en het ROC/AOC. Op pagina 54 staat een voorbeeld van een detacheringscontract.

Er zijn hogescholen die verkorte cursussen aanbieden, zoals Hogeschool Rotterdam. Ook zijn er mbo’s met een eigen academie en interne trainers voor scholing van docenten en andere medewerkers. Informeer ook eens bij uitzendbureaus! Vraag aan het ROC/AOC en je werkgever of er afspraken gemaakt kunnen worden over het betalen van de cursus. Misschien kun je de kosten met elkaar delen. Ga na of je gebruik kunt maken van het opleidingenfonds van het bedrijfsleven, waarin circa 2.500 euro per werknemer per jaar zit.

Lesgevenden die alleen beschikken over een pabo-diploma zijn niet bevoegd om les te geven in het mbo.

óók lesgeven

Stap 3. Hoe te formaliseren?

24

25

Evenveel docent als ondernemer interview met Harry de Kort, parttime docent en zelfstandig ondernemer

Ik ben drie dagen per week in dienst bij ROC Rijn IJssel als docent lichttechniek en drie dagen per week werkzaam in mijn eigen bedrijf, The Light Connection. Ik voel me nu evenveel docent als ondernemer, en vind het een fijne combinatie. Het is leuk om met jongeren te werken en om mijn jarenlange ervaring met lichttechniek over te dragen. Dat ik in deeltijd in dienst ben bij het ROC geeft me privé een wat rustiger bestaan, omdat ik financieel wat meer zekerheid heb.

27

Evenveel docent als ondernemer Hoe het begon

Mes snijdt aan twee kanten

Twintig jaar ben ik jaar bedrijfsleider geweest van een popzaal en een cultureel centrum. Vanuit die functie heb ik jarenlang met veel plezier stagiairs begeleid. Toen de nieuwe opleiding Sound & Vision van start ging, vroeg ROC Rijn IJssel of ik les wilde geven in lichttechniek. Er zijn nauwelijks mensen die daarin zijn opgeleid, het was lastig om een docent te vinden. Ik ben er op ingegaan, in eerste instantie op freelance basis voor twee dagen per week. Ik heb zelf een lesprogramma ontwikkeld. Het werk beviel me zo goed dat ik ben gestopt met het werken in de popzaal en in deeltijd in dienst ben gegaan bij het ROC.

De opleiding Sound & Vision vindt voor het grootste deel plaats in twee bedrijvenlocaties: in de bedrijfshal van Rentall in Bemmel (bij Nijmegen), Europees marktleider van licht en geluid bij evenementen, en in de DRU-Fabriek B.V. in Ulft (Achterhoek), een cultureel centrum met een theaterzaal, popzaal, vergaderruimtes, et cetera. Het feit dat Sound & Vision voor een groot deel plaatsvindt in een echte bedrijfsomgeving en binnen echte praktijksituaties, vraagt om een docententeam dat flexibel is ingesteld en met wisselende situaties, en soms ook werktijden, kan omgaan. Mensen uit het bedrijfsleven zijn daaraan gewend en kunnen er goed mee omgaan. Elke week leveren we studenten voor de theater- en popzaal van de DRU-Fabriek die meehelpen in de technische bediening. En de DRU-Fabriek doet in ruil daarvoor op dat moment de begeleiding. Studenten hebben hier dus ook te maken met live-optredens voor echt publiek. Het doet er echt toe, het mag niet misgaan, alhoewel de studenten nooit de eindverantwoordelijkheid dragen. Die ligt bij de technici van de DRU-Fabriek. Studenten komen geregeld in aanraking met zeer ervaren technici van bands. Ook het omgekeerde gebeurt: technici die de DRU-Fabriek inhuurt, nemen soms deel aan een les van het ROC om kennis bij te spijkeren. Het mes snijdt aan twee kanten!

Ingehuurde professionals De opleiding Sound & Vision werkt veel met ingehuurde professionals. Het zijn vaak eenmansbedrijfjes. Zo is er iemand met een reparatiebedrijf, iemand met een opnamestudio, een studiotechnicus en een beeldtechnicus. Zij kunnen hun ervaring uit het bedrijfsleven overbrengen op studenten. Er zijn ook mensen die af en toe een workshop of gastles geven. Studenten hechten veel waarde aan iemand die uit bedrijfsleven komt, “omdat het echter is”. Ze gaan ervan uit dat deze professionals weten wat ze nodig hebben om later een baan te vinden.

Tip Professionals die zich een paar jaar hebben bewezen als docent, zouden een verklaring moeten kunnen krijgen dat ze voldoen aan de eisen om les te geven. Indien men dat wenst, wordt het eenvoudiger voor zowel een ROC als de freelancer om een (deeltijd) dienstverband aan te gaan.

Freelance of in dienst?

“Voor de school gaat het inhuren van professionals soms ten koste van continuïteit.”

óók lesgeven

“Studenten hechten veel waarde aan iemand die uit het bedrijfsleven komt, ‘omdat het echter is’.”

mee je twee jaar lang één dag per week bezig bent. Sommige mensen uit het bedrijfsleven willen op zich best in deeltijd in dienst, maar hebben geen zin om een opleiding te volgen die zoveel tijd kost. Ik was door mijn hbo-opleiding sociale pedagogiek bevoegd om les te geven en was vrijgesteld om een lesbevoegdheid te halen.

Als freelancer schrijf je een factuur voor je werkzaamheden. In mijn geval was het tarief hoger dan het salaris van een docent. Wel mis je als freelancer een verzekering voor ziekte en dergelijke. En je wordt niet doorbetaald bij ziekte en vakantie. Maar veel freelancers regelen dit soort zaken al zelf met hun eigen bedrijf. Voor de school gaat het inhuren van professionals soms ten koste van continuïteit. Deze ondernemers krijgen wel eens lucratieve klussen aangeboden die plaatsvinden op lesdagen, en die ze niet kunnen weigeren. We lossen dit binnen ons team op door te schuiven met het lesprogramma. Dat is wel eens onhandig. Als je in dienst wilt als docent bij ROC Rijn IJssel, ben je verplicht om een tweedegraads bevoegdheid te halen. Normaliter moet je daarvoor een opleiding volgen, waar-

28

29

We vullen elkaar aan interview met Gerard Reimink, docent aan ROC Rijn IJssel

Ik ben docent wis- en natuurkunde en ict van de opleiding Sound & Vision aan ROC Rijn IJssel. Ons opleidingsteam bestaat uit tien mensen, van wie er zes in dienst zijn bij het ROC en er vier ingehuurd worden. Sinds de start van Sound & Vision, zeven jaar geleden, vormen we een team met elkaar.

31

We vullen elkaar aan

Met uitzondering van Nederlands, Engels, rekenen/wiskunde vinden onze lessen in een grote open ruimte plaats. De praktijk- en theoriedocenten die er werken, overleggen er ook. Er is de nodige wisselwerking. Je ziet en hoort elkaar aan het werk. Als theoriedocent krijg ik de praktijkvoorbeelden van mensen uit de praktijk. De docenten stemmen zoveel mogelijk de lesstof met elkaar af aan de hand van materiaal dat we voor de praktijklessen verzameld hebben. Als je een beroepsopleiding aanbiedt, moet je een studenten altijd een antwoord kunnen geven vanuit de beroepspraktijk op hun vraag ‘waarom moet ik dit kennen of kunnen’. Mijn insteek is dat je zaken geïntegreerd moet aanbieden. Lastig, maar ook juist leuk is het dat ik moet zorgen voor de theorie achter en de onderbouwing in de praktijkvakken. Die gaat wel eens dieper dan de collega’s uit de praktijk denken.

Kracht De kracht van een team met docenten en ingehuurde professionals zit in het feit dat we elkaar aanvullen. De onderwijscultuur is soms wel eens wat zwabberig. De mensen uit de praktijk kunnen werken onder druk, zijn gewend te werken met tijdslimieten, leveren producten af op een afgesproken tijdstip. En als dat niet mocht lukken, communiceren ze er tijdig over. Ze stellen vragen en benoemen dingen. Dat vind ik een heel positieve inbreng vanuit de praktijk.

“De kracht van een team met docenten en ingehuurde professionals zit in het feit dat we elkaar aanvullen.”

óók lesgeven

“Er is de nodige wissel­ werking. Je ziet en hoort elkaar aan het werk.”

Wisselwerking

We zijn als het ware samen in het team gegroeid. De opleiding begon met een klas met 24 studenten, de laatste jaren zijn er steeds 50 eerstejaars. Met de zes mensen die in dienst zijn, vormen we het kernteam dat zich bezig houdt met de onderwijsvisie, studentbegeleiding, stagebegeleiding, de coördinatie van de drie locaties van waaruit we werkzaam zijn en onderwijs-technische zaken als diplomering. Ook dingen die persoonlijk over studenten gaan, komen aan bod. Hierover beslist altijd het kernteam. Eens in de tien weken hebben we een studiedag voor het hele opleidingsteam. Dan wordt er een topic uitgelicht, bijvoorbeeld toetsing en examinering, of welke werkvormen kunnen we inzetten. Verder hebben we teamvergaderingen voor iedereen van het opleidingsteam. Daarbij zijn de kernteamleden altijd aanwezig, freelancers indien de agenda het vereist. Omdat je met freelancers werkt, is niet iedereen op hetzelfde moment beschikbaar.

32

Hoe denken studenten Sound & Vision erover? Romec Berendsen, eerstejaars student: “De docenten uit de praktijk staan anders tegenover studenten dan theoriedocenten. Ze brengen meer structuur en discipline dan de theoriedocenten. Docenten uit de praktijk zijn wat harder tegen studenten die niet willen leren. Ze halen de rotte appels er uit, en dat is fijn voor de studenten die wel willen leren. Die krijgen meer aandacht. Ze zijn wat harder omdat ze dat uit het bedrijfsleven natuurlijk zo gewend zijn. Verder weten ze uit de praktijk wat valkuilen en fouten zijn en hoe je de dingen moet aanpakken. Dat leidt tot meer succes. Docenten uit de praktijk maken het net wat prettiger om naar school te gaan. Wel kunnen theoriedocenten beter uitleggen.” Jurriaan Boerstoel, eerstejaars student: “Zeker bij mijn opleiding is het belangrijk om te leren van mensen uit de praktijk. Want je kunt het vak niet leren uit een boekje. We doen dingen zoals ze in het echt kunnen voorkomen. Mensen uit de praktijk hebben daar heel veel ervaring mee. De schoolvakken, zoals Nederlands en rekenen, moeten wel gegeven worden door echte docenten. Want die hebben daar veel meer verstand van.”

33

Ik wil kennis overdragen interview met Hans Wacker, interim directeur en parttime gedetacheerd docent

Ik ben directeur geweest van grote Franse multinationals in de rubber- en elektrotechnische industrie. Een aantal keren heb ik een management buy-in gedaan. Sinds twaalf jaar doe ik interim-opdrachten als zelfstandige zonder personeel. In de loop der jaren heb ik als directeur vele sollicitanten aangenomen en ik ervoer dat het niveau van sollicitanten achteruit ging. Ik voelde de behoefte om iets te doen aan kennisoverdracht en wil mijn steentje bijdragen aan een hogere kwaliteit van het onderwijs.

35

Ik wil kennis overdragen

Daarom heb ik me aangemeld bij Bedrijf voor de Klas, een organisatie die bemiddelt tussen mensen die in een detacheringsvorm les willen geven. Ik ben via Bedrijf voor de Klas twee keer gedetacheerd in het hbo en twee keer in het mbo.

Voorbereiding Op ROC Hoornbeek heb ik twee jaar lesgegeven in het maken van bedrijfsplannen. Dat deed ik bij derdejaars studenten van de opleiding Commerciële Techniek, een opleiding die toen van start ging. Het ROC zat omhoog: er was geen programma en er waren nog geen docenten. Bedrijf voor de Klas heeft me benaderd, en ik heb toegezegd onder voorwaarde dat ik de klas studenten één hele dag per week zou hebben. Het ging om een lessenreeks van twintig lessen. Ik heb me vooraf verdiept in wat de opleiding in het kader van het gehele curriculum, studenten moest leren. En ik ging na op welk niveau de studenten moesten eindigen na mijn lessen: zelfstandig een businessplan maken. Vervolgens heb ik het curriculum voor mijn lessen opgesteld en business cases voorbereid. Die zijn een mengvorm van economie, organisatiekunde, recht en wiskunde. Omdat ik afgestudeerd ingenieur ben, kreeg ik een vrijstelling voor lesbevoegdheid uitgedeeld. Ik hoefde geen didactisch diploma voor te leggen. Hetzelfde overkwam me bij de Haagse Hogeschool en Hogeschool Inholland.

Direct weer

Bij aanvang van de lessencyclus besteedde ik twee lessen aan het achterhalen van het kennisniveau van de studenten, zodat ik wist welke leemtes ik moest invullen. Ik begon een business case met boekhouden, en schreef een boekhoudkundig sommetje op het bord met omzet, materiaalverbruik, toegevoegde waarde, overhead­ kosten, winst voor belasting. Iedereen heeft dit wel eens geleerd. Daarna veranderde ik de cijfers, bijvoorbeeld een hogere omzet en een lagere winst. Ik vroeg de klas: moet ik blij zijn met deze cijfers? Wie moet ik binnen mijn organisatie op z’n vingers tikken? De inkoper, die verkeerd inkoopt, de verkoper? Iemand die teveel overheadkosten maakt? En wat zouden de aandeelhouders vinden van dit financiële plaatje? Zou de directeur ontslagen moeten worden? Wie kan de directeur ontslaan? Als studenten kennis misten, stopte ik de les en spijkerde ik ze die kennis bij. Ik schrok ervan dat studenten geen idee hadden hoe een firma werkt, wat aandeelhouders zijn, wat hiërarchie is. Dat zijn toch de basics. Ergens in hun achterhoofd zat er wel een beetje kennis over, het was wel eens aan de orde gekomen bij een ander vak. Maar ze hadden het nooit gehoord in een context van de werkelijkheid.

Als ik morgen gevraagd word, doe ik het direct weer! Wel moet het beperkt blijven tot één dag per week; twee dagen zou ten koste van mijn andere activiteiten gaan. Voor het geld doe ik het niet: het tarief bij Bedrijf voor de Klas is met zo’n euro 35 à 40 per uur veel lager dan mijn normale tarief. Maar meer kun je ook niet vragen van een ROC. Ik ga niet leuren om lessen te mogen verzorgen op een ROC. Die tijd heb ik niet en daar heb ik geen zin in. Daarom is het goed als er een organisatie is die hierin actief bemiddelt. Want ik weet zeker dat er meer mensen zijn zoals ik die hun kennis willen overdragen!

“Omdat ik afgestudeerd ingenieur ben, kreeg ik een vrijstelling voor lesbevoegdheid uitgedeeld. Ik hoefde geen didactisch diploma voor te leggen.”

Hard en sportief Als docent ben ik hard en sportief tegelijk. Een slecht businessplan gooide ik met veel vertoon in de prullenbak. ‘Overdoen! Je krijgt als groep een week de tijd voor een nieuw businessplan.’ Ik bedong dat ze een pak droegen als ze een presentatie moesten geven. Iedereen deed het strak in pak. Ze waren trots tegenover de rest van de school. Door mijn cursus kwamen studenten er achter dat het vooral belangrijk is om te leren hoe je je behoort te gedragen. Ze vonden dat ze door mijn lessen een andere kijk hadden gekregen en volwassener waren geworden. Ook ouders kwamen me daarvoor bedanken.

“Als ik morgen gevraagd word, doe ik het direct weer!”

óók lesgeven

Kennisniveau studenten

36

37

Ik wilde een nieuwe uitdaging interview met Roel Schoemaker, leidinggevende in bedrijf en parttime docent

Sinds een jaar ben ik als docent in dienst bij ROC van Twente en geef ik één avond per week les als docent Werktuigbouw. Vijf dagen per week ben ik werkzaam bij Witte van Moort, een toeleveringsbedrijf van producten die uit plaatstaal zijn gemaakt.

39

Ik wilde een nieuwe uitdaging Waarom zitten jullie hier?

Daar geef ik leiding aan de afdeling Engineering. Indirect ben ik ook verantwoordelijk voor de werkplaats. Ik ga over de inzet van productiemiddelen en de stappen in het productieproces.

Elke maandagavond geef ik les aan studenten Werktuigbouw BOL-4: materialenleer en theorie op lasgebied. De studenten zijn twintig jaar of ouder. Ze zijn heel gemotiveerd en erg prettig om mee te werken. Ik begin een lessenreeks met de vraag: waarom zitten jullie hier? Ik vertel de studenten dat ik ze niet ga controleren en dat ze hun eigen verantwoordelijkheid hebben. Ik ga in de les niet voorlezen uit de theorieboekjes, die kunnen ze thuis zelf lezen. Mijn rol is om aanvullende kennis te brengen. De studenten geven allemaal aan dat het prettig is dat ik herkenbare zaken koppel aan de theorie, dat het daardoor begint te leven. En dat het goed is dat ik het nut van materialenkennis duidelijk maak. Dat doe ik ook door ook producten mee te brengen, zoals staal, waarmee we proeven doen. Materialenkennis is eigenlijk een saai vak als je het alleen uit de boekjes moet leren. Verder leg ik wat meer algemene dingen uit, zoals hoe het bedrijf is georganiseerd waar ik werk. Vanuit de praktijk kan ik aangeven waarom het belangrijk is dat studenten bepaalde dingen weten.

Opleiding tot docent Al meer dan 25 jaar ben ik werkzaam in het bedrijfsleven. Ik heb al veel meegemaakt in mijn werk en op een gegeven moment werd het een herhaling van zetten. En het vooruitzicht om nog twintig jaar hetzelfde te doen, sprak me niet aan. Ik wilde een nieuwe uitdaging! Daarom ben ik de kopopleiding gaan volgen tot tweedegraads docent Werktuigbouw. Eén jaar lang ben ik daar een avond per week mee bezig geweest. Omdat ik als werktuigbouwkundige ben afgestudeerd op hbo-niveau, kreeg ik vrijstelling voor vakken die betrekking hebben op de inhoud van werktuigbouw. Toen ik stage liep op een ROC vertelde de teamleider dat een ander ROC op zoek was naar een docent voor de avonduren. Ik heb aangegeven geïnteresseerd te zijn en ROC van Twente heeft me gevraagd.

Nog een bevoegdheid

“Ik ga in de les niet voorlezen uit de theorieboekjes, die kunnen ze thuis zelf lezen.”

óók lesgeven

Momenteel zit het er voor mij niet in om meer uren les te geven. Ik werk fulltime bij Witte van Moort en ben regelmatig in het buitenland voor dat werk. Daarnaast ben ik nu bezig met mijn tweedegraads bevoegdheid voor Wiskunde. Ook voor deze opleiding krijg ik wat vrijstellingen, maar nu voor didactiek. Volgend jaar ga ik wel meer uren lesgeven, ook wiskunde, want ik vind lesgeven erg leuk! De onderwijsvorm competentiegericht onderwijs spreekt me erg aan. Ik vind het prettig om studenten op weg te helpen en te begeleiden. Voor het salaris hoef ik het niet te doen. Ik zie het werk meer als een investering voor mezelf, zodat ik nieuwe ervaringen opdoe. Misschien wil ik later wel fulltime docent worden, maar dan op het hbo. Anders ga ik er financieel teveel op achteruit.

40

Als docent kom ik tot de essentie interview met Martijn Schinkel, freelance regisseur en docent in een EVC-traject

Op alle onderwijsniveaus heb ik gastlessen gegeven, van vmbo tot universiteit. Inmiddels werk ik ruim tien jaar als freelance regisseur en vijf jaar als docent op ROC Nijmegen bij de opleiding Mediadesign. Ik ben voor tweeënhalve dag per week ik in dienst als docent en werk tweeënhalve dag per week als regisseur. Eigenlijk ben ik een beetje het onderwijs ingerold.

43

Als docent kom ik tot de essentie “Studenten houden me scherp. Ze hebben geregeld vragen naar aanleiding van iets wat ze gezien hebben..”

Jaren geleden vroeg het Instituut voor Filmeducatie me om een lesprogramma te schrijven. Dat heb ik gedaan. Daarna benaderde ROC Nijmegen me met de vraag of ik mee wilde denken over de nieuw op te starten audiovisuele uitstroomrichting binnen de opleiding mediavormgever, en of ik lessen wilde verzorgen.

Studenten houden je scherp Ik heb een aanstelling voor 50% en geef softwaretrainingen voor het bewerken en de montage van video, de vakken audiovisuele vormgeving (scenario’s schrijven en dergelijke) en kunst- en mediabeschouwing (waarom zien we wat we zien en de kunst van het leren kijken). Ik moet op een eenvoudige manier dingen kunnen uitleggen van de praktijk, die best ingewikkeld is. Dat is ook goed voor mijn freelance werk, want zo krijg ik zelf ook meer begrip van wat ik doe en kom ik tot de essentie. Studenten houden me scherp. Ze hebben geregeld vragen naar aanleiding van iets wat ze gezien hebben. Dan willen ze van me weten hoe het werkt. Om ze altijd een stap voor te zijn, word ik als het ware door de studenten ‘gedwongen’ alle nieuwe ontwikkelingen bij te houden. Zo kan ik, door ze direct de kennis te kunnen bieden van dat wat morgen gebeurt, mijn autoriteit binnen het vakgebied naar hen toe waar blijven maken.

gedurende één jaar; ik heb er circa 200 uur voor. Ik zie het als een proeve van bekwaamheid. Naast de diverse studiedagen van het ROC zelf om de kwaliteit van haar medewerkers op peil te houden, investeer ik nog extra tijd om me de verschillende didactische werkvormen eigen te maken. Belangrijk is hoe de kennis zo over te brengen dat elke student het ook op zijn eigen manier tot zich kan nemen. Ik word hierbij ondersteund door collega’s en het studiemateriaal dat hiervoor beschikbaar is. Het lesgeven bevalt me zeker, maar ik wil niet teveel docent worden. Mijn passie is en blijft toch vooral het maken van films. Dat is ook goed voor de studenten. Ze hebben graag les van iemand die met één been in de praktijk staat.

Bevoegdheid via EVC Ik wil uiteraard voldoen aan de kwaliteitseisen en vind het daarom gewenst om een pedagogisch didactische aantekening te hebben. Ik ben bezig om mijn bevoegdheid te halen via een EVC-traject. Hiervoor heeft de opleidingsmanager gezorgd. Ik verzamel bewijsmateriaal waarmee ik kan aantonen competenties te hebben voor het docentschap. Daarmee stel ik een portfolio samen. Dit traject doe ik

“Mijn passie is en blijft toch vooral het maken van films.” óók lesgeven

44

Bedrijf voor de Klas interview met Christian Melsen, projectleider bij Technocentrum Utrecht

Bedrijf voor de Klas draait in regio Utrecht en is gericht op samenwerking tussen het technisch bedrijfsleven en onderwijs. Via Bedrijf voor de Klas kunnen medewerkers uit het bedrijfsleven in het voortgezet onderwijs en het middelbaar en hoger beroepsonderwijs aan de slag. Parttime en op tijdelijke basis.

47

Bedrijf voor de Klas

Christian Melsen was projectleider Bedrijf voor de Klas van Technocentrum Utrecht: “We hebben dit initiatief in 2005 overgenomen van het SBO (Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt). Er zijn verschillende mogelijkheden: iemand kan geplaatst worden als gastdocent,

scholen naar boven zien te halen. Andere vormen van samenwerking gericht op kennisdeling komen vaker voor zoals gastlessen, leeromgevingen verrijken, bedrijfsexcursies, stages van leerlingen en docenten. Maar het kan ook verder gaan, zoals in Eemland. Daar adopteert het technische bedrijfsleven in de bouw en installatie minimaal één jaar een vmbo/mbo-school. Gezamenlijk maken ze een jaarplanning met activiteiten, zoals workshops, gastlessen, docentenstages, het inrichten van praktijklokalen. Dit gaat in een carrouselvorm, jaarlijks rouleren scholen en bedrijven. Heel bijzonder, het is ooit begonnen met enkele gastlessen en meeloopdagen van leerlingen.”

“Ook moeten we nog scherper de vraag van scholen naar boven zien te halen.”

Meer informatie Technocentrum Utrecht zag zich genoodzaakt haar activiteiten te beëindigen per 1-1-2012. Daarmee is ook de coördinerende rol bij Bedrijf voor de Klas gestopt. Meer informatie over het project kunt u krijgen via Hans Hoving, senior beleidsadviseur van Hogeschool Utrecht en secretaris van het Technocentrum Utrecht: [email protected], (088) 4818121.

instructeur, onderwijsassistent, projectleider of leraar. Als het gaat om meer dan één of twee gastlessen, spreken we van detachering. Onze rol is om beschikbare mensen op te nemen in de database. Wij brengen kandidaten in contact met de onderwijsinstellingen en voeren als bemiddelende organisatie voorgesprekken. Het plaatsingsgesprek voert een teammanager van het ROC direct met de kandidaat zelf. Iemand die gedetacheerd wordt, blijft in dienst van zijn/haar bedrijf en houdt het huidige salaris en arbeidscontract. Zijn of haar werkgever en de opleiding treffen onderling een regeling voor de vergoeding. Bedrijf voor de Klas biedt ondersteuning bij het opstellen van het detacheringscontract. Desgewenst kunnen we voor begeleiding zorgdragen tijdens de detachering.

Bedrijvencarrousel In onze regio zijn er drie ROC’s waarvoor we kunnen bemiddelen. In de database zitten nu 140 personen die gedetacheerd willen worden. Echte langdurige detachering in het mbo komt nog beperkt voor: tot nu toe hebben zijn er tien detacheringstrajecten gedaan, onder andere bij Sound&Vision van ROC Midden Nederland en Commerciële Techniek van ROC Hoornbeeck College. Afwijkende werktijden zijn soms lastig in te vullen. Ook moeten we nog scherper de vraag van

óók lesgeven

48

Waar zitten de mbo-opleidingen Drenthe ROC Drenthe College Postbus 173 7800 AD Emmen T: 088-1884444 [email protected] www.drenthecollege.nl

Flevoland ROC Flevoland Postbus 30131 1303 AC Almere T: 036-5495900 [email protected] www.rocflevoland.nl

Friesland AOC Friesland Postbus 675 8901 BL Leeuwarden T: 058-2534000 [email protected] www.aocfriesland.nl ROC Friese Poort Postbus 140 8900 AC Leeuwarden T: 058-2849340 [email protected] www.rocfriesepoort.nl

óók lesgeven

ROC Friesland College Postbus 1781 8901 CB Leeuwarden T: 058-2842300 [email protected] www.fcroc.nl

ROC Aventus Postbus 387 7300 AJ Apeldoorn T: 088-2836000 [email protected] www.aventus.nl

ROC RIVOR Postbus 365 4000 AJ Tiel T: 0344-656200 [email protected] www.rocrivor.nl

ROC Menso Alting Postbus 448, 9700 AK Groningen T: 050-5244580 [email protected] www.rocmensoalting.nl

ROC Leeuwenborgh Opleidingen Postbus 1825 6201 BV Maastricht T: 088-0015000 [email protected] www.leeuwenborgh.nl

ROC Koning Willem I College Postbus 122 5201 AC ’s Hertogenbosch T: 073-6249624 [email protected] www.kw1c.nl

ROC West-Brabant Postbus 699 4870 AR Etten Leur T: 076-5048000 [email protected] www.rocwb.nl

Gelderland

ROC Graafschap College Slingelaan 1 7001 EA Doetinchem T: 0314-353500 [email protected] www.graafschapcollege.nl

Groningen

Limburg

Noord-Brabant

Noord-Holland

AOC Terra Postbus 17 9700 AA Groningen T: 050-5292929 [email protected] www.onderwijsgroepnoord.nl

AOC Helicon Opleidingen Postbus 72 5280 AB Boxtel T: 0411-677618 [email protected]

AOC Citaverde College Postbus 569 6040 AN Roermond T: 0475-389160 [email protected] www.citaverde.nl

ROC Scholengemeenschap De Rooi Pannen Postbus 1458 5004 BL Tilburg T: 013-5955600 [email protected] www.derooipannen.nl

AOC Groenhorst College Postbus 245 6710 BE Ede T: 0318-675611 [email protected] www.groenhorstcollege.nl

ROC Nijmegen Postbus 6560 6503 GB Nijmegen T: 024-3813200 [email protected] www.roc-nijmegen.nl

AOC Oost Postbus 190 7240 AD Lochem T: 0573-222066 [email protected] www.aoc-oost.nl

Rijn IJssel Postbus 5162 6802 ED Arnhem T: 026-3655700 [email protected] www.rijnijssel.nl

ROC A12 Postbus 78 6710 BB Ede T: 0318-455500 [email protected] www.a12.nl

50

ROC Alfa-college Postbus 212 9700 AE Groningen T: 050-5973000 [email protected] www.alfa-college.nl ROC Noorderpoort Postbus 530 9700 AM Groningen T: 050-5977400 [email protected] www.noorderpoort.nl

ROC Arcus College Postbus 207 6400 AE Heerlen T: 045-5606700 [email protected] www.arcuscollege.nl ROC Gilde Opleidingen Postbus 1094 6040 KB Roermond T: 0475-349349 [email protected] www.gildeopleidingen.nl

ROC Ter AA Postbus 490 5700 AL Helmond T: 0492-507900 [email protected] www.roc-teraa.nl

ROC De Leijgraaf Postbus 420 5460 AK Veghel T: 0413-353000 [email protected] www.leijgraaf.nl

ROC Tilburg Postbus 1330 5004 BH Tilburg T: 013-5397090 [email protected] www.roctilburg.nl

ROC Eindhoven Postbus 6101 5600 HC Eindhoven T: 040-2694000 [email protected] www.roceindhoven.nl

51

AOC Clusius College Havinghastraat 11 1817 DA Alkmaar T: 072-5147666 [email protected] www.clusius.nl ROC van Amsterdam Postbus 2584 1000 CN Amsterdam T: 020-5791000 [email protected] www.rocva.nl ROC ASA / Amarantis Onderwijsgroep Postbus 75875 1070 AW Amsterdam T: 020-5042400 [email protected] www.rocasa.nl

ROC Horizon College Postbus 30 1800 AA Alkmaar T: 072-5476600 [email protected] www.horizoncollege.nl ROC Kop van Noord-Holland Postbus 250 1780 AG Den Helder T: 0223-611200 [email protected] www.rockopnh.nl ROC Nova College Postbus 2110 2002 CC Haarlem T: 023-5302000 [email protected] www.novacollege.nl ROC Regio College Cypressehout 99 1507 EK Zaandam T: 075-6819000 [email protected] www.regiocollege.nl

óók lesgeven

Overijssel

Utrecht

Zeeland

Zuid-Holland

AOC De Groene Welle Postbus 552 8000 AN Zwolle T: 038-4671120 [email protected] www.groenewelle.nl

AOC Wellantcollege Postbus 177 3990 DD Houten T: 030-6345100 [email protected]

AOC Edudelta Onderwijsgroep Postbus 451 4460 AW Goes T: 0113- 246360 F: 0113-246361 [email protected]

Albeda College Postbus 9451 3007 AL Rotterdam T: 010-2901010 [email protected] www.albeda.nl

ROC Westerschelde Postbus 102 4530 AC Terneuzen T: 0115-641600 [email protected] www.rocwesterschelde.nl

ROC Da Vinci College Postbus 1184 3300 BD Dordrecht T: 088-657 2657 [email protected] www.davinci.nl

ROC Zeeland Postbus 7018 4330 GA Middelburg T: 0118-558900 [email protected] www.roczeeland.nl

ROC Leiden Postbus 16158 2301 GD Leiden T: 071-5824700 [email protected] www.rocleiden.nl

Hoornbeeck College Postbus 875 3800 AW Amersfoort T: 033-4680808 [email protected] www.hoornbeeck.nl

ROC Deltion College Postbus 565 8000 AN Zwolle T: 038-8503000 [email protected] www.deltion.nl

ROC Midden Nederland Postbus 3065 3502 GB Utrecht T: 030-2852700 [email protected] www.rocmiddennederland.nl

ROC Landstede Postbus 1 8000 AA Zwolle T: 038-8508008 [email protected] www.landstede.nl ROC van Twente Postbus 636 7550 AP Hengelo T: 074-8525000 [email protected] www.rocvantwente.nl

ROC Mondriaan Leeghwaterplein 72 2521 DB Den Haag T: 088-6663300 [email protected] www.rocmondriaan.nl Zadkine Postbus 1480 3000 BL Rotterdam T: 010-2140044 [email protected] www.zadkine.nl AOC Lentiz Onderwijsgroep Postbus 3040 3130 CA Vlaardingen T: 010-4349925 [email protected]

ROC ID College Postbus 7229 2701 AE Zoetermeer T: 079-3203020 [email protected] www.idcollege.nl

52

53

Initiatieven Er zijn verschillende initiatieven, projecten en organisaties die bemiddelen voor (gast)lessen van mensen uit het bedrijfsleven. Hieronder vind je een aantal voorbeelden. Neem eens een kijkje op de websites!

www.gastindeklas.nl

www.technet.nu

• voor een gastles om o.a. mbo-onderwijs te verrijken met ‘de werkelijke praktijk’ • les onder leiding van een docent, niet ter vervanging van een docent • tegen een kleine vergoeding is voor de gastdocent een korte (2-uurs) training met didactische tips mogelijk

• o.a. gastlessen, excursies, bedrijfsprojecten • een initiatief van TechniekTalent.nu en Platform Bèta Techniek, waarbij het regionale bedrijfsleven en het technisch vmbo samenwerken

www.jet-net.nl • Jet-Net, Jongeren en Technologie Netwerk Nederland, is een samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid om havo/ vwo-leerlingen een reëel beeld te geven van bèta en technologie en hen te interesseren voor een bètatechnische vervolgopleiding • lesmateriaal – en omgeving verrijken, gastlessen, bedrijfsbezoeken

www.klassenondernemer.nl • is een tweejarig leerproject voor personeels- en kennisuitwisseling van 5 ROC’s en bedrijfsleven, in samenwerking met Arbeidsmarkt en Opleiding Metalektro en SOM (Samenwerken op Maat) • in 2010 zijn pilots gedaan, die mogelijk uitmonden in een landelijke aanpak voor mbo

ingenieur@school

www.betatechniekloket.nl

• ingenieurs verzorgen samen met een school een activiteit voor havo/vwo-leerlingen: een gastles, bedrijfsbezoek en/of begeleiding bij een profielwerkstuk • ingenieurs nemen op individuele basis deel aan het project • het is gratis • het is een project van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs KIVI NIRIA en Jet-Net

• voor een gastles of bedrijfsbezoeken om o.a. mbo-onderwijs in bètatechniek te verrijken • een initiatief van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging

www.bedrijfvoordeklas.nl

(tot 01-01-2012)

• bedrijven lenen tijdelijk werknemers uit voor o.a. gastlessen in o.a. technisch mbo • bedrijven verzorgen een lessenreeks over een thema in o.a. technisch mbo • een initiatief van SBO (Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt), overgenomen door Technocentrum Utrecht

óók lesgeven

www.dagjelesgeven.nl • bemiddelt tussen vakdocenten en gastdocenten voor havo/ vwo-scholen • gastdocenten worden geselecteerd en krijgen een instructie over lesgeven

54

Voorbeeld detacheringsovereenkomst De ondergetekenden: .............................. (naam detacherend bedrijf of instelling), gevestigd te.............................. aan.............................. (adres), voor deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door.............................., hierna te noemen ‘uitlener’; en .............................. (naam ontvangende school of instelling), gevestigd te.............................. aan.............................. (adres), voor deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door.............................., hierna te noemen ‘inlener’;

2. De gedetacheerde ontvangt van de inlener een functiebeschrijving en een overzicht van de werkzaamheden die hij gedurende de detachering geacht wordt te verrichten binnen de overeengekomen betrekkingsomvang, rekening houdend met het op de instelling vastgestelde taakbeleid. 3. De inlener en de gedetacheerde maken nadere afspraken over de werktijden, tijdens welke de onder lid 2 genoemde werkzaamheden verricht worden. 4. De uitlener, de inlener en de gedetacheerde maken nadere afspraken over: - de inzet van de gedetacheerde voor de uitlener tijdens schoolvakanties; - de verlofmogelijkheden van de gedetacheerde buiten de schoolvakanties. 6. De in dit artikel onder lid 2 t/m 4 genoemde verplichtingen en afspraken worden schriftelijk vastgelegd en maken als bijlage deel uit van deze overeenkomst.

en de heer/mevrouw.............................., geboren te.............................. op.............................., wonende aan.............................. (adres) te.............................., hierna te noemen ‘gedetacheerde’, overwegende: • dat de gedetacheerde tijdelijk werkzaamheden wil verrichten bij de inlener, zonder verlies van zijn rechtspositie bij de uitlener; • dat de inlener de gedetacheerde werkzaamheden wil laten verrichten; • dat de uitlener tegen deze detachering geen bezwaren heeft;

Artikel 4 Tarieven 1. De primaire en secondaire arbeidsvoorwaarden van gedetacheerde blijven gedurende de detachering overeenkomstig de arbeidsvoorwaarden bij uitlener, tenzij uitlener, inlener en gedetacheerde anders overeenkomen. 2. De inlener vergoedt de uitlener (een deel van) de salariskosten (inclusief werkgeverslasten) van de gedetacheerde op basis van.............................. per maand (exclusief BTW) bij een werktijdfactor 1,0000. Betalingen vinden maandelijks plaats. Vergoeding vindt niet plaats in geval van ziekte van de gedetacheerde.

verklaren te zijn overeengekomen als volgt: Artikel 1 Algemeen De uitlener detacheert de bij hem in dienst zijnde heer/mevrouw.............................. bij de inlener voor het verrichten van werkzaamheden zoals omschreven in artikel 3. Artikel 2 Aard en duur van de overeenkomst De overeenkomst wordt aangegaan voor bepaalde tijd en wel voor de duur van....................... maanden, ingaande op.............................. en derhalve van rechtswege eindigend op..............................

Artikel 5 Verplichtingen uitlenend bedrijf of instelling 1. De uitlener verplicht zich het voor de gedetacheerde geldende salaris en de sociale lasten aan de gedetacheerde en de betreffende instanties op de gebruikelijke wijze voort te zetten. 2. Ten behoeve van een goede uitoefening van de aan de gedetacheerde te geven taakopdrachten en het toezicht daarop, is de leiding van de onderwijsinstelling bevoegd functionele aanwijzingen te geven. 3. Uitlener vrijwaart inlener van alle financiële consequenties van een beëindiging van de arbeidsovereenkomst met gedetacheerde.

Artikel 3 De werkzaamheden 1. De gedetacheerde is werkzaam aan............................ (naam school) te.............................. (plaats) in de functie van............................. voor een werktijdfactor van 0,.............................., hetgeen overeenkomt met gemiddeld.............................. (klok)uren per week.

óók lesgeven

Artikel 6 Verplichtingen inlenende school of instelling 1. Inlener draagt zorg voor aanvullende pedagogische en vakdidactische scholing wanneer die nodig wordt geacht. 2. Inlener draagt zorg voor de aard en inhoud van de schoolinterne begeleiding. 3. Inlener draagt zorg voor introductie van de gedetacheerde op zijn/ haar eerste werkdag in de school en het team. 4. Inlener wijst een mentor aan die op de school de gedetacheerde begeleidt en op wie de gedetacheerde kan terugvallen voor advies en hulp. Gedurende de eerste twee weken vindt intensieve begeleiding plaats van de gedetacheerde door de aangewezen mentor.

4. De inlener zal de uitlener vrijwaren voor alle aanspraken van derden in verband met handelingen, waaronder begrepen enig nalaten van de gedetacheerde in het kader van de uitoefening van zijn werkzaamheden voor de inlener. 5. De uitlener is niet aansprakelijk voor schade die de gedetacheerde mocht veroorzaken bij de inlener. 6. De gedetacheerde is niet aansprakelijk voor schade die hij/zij mocht veroorzaken aan de inlener of aan derden bij de uitoefening van de werkzaamheden voor de inlener, tenzij de schade een gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid. Artikel 9 Einde van de overeenkomst 1. Deze overeenkomst eindigt van rechtswege door het verstrijken van de termijn waarvoor hij is aangegaan. 2. Deze overeenkomst eindigt eveneens van rechtswege indien de arbeidsovereenkomst tussen de uitlener en de gedetacheerde wordt verbroken. 3. In geval zich een dringende reden voordoet, zoals vermeld in artikel 7:678 van het Burgerlijk Wetboek, is de inlener bevoegd om deze overeenkomst met onmiddellijke ingang op te zeggen. 4. Indien de gedetacheerde niet goed functioneert kan de overeenkomst, in overleg met de uitlener, met onmiddellijke ingang door de inlener worden beëindigd. 5. Tussentijdse beëindiging van deze overeenkomst is verder slechts mogelijk met onderling goedvinden van alle partijen bij deze overeenkomst en gaat in twee maanden nadat de schriftelijke kennisgeving van beëindiging de overige partijen heeft bereikt.

Artikel 7 Verplichtingen gedetacheerde 1. De gedetacheerde verplicht zich deel te nemen aan de door de onderwijsinstelling noodzakelijk geachte en overeengekomen pedagogische en vakdidactische scholing . 2. De gedetacheerde verklaart de in artikel 3 en de daarbij horende bijlage opgedragen werkzaamheden naar beste vermogen te zullen verrichten en zich daarbij te houden aan de aanwijzingen en instructies van de inlener. 3. De gedetacheerde verplicht zich voor de duur van deze overeenkomst de regelingen en de reglementen van de inlener met betrekking tot de organisatie van de werkzaamheden en de goede gang van zaken bij de inlener na te leven en verder alles te doen of na te laten wat onder de gegeven omstandigheden in redelijkheid van hem verwacht mag worden. Artikel 8 Aansprakelijkheid 1. De inlener is verplicht de zorgvuldigheid zoals genoemd in artikel 7:658 BW jegens de gedetacheerde in acht te nemen. 2. De inlener zal de uitlener vrijwaren van aanspraken jegens de uitlener wegens het niet nakomen van de verplichtingen genoemd in artikel 7:658 BW. 3. De uitlener is niet aansprakelijk voor schade die de gedetacheerde mocht veroorzaken aan derden bij de uitoefening van de werkzaamheden voor de inlener. De inlener draagt er zorg voor dat de gedetacheerde uit hoofde van zijn werkzaamheden voor de inlener verzekerd is tegen wettelijke aansprakelijkheden.

Artikel 10 Wijzigingen Wijzigingen in deze overeenkomst kunnen slechts schriftelijk in onderling overleg tussen partijen overeen worden gekomen. Aldus overeengekomen en in drievoud ondertekend, te.............................. (plaats), op.............................. (datum) Namens inlener,

Namens uitlener,

Gedetacheerde,

............................. ............................. .............................

56

57

Teach2: óók lesgeven

58

Levensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere k Cruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgevin verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezi Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinat Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de prakt Levensecht Leeromgeving verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere k Cruciaal Wisselwerking Plezier Met één been in de praktijk Levensecht Leeromgevin verrijken Beweging Fijne combinatie Professionals Andere kijk Cruciaal Wisselwerking Plezi 59

Colofon Deze brochure is een uitgave van het Platform Bèta Techniek Postadres Platform Bèta Techniek Postbus 566 | 2501 CN Den Haag Tekst en redactie Brechje Hollaardt Fotografie Workhouse, VVBfoto Opmaak Ambitons, ’s-Hertogenbosch Drukwerk HENK Grafimedia Center Januari 2012