RHC GRONINGER ARCHIEVEN, GRONINGEN (RHC GA)

Geraadpleegde

bronnen en literatuur

A rc h i va l i a RHC GRONINGER ARCHIEVEN, GRONINGEN (RHC GA) Archief van de bank van lening – toegang 1477 (BVL). Inv. nrs. 13/1-13/28, rekeningen 1767-1795. Inv. nrs. 66/1-66/13, verkoopregisters 1680-1795. Archief van de Boekhouder-Voogd en de Tuchtmeester c.q. cipier van het provinciaal, later departementaal tuchthuis te Groningen – toegang 2007 (BVT). Inv. nr. 7, register van gedetineerden (1666) 1670-1718. Inv. nr. 8, register van gedetineerden 1718-1797. Archief van de diaconie van de heervormde gemeente te Groningen (1521) 1599-1951 (1968 ) – toegang 1329 (DHGG). Inv. nrs. 1-12, resoluties college van diakenen 1 mrt. 1720 - 2 jan. 1722, 6 jul. 1731 - 10 dec. 1785, 11 jun. 1791 - 28 dec. 1799. Inv. nrs. 260-266, ‘Protocol der Diaconij Armen’, registers van bedeelden en de aan hen verstrekte ondersteuning, met aantekeningen wijzigingen en naamlijsten diakenen (1629-1633 alle kluften, 1743-1753, alle kluften, 1766-1778, alle kluften, 1792-1801 1e t/m 3e kluft, 4e t/m 6e kluft, 7e t/m 9e kluft). Inv. nrs. 311-312, ‘Kinderprotocol’, registers van door de diaconie aangenomen en uitbestede kinderen en de aan hen verstrekte ondersteuning 1722-1783. Inv. nr. 314, register bedeelde soldatenvrouwen en de aan hen verstrekte ondersteuning 1705-1755. Inv. nrs. 316-318, ‘Monstercedullen’, halfjaarlijkse staten van de aan bedeelden te verstrekken ondersteuning, opgemaakt per kluft 1700, 1779-1865. Inv. nr. 318, registers van totaal verstrekte ondersteuning aan vastbedeelden met halfjaarlijkse wijzigingen, 1788-1830. Inv. nr. 335, akten waarbij verklaringen omtrent woonplaats en gedrag van te bedelen personen worden gegeven, 1755-1811 met hiaten. Inv. nr. 415, ‘Ligger’, register van huizen en een kamer van bedeelden die aan de diaconie waren toegevallen, 1731-1782. Inv. nrs. 416-418, ‘Boedelprotocol’, registers van inventarissen van boedels van bedeelden 1757-1845 (2de kluft 1757-1784, 7de kluft 1757-1784, 1770-1845). Inv. nrs. 430-437, ‘Verkoopboek’, registers van processen-verbaal van verkopingen van woningen die aan de diaconie waren toegevallen 1722-1799. Inv. nr. 433, stukken betreffende verkopingen van woningen, die aan de diaconie waren toegevallen 1782-1804. Inv. nrs. 502-557, rekeningen 1627-1796. Met borderellen 1757-1827. Archief van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen – toegang 1461 (ELGG). Inv. nrs. 1/1-1/5, resoluties en notulen van de gewone en van de grote kerkenraad 1705-1799, met achterin dl. 1 extra uitgaven aan militaire vrouwen 1795.

G e r aad p l e e g d e

b ro n n e n e n l i t e r at u u r

535 Inv. nrs. 45/1-45/80, rekeningen 1694-1796. Inv. nr. 148, rekwesten aan het bestuur der stad Groningen met daarop geplaatste apostilles, 1703-1789. Inv. nr. 150/1, rekeningen 1786/87-1807 met voorin een recapitulatie van de ontvangsten en uitgaven over de jaren 1740-1786. Inv. nrs. 203/1-203/2, resoluties en notulen 1723-1805. Inv. nr. 208/5, rekeningen weeshuis 1780-1801. Archief van de Kerkenraad van Hervormde Gemeente Groningen, 1568-1999 – toegang 1517 (AC). Inv. nrs. 1-6, notulen van de kerkeraad (‘Acta Consistorii’: AC) 1594-1798. Archief gilden, 1317-1383 - toegang 1325 (AG). Inv. nr. 21, rekening van het bakkersgilde 1724-1786. Inv. nr. 32a, rekening van het kooplieden- en kramergilde 1637-1745. Inv. nr. 60, rekeningen van het schoenmakersknechtengilde 1782-1805. Inv. nr. 70, ‘gilderol’, register van reglementen van het gilde van schoenmakersknechten 1640-1790. Inv. nr. 98, artikelen (reglementen) van de sociëteit der wollekammers 1744-1779. Archief van het Groene Weeshuis, 1621-1970 – toegang 1457 (GW). Inv. nr. 252, ‘Memoriaal’, register van opgenomen kinderen in het Groen-Blauw Gecombineerde Diaconie Kinderhuis 17031770. Archieven van de archieven van de rooms-katholieke parochies in Groningen en het R.K. armbestuur: Martinus parochie – toegang 1537 (RKP). Inv. nr. 225, reglement voor de administratie van de armenzorg en het onderhoud van de priesters van de zeven staties. 1685, 1 stuk (afschrift 1780). Inv. nr. 226, reglement voor de administratie van de armenzorg en het onderhoud van de priesters van de vijf reguliere staties, 1712. Inv. nr. 227, reglement voor de verhouding tussen de boekhouders en de tien diakenen van de armenstaat van de vijf reguliere staties, 1720. Inv. nr. 228, stukken betreffende de organisatie en de administratie van de armenstaat over de periode 1684-1773, 1702-1773. Inv. nrs. 229-233, rekeningen van ontvangsten en uitgaven van boekhouder en diakenen van alles staties, sinds 1686 allen van de beide seculiere staties 1684-1741, 1770-1780. Inv. nr. 234, staat van ontvangsten en uitgaven van de armenzorg van de vijf reguliere staties, sinds 1780 van alle staties, 17181784. Inv. nr. 271, rapport van Johan Arkerma, Joseph Bering, Hendrik Wilckens, kerkmannen, betreffende hun geschil met hun medekerkmannen, J.J. Cremers, Hendrik Tymans en Lucas Haakman over de reorganisatie van de armenstaat, 1795. Inv. nr. 272, register van reglementen voor de armenstaat over de periode 1788-1805, 1797-1805. Inv. nr. 476, staat van bedelingen over de periode 1792-1853, 1849-1853. Archief van de Staten van Stad en Lande, 1594-1798 - toegang 1 (SSL). Inv. nr. 458, ‘Placcaatboek’ 1595-1597. Inv. nr. 481, gedrukte ordonnanties van provinciale en gedeputeerde staten 1595-1623. Archieven van de (Vereenigde) Doopsgezinde Gemeente te Groningen en haar voorgangers, (1651) 1677-1984 (1987) – toegang 1425 (VDG). Inv. nrs. 48-50, journaal 1768-1818/1819, tevens journaal van de armenverzorger 1737-1782. Archief van de Waalse Gemeente te Groningen – toegang 1364 (WGG). Inv. nr. 63/1, ‘Protocol van den advocaat-diaken’ 1769-1841. Inv. nr. 77/1, ‘Registre des dépenses ordinaires’; kwartaalrekeningen van de fungerende diakenen 1793-1798.



536 Stadsbestuur van Groningen (2), 1594-1816 – toegang 1605 (SVG, inclusief ‘Raadsresoluties’, 314r: RR). Inv. nr. 12RvR, N.B.: in bewerking, wordt inv. nr. 12.1: Register van ordonnanties, instructies, plakkaten en andere publicaties, uitgevaardigd door het stadsbestuur 1588-1624. Inv. nr. 152r, goedgekeurde rekeningen van de joodse gemeente, 1776/77-1799/1800, 1801/02-1804/05. Inv. nr. 308r, ‘Banden met plakkaten der stad Groningen’ 1595/1754 (5 banden), bd. II (18-10/1703); bd. III (25-4-1746); bd. IV (26-3-1767); bd. V (28-10-1789). Inv. nr. 310r, plakkaten van de Staten Generaal en van Stad en Lande, dl. I 1748-1770. Inv. nr. 314r, register van resoluties van Burgemeesers en Raad (dln.), 1605-1808 (RR – ‘Raadsresoluties’). Inv. nr. 317r ‘Protocol der Stadts secrete saecken’, nr. 4 1755 (jul. 7) – 1775 (febr. 23). Inv. nr. 321r, dl. 29, 41-42 rekestboeken. Inv. nr. 714r, stukken betreffende rantsoenpenningen of stuivergelden 1598. Inv. nr. 738r, stukken genummerd 26 en 59: ‘Missiven en acta in der saecke van der Lutherse Gemeente’, 1664 en 1665. brief 8-31664. Inv. nr. 1066cr, stukken met opschrift ‘Appoinctementen’ (militaire zaken). Inv. nr. 1066er, stukken met het opschrift ‘over ’t onderhouden van militaire armen 1784’. Inv. nr. 1275r I (renovatie 14-4-1715), ibidem, A I (16-5-1622). Inv. nr. 1312r, ‘stukken betreffende het onderwijs, 18e eeuw’. Inv. nr. 1314r, ordonnantiën, 1594-1815, no’s 2, 2a, 2b (), 15 (23-9-1629), 62, 152 I (5-9-1681), 379. Archief Stedelijke Rechtscolleges - toegang 1534 (SR). Inv. nr. III a 6, protocol van civiele zaken (Diarium Julsing). Inv. nr. III x, schuldprotocol, of protocol van verzegelingen. Inv. nr. III ij, minuten en concepten van verzegelingen. Inv. nrs. III cc 2 – III cc 5, legaatboeken. Inv. nr. III ii 2, protocol van criminele zaken 1616-1690. Inv. nr. III ii 3, protocol van criminele zaken 1690-1731. Inv. nr. III ii 4, protocol van criminele zaken 1739-1771. Inv. nr. III ii 6, protocol van criminele zaken 1793-1800. Inv. nr. III kk, processtukken van 243 criminele processen 1769-1809 (portefeuille nr. 9b). Inv. nr. III ll , aanklachten met de daarop gevolgde praeparatoire informatien en andere processtukken (portefeuilles 1760/103, 1770/130). Inv. nr. III rr 40-66, rekeningen van de stads-advocaat-fiscaal. Inv. nr. III tt 1, actenboek van burgemeesteren en raad van Groningen 1668-1697. Inv. nr. III tt 2, actenboek van burgemeesteren en raad van Groningen 1697-1735. Inv. nr. III tt 4, actenboek van burgemeesteren en raad van Groningen 1763-1769. Inv. nr. III tt 7, actenboek van burgemeesteren en raad van Groningen 1779-1785. Bibliotheek en verzamelingen RHC Groninger Archieven Catalogusnr. 320, ‘Aantekeningen van Th.G.W. Bodewes, eerst te Foxhol, later te Rotterdam, betreffende de afkomst van katholieken in Stad en Lande’ (manuscript, begin jaren vijftig). Opregte Groninger Courant Privé-archief Henk Hartog, Groningen Digitaal bestand dat diende als basis voor de ‘Nadere toegang’ Naamlijst van conventualen in gasthuizen (aanwezig bij RHC Groninger Archieven), gebaseerd op de inv. nrs. 35, 374, 376, 38, 42-43, 45, 47, 50, 52-53, 62, 65, 69, 69 van het Oud Archief van Groningen (SVG). secretarie 1606’’



537 L i t e r at u u r Abel, Wilhelm, Agrarkrisen und Agragkonjunktur in Mitteleuropa vom 13. bis 19. Jahrhundert (Berlin 1935). Abel, Wilhelm, Massenarmut und Hungerkrisen in vorindustriellen Deutschland. Versuch einer Synopis (Göttingen 1972). Abels, P.H.A.M. en A.Ph.F. Wouters, Nieuw en ongezien. Kerk en samenleving in de classis Delft en Delfland 1571-1621, II De Nieuwe samenleving (Delft 1994). Abels, S.H., Geschiedenis der doopsgezinden in het Oldambt (Eexterzandvoort 2002). Acker Stratingh, G., H.O. Feith en W.B.S. Boeles, Bijdragen tot de geschiedenis en oudheidkunde, inzonderheid van de provincie Groningen X (Groningen 1873). Acker Stratingh, G., ‘Historisch overzigt van de ziekenhuizen, vooral voor armen te Groningen’, in: Acker Stratingh, G. e.a., red., Bijdragen tot de geschiedenis en oudheidkunde, inzonderheid van de provincie Groningen X, 81-105. Acker Stratingh, G., Bijdragen tot de geschiedenis van de provincie Groningen. X (z.p. 1873). Adriaens, F.H.M.C., De magistraat van Nijmegen en de armenzorg (1750-1800) (Nijmegen 1956). Amsweer, Doede van, Christlijk bedenckent unde disposition van armen ordenung, vorghestelt op goet bedenckent unde belevent van de Staten unde gemene stenden der provintie van de stadt Groeninghen unde Omlanden (Franeker 1600). Andriessen s.j., J. e.a., Algemene Geschiedenis der Nederlanden, VI (Utrecht/Brussel/Gent/Leuven 1953). Ast-Boiten, Lies en Joop Boot-Van der Vlis eindred., De Groninger Dracht. Kleding en sieraden 18e en 19e eeuw. Taal van een samenleving in verandering (Groningen/Bedum 1997). Bakker, F.J., Bedelorden en begijnen in de stad Groningen tot 1594, Groninger Historische Reeks 3 (Assen/Maastricht 1988). Bakker, M., e.a., (inleiding F.R.J. Knetsch), Hugenoten in Groningen. Franse vluchtelingen tussen 1680 en 1720 (Groningen 1985). Baron, W. en Kooij, P., ‘Anamnese van de Groningse gezondheidszorg: de negentiende eeuw’ in: Huisman, Frank, red., Gezond weer op in Groningen, 67-91. Baron, Wilhelmina, ‘Het belang en de welvaart van alle ingezetenen’. Gezondheidszorg in de stad Groningen 1800-1870 Groninger Historische Reeks 33 (Assen 2006). Bastmeijer, Aletta, e.a. ‘Jaarverslag bouwhistorie 2000’ in: Leutscher-Bosker, J.A.N., e.a., Hervonden Stad 2001. Jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen, 23-48. Bastmeijer, Alletta, Taco Tel en Henk Wierts, ‘Jaarverslag bouwhistorie 2001’ in: Leutscher-Bosker, J.A.N., e.a., Hervonden Stad 2002. Jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen, 29-54. Baud, Michiel ed., Geschiedenis en maatschappij. Tien jaar historisch onderzoek in Rotterdam (Rotterdam 1988). Bekenkamp, Hein, Van Lekkerbeetjes en beter wonen 1489-1982. Uitgegeven ter gelegenheid van de ingebruikname van het verbouwde Jacob- en Anna- of Lekkerbeetjesgasthuis (Groningen 1982). Bekkum, Wout J. van en Engbert Schut, ‘De Joodse Gemeente van Groningen’ in: Halsema Thzn., G. van, e.a., red., Geloven in Groningen, 157-184. Berg, Willem van den, Marco H.D. van Leeuwen en Clé Lesger, ‘Residentiële segregatie in Hollandse steden. Theorie, methodologie en empirische bevindingen voor Alkmaar en Amsterdam, 16e-19e eeuw’, Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 24 (1998) 402-436. Bergsma, W., Tussen Gideonsbende en publieke kerk. Een studie over het gereformeerd protestantisme in Friesland 1580-1650 (Hilversum/Leeuwarden 1999). Berkel, K. van, H. Boels en W.R.H. Koops, red., Nederland en het noorden. Opstellen aangeboden aan prof. dr. M.G. Buist ter gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar in de Moderne Geschiedenis van Financiën en Bestuur in de Contemporaine Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Groningen op 25 september 1990 Groninger Historische Reeks 8 (Assen 1991). Biesta, P., ‘Geschiedenis van de Groninger Brei-industrie’, Groningsche Volksalmanak 1940, 103-157. Blaupot ten Cate, S., Geschiedenis der Doopsgezinden in Groningen, Overijssel en Oost-Friesland. Van derzelver ontstaan tot dezen tijd, uit oorspronkelijke stukken en egte berigten opgemaakt. I-II (Leeuwarden/Groningen 1842). Blécourt, A.S. de, ‘Authentica van Groninger oproer 1748’, Groningsche Volksalmanak 1901, 1-48. Blécourt, A.S. de, ‘Het Heeren-Wijnhuis te Groningen’, Groningsche Volksalmanak 1900, 89-136.



538 Blok, D.P., e.a., red., Algemene Geschiedenis der Nederlanden X: ‘Het sociaal-economische leven, geografie en demografie circa 1770-heden’, ‘Het sociaal-economische leven circa 1770-circa 1844’ (Haarlem 1891). Blok, P.J., ‘Raad en gilden te Groningen’, Groningsche Volksalmanak 1895, 1-35. Boekeren, G.R.V. van, ‘Groningen in 1748’, Groninger Volks-Almanak 1849, 49-70. Boer, D.E.H. de, R.I.A. Nip en R.W.M. van Schaïk, red., Het Noorden in het midden. Opstellen over de geschiedenis van de NoordNederlandse gewesten in Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, Groninger Historische Reeks 17 (Assen 1998). Boersma, J.W., J.F.J. van den Broek en G.J.D. Offerhaus, red., Groningen 1040. Archeologie en oudste geschiedenis van de stad Groningen (Groningen 1990) 193-208. Boersma, J.W. en C.J.A. Jörg, Ere-Saluut. Opstellen voor mr. G. Overdiep (Groningen 1995). Boon, Martin, e.a., Stille plekjes achter de poort: rondgang langs Groninger gasthuizen (Groningen 1978). Boonstra, Hanneke, ‘De Ratelwacht’ in: Groningen Toen 1981, 90-102. Bos, Sandra, ‘Uyt liefde tot malcander’. Onderlinge hulpverlening binnen de Noord-Nederlandse gilden in internationaal perspectief (1570-1820) (Amsterdam 1998). Bosch, Lucy, Toverij en Hekserij. ‘Beelden, verschijningsvormen en ontwikkelingen in Groningen tussen de zestiende en twintigste eeuw’. Ongepubliceerde doctoraalscriptie R.U. Groningen, 2001. Bosch Kemper, J. de, Geschiedkundig onderzoek naar de armoede in ons vaderland, hare oorzaken en de middelen die tot hare vermindering zouden kunnen worden aangewend (z.p. 1860). Bottema, Jaap, Naar school in de Ommelanden. Scholen, schoolmeesters en hun onderwijs in de Groninger Ommelanden ca. 15001795 (Bedum 1999). Bourdieu, Pierre, Opstellen over smaak, habitus en het veldbegrip (2e druk; Amsterdam 1992). Braudel, Fernand, Beschaving, economie en kapitalisme (15de–18de eeuw) I, De structuur van het dagelijks leven (Amsterdam 1988). Brinkgreve, Christien, e.a. (samenst.), Overdragen en eigen maken. Over sociale erfenissen (Amsterdam/Groningen 1994). Broek, Jan van den, Groningen, een stad apart. Over het verleden van een eigenzinnige stad (1000-1600) Groninger Historische Reeks 35 (Assen 2007). Brood, P., eindred., Van Beeldenstorm tot reductie van Groningen (Groningen 1994). Brood, Paul, Het oude Groninger recht in hoofdlijnen (Groningen 1999). Brood, P., A.H. Huussen jr. en J. van der Kooi, Nieuwe Groninger Encyclopedie (Groningen 1999). Brood, Paul, Martin Hillenga en Harm van der Veen red., 375 jaar Hoogezand en Sappemeer (Bedum 2003). Brood, P., A.H. Huussen jr. en J. van der Kooi red., Nieuwe Groninger Encyclopedie I-III (Groningen 1999). Brouwer, J.H., hoofdred., J.J.Kalma, W. Kok, en M. Wiegersma, Encyclopedie van Friesland (Amsterdam/Brussel 1958). Brouwer Ancher, A.J.M., De gilden (Den Haag 1895). Bruining, Cath., ‘Aanteekeningen uit de geschiedenis van het Heilige Geestgasthuis’, Groningsche Volksalmanak 1912, 1-34. Buisman, J., Bar en Boos. Zeven eeuwen winterweer in de Lage Landen (Baarn 1984). Buisman, J., Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen, IV 1575-1675 (Franeker 2000). Bulder, Elles, The social economics of old age. Strategies to maintain income in later life in the Netherlands 1880-1940 (Rotterdam 1993). Burema, L., De voeding in Nederland van de middeleeuwen tot de twintigste eeuw (Assen 1953). Buursma, A., ‘Tot redres van de diaconie. Voorstellen en maatregelen tot oplossing van crises in de diaconale armenzorg in de stad Groningen, 1594-1795’, Groniek. Gronings Historisch Tijdschrift 152 Armoede in Nederland (2001) 295-314. Buursma, Albert, ‘Wees gegroet’. Het leven van wezen in het Lutherse weeshuis, eind 18e eeuw’, Stad & Lande. Cultuur-historisch tijdschrift voor Groningen 10 (2001) 2-7. Cohen, L. Ali, ‘Bijdrage tot de geschiedenis van de prostitutie en hare regeling in de stad Groningen’, Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde 4 (1860) 533-537. Cordfunke, E.H.P., Van Spaans Beleg tot Bataafse tijd. Alkmaarse Historische Reeks 4 (Alkmaar 1980). Cunningham, Hugh, Het kind in het westen. Vijf eeuwen geschiedenis (Amsterdam 1997).



539 Damme, D. van, Armenzorg en de staat. Comparatief-historische studie van de origines van de moderne verzorgingsstaat in WestEuropa. (voornamelijk achttiende tot begin negentiende eeuw) (Gent 1990). Damsma, Dirk, ‘De dubbele revolutie en het gezin’ in: Zwaan, Ton, red., Familie, huwelijk en gezin in West-Europa, 165-192. Dassel sr., H., Menno’s Volk in Groningen. Geschiedenis door Doopsgezinde Gemeenten binnen de stad Groningen (Groningen z.j.). Dekker, Rudolf, Holland in beroering. Oproeren in de 17de en 18de eeuw (Baarn 1982). Dekker, R.M., ‘Oproeren in Holland, 1600-1795. Enkele aspecten’ in: Diederiks, A.H., samenst., ‘Van oproeren en stakingen, 77-97. Deursen, A.Th. van, Bavianen en slijkgeuzen. Kerk en kerkvolk ten tijde van Maurits en Oldebarnevelt (Assen 1974). Deursen, A.Th. van, Mensen van klein vermogen. Het ‘kopergeld’ van de Gouden Eeuw (Amsterdam 1991). Detmers, T.D., ‘De overstrooming van 1686 en hare gevolgen voor de stad Groningen en de Ommelanden’, Groningsche Volksalmanak 1898, 30-57. Diederiks, A.H. (samenst.), ‘Van oproeren en stakingen. Sociale en politieke mobilisering in Europa, 1500-1850’ (Den Haag 1981). Diederiks, H.A., D.J. Noordam en H.D. Tjalsma, red., Armoede en sociale spanning. Sociaal-historische studies over Leiden in de achttiende eeuw. Hollandse Studiën 17 (Hilversum 1985). Diest Lorgion, E.J., Geschiedkundige beschryving der Stad Groningen I-II. (herdruk; Groningen 1974). Dijkstra, C.E., ‘De grenzen van de kluften’, Groningse Volksalmanak 1960, 39-58. Dijkstra, C.E., ‘Magistraatsbestel in middeleeuws Groningen’, Groningse Volksalmanak 1964, 60-86. Dillen, J.G. van, Van Rijkdom en Regenten. Handboek tot de Economische en Sociale Geschiedenis van Nederland tijdens de Republiek (’s-Gravenhage 1970). Doets, C.J., De heelkunde van Petrus Camper 1722-1789 (Leiden 1948). Dohle, Marleen, ‘Het krankzinnigengesticht en de reorganisatie van de Nederlandse krankzinnigenzorg in de eerste helft van de negentiende eeuw’, Groningse Volksalmanak 1980-1981, 79-94. Doorn, J.A.A. van, De proletarische achterhoede (Meppel 1954). Doorn, J.A.A. van, ‘De veranderde sociale positie van ongeschoolde arbeiders in Nederland,’ in: Groenman, S.J., e.a., Het sociale leven in al zijn facetten I, 294-314. Doornbos, W.G. en F. Veenstra, Doopsgezinde bewonerlijsten (Groningen 2001). Doornbos, W.G. en F. Veenstra, Rooms-Katholieke bewonerslijsten van de stad Groningen 1665-1688 (Groningen 1994). Doornbos, W.G. en D.F. Kuiken, De burgervaandelen.van de stad Groningen (Groningen 1993). Doornbos, W.G. en P.J.C. Elema, Taxatielijst van de stad Groningen 1730/1731 (Groningen 1996). Duinkerken, W., Sinds de Reductie in Stad en Lande van Groningen (Biografisch-genealogisch lexicon van de predikanten, die sinds 1594 de Gereformeerde (en sinds 1814) de Hervormde gemeenten tussen Eems en Lauwers hebben gediend) I-II (Bedum 1991). ‘Een tweetal missives uit Groningen, wegens het geweldig oproer in die stad, in maart en april 1748’, Groninger Volks-Almanak 1849, 139-147. Eerenbeemt, H.F.J.M. van den, Armoede en arbeidsdwang, werkinrichtingen voor ‘onnutte’ Nederlanders in de Republiek 1760-1795. Een mentaliteitsgeschiedenis (Den Haag 1977). Eerenbeemt, H.F.J.M. van den, ‘De “rode dood” in Stad en Meierij van ’s-Hertogenbosch; een dysenterie-epidemie in de jaren 1779-1783’ in: Economisch- en sociaal-historsch jaarboek 1973, 75-101. Elema, P.C.J. en D.F. Kuiken, ‘De bedeelden in de stad, 1700’, in: Gruoninga, Jaarboek voor genealogie, naam en wapenkunde 1996/1997 10-29. Enklaar, B.P., Korte beschrijving van het St. Geertruidsgasthuis een der oudste instellingen van weldadigheid te Groningen (Groningen 1947). Ent, L. van der en V. Enthoven, Gewestelijke Financiën ten tijde van de Republiek der Verenigde Nederlanden. dl. III Groningen (1594-1795) Rijks Geschiedkundige Publicatiën, kleine serie 94. (Den Haag 2001). Faber, J.A., Dure tijden en hongersnoden in preïndustrieel Nederland (z.p. 1978). Faber, J.A., Drie eeuwen Friesland. Economische en sociale ontwikkelingen van 1500 tot 1800 (Leeuwarden 1973).



540 Faber, J.A. en M.H.D. van Leeuwen, Amsterdamse katholieke bedeelden 1750-1850. Een gezinsreconstructie (Amsterdam 1987). Faber, Sjoerd, ‘De duistere geschiedenis van de kleine criminaliteit (sedert ongeveer 1650) en het belang van bagatellen’ in: Gijswijt Hofstra, Marijke, red., Een schijn van verdraagzaamheid, 195-209. Feenstra, H., Bloeitijd en verval van de Ommelander adel 1600-1800 (Groningen 1981). Feith, H.O., ‘Drie gedichten betrekkelijk het oproer der gilden te Groningen, in het jaar 1662’, Groninger Volks-Almanak 1850, 72-85. Feith, J.A., ‘Uit het leven der jufferen op ’t Broerkerkhof ’, Groningsche Volksalmanak 1910, 16–24. Feith, J.A., Wandelingen door het oude Groningen (Groningen, z.j.). Fischer, Wolfram, Armut in der Geschichte. Erscheiningsformen und Lösungsversuche der ‘Sozialen Frage’ in Europa seit dem Mittelalter (Göttingen 1982). Fischer, Wolfram, Städtische Armut und Armenfùrsorge in 15. und 16. Jahrhundert; sozialgeschichtliche Untersuchungen am Beispiel der Städte Basel, Freiburg i. Br. und Strassburg (Göttingen 1979). Flap, Henk en Marco H.D. van Leeuwen, Op lange termijn. Verklaringen van trends in de geschiedenis van samenlevingen (Hilversum 1994). Formsma, W.J., en R. van Rooijen ed., Diarium van Egbert Alting. Rijksgeschiedkundige Publicatiën serie III. (Den Haag 1964). Formsma, W.J., e.a. red., Historie van Groningen. Stad en Land. (2e druk; Groningen 1981). Formsma, W.J., ‘De landsheerlijke periode’ in: idem, e.a., red., Historie van Groningen, 173-206. Formsma, W.J., ‘De Middeleeuwse vrijheid’ in: idem, e.a., red., Historie van Groningen, 77-106. Formsma, W.J., ‘Een rapport over de boerenopstand van 1748’, Groningse Volksalmanak 1958, 73-89. Formsma, W.J., ‘Staatsinstellingen’, in: in: idem, e.a., red., Historie van Groningen, 277-292. Foucault, Michel, Geschiedenis van de waanzin in de zeventiende en de achttiende eeuw (3e druk; Meppel 1982). Frijhoff, Willem en Maarten Prak red., Geschiedenis van Amsterdam. Zelfbewuste Stadstaat 1650-1813 (Amsterdam 2005). Fuchs, Rachel, Poor & Pregnant in Paris. Strategies for Survival in the Nineteenth Century (New Brunswick/New Jersey 1992). Gerwen, Jacques van, De Welvaartsstaat: volksverzekeringen, verzekeringsconcerns, financiële dienstverleners en institutionele beleggers 1945-2000. Dl. IV Jacques van Gerwen, en Marco H.D. van Leeuwen. Zoeken naar zekerheid – Risico’s, preventie, verzekeringen en andere zekerheidsregelingen in Nederland 1500-2000 (Den Haag/Amsterdam 2000). Gerwen, Jacques van en Marco H.D. van Leeuwen (samenst.), Studies over zekerheidsarrangmenten. Risico’s en risicobestrijding en verzekering in Nederland vanaf de Middeleeuwen (Amsterdam/Den Haag 1998) 49-90. Geuns, Matthias van, Academische redevoering van W. van Doeveren med. doctor, hoogleraar te Groningen, stadsphysicus, enz., thans hoogleraar te Leiden, enz., over de gunstige gesteldheid van Groningen voor de gezondheid, afteleiden uit de natuurlyke historie der stad; uitgesprooken, by’t overdraagen van zyn tweede academisch bestuur, den 3 sept. 1770; vervolgens in ’t licht gegeeven naar besluit der stads regeeringe; nu uit het Latyn vertaald, en met eene verhandelende voorrede uitgegeeven door Matthias van Geuns, med. doctor, lid van de Hollandsche Maatschappye der weetenschappen (Groningen 1771). Gijswijt Hofstra, Marijke red., Een schijn van verdraagzaamheid. Afwijking en tolerantie in Nederland van de zestiende eeuw tot heden (Hilversum 1989). Giele, J. en G.J. van Oenen, ‘De sociale structuur van de Nederlandse samenleving rond 1850’, Mededelingenblad van de Nederlandse Vereniging voor Sociale Geschiedenis 45 (1974) 2-32. Gosliga, Mark, ‘Nieuw veen voor de markt’ in: 375 jaar Hoogezand en Sappemeer, 69-74. Gosliga, Mark, ‘Het verveningsbedrijf ’ in: 375 jaar Hoogezand en Sappemeer, 75-83. Gottschalk, M.K. Elisabeth, Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland III, De periode 1600-1700 (Assen 1977). Gras, H., Op de grens van het bestaan. Armen en armenzorg in Drenthe 1700-1800 (Zuidwolde 1989). Gras, H., ‘Waren de Drenten achterlijk. Het Verlichtingsdenken en veranderingen in de Nederlandse armenzorg’ in: Berkel, K. van, e.a., red., Nederland en het noorden, 81-99. Grattan, John; Michael Durand en S. Taylor, ‘Illness and alevated human mortality in Europe coincident with the Laki Fissure eruption’, in: Oppenheimer, C., e.a., Volcanic Degassing, 410-414. Grattan, John, e.a. ‘Volcanic air pollution and mortality in France 1783-1784’, in: Comptes Rendu Geoscienses, 641-651.



541 Groenhuis, G., ‘Een Drents vluchtelingenprobleem in de stad Groningen, 1672-1680’, Nieuwe Drentse Volksalmanak 1982, 35-40. Groenman, Sj., W.R. Heere en E.V.W.Vercruijsse, Het sociale leven in al zijn facetten. Sleutel tot de moderne maatschappelijke problematiek, I (Assen 1958). Groenveld, S., ‘Van de late Middeleeuwen tot 1572’ in: Groenveld, S, e.a., red., Wezen en boefjes, 11-41. Groenveld, S., ‘De Republiek der Verenigde Nederlanden en haar wezen, ca. 1572-1795’ in: idem red., Wezen en boefjes, 43-251. Groenveld, S., J.J.H. Dekker en Th.R.M. Willemse (eindred. J. Dane) Wezen en boefjes: zes eeuwen zorg in wees- en kinderhuizen (Hilversum 1997). Groningen Toen 1981 (Groningen 1981). Groningen Toen 1985 (Groningen 1985). Groot, J. de, e.a., Tegenwoordigen staat der Vereenigde Nederlanden XX vervattende eenen aanvang der beschrijving van Stad en Lande en XXI vervattende het vervolg der beschrijving van Stad en Lande (Amsterdam 1793-1794). Grotenhuis, Hannie te, ‘Over de erfelijkheid van werkloosheid. Moderne verschijningsvormen van oude ongelijkheden’ in: Brinkgreve, Christien, e.a., Overdragen en eigen maken, 61-83. Haks, Donald, ‘Continuïteit en verandering in het gezin in de vroeg-moderne tijd’ in: Peeters, Harry, e.a., red., Vijf Eeuwen gezinsleven, 31-56. Haks, Donald, Huwelijk en gezin in Holland in de 17de en de 18de eeuw (2e druk; Utrecht 1985). Halsema Thzn. G. van, Jos M.M. Hermans en F.R.J. Knetsch red., Geloven in Groningen. Capita selecta uit de geloofsgeschiedenis van een stad (Kampen 1990). Haveman, J., Onderzoek massajeugd Noordelijke provincies; algemene inleiding – Onderzoek naar de geestesgesteldheid van de massa-jeugd, algemeen sociologisch gedeelte (Groningen 1952). Haveman, Jan, De ongeschoolde arbeider: een sociologische analyse (Assen 1952). Heederik, G.J., Van kasregister tot burgerlijke stand. Medisch-demografische aspecten van de registratie van huwelijken, geboorte en sterfte (Meppel 1973). Heeres, J.E., ‘Holland contra Groningen. Een bijdrage tot de geschiedenis der financiën van Stad en Lande’, Groningsche Volksalmanak 1890, 173–197. Heijden, L.J. van der, Geschiedenis van katholiek Groningen bij het honderdjarig bestaan der parochie van den H. Martinus te Groningen 1836-1936 (Groningen 1936). Herwerden, P.J. van. ‘Geschiedenis van het Sint Geertruids- of Pepergasthuis te Groningen’ in: Economisch Historisch Jaarboek XXVIII (1961) 147-217. Heyningen Bosch, P.W. van en H.J. Trip, Geschiedkundige schets van het Anthony gasthuis met het vroeger daarmede vereenigde krankzinnigengesticht te Groningen, hoofdzakelijk uit een financieel oogpunt beschouwd. Opgemaakt door de voogden van het huis (Groningen 1851). Hempenius, B.S., De weeskamer van de stad Groningen, 1613-1811 (Groningen 1991). Herwerden, P.J. van, ‘Geschiedenis van het Sint Geertruids- of Pepergasthuis te Goningen’, in: Economisch Historisch Jaarboek XXVIII (1961) 147-217. Heuvel, A.J. van den, Petrus Camper als chirurg beschouwd (Amsterdam 1883). Hildebrand, K., ‘Verdedigingsmaatregelen in Stad en Lande in 1781’, Groningsche Volksalmanak 1915, 151–184. Hofman, Beno, Het Doopsgezind gasthuis: van de oprichting tot de renovatie (Groningen 1987). Hofman, Beno,‘Achter de Wal in het Noorderplantsoen’ in: Groningen Toen 1985, 43-63. Hofstee, E.W., Groningen van grasland naar bouwland 1750-1930. Een agrarisch-economische ontwikkeling als probleem van sociale verandering (Wageningen 1985). Hohenberg, Paul M. en Lynn Hollen Lees, The Making of Urban Europe 1000-1994 (2e druk; Cambridge/Londen 1995). Holthuis, Paul, Roode Wezen in Groningen. Het Roode- of Burgerweeshuis Groningen (1599-1999) (Groningen 1999). Holthuis, Paul, Tweehonderd jaar spijsuitdeling in Groningen 1802-2002 (Groningen 2002). Holtman, M.A., Meten en wegen in Groningen (Uithuizen 1986).



542 Hufton, Olwen H., The Poor of Eighteenth Century France 1750-1989 (herdruk; Oxford 1979). Huisman, Anneke en Johan Koppenol, Daer compt de Lotery met trommels en trompetten! Loterijen in de Nederlanden tot 1726 (Hilversum 1991). Huisman, Frank, ‘Genezers, magistraat en samenleving. Groninger gezondheidszorg in de tijd van de Republiek’ in: Huisman, Frank, red., Gezond weer op in Groningen, 33-66. Huisman, Frank red., Gezond weer op in Groningen. Gezondheidszorg en medisch beroep 1500-1900 (Groningen 1993). Huisman, Frank. Stadsbelang en Standsbesef. Gezondheidszorg en medisch beroep in Groningen 1500-1730 (Rotterdam 1992). Hurenkamp, H.G., Een lang slepend Gronings-Drents conflict. Het liquidatieproces van de stadsbezittingen en -rechten van de gemeente Groningen (Bedum 2003). Huussen jr., A.H., ‘De Generaliteitsrekenkamer, 1608-1799’ in: Margry, P.J., e.a., Van Camere van der Rekeninghen tot Algemene Rekenkamer, 67-107. Huussen jr., A.H., ‘Gezinscriminaliteit in Groningen, Stad en Land, 1750-1810’ in: Boer, D.E.H. de, e.a., red., Het Noorden in het midden, 139-166. Huussen jr., A.H., Veroordeeld in Friesland. Criminaliteitsbestrijding in de eeuw der verlichting (Leeuwarden 1994). Israël, Jonathan I., De Republiek 1477-1806 (5e druk; Franeker 2001). Jacobs, Dirk, e.a. ‘Verklaringen voor etnocentrisme. De rol van sociaal kapitaal, sociaal economische onzekerheid, sociale integratie en gevoelens van discriminatie. Een verkenning’, IPSoM-bulletin 3 (2001) 1-38. Jans, J., Grepen uit de geschiedenis van de Evangelisch-Lutherse gemeente te Groningen (Groningen 1982). Jansen, H.P.H., ‘Sociaal-economische geschiedenis’ in: Formsma, e.a., red., Historie van Groningen, 123-146. Jansen, P.C., ‘Armoede in Amsterdam aan het einde van de 18e eeuw’, Tijdschrift voor geschiedenis 88 (1975) 613-625. Janssen H.Q., en J.J. van Toorenenberge, ed., Brieven uit onderscheidene kerkelijke archieven (Utrecht 1877-1885) serie III, V. Jansz, Ulla e.a. red., Vrouwenlevens 1500-1580, Jaarboek voor vrouwengeschiedenis 8 (Nijmegen 1987). Jobse-van Putten, J., Eenvoudig maar voedzaam. De cultuurgeschiedenis van de dagelijkse maaltijd in Nederland (Nijmegen 1995). Jong, Mart-Jan de, e.a. De overdracht van armoede: gezin, onderwijs en arbeidsmarkt (De Lier 1993). Jong, O.J. de, ‘Kerkgeschiedenis’ in: Formsma, e.a., red., Historie van Groningen, 361-388. Jongman, W., ‘Overheid en voedselcrisis in pré-industrieel Europa’ in: Baud, Michiel, ed., Geschiedenis en maatschappij, 263282. Jütte, Robert, Poverty and Deviance in Early Modern Europe (Cambridge 1994). Kalma, J., Een kerk in opbouw. Classisboek Bolsward-Workum 1600-1633 (Leeuwarden 1981). Kalma, J., Een kerk in opbouw. Classisboek Franeker 1636-1858 (Leeuwarden 1983). Kampman, J., ‘Het tuchthuis in Groningen, 1601-1811’, Groningse Volksalmanak 1984-1985, 64-81. Kerkmeijer, Wicher, ‘Schuitenbouwers’ in: 375 jaar Hoogezand en Sappemeer, 87-90. Ketting, G.A.N., Bijdrage tot de geschiedenis van de lepra in Nederland (’s-Gravenhage 1922). Keuning, H.J., De regio Groningen. De geografisch-economische geschiedenis van een regionale centrum-stad en haar ommeland (Groningen 1974). Kloek, Els, ‘Huwelijk en gezinsleven tijdens het Ancien Régime, 1650-1800’ in: Zwaan, Ton, red., Familie, huwelijk en gezin in West-Europa, 139-164. Kloek, Els, ‘Seksualiteit, huwelijk en gezinsleven tijdens de lange zestiende eeuw, 1450-1650’ in: Zwaan, Ton, red., Familie, huwelijk en gezin in West-Europa, 107-138. Knetsch, F.R.J., ‘De armen hebt gij altijd bij u’; religieus geïnstitueerde armenzorg in de stad Groningen; enkele inleidende opmerkingen.’ in: Halsema Thzn., G. van, e.a., Geloven in Groningen, 11-27. Knotter, Ad, ‘Gezinsarmoede-gezinsarbeid: de invloed van de gezinscyclus op de inkomsten van gezinnen van losse (haven) arbeiders in Amsterdam in de eerste helft van deze eeuw’ in: Kok, Jan, e.a., Levensloop en levenslot, 205-230.



543 Kok, Jan e.a., Levensloop en levenslot. Arbeidsstrategieën van gezinnen in de negentiende en twintigste eeuw, Historia Agriculturae 29 (Groningen/Wageningen 1999). Kok, Paul Th., Burgers in de bijstand. Werklozen en de ontwikkeling van de sociale zekerheid in Leeuwarden van 1880 tot 1930 (Groningen 2000). Koldam, W.E. van, Vrouw Fransens of Geertjen Schilts Gasthuis (Groningen 1991). Koldam, W.E.. van, Vrouw Wilsoors of Afijn Schilts Gasthuis (Groningen 1994). Kooij, P., Groningen 1870-1914. Sociale verandering en economische ontwikkeling in een regionaal centrum Groninger Historische Reeks 1 (Assen/Maastricht 1986). Kool-Blokland, J.L., De zorg gewogen. Zeven eeuwen godshuizen in Middelburg (Middelburg 1990). Koorn, F., ‘Illegitimiteit en eergevoel. Ongehuwde moeders in Twente in de achttiende eeuw’ in: Jansz, Ulla, e.a., red., Vrouwenlevens 1500-1580, 74-98. Kootte, T.G., ‘Kleding’ in: Groenveld, S., e.a., red., Wezen en boefjes, 151-161. Kossmann-Putto, J.A., ‘Armen- en ziekenzorg in de Noordelijke Nederlanden’ in: Algemene geschiedenis der Nederlanden II, 254267. Koster, Elwin A., Stadsmorfologie. Een proeve van vormgericht onderzoek ten behoeve van stedenbouwhistorisch onderzoek (Groningen 2001). Kramer, J.F., ‘De Lutherse gemeente te Groningen in de 17de eeuw’ (Groningen, z.j.). Kramer, J.F., ‘De Lutherse gemeente te Groningen van 1696-1750’ in: Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis (1923, 2). Kuijpers, Erika, Migrantenstad. Immigratie en sociale verhoudingen in 17e-eeuws Amsterdam (Hilversum 2005). Kuile jr., G.J. ter, ‘Uit de archieven van het vrouw Menoldis en het vrouw Sywen-convent’, Groningsche Volksalmanak 1943, 191-200. Laan, K. ter, Groninger Encyclopedie I-II (Groningen 1954-1955). Labrousse, C.E., La crise de l’économie française à la fin de l’Ancien Régime et au début de la Révolution.I. Aperçus généraux. Sources, methode, objectifs. La crise de la viticulture (Parijs 1944). Leeuwen, Marco H.D. van, Bijstand in Amsterdam ca. 1800-1850; armenzorg als beheersings- en overlevingsstrategie (Zwolle 1992). Leeuwen, Marco H.D. van, Sociale Zorg. Cahiers voor Lokale en Regionale Geschiedenis (Zutphen 1994). Levie, T., Van kelder tot grachtenpand. Wonen in Amsterdam in het midden van de achttiende eeuw (Amsterdam 1977). Leutscher-Bosker, J.A.N. e.a., Hervonden Stad 2001. Jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen (Groningen 2001). Leutscher-Bosker, J.A.N. e.a., Hervonden Stad 2002. Jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen (Groningen 2002). Lewis, Oscar, ‘The culture of poverty’, in: Moynihan, Daniel, red., On Understanding Poverty, 187-200. Lewis, Oscar, Life in a Mexican village. Tèpoztlán revisited (Urbana 1951). Lewis, Oscar, La Vida. A Puerto Rican family in the Culture of Poverty, San Juan and New York (2e druk; Londen 1969). Lieburg, M.J. van, Gilden, gestichten en gezondheidszorg. Vijftien opstellen over de medische stadsgeschiedenis van Rotterdam (Rotterdam 1984). Lis, Catharina, Social Change and the Labouring Poor. Antwerp 1770-1860 (New Haven/Londen 1986). Lis, Catharina, en Hugo Soly red., Werelden van verschil. Ambachtsgilden in de Lage Landen (Brussel 1997). Lis, Catharina, Armoede & kapitalisme in pre-industrieel Europa (2e druk; Antwerpen 1986). Lis, Catharina, Hugo Soly en Dirk van Damme, Op vrije voeten? Sociale politiek in West-Europa (1450-1914) (Leuven 1985). Lonsain, B., ‘De Groningsche politie in vroeger tijden’ Groningsche Volksalmanak 1919, 45-71. Lonsain, B., ‘De Groningsche ratelwacht’, Groningsche Volksalmanak 1916, 107-118. Lonsain, B., ‘Een oproer in het pestjaar 1623’, Groningse Volksalmanak 1948, 54-59. Loo, L.F. van, Arm in Nederland: 1815-1900 (Meppel 1992). Loo, L.F. van, “Den arme gegeven…” Een beschrijving van armoede, armenzorg en sociale zekerheid in Nederland, 1784-1965 (2e druk; Meppel/Amsterdam 1987).



544 Loo, L.F. van, ‘De armenzorg in de Noordelijke Nederlanden’, in: Blok, e.a., red., Algemene Geschiedenis der Nederlanden X, 417-434. Lootsma, S., ‘De geschiedenis der zeildoekweverij tot + 1860’, in: Lootsma, S., Historische studiën over de Zaanstreek, tweede bundel, 36-180 Lootsma, S., Historische studiën over de Zaanstreek, tweede bundel (Koog aan de Zaan 1950). Lourens, Piet en Lucassen, Jan, ‘Oprichting en ontwikkeling ambachtsgilden in Nederland (13de-19de eeuw)’ in: Lis, Catharina, e.a., red., Werelden van verschil, 43-77. Lucassen, Jan, Jan, Jan Salie en diens kinderen. Vergelijkend onderzoek naar continuïteit en discontinuïteit in de ontwikkeling van arbeidsverhoudingen (Amsterdam 1991). Lucassen, Jan en Rinus Penninx, Nieuwkomers. Immigranten en hun nakomelingen in Nederland 1550-1985 (Amsterdam 1985). Maas, J. van der en L. Noordegraaf, ‘Smakelijk eten. Aardappelconsumptie in Holland in de achttiende eeuw en het begin van de negentiende eeuw’, Tijdschrift voor sociale Geschiedenis IX (1983) 180/188-220. Maddison, Angus, Phases of Capitalist Developement (reprint; Oxford/New York 1986). Marechal, G., ‘Armen- en ziekenzorg in de Zuidelijke Nederlanden’ in: Algemene geschiedenis der Nederlanden II, 268-280. Margry, P.J.; E.C. van Heukelom en A.J.R.M. Linders, samenst., Van Camere van der Rekeninghen tot Algemene Rekenkamer. Zes eeuwen Rekenkamer. Gedenkboek bij het 175-jarig bestaan van de Algemene Rekenkamer (’s-Gravenhage 1989). Matthey, I.B.M. red., Westeremden. Het verleden van een Gronings terpdorp (Groningen 1975). Matthey, I.B.M., ‘Op fiscaal kompas. Een bijdrage tot de economische geschiedenis van het gewest Groningen in de 17de en 18de eeuw, met toespitsingen op de dorpen in de huidige gemeente Stedum’ in: Matthey, I.B.M., red., Westeremden, 195-360. McCants, Anne E.C., Civic Charity in the Golden Age (Urbana/Chicago 1997). Meer, J.K.H. van der, Patriotten in Groningen 1780-1795 (Assen 1996). Meihuizen, L.S., ‘Sociaal-economische geschiedenis van Groningerland’, in: Formsma, e.a., red., Historie van Groningen, 293330. Meinema, Jenne, ‘De Oosterstraat de eeuwen door’ in: Groningen Toen 1985, 6-23. Meijer, G.A., ‘De voormalige Dominicaner Statie te Groningen’, Archief voor de geschiedenis van het Aartsbisdom Utrecht XXXVII (1911) 162-252. Meuvret, Jean, Le problème des subsistances à l’époque Louis XIV. I- III (Parijs 1977, 1987, 1988). Molema, H., Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19de eeuw (herdruk van 1887; Groningen 1985). Molhuysen, P.C., P.J. Blok en Fr.K.H. Kossmann red., Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, VII (Leiden 1927). Mooij, Charles de, Geloof kan bergen verzetten. Reformatie en katholieke herleving te Bergen op Zoom 1577-1795 (Hilversum 1998). Moynihan, Daniel, red., On Understanding Poverty. Perspectives from the Social Sciences (2e druk; New York/Londen 1969) 187200. N.N., ‘Schoolmeesters tractementen van de provincie (Uit een oud handschrift ontleend).’ Groninger Volks-Almanak 1844, 47-49. N.N., ‘Vreugdebedrijven bij de geboorte der prinses Frederica Louisa Wilhelmina, 1770’, Groningsche Volksalmanak 1897, 215216. Nederland in Vroeger Tijd. XXIII Groningen. 18e eeuwse beschrijving van steden en dorpen in Nederland. Geïllustreerde beschrijving van de stad Groningen en van de heerlijkheden der stad (Zaltbommel 1965). Niebaum, Hermann en Fokko Veldman, Tot tijdverdrijf in ballingschap (1663-1665). Dagboek van Gerard Udinck. Een Groninger gildeleider uit Westfalen (Groningen 1988). Nimwegen, Olaf van, ‘Deser landen crijchsvolck’. Het Staatse leger en de militaire revoluties 1588-1688 (Amsterdam 2006). Nip, Renée, ‘Een stadse en een heilige weduwe. Ludeke Jarges (†1469) en Elisabeth van Thüringen’, Historisch Jaarboek Groningen (2003) 7-21. Noordam, D.J., ‘Uit armoede of door verleiding?’ in: Diederiks, H.A., e.a., Armoede en sociale spanning, 105-116.



545 Noordegraaf, L., ‘Levensstandaard en levensmiddelenpolitiek in Alkmaar vanaf het eind van de 16de tot het begin van de 19de eeuw’, in: Cordfunke, E.H.P., red., Van Spaans Beleg tot Bataafse tijd. Alkmaarse Historische Reeks IV, 55-100. Noordegraaf, Leo en Gerrit de Valk, De Gave Gods. De pest in Holland vanaf de late middeleeuwen (Bergen 1988). Nusteling, Hubert P.H., Binnen de vesting Nijmegen. Confessionele en demografische verhoudingen ten tijde van de Republiek (Zutphen 1979). Oldewelt, W.F.H., ‘De zelfkant van de Amsterdamse samenleving en de groei der bevolking (1578-1795)’, Tijdschrift voor Geschiedenis 57 (1964) 39-55. Oppenheimer, C., D.M. Pyle en J. Barclay ed., Volcanic Degassing (Londen 2003). Oudheusden, Jan van en Gerard Trienekens, Een pront wijf, een mager paard en een zoon op het seminarie. Aanzetten tot een integrale geschiedenis van oostelijk Noord-Brabant 1770-1914 (z.p. 1993). Overdiep, G., De plattegrond van de stad Groningen door Jacob van Deventer uit omstreeks 1565. Vorming en vernietiging van een kaartbeeld (Alphen aan den Rijn 1984). Overdiep, G., Sint Annen of Mepschengasthuis: 24 september 1479-1979 (z.p. z.j.). Paping, Richard F.J., De extreme armoede van arbeiders in de Drentse venen in de negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw. Mythe of harde werkelijkheid (Groningen 2000). Paping, Richard F.J., ‘Voor een handvol stuivers’ Werken, verdienen en besteden: de levensstandaard van boeren, arbeiders en middenstanders op de Groninger klei, 1770-1860 (Groningen 1995). Parker, Geoffrey en Lesley M. Smith ed., The General Crisis of the Seventeenth Century (Londen/Henley/Boston 1978). Pathuis, A., Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814 (Assen/Amsterdam 1977). Peeters, H.F.M., Kind en jeugdige in het begin van de moderne tijd (ca.1500 – ca. 1650) (Hilversum/Antwerpen 1966) Peeters, Harry, ‘Vijf eeuwen gezinsleven in West-Europa’ in: Peeters, Harry, e.a., red., Vijf eeuwen gezinsleven, 11-30. Peeters, Harry, Lène Dresen-Coenders en Ton Brandenbarg red., Vijf Eeuwen gezinsleven. Liefde, huwelijk en opvoeding in Nederland (2e druk; Nijmegen 1994). Pekelharing, A., ‘Een en ander over de Bank van Leening te Groningen’ (Overdruk, afkomstig uit: Tijdspiegel III 1888) 1-22. Ploeg, J. van der, ‘Armoede en diakonale armenzorg in de stad Groningen 1594-1650’. Ongepubliceerde doctoraalscriptie geschiedenis. Rijksuniversiteit Groningen, 1978. Ploeg, J. van der, ‘Het Anthonius gasthuis in Groningen; geschiedenis van een gasthuis in de zestiende eeuw.’ Ongepubliceerde scriptie RU Groningen, 1976. Poelman, H.A., ‘Duurte-maatregelen in Stad en Lande 1628-1631’, Groningsche Volksalmanak 1916, 84-106. Poelman, H.A., ‘Johan Schulenborch’, Groningsche Volksalmanak 1920, 40-68. Poelman, H.A., ‘Een onderling weduwenfonds in de zeventiende eeuw’, Groningsche Volksalmanak 1918, 60-63. Post, R., ‘Uit het leven en werken van de katholieken in de negenhonderdjarige geschiedenis der stad Groningen’, Groningsche Volksalmanak 1941, 11-46. Pot, G.P.M., Arm Leiden. Levensstandaard, bedeling en bedeelden, 1750-1854 (Hilversum 1994). Prak, Maarten, ‘Armenzorg 1500-1800’ in: Gerwen, Jacques van, e.a., samenst., Studies over zekerheidsarrangmenten, 49-90. Prak, Maarten, ‘Goede buren en verre vrienden. De ontwikkeling van onderstand bij armoede in Den Bosch sedert de Middelleeuwen’, in: Flap, Henk, e.a., Op lange termijn, 147-169. Prak, Maarten, Gouden Eeuw. Het raadsel van de Republiek (Nijmegen 2002). Prak, Maarten, ‘Overvloed of onbehagen? Armoede, armen en armenzorg in ’s Hertogenbosch, 1770-1850’ in: Oudheusden, Jan van, e.a., Een pront wijf, een mager paard en een zoon op het seminarie, 7-44. Prak, Maarten, ‘Stad van tegenstellingen 1730-1795,’ in: Frijhoff, Willem, e.a., red., Geschiedenis van Amsterdam, 267-307. Prak, Maarten en Lideweij Hesselink, ‘Stad van gevestigden 1650-1730,’ in: Frijhoff, Willem, e.a., red., Geschiedenis van Amsterdam, 89-149. Ramakers, Margreet, ‘In de ban van de beet. De malaria-epidemie in de stad Groningen in 1826’, Gronings Historisch Jaarboek 1998, 67-81.



546 Renssen, Henk van, ‘Klinken in het voorhuijs’, De Volkskrant 4-1-2003. Roeck, Bernd, ‘Neighbourhoods and the public in German cities’ in: Schuurman, Anton, e.a., ed., Private Domain, Public Inquiry, 193-209. Roelofs, B., ‘Iets over kerkelijk leven, armenzorg enz. te Finsterwolde, in de 17e en 18e eeuw’, Groningsche Volksalmanak 1913, 48-86. Rogier, L.J., Geschiedenis van het Katholicisme in Noord-Nederland in de 16e en 17e eeuw, I-III (Amsterdam 1945-1947). Roijen, R. van, ‘De Armhuissitten Broederschap en het Gasthuis in de Akerkstraat’, Groningsche Volksalmanak 1928, 212-244. Roland Holst-van der Schalk, H., Kapitaal en Arbeid in Nederland. Bijdrage tot de economische geschiedenis der 19de eeuw. (herdruk van 1902; Amsterdam z.j.). Royen, Paul Christiaan van, Zeevarenden op de koopvaardijvloot omstreeks 1700 (Amsterdam 1987). Sarti, Raffaella, Europe at Home. Family and Material Culture 1500-1800 (New Haven/Londen 2000). Schama, Simon, Overvloed en onbehagen. De Nederlandse cultuur in de Gouden Eeuw (Amsterdam 1989). Schilling, H. en H. Diederiks red., Bürgerliche Eliten in die Niederlanden und in Nordwestdeutschland. Studien zur Sozialgeschichte des europäischen Bürgertums im Mittelalter und der Neuzeit (Keulen 1985). Schilling, H., ‘Das Calvinistische Presbyterium in der Stadt Groningen während der Frühen Neuzeit und im ersten Viertel des 19. Jahrhunderts. Verfassung und Sozialprofil’ in: Schilling, H., e.a., red., Bürgerliche Eliten in die Niederlanden und in Nordwestdeutschland, 195-273. Schmidt, Ariadne, Overleven na de dood. Weduwen in Leiden in de Gouden Eeuw (Amsterdam 2001). Schmidt, C., Om de eer van de familie. Het geslacht Teding van Berkhout, 1500-1950. Een sociologische benadering (Amsterdam 1986). Schöffer, I., Veelvormig verleden. Zeventien studies over vaderlandse geschiedenis (Amsterdam 1987). Schöffer, I., ‘Viel onze Gouden Eeuw in een tijdvak van crisis?’ in: Schöffer, I., Veelvormig verleden, 27-43. Scholliers, E., ‘De materiële verschijningsvorm van de armoede voor de industriële revolutie. Omvang, evolutie en oorzaken’, Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 88 (1975) 451-567. Scholte, J.H., ‘De watersnood in de provincie Groningen op 13 november 1686’, Groningsche Volksalmanak 1930, 188-220. Schroor, M., ‘SM in Stad. De seksuele escapades van drie Groninger stadsbestuurders’, Stad & Lande. Cultuur-historisch tijdschrift voor Groningen 11 (2002-3) 5-9. Schroor, M., Stadstaat Groningen. De Groninger stadsrechten en buitenbezittingen 1612-2000 (Groningen 1999). Schuitema Meijer, A.T., ‘Aan de eettafel bij het Lekkerbeetjesgasthuis’, Groningse Volksalmanak 1959, 47-46. Schuitema Meijer, A.T., De kerkgebouwen en andere kerkelijke goederen in de stad Groningen. Historisch juridisch onderzoek (Groningen 1950). Schuitema Meijer, A.T., ‘Sociaal-economische aspecten van de stad’ in: Formsma, e.a. red., Historie van Groningen, 331-360. Schuitema Meijer, A.T., ‘Vierhuizen en de stichting van het Jacob- en Annagasthuis’, Groninger Volksalmanak 1955, 32-58. Schut, E., De Joodse gemeenschap in de stad Groningen, 1689-1796 (Assen 1997). Schutter, G.N., De Groningse gilden (Groningen 1967). Schuurman, A.J., Materiële cultuur en levensstijl. Een onderzoek naar de taal der dingen op het Nederlandse platteland in de 19e eeuw: de Zaanstreek, Oost-Groningen, Oost-Brabant (Wageningen/Utrecht 1989). Schuurman, Anton en Pieter Spierenburg ed., Private domain, public inquiry. Families and life-styles in the Netherlands and Europe, 1550 to the present (Hilversum 1996). Sebohm Rowntree, B., Poverty, a Study of Town Life (Londen 1902). Sjoberg, G., The Pre-Industrial City, Past and Present (New York 1960). Slack, Paul A., Poverty & Policy in Tudor & Stuart England (Londen/New York 1988). Sleebe, Vincent, ‘Een culture of poverty: de zoektocht naar de onderkant van de Nederlandse samenleving’, Groniek. Gronings Historisch Tijdschrift nr. 152 (2001) – Armoede in Nederland, 315-328. Sleebe, V.C., In termen van fatsoen. Sociale controle in het Groningse kleigebied 1770-1914 Groninger Historische Reeks 11 (Assen 1994). Sleebe, Vincent, ‘Van vader op zoon, van moeder op dochter? Familiewerken en culture of poverty in Noord-Groningen’, Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 24 (1998) 1-30.



547 Slicher van Bath, B.H., De agrarische geschiedenis van West-Europa 500-1850 (7e druk; Utrecht/Wijnegem 1987). Smith, A., De geschiedenis der provincie Groningen van het begin onzer tijdrekening af, tot aan den jare 1848; handelende over de aloude en tegenwoordige gesteldheid, oorlogen, watervloeden en andere merkwaardige gebeurtenissen in deze provincie; met eene kaart, op welke de plaatsen enz., sedert 1277 door den Dollard verzwolgen, worden aangewezen (Groningen 1849). Smitz, Mirjam, ‘Vanden secours der arme ieucht: de opbouw van de diaconale jeugdzorg in Groningen, 1594-1660’, Groningse Volksalmanak 1988, 64-84. Spaans, Joke, Armenzorg in Friesland 1500-1800. Publieke zorg en particuliere liefdadigheid in zes Friese steden Leeuwarden, Bolsward, Franeker, Sneek, Dokkum en Harlingen (Leeuwarden 1997). Spierenburg, Pieter, De verbroken betovering. Mentaliteitsgeschiedenis van preïndustrieel Europa (Hilversum 1990). Spierenburg, Pieter, Zwarte Schapen. Losbollen, dronkaards en levensgenieters in achttiende-eeuwse beterhuizen (Hilversum 1995). Spijker, H.W., ‘De Jezuïeten in Groningen en Ommelanden, 1588-1807’, Groningsche Volksalmanak 1908, 128-194. Spijker, H.W., ‘De Jezuïeten in Groningen en Ommelanden, 1588-1807’, Groningsche Volksalmanak 1909, 99-143. Steenbeek, Bendiks Walter, Doede van Amsweer. Bijdrage tot de kennis van de geschiedenis van de Reformatie in Groningen (Wageningen 1966). Sturkenboom, Dorothée Maria Bernadette, Spectators van de hartstocht. Sekse en emotionele cultuur in de achttiende eeuw (Hilversum 1998). Suringa, J., Groningen in zijn verleden en zijn heden (Groningen 1899). Swaan, Abraham de, Zorg en de staat: ‘welzijn, onderwijs en gezondheidszorg in Europa en de Verenigde Staten in de nieuwe tijd’ (Amsterdam 1989). Teenstra, M.D., Stads- en dorpskroniek Groningen, Friesland, Drenthe I & II (fotogr. herdr.; Leeuwarden 1974). Tijms, W., Groninger graanprijzen. De prijzen van agrarische producten tussen 1546 en 1990 (Groningen/Wageningen 2000). Tilbusscher K. Jzn, J., ‘’t Groninger Diaconie-Armenhuis voor honderd jaar’, Groningen. Tijdschrift voor de volkstaal, geschiedenis, volksleven enz. van de provincie Groningen (1917) 272-273. Tonckens, N., ‘Het proces-Schulenborgh (1662) in het licht van de stadhouderlijke politiek in Stad en Lande’, Groningse Volksalmanak 1963, 65-98. Toorenenbergen, J.J. van ed., Stukken betreffende de diaconie der vreemdelingen te Emden 1560-1576, I-III (Utrecht 1876). Trip, H.J., Geschiedenis der ziekten die in de 17de, 18de en het begin der 19de eeuw algemeen geheerst hebben (Groningen 1867). Tuin, Bert en Venema, Frank, Groningen op recept. Twee eeuwen farmacie. Geschiedenis van de Groninger apotheken. Geschiedenis van de apotheek aan het A-Kerkhof. De Groninger apothekers van 1782 tot 1982 (Groningen 1982). Ufkes, Tonko, ‘De opstand in Aduard in 1718’, Groningse Volksalmanak 1984-1985, 91-101. Ufkes, Tonko, ‘Munsterse soldaten in het gewest Groningen, 1665 en 1672. De zorg voor zieken, gewonden en gevangenen’, Mars et Historia 4 (1997) 20-30. Ufkes, Tonko, ‘De verzorging van zieke en gewonde soldaten in Groningen en de Ommelanden, 1665 en 1672’, Gewina 27 (1994) 26-31. Veen, W.K. van der, ‘Het Sint-Jurgensgasthuis de de weren te Helpman’, in: Boersma, J.W., e.a., Ere-Saluut, 333-351. Veen, S.D. van, ‘Eene diaconie in de zeventiende eeuw; voornamelijk in de stad Groningen’, in: Veen, S.D. van der, Historische studien en schetsen, 109-169. Veen, S.D. van, Historische studiën en schetsen (Groningen 1905). Veldman, Freerk J., Leven en werk van Jan de Rijk, beeldhouwer (Groningen 1995). Veldman-Planten, Lieke, ‘Verklarende woordenlijst’ in: Ast-Boiten, Lies, e.a., eindred., De Groninger Dracht, 305-312. Vermeesch, Griet, Oorlog, steden en staatsvorming. De grenssteden Gorinchem en Doesburg tijdens de geboorte-eeuw van de Republiek (1570-1680) (Amsterdam 2006). Vlis, Ingrid van der, Leven in armoede. Delftse bedeelden in de zeventiende eeuw (Amsterdam 2001). ‘Volgende Perzonen genieten alle jaare vrye wynen van de Stadt, dog nu (1654) daarvoor gelt’, Groninger Volks-Almanak 1844, 205-206. Voorst van Beest, C.W. van, De katholieke armenzorg in Rotterdam in de 17e en 18e eeuw (’s-Gravenhage 1955).



548 Vos, Afien K., ‘Het Vrouw-Menolda- en het Vrouw-Sywenconvent in Groningen’, Groningsche Volksalmanak 1937, 34-56 Vos-Schoonbeek, Martha, ‘Hinderpalen voor katholieke geloofsuitoefening in Groningen in de 17de en het begin van de 18de eeuw’, Groningse Volksalmanak 1990, 68-96 Vos-Schoonbeek, Martha, ‘Roomsgezinden voor de rechter. Gerechtelijke vervolging van Katholieke godsdienstuitoefening in de provincie Groningen van 1594-1731’. Onuitgegeven doctoraalscriptie. Groningen, 1987. Vries, Jan de, The Dutch Rural Economy in the Golden Age, 1500-1700 (New Haven/Londen 1974). Vries, Jan de, en Van der Woude, Ad, Nederland 1500-1815. De eerste ronde van de moderne economische groei (Amsterdam 1995). Vries, Joh. de, De economische achteruitgang der Republiek in de achttiende eeuw (Amsterdam 1959). Waterbolk, E.H., ‘Staatkundige geschiedenis’, in: Formsma, e.a., red., Historie van Groningen, 235-276. Werff, E.O. van der, ‘De opkomst van het stadsbestuur in Groningen 1245-1400’ in: Boersma, J.W., e.a., red., Groningen 1040, 193-208. Werff, E.O. van der, ‘Katholiek en protestant rond de Reductie’ in: Brood, P., eindred., Van Beeldenstorm tot reductie van Groningen, 117-142. Werff, E.O. van der, Martini, kerk en toren (Assen/Groningen 2003). Westenbrink, Peter, ‘De Friese gardes aan het einde van de achttiende eeuw’, Fryslân. Nieuwsblad voor geschiedenis en cultuur 10 (1993-4) 13-18. Westerholt, Riemke, Genoeg voor een heel weeshuis? Voedselconsumptie en levensstandaard van groene wezen in Groningen 17001800. Ongepubliceerde doctoraalscriptie RUG, 2001. Wijn, J.W., ‘Krijgsbedrijven onder Frederik Hendrik’ in: Andriessen s.j., J., e.a., Algemene Geschiedenis der Nederlanden VI, 261-287. Wijngaarden, Hilde van, Zorg voor de kost. Armenzorg, arbeid en onderlinge hulp in Zwolle, 1650-1700 (Amsterdam 2000). Wijsenbeek-Olthuis, Thera, Achter de gevels van Delft. Bezit en bestaan van rijk en arm in een periode van achteruitgang (17001800) (Hilversum 1987). Wijsenbeek, Thera, ‘Van Priseersters en prostituées. Beroepen van vrouwen in Delft en Den Haag tijdens de achttiende eeuw’ in: Jansz, Ulla, e.a., Vrouwenlevens 1500-1800, 173-201. Winkler Prins, A., hoofdred., Geïllustreerde Encyclopaedie. Woordenboek voor wetenschap en kunst, beschaving en nijverheid, II Angoulème-Azymieten (Amsterdam 1870). Winter, P.J. van, De lijsten der hoogstaangeslagenen in het departement van de Westereems I&II (’s-Gravenhage 1951, 1955). Wiskerke, C., De afschaffing der gilden in Nederland (Amsterdam 1938). Witham, C.S. en Oppenheimer, C., ‘Mortality in England during the 1783-4 Laki craters eruption’, Bulletin of Vulcanology, LXVII, nr. 1 (dec. 2004) 15-26. Woldendorp, J.J., Opvoeding en onderwijs in de 17e en 18e eeuw in het Groene Weeshuis te Groningen (Groningen 1935). Woldendorp, J.J., Twee eeuwen uit de geschiedenis van het weeshuis der Nederlandse Hervormde gemeente te Groningen, gewoonlijk genoemd het Groene Weeshuis 1660-1860 (Groningen 1933). Woolf, Stuart, The Poor in Western Europe in the Eighteenth and Nineteentc Centuries (Londen/New York 1986). Wumkes, G.A., De Gereformeerde kerk in de Ommelanden tussen Eems en Lauwers (1595-1796)(herdruk; Groningen 1975). Ypma, E., ‘De augustijnerstaties te Groningen in de 17e eeuw’, Archief voor de geschiedenis van het Aartsbisdom Utrecht LXXI (1952) 151-170. Zanden, Jan Luiten van, ‘Economische groei in Holland tussen 1500 en 1800’, NEHA- Bulletin (2001) 65-76. Zanden, Jan Luiten van en Arthur van Riel, Nederland 1780-1914: staat, instituties en econmische ontwikkeling (Amsterdam 2000). Zijlstra, S., ‘De dopersen in Groningen 1530-1795’ in: Halsema Thzn., G., e.a., Geloven in Groningen, 119-131. Zondergeld-Hamer, Aukje, Een kwestie van goed bestuur. Twee eeuwen armenzorg in Weesp (1590-1822) (Hilversum 2006). Zwaan, Ton red., Familie, huwelijk en gezin in West-Europa (Amsterdam/Heerlen 1993). Zwitzer, H.L., ‘De militie van den Staat’. Het leger van de Republiek der Verenigde Nederlanden (Amsterdam 1991).



RHC GRONINGER ARCHIEVEN, GRONINGEN (RHC GA)

Recommend Documents